Warszawa, dnia 2 maja 2008 roku ZATWIERDZAM... SPRAWOZDANIE z podróży służbowej poza granicami kraju A. Część ogólna 1. Skład delegacji Dorota Oniszczuk Naczelnik Wydziału Analiz w Departamencie Analiz Rynku Telekomunikacyjnego Beata Ciechomska-Gos Główny Specjalista w Wydziale Analiz w Departamencie Rynku Telekomunikacyjnego 2. Cel podróży Udział w Konferencji Regulacyjnej organizowanej przez Organizację Europejskich Regulatorów ds. Komunikacji Elektronicznej 3. Czas trwania i miejsce delegacji 16-17 kwietnia 2008 roku, Strasburg 4. Informacja o zawarciu w sprawozdaniu informacji poufnych uniemożliwiających podanie sprawozdania do publicznej wiadomości nie dotyczy 1
B. Część szczegółowa W Konferencji wzięło udział ponad 200 delegatów z całego świata. Jej głównym celem było przedstawienie rozwoju regulacji zarówno na rynkach europejskich jak i na całym świecie. Konferencja obejmowała szeroki zakres polityki regulacji łączności elektronicznej i miała na celu pobudzenie dialogu pomiędzy regulatorami, przedstawicielami instytucji krajowych i międzynarodowych oraz użytkowników na tematy związane z rozwojem technologicznym, rozwojem rynków i wpływem regulacji. Konferencja CEPT jest jedyną europejską konferencją na temat polityki regulacji łączności, gdzie sami regulatorzy ustalają jej plan, odnosząc się do istotnych zagadnień, które wymagają omówienia na szerszym forum. Stanowi tym samym wyjątkową szansę na omówienie zagadnień dotyczących polityki prowadzonej przez regulatorów. Celem tej konferencji jest ustalenie jednolitych zasad regulacji łączności elektronicznej. Konferencja trwała dwa dni. Zarówno pierwszy jak i drugi dzień zostały poświęcony kwestiom regulacji rynków telekomunikacyjnych. Dzień pierwszy Rozpoczynając Konferencję Anthony de Bono, Przewodniczący CEPT podkreślił znaczenie innowacji i harmonizacji w zarządzaniu częstotliwościami. Przywołał wystąpienie Vivian Reding na temat szybkiego rozwoju usług bezprzewodowych i ich znaczenia w telekomunikacji. W sesji pierwszej Martin Andersson z fińskiego Regulatora omówił harmonizację regulacji w Unii Europejskiej w latach 2003-2007. Wdrażanie nowych uregulowań prawnych zajmuje więcej czasu niż planowano. W Finlandii w latach 2005-2007 zakończono pierwszy etap analizy rynku i wydawania decyzji SMP. Osiągnięto porozumienie w zakresie przejścia na telewizję cyfrową do 2012. W chwili obecnej rynki produktowe i usługowe maja mniejsze znaczenie, rozważane są kwestie deregulacji rynków telekomunikacyjnych.. Sesję drugą rozpoczęła Marianne Treschow, Dyrektor Generalny szwedzkiego Regulatora (PTS). Podkreśliła znaczenie Internetu szerokopasmowego, jest on kluczowym czynnikiem rozwoju społeczeństwa informacyjnego, a nie tylko kwestią stacjonarnego lub 2
mobilnego dostępu. Przegląd uregulowań regulacyjnych ma na celu reformę podejścia do zarządzania częstotliwościami. Jej zdaniem istnieje potrzeba jednoczesnej, a nie równoległej analizy zarządzania częstotliwościami. Thomas Ewers, Przewodniczący ECC w swojej prezentacji starał się udowodnić, że większa swoboda prywatnych użytkowników i firm przemysłowych prowadzi do większej odpowiedzialności wszystkich stron. Regulacje muszą być elastyczne wobec dalszego rozwoju sytuacji. Ważne jest aby operatorzy dominujący powinni mieli świadomość, że poza zasadami, na które się już zgodzili, jest oczekiwanie, że pójdą oni na dalsze ustępstwa Valery Bugaenko, Prezes Federal Agency of Communications Rosji. Przedstawił rozwój rynku ICT i jego regulacje w Rosji. W zeszłym roku, tempo wzrostu we wszystkich segmentach rynku ICT był bardzo wysokie u znacznie przekroczyło światowe tempo wzrostu. Pozytywny rozwój w tym zakresie był możliwy dzięki konsekwentnej polityce państwa. Rząd rosyjski zatwierdził szereg kluczowych dokumentów, które regulują licencjonowanie usług telekomunikacyjnych, warunki świadczenia usług w zakresie łączności. Również polityka cenowa w zakresie usług łącznościowych określona została przez odpowiednie decyzje rosyjskiego rządu. Następna część konferencji poświęcona została regulacjom łączności elektronicznej na świecie. Pierwsza prezentacja dotyczyła regulacji zarządzania widmem częstotliwości. Przedstawił ją reprezentant Biura Zarządzania Widmem Częstotliwości ze Stanów Zjednoczonych Pan Bill Luter. Mówił, że ze względu na dynamiczny rozwój nowych technologii w komunikacji obecny system regulacyjny stanął na rozdrożu, gdyż zachowanie dotychczas stosowanych przepisów bardzo ogranicza inwestorów i blokuje szybki rozwój nowych usług w zakresie łączności elektronicznej podczas gdy coraz więcej ludzi wykorzystuje dostęp do istniejących mediów informacyjnych, a tym samym istnieje coraz większy popyt na nowości techniczne. Zachodzi więc potrzeba zrewolucjonizowania dotychczasowego modelu regulacyjnego obowiązującego w USA i dostosowania go do potrzeb rynkowych. Przedstawiciel Australijskiego Regulatora ds. Komunikacji i Mediów zaprezentował przejście od tradycyjnych usług telekomunikacyjnych oferowanych za pośrednictwem stacjonarnych sieci telefonicznych do usług konwergentnych świadczonych za pośrednictwem sieci 3
ruchomych w Australii. Omówił szczegółowo wykorzystywane w jego kraju technologie oraz ich rozwój. Przedstawił również zagrożenia związane z tak szerokim i wszechstronnym rozwojem dostępu do usług telekomunikacyjnych dla każdego potencjalnego użytkownika. Następnym prelegentem był przedstawiciel Regulatora Telekomunikacyjnego z Republiki Południowej Afryki. Przedstawił krótko historię swojej instytucji i przybliżył czym się ona zajmuje. Następnie opisał operatorów telekomunikacyjnych działających w RPA i objętych regulacją. Omówił następnie działalność Regulatora oraz zakres aktów prawnych utworzonych na potrzeby regulacji rynku komunikacyjnego - Ustawy Telekomunikacyjnej oraz Ustawy z zakresu Elektronicznej Komunikacji. Na koniec zaprezentował obecny stan rynku łączności elektronicznej w RPA oraz omówił standardy obowiązujące w tym kraju. Następnie zaprezentowano materiały dotyczące regulacji nowych technologii w zakresie komunikacji. Pierwsza prezentacja dotyczyła rozwoju rynku bezprzewodowego dostępu do szerokopasmowego internetu (WIMAX). Krótko została przedstawiona historia powstania i uruchomienia przedmiotowej usługi. Następnie opisany został stan obecny oraz plany na przyszłość, m.in. rozszerzenie zakresu częstotliwości wykorzystywanych do świadczenia usług WIMAX oraz nowe podejście do regulacji omawianego rynku usług. Ponadto zaprezentowany został pomysł połączenia usług WIMAX z usługami świadczonymi drogą satelitarną umożliwiając w ten sposób korzystanie z tych usług kupowanych od jednego operatora w każdym rejonie świata. Następna prezentacja dotyczyła regulowanych technologii komunikacyjnych. Zostały tutaj przedstawione perspektywy rozwoju nowych technologii określone przez Komisję Europejską, zgodnie z którymi efektywna regulacja wspomaga inwestycje i innowacje na rynku telekomunikacyjnym. Dlatego, w obliczu rozwoju nowych technologii, postanowiono skrócić listę rynków regulowanych z 18 do 7 poprzez wyłączenie lub połączenie niektórych rynków właściwych, na których w większości krajów UE istnieje już konkurencja. Przedstawiono również listę propozycji zmian w prawie dotyczącym regulacji łączności elektronicznej proponując m.in. unieważnienie Dyrektywy ds. GSM oraz opracowanie wspólnego podejścia w zakresie wykorzystywania uwolnionego widma po przejściu na cyfrowe nadawanie programów radiofonicznych i telewizyjnych w Europie. Poruszony również został temat zastosowania przez niektórych regulatorów europejskich Funkcjonalnej 4
Separacji jako środka regulacyjnego. Z prezentacji wynikało, że Parlament Europejski obradował w tym zakresie, ale ze względu na brak akceptacji wszystkich członków wspólnoty nie zdecydowano się na zapisanie tej metody jako proponowanej do zastosowania w ustawach regulacyjnych. Ostatnia prezentacja dotyczyła rozwoju nowych technologii i ich regulacji. Dyrektor ETNO opisał obecny stan rozwoju rynku telekomunikacyjnego i dostęp do usług w zakresie komunikacji (głównie dostępu do sieci Internet) wykorzystujących nowe technologie. Następnie zaprezentował prognozy na niedaleką przyszłość, kiedy to większa przepustowość sieci telekomunikacyjnych umożliwi dostęp do usług lepszej jakości w krótszym czasie. Na koniec zaprezentowany został zakres nowych regulacji wynikających z dynamicznie rozwijającego się rynku komunikacyjnego, opracowany przez operatorów telekomunikacyjnych. Dotyczył głównie regulacji wzajemnego wykorzystywania infrastruktury technicznej przez współpracujących przedsiębiorców. Ponadto ETNO zgłosiło postulat w zakresie wprowadzania Funkcjonalnej Separacji, wg którego decyzja Regulatora krajowego w tym zakresie powinna być uzgodniona z operatorem, wobec którego NRA chce zastosować ten środek. Dzień drugi Dzień drugi został podzielony na odbywające się równolegle dwa panele tematyczne. Pierwszy panel dotyczył elastycznego podejścia do kwestii regulacji. Zgodnie z zaprezentowaną wizją Ofcom, widmo powinno być w jak największym stopniu wolne od ograniczeń technologicznych, politycznych i związanych z użytkowaniem. Zmiana własności i wykorzystania widma powinna być prosta i przejrzysta dla posiadaczy zezwoleń, a prawa użytkowników widma muszą być jasno zdefiniowane i nie powinny być zmieniane bez uzasadnionych przyczyn. Helmut Leonhard z Holandii w swojej prezentacji podkreślił, że gospodarowanie częstotliwościami zaczyna się od zrozumienia, że częstotliwości radiowe są cennym zasobem naturalnym, należy chronić interes publiczny, należy prowadzić do zwiększenia elastyczności komercyjnego użytkowania częstotliwości a co za tym idzie większa elastyczność zwiększy korzyści i poprawi kontrolę współdziałania. 5
Przewodniczący ECC WG RA Stelios Himonas podjął próbę wyjaśnienia co należy rozumieć przez efektywna regulację i jak ją osiągnąć. Jego zdaniem, efektywne regulacje to takie, które pozwalają na łatwy dostęp do rynku, spełniają określone cele polityczne, promują innowacyjność oraz ułatwiają wprowadzanie nowych technologii i usług, optymalizują wykorzystanie rzadkich zasobów. Przedstawił dwa podejścia w tym zakresie, czy lepsze jest nakładanie różnorodnych wymogów i wyznaczanie warunków użytkowania, określanie zakresu świadczonych usług i stosowanie modelu nakazowo-rozdzielczy czy tez zupełnie inne podejście, które wykorzystuje mechanizmy rynkowe, promuje bycie elastycznym, stosowanie polityki neutralności pod względem technologicznym i usługowym i nakładanie tylko koniecznych wymogów i warunków użytkowania. Sesję trzecią rozpoczął Reza Karimi z Ofcom przedstawiając wizję Ofcom dotyczącą bezlicencyjnego korzystania z częstotliwości Jego zdaniem, łagodne wymogi licencyjne i zwolnienia z wymogu posiadania licencji służą wielu celom nie tylko w krótkim horyzoncie czasowym, ale także w długim okresie poprzez zwiększenie świadomości i autonomiczny rozwój technologii. Ofcom będzie rozwijał swoją strategię harmonizacji na poziomie europejskim (CEPT i UE) oraz globalnym (ITU) w oparciu o analizę indywidualnych przypadków i wspierając decyzje harmonizacyjne poprzez ocenę ich wpływu. Dodatkowe instrumenty regulacyjne nie są konieczne do ochrony licencjonowania. Zharmonizowane standardy techniczne są wystarczające dla neutralizacji wpływu interferencji wywołanego przez nadajniki radiowe, które spełniają postawione wymogi. Anders Frederich, który zabrał głos jako następny pokazał wyzwania jakie stoją przed administracjami łączności. Administracje muszą rozważyć i zdecydować, jakie będą najlepsze działania regulacyjne, opracować niezbędne wsparcie techniczne, opracować i podjąć decyzje dotyczące celów politycznych oraz zapewnić, że europejskie idee w zakresie najlepszych praktyk regulacyjnych będą promowane w ITU Sesję zakończył Przewodniczący UMTS Forum. Przesłaniem jego prezentacji było pokazanie różnych technologii m. in. technologię LTE. LTE (Long Term Evolution) jest nazwą sieci mobilnej, która obecnie jest w fazie opracowywania przez ciało standaryzacyjne 3GPP. Sieć LTE będzie przewyższała o klasę obecne komercyjne systemy WCDMA / HSPA. 6
Drugi panel dotyczył Zharmonizowanego Europejskiego Kodu 116 000 i został podzielony na dwie części. W pierwszej zostały omówione szczegółowo zagadnienia dotyczące przedmiotowego numeru telefonicznego zwanego kodem 116000, w drugiej zaś poruszono zagadnienia związane z konwergencją usług telefonicznych. Pierwsza prezentacja przedstawiona przez Paula Fischera z Rumunii dotyczyła ustaleń administracyjnych dotyczących stosowania kodu 116000. Wynika z niej, że pierwszy raz pomyślano o zastosowaniu jednego numeru dla całej UE w celu pozyskiwania informacji dotyczących zgubionych/skradzionych kart płatniczych lub kredytowych wykorzystywanych w krajach Unii Europejskiej już w 2001 roku. W tym celu ustalono jeden niegeograficzny numer telefoniczny, który miałby działać w każdym z krajów członkowskich i umożliwiać uzyskiwanie informacji na przedmiotowy temat. W lutym 2007 Komisja Europejska opublikowała decyzję dotyczącą rezerwacji krajowego numeru zaczynającego się od liczby 116 dla usług o społecznym charakterze. Następna prezentacja dotyczyła perspektyw dla numeru 116 w zakresie implementacji, współpracy międzyoperatorskiej oraz sposobu rozliczeń. Zgodnie z decyzją KE numer ten powinien zostać zaimplementowany jako niekomercyjny i w taki sposób powinni traktować go operatorzy świadczący usługi połączeń na numery zaczynające się od 116. Tym samym, zgodnie z oczekiwaniami Komisji Europejskiej, połączenia na numery zaczynające się od 116 będą bezpłatne dla dzwoniącego, natomiast opłaty pobierane będą tylko z tytułu współpracy międzyoperatorskiej. Jednak w wyniku trwającej kilka miesięcy dyskusji pomiędzy organizacjami telekomunikacyjnymi, podjęto decyzję, że każdy Regulator opracuje w zakresie implementacji numerów zaczynających się od 116, wskazania do operatorów lub dostawców usług, którzy będą świadczyć usługi połączeń do tych numerów. Ostatnia z prezentacji dotyczących kodu 116000 dotyczyła doświadczeń z wykorzystywaniem tego numeru w Portugalii. Przedstawiona została przez Panią Delpinę Moralis ze Stowarzyszenia Zaginionych Dzieci w Europie. Podczas swojego wystąpienia Pani Moralis starała się uzasadnić potrzebę wprowadzenia takiego numeru i mówiła o tym, kiedy wykonanie połączenia na numer 116000 jest zasadne. Wymieniła również trudności, jakie występują w krajach członkowskich z implementacją numeru 116000. Jednym z głównych problemów jest opłacalność świadczenia takich usług dla operatorów telekomunikacyjnych, ze względu na brak możliwości pobierania opłat za 7
wykonywanie połączeń przez użytkownika końcowego. Tym samym, takie połączenia stanowią tylko koszt dla operatora, a tym samym z punktu jego widzenia są nieopłacalne. Następnym problemem jest język, gdyż wiadomo że w poszczególnych krajach połączenia będą wykonywane w językach narodowych. W drugiej części dnia przedstawione zostały informacje dotyczące konwergencji usług telefonicznych w poszczególnych krajach. Najpierw delegat z Australii opowiedział o regulacjach rynku komunikacji w Australii na przełomie ostatnich 15 lat. Omówił zakres regulacji oraz główne problemy regulacyjne występujące w Australii. Dotyczyły one m.in. konwergencji usług telekomunikacyjnych. Następnie przedstawiciel Niemieckiego Regulatora przedstawił prezentację dotyczącą stosowania jednolitej numeracji dla konwergentnych usług telefonicznych. Na początku prelegent wyjaśnił na czym polega konwergencja usług telefonicznych, następnie wyjaśnił powody świadczenia takich usług. Na koniec opowiedział o trudnościach z identyfikacją takich numerów podczas kierowania połączeń zagranicę. W końcowej konkluzji wyjaśnił, że Komisja Europejska pracuje nad projektem stworzenia odrębnej numeracji dla usług konwergentnych rozpoznawalnej we wszystkich krajach członkowskich, co umożliwi wykonywanie połączeń zgodnie z zawartą umową i traktowanie ich przez operatora świadczącego roaming jak połączenie wykonywane z sieci stacjonarnej a nie jak z ruchomej. C. Wnioski Konferencja CEPT zasługuje na szczególną uwagę ze względu na wysoki poziom merytoryczny przekazywanych tam informacji, możliwość dostępu do najnowszych materiałów i opracowań, jak również spojrzenia na regulacje nie tylko ze strony regulatora ale też przedsiębiorców i wymiany doświadczeń z przedstawicielami różnych środowisk. Delegacja polska miała możliwość wymiany poglądów z przedstawicielami regulatorów, reprezentantami operatorów narodowych, firm telekomunikacyjnych i środowiskiem biznesowym. W trakcie rozmów kuluarowych, pochwalono udział przedstawicieli polskiego NRA w grupach roboczych m.in. w grupie ds. wykorzystania widma częstotliwości. 8
Zapoznanie się z doświadczeniami i regulacjami obowiązującymi w innych krajach będzie przydatne w toku prac prowadzonych w Departamencie i rozwiązywaniu problemów na polskim rynku telekomunikacyjnym.... Podpis osoby sporządzającej sprawozdanie... Podpis kierownika komórki organizacyjnej, w której zatrudniona jest osoba sporządzająca sprawozdanie... Podpis przewodniczącego delegacji. 9