Rola agrologistyki w funkcjonowaniu agrobiznesu 3

Agata Bury 1, Zofia Szewczyk 2 Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach (Filia w Piotrkowie Tryb.) Rola agrologistyki w funkcjonowaniu agrobiznesu 3 W związku z wejściem w etap gospodarki rynkowej w agrobiznesie zaszło wiele zmian. To właśnie gospodarka rynkowa narzuciła konieczność otwarcia się na otoczenie, rynek, konsumenta i jego potrzeby jak również możliwości jego zaspakajania. Jednocześnie przedsiębiorstwa rolno-spożywcze przyjmując orientację rynkową wytwarzają produkty dla anonimowego nabywcy i muszą je dostosować do zmieniającego się popytu oraz cen 4. Przemysł spożywczy to jedna z najważniejszych i najszybciej rozwijających się gałęzi polskiej gospodarki a integracja z Unią Europejską zakończyła okres rozdrobnienia w przemyśle spożywczym 5, 6. Przemiany w branży rolno spożywczej przebiegały w różnym tempie. Wstąpienie do struktur unijnych wpłynęło na dostęp do jednolitego rynku europejskiego. Wyrównujące się ceny surowców rolnych w ramach Unii Europejskiej tworzą konieczność poprawy konkurencyjności polskiego agrobiznesu. Agrobiznes jest to termin ekonomiczny, wyprowadzony z analizy rozwoju gospodarki rolnej i jej powiązań z innymi działami gospodarki narodowej. Aktualnie produkowana żywność jest produktem finalnym, w którym udział rolników jest ważny, ale nie wyłączny i najważniejszy. Ponadto maleje udział rolnictwa w produkcji żywności. Potrzeby żywnościowe człowieka należą do podstawowych potrzeb, których zaspokojenie ma priorytetowy charakter. Z tego wynika duże znaczenie agrobiznesu jako producenta i dostawcy żywności 7. Obecnie Polska jest szóstym producentem żywności w Unii Europejskiej. Wytworzona przez polski agrobiznes wartość dodana stanowi 4% jej wartości w gospodarce narodowej i około 6% PKB. Istotnym czynnikiem poprawy efektywności agrobiznesu jest agrologistyka. Jest to działalność obejmująca organizację, planowanie, kontrolę i realizację przepływu towarów rolnospożywczych od miejsca wytworzenia do konsumenta żywności. Jej celem jest zaspokojenie wymagań rynku przy zachowaniu bezpieczeństwa żywnościowego, minimalnego zaangażowania kapitału i minimalnych kosztów. Zainteresowanie logistyką w latach wcześniejszych było niewielkie. Obecnie zarządzający przedsiębiorstwami agrobiznesu poszukują możliwości i sposobów udoskonalenia przepływów materiałowo-informacyjnych. Produkty rolnicze są nietrwałe i mają niską podatność magazynową. Dla agrobiznesu ważna jest właściwa organizacja zaopatrzenia i dystrybucji zapewniająca zachowanie wysokiej jakości, co ma wpływ na zadowolenie klienta i dochodowość przedsiębiorstwa. Agrologistyka definicja i wybrane instrumenty prawne Pojęcie agrologistyki jest pojęciem nowym. Prof. Bogdan Klepacki agrologistykę określił jako,,działalność obejmującą organizację, planowanie, kontrolę i realizację przepływu towarów rolno spożywczych od miejsca wytworzenia surowców rolnych, poprzez kanały związane z ich skupem, magazynowaniem, produkcją i dystrybucją, aż do finalnego odbiorcy, której celem jest zaspokojenie wymagań rynku, przy zachowaniu bezpieczeństwa żywnościowego, minimalnych kosztach i minimalnego zaangażowania kapitału 8. W poprawce do rezolucji Parlamentu Europejskiego,,Logistyka transportu europejskiego w Europie klucz do zrównoważonej mobilności agrologistykę określono jako minimalizację potrzeb transportowych, wspieranie wzajemnego ponownego wykorzystania produktów ubocznych oraz obniżanie ryzyka rozprzestrzeniania się chorób zwierzęcych i roślinnych w drodze łączenia produkcji rolnej, działań przetwórczych i dystrybucyjnych 9. Dla rozwoju agrologistyki ważne są prawne i pozaprawne instrumenty. Instrumenty prawne uregulowane są zarówno w ustawodawstwie polskim i unijnym. Są one uzależnione od przyjętego zakresu definicji agrologistyki. Na żywność przemieszczającą się w ramach łańcucha dostaw ma wpływ wiele regulacji prawnych wpływających na agrologistykę. Najważniejsze instrumenty prawne rozwoju agrologistyki to: rejestry zwierząt, transport zwierząt, ochrona i transport roślin, grupy producentów rolnych, umowa kontraktacji i środki unijne 10. Procesy logistyczne powinny być realizowane zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju, można stwierdzić, że zakres agrologistyki będzie się rozszerzał, co może skutkować ewaluowaniem definicji tego pojęcia 11. System identyfikacji i rejestracji zwierząt. Identyfikacja i rejestracja zwierząt stanowi ważny element w zakresie śledzenia przemieszczania się żywności pochodzenia zwierzęcego. Na podstawie ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt posiadacz zwierzęcia gospodarskiego, podmiot prowadzący miejsce gromadzenia zwierząt, rzeźnia oraz zakład przetwórczy ma obowiązek zgłosić 1 Dr A. Bury, adiunkt, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Filia w Piotrkowie Tryb. Wydział Nauk Społecznych, Katedra Ekonomii. 2 Dr Z. Szewczyk, adiunkt, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Filia w Piotrkowie Tryb. Wydział Nauk Społecznych, Katedra Ekonomii. 3 Artykuł recenzowany. 4 M.M. Nowak: Asortyment produktów mleczarskich w ujęciu regionalnym, [w:] Zmiany w regionie w warunkach globalizacji pod red. naukową A. Olak, E. Szymańska, A. Trzyna, Wydawca STOWARZYSZENIE,,Nauka, Edukacja, Rozwój, Ostrowiec Świętokrzyski 2013, s. 63. 5 A. Judzińska: Przemiany strukturalne w polskim przemyśle spożywczym w latach 2004-2007, [w:] Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, tom XI, zeszyt 3, s. 155. 6 M.M. Nowak: Znaczenie spółdzielni mleczarskich w rozwoju regionalnym, [w:] Wybrane problemy gospodarki lokalnej pod red. P. Dziekańskiego, Wydawca STOWARZYSZENIE,,Nauka, Edukacja, Rozwój, Ostrowiec Świętokrzyski 2012, s. 100. 7 S. Urban: Agrobiznes i biobiznes Teoria i praktyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu,,Wrocław 2014, s. 13 14. 8 B. Klepacki, Agrologistyka nowe wyzwania dla teorii i praktyki, Logistyka nr 3/2011, s. 11 12. 9 www.agrologistyka.pl 10 A. Suchoń, Wybrane instrumenty prawne rozwoju agrologistyki, Logistyka nr 4/2012, publikacja w wersji elektronicznej. 11 K. Wojtaszczuk, Agrologistyka coraz bardziej popularna, Logistyka nr 4/2012, s. 32 33. 13171

kierownikowi biura powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, siedzibą stada, miejsce gromadzenia zwierząt, rzeźnię lub zakład przetwórczy w celu nadania numeru siedziby stada, miejsca gromadzenia zwierząt, rzeźnię oraz zakład przetwórczy w celu nadania numeru siedziby stada, numeru miejsca gromadzenia zwierząt, numeru rzeźni, numeru zakładu przetwórczego nie później niż w dniu wprowadzenia pierwszego zwierzęcia gospodarskiego do siedziby stada 12. System ten pozwala na szybkie wycofanie żywności pochodzącej z podejrzanego stada lub likwidację zwierząt. Transport zwierząt. Ważnym instrumentem rozwoju agrologistyki są przepisy prawne dotyczące transportu zwierząt. Polska ustawa z 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt odwołuje do Rozporządzenia Rady WE nr 1 /2005 z 22 grudnia 2004 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas transportu i związanych z tym działań 13. Nikt nie może przewozić zwierząt w sposób powodujący ich okaleczenie lub przyczyniający się do zadawania im cierpienia. Środki transportu są przeznaczone, skonstruowane, utrzymywane oraz działają w sposób pozwalający zapobiec zranieniu i cierpieniu oraz w sposób zapewniający bezpieczeństwo zwierząt. Nadzór nad przestrzeganiem tych wymagań sprawuje Inspekcja Weterynaryjna. Powiatowy lekarz weterynarii przeprowadza kontrole, wydaje podmiotom zezwolenia ma transport zwierząt, licencje dla kierowców oraz wystawia świadectwa zatwierdzenia dla środków transportu drogowego. Ochrona i transport roślin Na rozwój agrologistyki duży wpływ mają przepisy dotyczące transportu i ochrony roślin. Są ważnym czynnikiem decydującym o wielkości plonów, wpływają na ograniczenie strat w przechowalnictwie oraz jakość produktów przeznaczonych do konsumpcji. Obrót towarowy pomiędzy państwami stanowi duże zagrożenie dla zdrowotności roślin, dlatego zwalczanie organizmów szkodliwych regulują nie tylko przepisy polskie ale i międzynarodowe. Należą do nich: Międzynarodowa Konwencja Ochrony Roślin FAO, Porozumienie w sprawie stosowania środków sanitarnych i fitosanitarnych WTO i inne. W zakresie transportu roślin chodzi o stworzenie warunków dla ochrony roślin przed organizmami szkodliwymi. Ważne są kontrole fitosanitarne przeprowadzane przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Zasady określa ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin 14. Główne obowiązki w zakresie ochrony roślin przepisy nakładają na posiadacza roślin. Ma on obowiązek w przypadku wystąpienia organizmów kwarantannowych zawiadomić wojewódzkiego inspektora lub wójta o wystąpieniu organizmów kwarantannowych. Powinien zaniechać sadzenia, siewu, rozmnażania lub transportu roślin oraz obrotu roślinami, produktami roślinnymi lub przedmiotami porażonymi do czasu zakończenia urzędowej kontroli. Rośliny szczególnie podatne na porażenie przez organizmy kwarantannowe i stanowiące niebezpieczeństwo rozprzestrzeniania się tych organizmów, powinny być zaopatrzone w paszport roślin, świadectwo fitosanitarne albo inne dokumenty przewidziane w przepisach unijnych i międzynarodowych. Grupy producentów rolnych Grupy producentów rolnych przyczyniają się do rozwoju agrologistyki. Cel zakładania grup producenckich to: planowanie produkcji z uwzględnieniem jej ilości i jakości, organizowanie sprzedaży produktów rolnych, poprawy efektywności gospodarowania oraz dostosowanie produkcji rolnej do warunków rynkowych. Rejestr grup producentów rolnych prowadzi marszałek województwa. Muszą one spełniać wymogi określone w ustawie z 15 września 2000 r. o grupach producentów rolnych i innych związkach oraz o zmianie innych ustaw 15. Na rysunku 1 przedstawiono wykaz grup producentów rolnych w podziale na województwa (stanu na dzień 14 lipca 2014 r.). W Polsce aktualnie działa 1363 grup producenckich, z czego około 31% w województwie wielkopolskim oraz 9,5% w województwie dolnośląskim i 9,1% w województwie kujawsko-pomorskim. Najniższy udział w strukturze stanowią grupy producenckie w województwie świętokrzyskim około 1%. Liczba grup producentów rolnych w latach 2001 2014 wzrosła z 8 do 1363. Grupy producentów rolnych wpisane do rejestrów województw/marszałków w latach 2001 2014 przedstawiono na rysunku 2. Największy wzrost liczby grup producenckich to lata po 2006 roku. Do rozwoju grup producenckich w dużym stopniu przyczyniły się fundusze unijne przede wszystkim chodzi o środki z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007 2013. Umowa kontraktacji Przedmiotem umowy kontraktacji jest najczęściej wytworzenie i dostarczenie buraków cukrowych, rzepaku, trzody chlewnej, owoców i mleka. Regulacja prawna umowy zawarta jest w kodeksie cywilnym (art.613 626). Stroną umowy kontraktacji jest producent rolny (np. osoba fizyczna, osoba prawna, grupa producentów i ich związek) oraz kontraktujący (osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka nie posiadająca osobowości prawnej). Obecnie w związku z dużą popularnością grup producentów rolnych umowy kontraktacji zawierane są pomiędzy grupą a przedsiębiorcą kontraktującym. Podstawowym obowiązkiem producenta rolnego jest wytwarzanie i dostarczanie do kontraktującego oznaczonej ilości produktów rolnych, o odpowiedniej jakości. Materiał siewny musi być zakupiony we wskazanym punkcie przez kontraktującego. Jest to istotne dla agrologistyki w aspekcie spełnienia wymogów rynkowych i zachowania bezpieczeństwa żywności. Kontraktujący jest uprawniony do nadzoru i kontroli nad wykonywaniem umowy kontraktacyjnej przez producenta. Producent rolny musi umożliwić 12 Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt, Dz. U. z 2008 r., Nr 204, poz. 1281 ze zm. 13 Rozporządzenia Rady WE nr 1 /2005 z 22 grudnia 2004 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas transportu i związanych z tym działań, Dz. Urz. UE. L.003 z 5 stycznia 2005, s. 1 ze zm. 14 Ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin,dz. U. z 2008, Nr 133, poz. 849 15 Ustawa z 15 września 2000 r. o grupach producentów rolnych i innych związkach oraz o zmianie innych ustaw, Dz. U. Nr 88, poz. 983 ze zm. 13172

kontraktującemu wejście na teren plantacji, dokonania jej oględzin, pobrania próbek gleby oraz roślin do analizy. Rolnik powinien dostosować się do poleceń kontrolującego, a także powiadomić go o istniejących zagrożeniach, które mogą spowodować niemożność wykonania umowy (np. powódź, susza, wymarznięcia, gradobicie). 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 Wykaz grup producentów rolnych w podziale na województwa Rys. 1.Wykaz grup producentów rolnych w podziale na województwa. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych[www.minrol.gov.pl (dostęp: 10.10.2014). Grupy producentów rolnych w latach 2001-2014 1600 1400 1306 1363 1200 1000 960 800 600 Liczba grup 400 200 0 158 104 135 157 177 8 20 40 15 34 51 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Rys. 2. Grupy producentów rolnych w latach 2001 2014. Źródło: Opracowanie własne na podstawie (www.ksow.gov.pl, dostęp: 10.10.2014). Wsparcie unijne Środki unijne mają wpływ na rozwój agrologistyki. W latach 2007 2013 grupy producentów rolnych korzystały ze wsparcia finansowego na podstawie rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 20 kwietnia 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania,,grupy producentów rolnych [Dz. U. Nr. 81, poz. 550 ze zm.]. Z pomocy mogły korzystać także grupy producentów owoców i warzyw. Była to pomoc na dofinansowanie funduszu operacyjnego, realizując co najmniej dwa spośród celów określonych w,,strategii krajowej dla zrównoważonych programów operacyjnych organizacji producentów owoców i warzyw w Polsce na lata 2010 2013, związanych 13173

z poprawą lub utrzymaniem jakości produktu, poprawą obrotu, działaniami w zakresie szkolenia, środkami zapobiegania kryzysom i zarządzania w sytuacjach kryzysowych 16. Analizując instrumenty prawne rozwoju agrologistyki, widzimy, że obowiązuje coraz więcej przepisów odnoszących się do rejestracji, organizacji, planowania, kontroli i realizacji przepływu produktów rolnych od miejsca wytworzenia surowców rolnych, poprzez ich skup, magazynowanie, produkcje i transport, aż do konsumenta żywności. Agrobiznes jako subsystem gospodarki współczesnej Po raz pierwszy pojęcie agrobiznesu pojawiło się w literaturze amerykańskiej w 1955 r. Podstawy naukowe agrobiznesu sformułowali Amerykanie Davis i Goldberg w 1957 r. w pracy,,a Concept of Agribusiness. W Polsce pojęcie agrobiznesu weszło do użycia stosunkowo niedawno, wraz z przejściem do gospodarki rynkowej. Sferę wytwarzania żywności określano bowiem jako kompleks gospodarki żywnościowej lub kompleks żywnościowy. Agrobiznes jest pojęciem ekonomicznym wyprowadzonym z analizy historii gospodarki rolnej i jej powiązań z innymi działami gospodarki rolnej 17. Agrobiznes jako kategoria ekonomiczna odpowiada pojęciu,,gospodarka żywnościowa. Akcesja do UE to dostęp do jednolitego rynku europejskiego ale i ekspozycja na zachodnią konkurencję 18. Polska jest szóstym producentem żywności w Unii Europejskiej. Wytworzona przez polski agrobiznes wartość dodana stanowi około 4% jej wartości w gospodarce narodowej i około 6% PKB. Agrobiznes można ujmować w trojaki sposób: jako wyodrębniony system gospodarki narodowej, jako dziedzinę aktywności podmiotów gospodarczych i jako dziedzinę wiedzy i badań naukowych. Agrobiznes jest subsystemem gospodarki narodowej, który stanowi sumę wzajemnie ze sobą powiązanych rodzajów działalności, a nie całych działów gospodarki 19. Agrobiznes w większości krajów europejskich stanowi obecnie największy subsystem gospodarki. Produkty agrobiznesu są uniwersalne. Należą do dóbr powszechnego spożycia 20. Agrobiznes jako dział gospodarki narodowej składa się z trzech podstawowych elementów: zaopatrzenia gospodarstw rolniczych oraz przedsiębiorstw przetwórczych w surowce oraz środki produkcji i usługi, rolnictwa, w którym powstają produkty rolnicze i usługi, przetwarzania surowców rolniczych na produkty oraz magazynowanie i dystrybucja żywności. Agrobiznes obejmuje zatem wszystkie te podmioty, które biorą udział w wytwarzaniu żywności i dostarczaniu jej do konsumenta 21. Agrobiznes uważany jest za jeden z największych subsystemów gospodarki, o czym świadczy wolumen tworzonego produktu oraz potencjał zaangażowany w wytwarzanie i dystrybucję produktów powstałych z produktów rolniczych 22. Agrobiznes czekają w przyszłości istotne zmiany. Coraz większa zmienność cen na rynkach rolnych oraz rosnące koszty produkcji będą znacząco wpływać na opłacalność prowadzonej działalności 23. Rola logistyki w agrobiznesie Istotnym czynnikiem poprawy konkurencyjności i efektywności agrobiznesu może być logistyka. Logistyka to przede wszystkim proces planowania, wdrażania i kontrolowania efektywnego ekonomicznego przepływu towarów od producenta, poprzez centra logistyczne i dystrybucyjne, aż do klienta. Logistyka jest więc częścią większego systemu łańcucha dostaw. Działania logistyczne mogą obejmować także obsługę klienta, przepływ informacji, kontrolę zapasów, pakowanie towarów i obsługę zwrotów 24. Lepsza organizacja logistyki w przedsiębiorstwach przetwórstwa rolno spożywczego może doprowadzić do obniżenia kosztów oraz podniesienia poziomu obsługi klientów 25. Dotychczas logistyką interesowały się głównie przedsiębiorstwa handlowe, usługowe i koncerny międzynarodowe. Zainteresowanie logistyką w przedsiębiorstwach agrobiznesu było niewielkie. W ostatnich latach zarządzający przedsiębiorstwami agrobiznesu poszukują nowych możliwości i sposobów udoskonalenia przepływów materiałowo-informacyjnych. Przed środowiskiem praktyków i naukowców pojawia się wiele ważnych wyzwań w tym zakresie. Rola logistyki jest bardzo istotna ze względu na specyfikę tego sektora, przejawiającą się między innymi: znaczną nierównowagą czasową podaży i popytu na produkty rolne (produkcja roślinna, przetwórstwo zbóż oraz owoców i warzyw), niska podatność transportowa i magazynowa produktów rolnych (owoce, warzywa, mleko, mięso), liczne i niezależne ogniwa pośredniczące w całym łańcuchu dostaw,, od pola rolnika do stołu konsumenta. 16 www.arimr.gov.pl 17 A. Żelazowska, Zmiany w agrobiznesie polskim. Procesy dostosowawcze przedsiębiorstw agrobiznesu do gospodarki rynkowej. Wyd. SGGW Warszawa 2005, s. 30 37. 18 B. Klepacki, Agrologistyka nowe wyzwania dla nauki i praktyki. Logistyka, nr 3/2011, s. 12 13. 19 A. Woś, Agrobiznes, [w] Encyklopedia agrobiznesu, Fundacja Innowacja, WSS-E, Warszawa 1995, s. 14. 20 F. Kapusta, Agrobiznes, DIFIN, Warszawa 2012, s. 46. 21 B. Klepacki, Agrologistyka nowe wyzwania dla nauki i praktyki. Logistyka, nr 3/2011, s. 12 13. 22 F. Kapusta, Agrobiznes w służbie potrzeb człowieka. Prace Naukowe nr 901.Wyd. AE, Wrocław 2001, s. 200. 23 R. Grochowska, Rozwój agrobiznesu na rynkach unijnych i globalnym w perspektywie długoterminowej,,,zagadnienia Ekonomiki Rolnej, nr 3/2013, s. 138 141. 24 M. Antonowicz, Rola logistyki rośnie,,,logistyka a jakość, nr 4/2014, s. 14 15. 25 J. Baran, Logistyka w przedsiębiorstwach agrobiznesu, Logistyka, nr 3/2011, s. 17 21. 13174

Właściwa organizacja procesów logistycznych może zwiększyć konkurencyjność polskich przedsiębiorstw agrobiznesu, optymalizować koszty i zaoferować odbiorcom wyższy poziom obsługi dostawczej 26. Interdyscyplinarny charakter logistyki sprawił, że odnalazła ona swoje miejsce w agrobiznesie. Skomplikowany charakter jednostek i działań oraz procesów agrobiznesowych powodują, że logistyka zaczęła nabierać w tym obszarze nowego wymiaru. Z tą formą logistyki spotykamy się codziennie i to wielokrotnie. Często tego sobie nie uświadamiając 27. Podsumowanie Rozwój agrologistyki wiąże się z potrzebami polskiej wsi w zakresie lepszego funkcjonowania gospodarstw rolnych, powiązania produkcji pierwotnej z przetwórstwem oraz wpisuje się w cele i zadania Wspólnej Polityki Rolnej. Wyzwaniem dla agrologistyki jest agrobiznes. Interdyscyplinarny charakter logistyki sprawił, że odnalazła ona swoje miejsce w agrobiznesie i zaczęła nabierać nowego wymiaru. Znaczenie agrologistyki w agrobiznesie wynika: ze znaczącej nierównowagi czasowej popytu i podaży na produkty rolne, niskiej podatności transportowej i licznych ogniw pośredniczących w całym łańcuchu dostaw od,,pola rolnika do stołu konsumenta. Dla rozwoju agrologistyki ważne są instrumenty prawne i pozaprawne. Instrumenty prawne reguluje ustawodawstwo polskie i unijne. Ich katalog jest uzależniony od przyjętego zakresu definicji agrologistyki. Obowiązuje coraz więcej przepisów odnoszących się do rejestracji, organizacji, planowania, kontroli i realizacji przepływu produktów rolnych od miejsca wytworzenia surowców rolnych, poprzez ich skup, magazynowanie, produkcję i transport, aż do konsumenta żywności. Agrobiznes czekają w nadchodzących latach istotne zmiany. Coraz większa zmienność cen na rynkach rolnych oraz wzrastające koszty produkcji będą znacząco wpływać na opłacalność prowadzonej działalności. Zmienność otoczenia, a tym samym większe ryzyko prowadzenia agrobiznesu, wymaga nowego spojrzenia oraz podjęcia działań sprzyjających rozwojowi tego sektora w perspektywie długoterminowej. Istotnym wyzwaniem dla agrobiznesu w nadchodzących latach będzie wzrost produktywności, ale z uwzględnieniem wyczerpujących się zasobów naturalnych oraz ochrony środowiska. Streszczenie Celem artykułu jest wskazanie roli i próba oceny agrologistyki w funkcjonowaniu agrobiznesu. Przedstawiono prawne i pozaprawne instrumenty mające wpływ na rozwój agrologistyki. Do prawnych instrumentów agrologistyki należą: rejestry zwierząt, transport zwierząt,ochrona i transport roślin, grupy producentów rolnych, umowy kontraktacyjne oraz środki unijne. Lepsza organizacja logistyki może doprowadzić do obniżenia kosztów i podniesienia poziomu obsługi klientów. Agrologistyka jest istotnym czynnikiem poprawy konkurencyjności i efektywności agrobiznesu. Agrobiznes obejmuje wszystkie podmioty, które biorą udział w wytwarzaniu żywności i dostarczaniu jej do konsumenta. The role of agro logistics in agribusiness Abstract Purpose of this article is to indicate and attempt of evaluation agro logistics in agribusiness. The article introduces law and non-law aspects which have influence on agribusiness development. Law aspects consists: animals register, animals transportation, plants protection and transportation, groups of agro manufacturers and EU resources. Better logistics can cause lower expenses and better customer service. Agro logistics is an important issue in improvement of agribusiness competitiveness and efficiency. Agribusiness includes all objects which take a part in food production and food delivery to the consumer. LITERATURA / BIBLIOGRAPHY 1. Antonowicz M., Rola logistyki rośnie,,,logistyka a jakość, nr 4/2014. 2. Baran J., Logistyka w przedsiębiorstwach agrobiznesu, Logistyka, nr 3/2011. 3. Grochowska R., Rozwój agrobiznesu na rynkach unijnych i globalnym w perspektywie długoterminowej,,,zagadnienia Ekonomiki Rolnej nr 3/2013. 4. Judzińska A., Przemiany strukturalne w polskim przemyśle spożywczym w latach 2004 2007, [w:] Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, tom XI, zeszyt 3. 5. Kapusta F., Agrobiznes w służbie potrzeb człowieka, Prace Naukowe nr 901.Wyd. Akademia Ekonomiczne, Wrocław 2001. 6. Kapusta F., Agrobiznes, DIFIN, Warszawa 2012. 26 B. Klepacki, Agrologistyka nowe wyzwania dla nauki i praktyki, Logistyka, nr 3/2011, s. 12 13. 27 A. Wojciechowski, Agrologistyka nowy wymiar działań w logistyce,,,logistyka, nr 3/2011, s. 14 16. 13175

7. Klepacki B., Agrologistyka nowe wyzwania dla teorii i praktyki, Logistyka, nr 3/2011. 8. Nowak M.M., Asortyment produktów mleczarskich w ujęciu regionalnym, [w:] Zmiany w regionie w warunkach globalizacji pod red. naukową A. Olak, E. Szymańska, A. Trzyna, Wydawca STOWARZYSZENIE,,Nauka, Edukacja, Rozwój, Ostrowiec Świętokrzyski 2013. 9. Nowak M.M., Znaczenie spółdzielni mleczarskim w rozwoju regionalnym, [w:] Wybrane problemy gospodarki lokalnej pod red. P. Dziekańskiego, Wydawca STOWARZYSZENIE,,Nauka, Edukacja, Rozwój, Ostrowiec Świętokrzyski 2012. 10. Suchoń A., Wybrane instrumenty prawne rozwoju agrologistyki, Logistyka nr 4/2012, publikacja w wersji elektronicznej. 11. Urban S., Agrobiznes i biobiznes Teoria i praktyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2014. 12. Wojciechowski A., Agrologistyka nowy wymiar działań w logistyce,,,logistyka nr 3/2011. 13. Wojtaszczuk K., Agrologistyka coraz bardziej popularna,,,logistyka nr 4/2012. 14. Woś A., Agrobiznes, [w:] Encyklopedia agrobiznesu, Fundacja Innowacja, WSS-E, Warszawa 1995. 15. Żelazowska A., Zmiany w agrobiznesie polskim. Procesy dostosowawcze przedsiębiorstw agrobiznesu do gospodarki rynkowej, Wyd. SGGW, Warszawa 2005. AKTY PRAWNE 1. Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt,,dz. U. z 2008 r., Nr 204, poz. 1281 ze zm. 2. Rozporządzenia Rady WE nr 1 /2005 z 22 grudnia 2004 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas transportu i związanych z tym działań, Dz. Urz. UE L.003 z 5 stycznia 2005. 3. Ustawa z 15 września 2000 r. o grupach producentów rolnych i innych związkach oraz o zmianie innych ustaw, Dz. U. Nr 88, poz. 983 ze zm. 4. Ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin, Dz. U. z 2008, Nr 133, poz. 849. STRONY INTERNETOWE 1. www.minrol.gov.pl. 2. www.ksow.gov.pl. 3. www.arimr.gov.pl. 4. www.agrologistyka.pl. 13176