MINISTERSTWO ŚRODOWISKA DEPARTAMENT OCHRONY PRZYRODY ZESPÓŁ DS. GMO Agnieszka Dalbiak Protokół kartageński o bezpieczeństwie biologicznym do Konwencji o różnorodności biologicznej realizacja zadań z niego wynikających.
GENEZA PROTOKOŁU Strony Konwencji o różnorodności biologicznej stwierdziły, że konieczne jest opracowanie i wdrożenie mechanizmów pozwalających na bezpieczne wykorzystanie osiągnięć nowoczesnej biotechnologii przy p zminimalizowaniu potencjalnych zagrożeń dla środowiska i zdrowia ludzi. Najważniejszym produktem nowoczesnej biotechnologii są organizmy genetycznie zmodyfikowane. Uznano za konieczne przyjęcie akceptowanych przez międzynarodową społeczność zasad dotyczących przekazywania, utrzymywania i użytkowania żywych zmodyfikowanych organizmów w celu zapewnienia ochrony środowiska i zdrowia ludzi (Artykuł 19.3 Konwencji). Zbiór takich zasad, opracowany jako dokument prawa międzynarodowego, określono mianem Protokołu kartageńskiego o bezpieczeństwie biologicznym.
PROTOKÓŁ KARTAGEŃSKI O BEZPIECZEŃSTWIE BIOLOGICZNYM DO KONWENCJI O ROŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ W listopadzie 1995 roku, Konferencja Stron Konwencji o Różnorodności Biologicznej powołała a Grupę Roboczą do Spraw Bezpieczeństwa Biologicznego, stawiając c jej zadanie opracowania projektu protokołu u o bezpieczeństwie biologicznym,, którego celem będzie uregulowanie transgranicznego przemieszczania żywych zmodyfikowanych organizmów w mogących mieć potencjalnie negatywny wpływ na ochronę i zrównowa wnoważone one użytkowanie u różnorodnor norodności biologicznej. Protokół sfinalizowano i przyjęto na nadzwyczajnym spotkaniu Konferencji Stron w Montrealu w dniu 29 stycznia 2000 roku.
PROTOKÓŁ KARTAGEŃSKI O BEZPIECZEŃSTWIE BIOLOGICZNYM DO KONWENCJI O ROŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ Protokół wszedł w życie 11 września 2003 - to jest 90 dni od daty jego ratyfikacji przez 50 państw. Republika Palau była a 50 krajem ratyfikującym Protokół. Protokół kartageński o bezpieczeństwie biologicznym do Konwencji o różnorodnor norodności biologicznej został podpisany przez przedstawiciela Państwa Polskiego dnia 24 maja 2000 roku, natomiast ratyfikowany w dniu 10 grudnia 2003 roku. Protokół wszedł w życie dla Polski w dniu 9 marca 2004 roku.
PROTOKÓŁ KARTAGEŃSKI O BEZPIECZEŃSTWIE BIOLOGICZNYM DO KONWENCJI O ROŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ Protokół składa się z 40 artykułów oraz trzech załączników, które określaj lają: : cel oraz zakres Protokołu, wyłą łączenia, procedury według których ma następowa pować przemieszczanie LMO, zasady: przygotowywania oceny zagrożenia, utrzymywania stałej współpracy pracy z Sekretariatem Protokołu, wytyczne do utworzenia systemu wymiany informacji o bezpieczeństwie biologicznym, wytyczne do przygotowania procedur w zakresie odpowiedzialności i zadość śćuczynienia za szkody wynikające z transgranicznego przemieszczania LMO oraz informacje na temat mechanizmu finansowego.
CEL PROTOKOŁU Zgodnie z zasadą przezorności zawartą w Deklaracji z Rio w Sprawie Środowiska i Rozwoju (zasada 15), celem Protokołu u jest przyczynienie się do zapewnienia odpowiedniego poziomu ochrony w dziedzinie bezpiecznego przemieszczania, przekazywania i wykorzystania żywych zmodyfikowanych organizmów w będących b wynikiem metod nowoczesnej biotechnologii, które mogą wywierać negatywny wpływ na zachowanie i zrównowa wnoważone one użytkowanie u różnorodnor norodności biologicznej, z uwzględnieniem zagrożeń dla ludzkiego zdrowia. Protokół dotyczy tych LMO, które podlegają transgranicznemu przemieszczaniu.
PROTOKÓŁ KARTAGEŃSKI O BEZPIECZEŃSTWIE BIOLOGICZNYM DO KONWENCJI O ROŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ Protokołu nie stosuje się do transgranicznego przemieszczania żywych zmodyfikowanych organizmów w będących b środkami farmaceutycznymi przeznaczonymi dla ludzi, w stosunku do których obowiązuj zują inne odpowiednie umowy międzynarodowe lub stanowią one przedmiot działania ania organizacji międzynarodowych.
PROCEDURY PROTOKOŁU Protokół zapewnia bezpieczeństwo poprzez wprowadzenie odpowiednich przepisów w (zasad) i procedur dotyczących cych przemieszczania, przekazywania i wykorzystania żywych zmodyfikowanych organizmów. Ustanawia procedury: 1. dla żywych zmodyfikowanych organizmów świadomie (zamierzenie) uwalnianych do środowiska (procedura zgody po uprzednim poinformowaniu - AIA); 2. dla żywych zmodyfikowanych organizmów w przeznaczonych do bezpośredniego wykorzystania jako żywność,, pasza lub do przetwarzania (procedura poinformowania poprzez system wymiany informacji o bezpieczeństwie biologicznym - BCH).
PROCEDURA ZGODY PO UPRZEDNIM POINFORMOWANIU (AIA) Procedurę tę stosuje się przed pierwszym zamierzonym transgranicznym przemieszczeniem żywych zmodyfikowanych organizmów w w celu zamierzonego uwolnienia do środowiska Strony importu. Przed zamierzonym transgranicznym przemieszczeniem żywych zmodyfikowanych organizmów w Strona eksportu zawiadamia w formie pisemnej, właściwy krajowy organ Strony importu lub wymaga takiego zawiadomienia od eksportera. Strona importu potwierdza, w formie pisemnej, otrzymanie zawiadomienia od zawiadamiającego w terminie 90 dni od jego odbioru. Strona importu, w terminie 90 dni,, w formie pisemnej powiadamia zawiadamiającego, kiedy i na jakich warunkach zamierzone transgraniczne przemieszczenie można przeprowadzić. W terminie 270 dni od daty otrzymania zawiadomienia, Strona importu przekazuje swoją decyzję,, w formie pisemnej, zawiadamiającemu oraz do Systemu Wymiany Informacji o Bezpieczeństwie Biologicznym.
PROCEDURA ZGODY PO UPRZEDNIM POINFORMOWANIU (AIA) Procedury AIA nie stosuje się do: - Środków farmaceutycznych, o których mowa w art. 5 Protokołu; - Tranzytu LMO art. 6 ust. 1 Protokołu; - LMO przeznaczonych do zamkniętego użycia; - Kolejnego zamierzonego transgranicznego przemieszczania LMO, przeznaczonego do zamierzonego uwalniania do środowiska Strony Importu; - zamierzonego transgranicznego przemieszczania LMO w celu innym niż zamierzone uwalnianie do środowiska; - LMO przeznaczonych do użycia jako FFP; - LMO określonych przez Konferencję Stron jako bezpieczne;
PROCEDURA ZGODY PO UPRZEDNIM POINFORMOWANIU (AIA) Zawiadomienie: - nazwa, adres i dane kontaktowe eksportera, - nazwa, adres i dane kontaktowe importera, - nazwa i tożsamość LMO, - data transgranicznego przemieszczania, - klasyfikacja taksonomiczna LMO, - określenie organizmu biorcy, organizmów rodzicielskich oraz siedlisk dotyczących tych organizmów, - opis modyfikacji genetycznej wraz z technikami, - charakterystyka LMO, - zamierzone wykorzystanie LMO, - ilość LMO podlegających przemieszczeniu, - raport z oceny zagrożenia, - proponowane metody dotyczące bezpiecznego transportowania, przechowywania, użytkowania, - status prawny danego LMO w kraju eksportera, - oświadczenie, że podane w zawiadomieniu informacje są zgodne ze stanem faktycznym.
PROCEDURA ZGODY PO UPRZEDNIM POINFORMOWANIU (AIA) Potwierdzenie otrzymania zawiadomienia: - Data otrzymania zawiadomienia, - Stwierdzenie, że zawiadomienie zawiera wszelkie niezbędne informacje, o których mowa w art. 8 Protokołu, - Stwierdzenie, czy procedura wydawania decyzji zawarta jest w prawodawstwie krajowym, czy też oparta jest na art. 10 Protokołu,
PROCEDURA ZGODY PO UPRZEDNIM POINFORMOWANIU (AIA) Decyzja strony importu może dotyczyć: - Zatwierdzenia importu warunkowo lub bezwarunkowo oraz jej zastosowania w przypadku kolejnych importów tego samego LMO, - Zakazania importu, - Żądania przedłożenia dodatkowych informacji, - Przedłużenia procedury wydania ostatecznej decyzji w spawie importu.
PROCEDURA DLA LMOs,, PRZEZNACZONYCH DO BEZPOSREDNIEGO WYKORZYSTANIA JAKO ŻYWNOŚĆ, PASZA LUB DO PRZETWARZANIA Strona wydająca ostateczną decyzję dotyczącą użytkowania w swoim kraju, w tym wprowadzenia na rynek, żywego zmodyfikowanego organizmu, który może e podlegać transgranicznemu przemieszczaniu w celu bezpośredniego wykorzystania jako żywność,, pasza lub do przetwarzania w terminie 15 dni od wydania tej decyzji informuje Strony o tym za pośrednictwem Systemu Wymiany Informacji o Bezpieczeństwie Biologicznym. Dostarcza równier wnież kopię tej informacji krajowemu punktowi kontaktowemu każdej ze Stron, która nie ma dostępu do Systemu Wymiany Informacji o Bezpieczeństwie Biologicznym. Strona wydająca decyzję powinna zapewnić istnienie prawnego wymogu dokładno adności informacji przekazywanej przez wnioskodawcę. Strony Protokołu u powinny zapewnić, że żywe zmodyfikowane organizmy są przekazywane, pakowane i transportowane przy spełnieniu wymogów bezpieczeństwa. Ponadto, przesyłce żywych zmodyfikowanych organizmów towarzyszy odpowiednia określona w Protokole - dokumentacja zawierająca między innymi identyfikację żywych zmodyfikowanych organizmów w oraz informację dotyczącą punktu kontaktowego dla uzyskania innych informacji.
PROCEDURA DLA LMOs,, PRZEZNACZONYCH DOBEZPOSREDNIEGO WYKORZYSTANIA JAKO ŻYWNOŚĆ, PASZA LUB DO PRZETWARZANIA Informacje dotyczące LMO-FFPs FFPs: - nazwa, adres i dane kontaktowe wnioskodawcy występującego z wnioskiem o decyzję w sprawie stosowania w kraju; - nazwa i dane kontaktowe organu odpowiedzialnego za wydanie tej decyzji; d - nazwa i tożsamość LMO; - opis modyfikacji genetycznej; - charakterystyka LMO; - unikalny identyfikator danego LMO; - klasyfikacja taksonomiczna organizmu dawcy; - opis organizmu biorcy; - opis organizmów rodzicielskich, - zatwierdzone rodzaje wykorzystania LMO; - raport z oceny zagrożenia; - proponowane metody dotyczące bezpiecznego transportowania, przechowywania, użytkowania.
PROCEDURA DLA LMOs,, PRZEZNACZONYCH DO BEZPOSREDNIEGO WYKORZYSTANIA JAKO ŻYWNOŚĆ, PASZA LUB DO PRZETWARZANIA Cele przekazywania informacji do BCH: - dostarczenie innym Stronom informacji, że dane LMO-FFP może stać się przedmiotem eksportu; - dostarczenie danych o tym LMO-FFP, który może być wykorzystany przez Stronę importu w procesie podejmowania decyzji o dopuszczeniu importu.
OCENA ZAGROŻENIA Protokół ustanawia zasady przeprowadzania oceny zagrożenia enia,, która powinna być dokonana na podstawie odpowiednich informacji naukowych i dostępnej wiedzy. Strony powinny przyjąć właściwe środki dla zapobieżenia enia każdemu zagrożeniu, zidentyfikowanemu w ocenie zagrożenia enia.. Powinny podjąć niezbędne kroki zaradcze w przypadku niezamierzonego uwolnienia żywych zmodyfikowanych organizmów w do środowiska. Strony Protokołu u utworzą i będąb rozwijać odpowiednie mechanizmy, zapewnią środki oraz przygotują strategie w celu regulowania i kontrolowania zagrożenia określonego w postanowieniach Protokołu. Ponadto Strony Protokołu u winny współpracowa pracować w zakresie: - identyfikowania żywych zmodyfikowanych organizmów w lub określonych cech żywych zmodyfikowanych organizmów, które mogą negatywnie wpływa ywać na ochronę i zrównowa wnoważone one użytkowanie u różnorodnor norodności biologicznej lub stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzi; - podejmowania właściwych w środków w zaradczych.
SYSTEM WYMIANY INFORMACJI O BEZPIECZEŃSTWIE BIOLOGICZNYM BCH (BIOSAFETY CLEARING HOUSE) Protokół ustanawia System Wymiany Informacji o Bezpieczeństwie Biologicznym w celu: ułatwienia wymiany informacji prawnych, naukowych, technicznych, dotyczd otyczących cych środowiska oraz żywych zmodyfikowanych organizmów, pomocy Stronom we wdrażaniu aniu postanowień Protokołu. System zawiera: przepisy, regulacje prawne i wytyczne dotyczące ce wdrażania ania Protokołu u w krajach - Stronach Protokołu, informacje wymagane przez Strony odnośnie nie procedury zgody po uprzednim poinformowaniu; umowy i ustalenia dwustronne, regionalne i wielostronne; streszczenia ocen zagrożeń decyzje Stron dotyczące ce importu lub uwolnienia do środowiska żywych zmodyfikowanych organizmów raporty Stron dotyczące ce wdrożenia procedury zgody po uprzednim poinformowaniu. System zapewnia całemu globalnemu społecze eczeństwu dostęp p do informacji.
KRAJOWY PUNKT KONTAKTOWY Zgodnie z Protokołem każda ze stron powinna powołać Krajowy Punkt Kontaktowy,, który jest odpowiedzialny za wymianę informacji między Sekretariatem Protokołu u i odpowiednimi rządami oraz ze społecze eczeństwem. W Polsce Krajowym Punktem Kontaktowym jest Zespół do spraw Organizmów w Genetycznie Zmodyfikowanych Departamentu Ochrony Przyrody w Ministerstwie Środowiska.
WŁAŚCIWE ORGANY KRAJOWE Zgodnie z Protokołem każda ze stron powinna określi lić jeden lub więcej właściwych w organów w krajowych,, które pełni nią funkcje administracyjne wymagane przez Protokół. W Polsce z mocy ustawy z dnia 22 czerwca 2001 roku o organizmach genetycznie zmodyfikowanych właściwym organem krajowym do spraw GMO jest minister właściwy w do spraw środowiska.
KOSZTY Zgodnie z art. 29 ust. 5 Protokołu,, każda ze Stron Protokołu wnosi roczną opłat atę na pokrycie kosztów w administracji Konwencji, w tym kosztów w funkcjonowania Sekretariatu.. Składka jest oparta na skali Narodów w Zjednoczonych związanej zanej z podziałem wydatków w Organizacji. Wpłaty krajów w rozwijających się są stosunkowo niskie - nie płacp acą one więcej niż 0,01 % budżetu Sekretariatu zatwierdzonego na dany rok. Szacunkowa wielkość składki rocznej około o 20 000 dolarów w rocznie (około o 80 tys. PLN). Środki finansowe znajdujące się w budżecie Protokołu u wydatkowane będąb na: obsług ugę Sekretariatu Protokołu, w tym na administrację,, podróże, tłumaczenia, t spotkania grup roboczych, spotkania grup eksperckich, spotkania Stron Protokołu u oraz szkolenia.
ZADANIA DLA POLSKI ZWIĄZANE Z WEJŚCIEM W ŻYCIE PROTOKOŁU 1) Opracowanie aktów w prawnych regulujących sprawy wynikające z Protokołu zadanie zrealizowane przepisy o GMO oraz inne akty prawne związane zane z ta problematyka, 2) Utworzenie i zapewnienie sprawnego funkcjonowania systemu kontrolnego; 3) Powołanie zgodnie z art. 19 Protokołu u ( Właściwe( Organy Krajowe i Krajowe Punkty Kontaktowe ), punktu kontaktowego, odpowiedzialnego za utrzymywanie stałych kontaktów w z Sekretariatem Protokołu. Punkt funkcjonuje w Ministerstwie Środowiska i prowadzi stałą współprac pracę z innymi organami w Polsce, które podejmują decyzje w sprawach związanych zanych z organizmami genetycznie zmodyfikowanymi (Ministerstwo Zdrowia (Główny Inspektorat Sanitarny) i Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi); 4) Wdrożenie stosownie do art. 20 Protokołu u ( Wymiana( informacji i Mechanizm Wymiany Informacji o Bezpieczeństwie Biologicznym ) systemu wymiany informacji o bezpieczeństwie biologicznym (ang. Biosafety Clearing House) ) służąs żącego wymianie informacji naukowych, technicznych, ekologicznych i prawnych o żywych zmodyfikowanych organizmach i doświadczeniu związanym zanym z ich użytkowaniem; u Baza danych dostępna w formie elektronicznej gmo.mos.gov.pl
ZADANIA DLA POLSKI ZWIĄZANE Z WEJŚCIEM W ŻYCIE PROTOKOŁU 5) Przygotowanie, w myśl l art. 22 ( Tworzenie( potencjału ), listy ekspertów krajowych w dziedzinie bezpieczeństwa biologicznego. Kandydatury zostały przekazane Sekretariatowi Protokołu, który umieści je na liście ekspertów międzynarodowych. Eksperci figurujący na liście przygotowanej przez Sekretariat będąb uczestniczyć w spotkaniach mających na celu przygotowanie wytycznych do wdrażania ania Protokołu u oraz służyćs radą krajom wymagającym wsparcia naukowego, technicznego i prawnego w sprawach związanych zanych z realizacją postanowień Protokołu; 6) Zgodnie z art. 23 ( Świadomo( wiadomość społecze eczeństwa i jego udział ), określaj lającym między innymi sposoby udziału u społecznego w sprawach dotyczących cych bezpiecznego transferu, przemieszczania i użytkowania u LMO, Minister Środowiska powinien zapewnić dostęp p do informacji związanych zanych z bezpiecznym stosowaniem, przemieszczaniem i transferem LMO oraz zapewnić społecze eczeństwu udział w procesie podejmowania decyzji związanych zanych z powyższymi działaniami aniami zadanie zrealizowane poprzez odpowiednie przepisy w ustawie o GMO;
ZADANIA DLA POLSKI ZWIĄZANE Z WEJŚCIEM W ŻYCIE PROTOKOŁU 7) Zgodnie z art. 27 ( Odpowiedzialno( Odpowiedzialność i Zadość śćuczynienie ) ) Krajowy Punkt Kontaktowy zobowiązany zany jest przekazywać do Sekretariatu Protokołu informacje o postanowieniach, uzgodnieniach, umowach i przepisach krajowych związanych zanych z odpowiedzialności cią i zadość śćuczynieniem za szkody powstałe e w wyniku prowadzenia prac z GMO. Dane te zostaną wykorzystane przy opracowywaniu międzynarodowych reguł i procedur w zakresie odpowiedzialności i zadość śćuczynienia za szkody wynikające z transgranicznego przemieszczania LMO; 8) Z art. 33 ( Monitoring( i raporty ) ) wynika obowiązek monitorowania realizacji zobowiąza zań wynikających z Protokołu u oraz raportowania do Sekretariatu o podjętych działaniach. aniach.
KORZYŚCI WYNIKAJĄCE Z FUNKCJONOWANIA JAKO STRONA PROTOKOŁU Strona Protokołu kartageńskiego: ma wpływ na wdrażanie anie Protokołu u oraz kształtowanie towanie jego rozwoju poprzez udział w procesie podejmowania decyzji przez Konferencję Stron na spotkaniach Stron Protokołu; jeśli jest krajem rozwijającym się lub krajem w trakcie zmian ekonomiczno-gospodarczych może e uzyskać wsparcie finansowe z Globalnego Funduszu na Rzecz Środowiska (GEF) dla budowania potencjału u bezpieczeństwa biologicznego, jak równier wnież innych działań związanych zanych z wdrażaniem aniem Protokołu;
KORZYŚCI WYNIKAJĄCE Z FUNKCJONOWANIA JAKO STRONA PROTOKOŁU odgrywa rolę w procesie harmonizacji przepisów, procedur i praktyk w zarządzaniu przemieszczaniem transgranicznym żywych zmodyfikowanych organizmów; posiada mechanizmy i ułatwione u możliwo liwości współpracy pracy z rządami innych krajów, sektorem prywatnym i społecze eczeństwem w umacnianiu bezpieczeństwa biologicznego; posiada lepszy dostęp p do technologii i danych oraz czerpie korzyści z regularnej wymiany informacji i ekspertyz; potwierdza swoje zaangażowanie w ochronę i zrównowa wnoważone one wykorzystanie różnorodnor norodności biologicznej poprzez wdrażanie anie środków w bezpieczeństwa biologicznego.
Dziękuję za uwagę