EKONOMIA SUKCESU PROGRAM ROZWOJU WYŻSZEJ SZKOŁY BANKOWEJ W GDAŃSKU Raport Raport z III fali badania CAWI z III fali badań ilościowych Sopot, styczeń 2013 r. Człowiek najlepsza inwestycja
Spis treści Wstęp... 3 1. Najważniejsze wyniki... 4 2. Ocena kompetencji studentów... 5 3. Kluczowe kompetencje... 6 4. Edukacja... 9 Załącznik 1... 11-2-
Wstęp Badanie, którego wyniki prezentowane są w niniejszym raporcie, zostało zrealizowane w ramach projektu Ekonomia sukcesu program rozwoju Wyższej Szkoły Bankowej w Gdańsku. Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Projekt jest realizowany w partnerstwie, gdzie Liderem jest Wyższa Szkoła Bankowa w Gdańsku, a Partnerami są: Regionalna Izba Gospodarcza Pomorza i PBS Spółka z o.o. Głównym celem całego projektu jest rozwój potencjału dydaktycznego Wyższej Szkoły Bankowej w Gdańsku. W ramach trzeciej fali badania, której produktem jest niniejszy raport, przeprowadzono badania ilościowe techniką CAWI (Computer Assisted Web Interviews) na próbie 103 pracodawców z województwa pomorskiego. Badanie dotyczyło zagadnienia poziomu kompetencji i umiejętności absolwentów oraz ich dopasowania do potrzeb pracodawców. Badanie zrealizowano na przełomie listopada i grudnia 2012 r. -3-
1. Najważniejsze wyniki Pomorscy pracodawcy dość pozytywnie oceniają wiedzę teoretyczną studentów i absolwentów. Gorzej wypada jednak ocena umiejętności praktycznych i dopasowania kompetencji do wymagań rynku pracy. Niskie umiejętności praktyczne i brak rozeznania rynku to również najczęściej wskazywane braki w kompetencjach absolwentów. Zwrócono uwagę również na braki w zakresie wiedzy specjalistycznej, a także na niską znajomość stanowiska, na które absolwent bądź student aplikuje. Według badanych rozwijanie umiejętności praktycznych to najbardziej potrzebny kierunek zmian w systemie szkolnictwa. Z jednej strony należy zwiększyć wymiar praktyk i staży oraz współpracy na linii uczelnie pracodawcy, a z drugiej wprowadzić zmiany w programie nauczania tak, by oferta edukacyjna nie ograniczała się jedynie do przekazywania samej wiedzy teoretycznej. 62,1% firm dokształca nowozatrudnionych pracowników poprzez szkolenia z zakresów specyficznych dla firmy, np. szkolenia branżowe, produktowe. Cechy, jakich najbardziej brakuje studentom i absolwentom to, zdaniem pomorskich przedsiębiorców: pokora, samodzielność, zaangażowanie i odpowiedzialność. -4-
2. Ocena kompetencji studentów Większość pomorskich pracodawców pozytywnie ocenia wiedzę teoretyczną studentów i absolwentów szkół wyższych. Dokładnie połowa wystawiła im ocenę dobrą, a 18% bardzo dobrą. Oceny mierne i dostateczne wystawiło im odpowiednio 6% i 25%, a średnia ocena wyniosła 3,8. Gorzej wypadła ocena wiedzy praktycznej, którą na poziomie dobrym oceniło 28% respondentów, a bardzo dobrze jedynie 8% badanych. Dużo więcej było ocen negatywnych - 19% miernych i 5% niedostatecznych. Średnia ocena wyniosła 3,1 a więc na trójkę. Podobnie ukształtowała się ocena dopasowania kompetencji do potrzeb rynku pracy. Jedynie 2% respondentów wskazało na ocenę bardzo dobrą, 23% na dobrą, aż 17% na mierną i 9% na niedostateczną. Połowa badanych (49%) wystawiła ocenę dostateczną. Średnia ocena wyniosła 2,9. Wykres 1. Porównanie oceny wiedzy teoretycznej, wiedzy praktycznej oraz oceny poziomu dopasowania kompetencji studentów / absolwentów do potrzeb rynku pracy dokonanych przez pracodawców ŚREDNIA OCENA 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0 1 2 3 4 5 6 wiedza teoretyczna 6% 25% 50% 18% 1% 3,8 wiedza praktyczna 5% 19% 40% 28% 8% 3,1 dopasowanie kompetencji do potrzeb rynku pracy 9% 17% 49% 23% 2% 2,9 niedostatecznie miernie dostatecznie dobrze bardzo dobrze celująco W porównaniu z wynikami z drugiej fali badania, a więc z lipca 2012 r., średnia ocena wiedzy teoretycznej studentów i absolwentów zwiększyła się do wartości 3,8. Uprzednio aspekt ten uzyskał średnią ocenę 3,5, a oceny bardzo dobre i dobre stanowiły zaledwie 55% wszystkich odpowiedzi. Pół roku temu nieco gorzej oceniono także wiedzę praktyczną młodych pracowników (2,8 vs 3,1 w obecnej fali). Ocena poziomu dopasowania kompetencji absolwentów do potrzeb rynku pracy nie zmieniła się w badanym okresie porównując ją zarówno do pierwszej fali, jak i do drugiej fali badania (stały poziom 2,9). -5-
3. Kluczowe kompetencje Niemal wszyscy badani dostrzegają braki w zakresie wiedzy i umiejętności studentów / absolwentów. Tylko ośmiu respondentów uważa, że niczego im nie brakuje. Pozostali najczęściej wskazywali na braki w praktycznych umiejętnościach dotyczących zawodu i niewystarczające doświadczenie młodych ludzi (72,8%). W dalszej kolejności wskazywano na braki w zakresie rozeznania rynku, znajomości branży (50,5%), wiedzy specjalistycznej dotyczącej zawodu (44,7%), wiedzy na temat stanowiska, na które się aplikuje (39,8%), umiejętności pisania pism urzędowych (33,0%). Analizując wyniki zauważyć można, że wskazywane braki dotyczą przede wszystkim wiedzy i umiejętności specyficznych dla danego zawodu, a w mniejszym stopniu umiejętności uniwersalnych, wykorzystywanych na różnych stanowiskach, takich jak znajomość języków obcych czy obsługi programów komputerowych. -6-
Wykres 2. Brakująca wiedza i pracodawców umiejętności wśród studentów i absolwentów zdaniem pomorskich 0% 20% 40% 60% 80% praktycznych umiejętnosci dot. zawodu 72,8% rozeznania rynku, znajomości branży wiedzy specjalistycznej dot. zawodu wiedzy na temat stanowiska, na które się aplikuje 39,8% 44,7% 50,5% umiejętności pisania pism urzędowych 33,0% znajomość języków obcych umiejętności wyszukiwania informacji umiejętności obsługi podstawowych programów komputerowych znajomości prawa umiejętności obsługi specjalistycznych programów komputerowych umiejętności obsługi urządzeń biurowych prawa jazdy innych niczego nie brakuje N=103 15,5% 10,7% 6,8% 5,8% 1,0% 2,9% 7,8% 24,3% 24,3% Jeśli chodzi o cechy czy umiejętności miękkie, jakich brakuje studentom i absolwentom, najwięcej pracodawców zwraca uwagę na brak pokory i skromności (49,5%). Z drugiej strony zbliżona ilość respondentów (42,5%) oczekuje od studentów / absolwentów większej samodzielności. Ponadto część respondentów dostrzega brak zaangażowania (40,8%), odpowiedzialności (36,9%), umiejętności logicznego myślenia (33,0%), kreatywności (30,1%), odporności na stres (28,2%). -7-
Wykres 3. Brakujące cechy wśród studentów i absolwentów zdaniem pomorskich pracodawców 0% 20% 40% 60% pokory, skromności 49,5% samodzielności zaangażowania 42,7% 40,8% odpowiedzialności 36,9% umiejętności logicznego myslenia kreatywności odporności na stres 28,2% 30,1% 33,0% elastyczności dyspozycyjności chęci do nauki umiejętności pracy w grupie komunikatywności lojalności uczciwości innych 13,6% 12,6% 11,7% 10,7% 9,7% 6,8% 5,8% 8,7% N=103-8-
4. Edukacja Odpowiedzią rynku pracy na luki w wykształceniu i kompetencjach młodych pracowników są szkolenia organizowane przez pracodawców dla tej grupy. Tylko 14,6% przebadanych pracodawców deklaruje, że nie oferuje nowozatrudnionym młodym pracownikom (studentom i absolwentom uczelni wyższych) żadnego rodzaju szkoleń innych niż BHP i PPOŻ. Największa grupa firm (62,1%) deklaruje, że wysyła młodych pracowników na różnego rodzaju szkolenia z obszarów specyficznych dla danej firmy, np. szkolenia produktowe, branżowe. Oprócz tego dość popularne są pozostałe rodzaje szkoleń rozwijające bardziej ogólne umiejętności. Najczęstszymi tematami takich szkoleń są: organizacja pracy (30,1%), umiejętności sprzedażowe/autoprezentacja (25,2%), praca w zespolee (24,3%) i szkolenia komputerowe (21,4%). Wykres 4. Szkolenia oferowane nowozatrudnionym pracownikom w pomorskich firmach specyficzne dla firmy organizacja pracy umiejętności sprzedażowe/autoprezentacja praca w zespole komputerowe rozwijające motywację zarządzanie projektami (UE) językowe prawne (finansowe) zarządzanie ludźmi inne żadne N=103 0% 20% 40% 30,1% 25,2% 24,3% 21,4% 13,6% 12,6% 12,6% 11,7% 8,7% 5,8% 14,6% 60% 80% 62,1% Podobnie jak w pierwszej i drugiej fali badania, pracodawcy podkreślają potrzebę większego rozwijania umiejętności praktycznych w trakcie edukacji studentów. Zdaniem badanych, należy wprowadzić więcej staży i praktyk w firmach (49,5%) oraz rozwijać umiejętność rozumowania i stosowania informacji, a nie przekazywać tylko suchą wiedzę (48,5%). Ponadto pracodawcy dostrzegają potrzeby wprowadzenia większej ilości zajęć praktycznych na uczelni (45,6%), a także rozwoju współpracy uczelni z pracodawcami (43,7%). Respondenci zwrócili także uwagę, aby, informować studentów o realiach pracy w danym zawodzie, czyli o dostępności pracy, charakter pracy, wymagania) przed podjęciem przez nich studiów (36,9%). Co trzeci badany (33%) sugeruje, że uczelnie wyższe powinny przekazywać swoim studentom bardziej przydatną wiedzę. -9-
Wykres 5. Sugestie pomorskich pracodawców dotyczące zmian w systemie szkolnictwa 0% 20% 40% 60% wiecej staży/ praktyk w firmach uczyć rozumowania zamiast suchej wiedzy więcej zajęć praktycznych na uczelni 45,6% 49,5% 48,5% współpraca uczelni z pracodawcami 43,7% informować studentów o realiach pracy w danym zawodzie nauczanie bardziej przydatnej wiedzy lepsza organizacja praktyk/staży 36,9% 33,0% 30,1% większy nacisk na kształcenie języków obcych rozwijać umiejętność samodzielnego poszukiwania informacji aktualizacje programu nauczania 22,3% 21,4% 20,4% umożliwić studentom konsultacje z doradcą zawodowym uzależnić finansowanie uczelni od poziomu kształcenia więcej zajęć z obsługi programów komputerowych zajęcia z zakresu przedsiębiorczości 12,6% 12,6% 11,7% 9,7% surowsze kryteria zaliczenia studiów surowsze kryteria przyjmowania na studia możliwość kształtowania programu studiów przez studentów nowe kierunki 9,7% 7,8% 4,9% 2,9% inne 6,8% N=103-10-
Załącznik 1 KWESTIONARIUSZ DO BADANIA PRACODAWCÓW (ON LINE) III fala badania Szanowni Państwo, Firma PBS we współpracy z Wyższą Szkołą Bankową w Gdańsku oraz Regionalną Izbą Gospodarczą Pomorza realizuje badanie, którego celem jest poprawa poziomu dopasowania kompetencji absolwentów do potrzeb rynku pracy. Projekt Ekonomia sukcesu program rozwoju Wyższej Szkoły Bankowej w Gdańsku jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. P1. Jak Pan/Pani ocenia wiedzę teoretyczną studentów i absolwentów uczelni wyższych, z którymi miał/a Pan/Pani kontakt (poprzez zatrudnienie, staże, praktyki lub aplikację do Pana/i firmy)? P2. Jak Pan/Pani ocenia wiedzę praktyczną studentów i absolwentów uczelni wyższych, z którymi miał/a Pan/Pani kontakt (poprzez zatrudnienie, staże, praktyki lub aplikację do Pana/i firmy)? P3. Jakiej wiedzy i umiejętności brakuje, Pana/i zdaniem, studentom i absolwentom uczelni wyższych wchodzącym na rynek pracy? Proszę wymienić maksymalnie pięć najważniejszych dla Pana/Pani. SYSTEM kolejność odpowiedzi RANDOM 1. niedostatecznie 2. miernie 3. dostatecznie 4. dobrze 5. bardzo dobrze 6. celująco 1. niedostatecznie 2. miernie 3. dostatecznie 4. dobrze 5. bardzo dobrze 6. celująco 1. wiedzy specjalistycznej dot. zawodu 2. praktycznych umiejętności dot. zawodu, doświadczenia 3. rozeznania rynku, znajomości branży 4. wiedzy na temat stanowiska, na które się aplikuje 5. znajomości języków obcych 6. umiejętności obsługi podstawowych programów komputerowych, np. Office 7. umiejętności obsługi specjalistycznych programów komputerowych, np. księgowych 8. umiejętności obsługi urządzeń biurowych 9. umiejętności wyszukiwania informacji 10. znajomości prawa 11. umiejętności pisania pism urzędowych 12. prawa jazdy 13. innych, jakich?... 14. niczego nie brakuje -11-
P4. A jakich cech brakuje studentom i absolwentom uczelni wyższych wchodzącym na rynek pracy? Proszę wymienić maksymalnie pięć najważniejszych dla Pana/Pani. SYSTEM kolejność odpowiedzi RANDOM P5. Jak Pan/Pani ocenia poziom dopasowania kompetencji studentów i absolwentów uczelni wyższych do potrzeb rynku pracy? P6. Czy w okresie ostatnich 6 miesięcy zauważył/a Pan/Pani poprawę lub pogorszenie kompetencji studentów i absolwentów uczelni wyższych do potrzeb Pana/i firmy? P7. Jakiego rodzaju szkolenia inne niż BHP i PPOŻ - Pana/Pani firma najczęściej oferuje nowo zatrudnionym młodym pracownikom (studentom i absolwentom uczelni wyższych)? Proszę wymienić maksymalnie pięć szkoleń najczęściej oferowanych tej grupie pracowników. SYSTEM kolejność odpowiedzi RANDOM 1. samodzielności 2. kreatywności 3. umiejętności logicznego myślenia 4. zaangażowania 5. chęci do nauki 6. komunikatywności 7. odpowiedzialności 8. uczciwości 9. elastyczności 10. odporności na stres 11. umiejętności pracy w grupie 12. lojalności 13. dyspozycyjności 14. pokory, skromności 15. innych, jakich?... 16. niczego nie brakuje 1. niedostatecznie 2. miernie 3. dostatecznie 4. dobrze 5. bardzo dobrze 6. celująco 1. poziom kompetencji zdecydowanie się poprawił 2. poziom kompetencji raczej się poprawił 3. poziom kompetencji nie zmienił się w stosunku do okresu m/w sprzed pół roku 4. poziom kompetencji raczej się pogorszył 5. poziom kompetencji zdecydowanie się pogorszył 6. nie wiem, trudno powiedzieć 1. specyficzne dla firmy, np. branżowe, produktowe 2. umiejętności sprzedażowe / autoprezentacja 3. organizacja pracy 4. praca w zespole 5. zarządzanie ludźmi 6. zarządzanie projektami 7. prawne 8. językowe 9. komputerowe 10. rozwijające motywację 11. inne, jakie?... -12-
P8. Co, Pana/Pani zdaniem, powinno się zmienić w systemie kształcenia studentów, aby na rynek pracy trafiali pracownicy lepiej dopasowani do potrzeb pracodawców? SYSTEM kolejność odpowiedzi RANDOM 12. żadne 1. nowe kierunki 2. nauczanie bardziej przydatnej wiedzy 3. większa możliwość kształtowania programu studiów przez studentów 4. aktualizacje programu nauczania (np. nowe technologie, nowe programy komputerowe) 5. więcej staży / praktyk w firmach 6. lepsza organizacja praktyk / staży 7. więcej zajęć praktycznych na uczelni 8. współpraca uczelni z pracodawcami 9. zajęcia z zakresu przedsiębiorczości 10. większy nacisk na kształcenie języków obcych 11. więcej zajęć z obsługi programów komputerowych 12. surowsze kryteria zaliczenia studiów 13. surowsze kryteria przyjmowania na studia 14. uczyć rozumowania i stosowania informacji zamiast suchej wiedzy 15. rozwijać umiejętność samodzielnego poszukiwania informacji 16. umożliwić studentom konsultacje z doradcą zawodowym 17. informować studentów o realiach pracy w danym zawodzie przed podjęciem przez nich studiów (dostępność pracy, charakter, wymagania) 18. uzależnić finansowanie uczelni od poziomu kształcenia 19. inne, jakie?... 20. nic - uważam, że system kształcenia studentów jest odpowiedni dla potrzeb rynku pracy Dziękujemy za wypełnienie ankiety. Wyniki badania będą dostępne pod koniec stycznia pod adresem: www.pbs.pl/wsb. -13-