ARCHITEKT TOMASZ CELEWICZ 80-410 GDAŃSK, UL. K. BACZYŃSKIEGO 7A/10, BIURO PROJEKTOWE, tel. 058/334 22 26, kom. o503 113 132 PROJEKT BUDOWLANY WYKONAWCZY REWITALIZACJI MURU KURTYNOWEGO ZAMKU W BYTOWIE OBIEKT ADRES INWESTOR AUTOR OPRACOWAŁA Zamek w Bytowie Bytów ul. Zamkowa 2 Bytowskie Centrum Kultury 77-100 Bytów ul. Wojska Polskiego 12 mgr inŝ. arch. Tomasz Celewicz upr. bud. nr 3167/Gd/87 Anna Kriegseisen, dypl. kons. rzeźby kam. i elementów arch. arch. Marta Pawłowska GDAŃSK, MARZEC, 2009 ROK
-1- ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA Opis techniczny Część graficzna Spis rysunków L.p. Nazwa rysunku skala nr rys. 1 Przekrój I I, widok z góry, przekrój poziomy na wysokości 1 : 50 1/5 strzelnic, rzut dolnego podestu inwentaryza- cja konserwatorska 2 Widok od strony wewnętrznej, przekrój I I, II II 1 : 50 2/5 inwentaryzacja konserwatorska 3 Widok od strony zewnętrznej inwentaryzacja konserwatorska 1 : 50 3/5 4 Widok od strony wewnętrznej, przekrój na wysokości 1 : 50 4/5 strzelnic zabiegi konserwatorskie 5 Widok od strony zewnętrznej zabiegi konserwatorskie 1 : 50 5/5
-2OPIS TECHNICZNY do projektu budowlanego wykonawczego rewitalizacji muru kurtynowego zamku w Bytowie. 1. Metryka opracowania Obiekt: MUR KURTYNOWY POŁUDNIOWO ZACHODNI ZAMKU W BYTOWIE Podstawa opracowania: 1. Projekt renowacji i inwentaryzacja Proj.: mgr inŝ. arch. Tomasz Celewicz Opr.: arch. M. Pawłowska, Gdańsk 2009 2. Wizje lokalne Autor programu Anna Kriegseisen, dypl. kons. rzeźby kamiennej i elementów architektonicznych, nr dypl.1930 i 1717 Zakres opracowania Program prac konserwatorskich PoniŜszy program prac konserwatorskich stanowi integralną część z rysunkami projektowo inwentaryzacyjnymi. Data opracowania: marzec 2009 r.
2. Opis: -3- Mur obronny, kurtynowy między basztami Młyńską i RóŜaną, zamykający dziedziniec zamku od strony południowo - zachodniej. Mur wzniesiony z kamienia polnego, z nadbudową ceglaną, w której znajdują się otwory strzelnicze. Od strony dziedzińca na poziomie nadbudowy zrekonstruowany drewniany ganek. Zasadnicza część muru z otoczaków na zaprawie wapiennej, w układzie warstwowym. Mur ceglany z cegły gotyckiej i maszynowej, w wątku mieszanym, na zaprawie wapiennej i cementowo-wapiennej. Od strony zewnętrznej nadbudowa oddzielona od części kamiennej pasem cegieł ustawionych na blat pod kątem, u góry i od dołu obrzeŝonym pasami wozówek. Poni- Ŝej zwieńczenia rolka. Korona murów zamknięta cegłą. Otwory strzelnicze na przemiennie wąskie i szerokie sklepione, zamknięte łukiem odcinkowym. Pośrodku niewielki, nadwieszony, oparty na łuku odcinkowym wykusz., prawdopodobnie dawne wyjście na nie zachowane gdanisko. PoniŜej w części kamiennej analogiczny otwór zamknięty łukiem odcinkowym, z fragmentem zrekonstruowanego ganku. 3. Stan zachowania: Część kamienna: Mur wielokrotnie naprawiany. Od strony dziedzińca kilka duŝych ubytków wyplenionych cegłą. Cegła zdezintegrowana, wątek pozbawiony spoiny, osłabiony. Na całej powierzchni muru kamiennego, zarówno od wewnątrz jak od zewnątrz rozległe wtórne uzupełnienia ubytków spoiny i wątku w zaprawie wapiennej z małymi kamykami. Uzupełnienia w większości odspojone, dość płytkie, popękane. Zaprawa zdezintegrowana, osłabiona, osypująca się. Od strony dziedzińca kilka duŝych uzupełnień otoczakami, układanymi znacznie mniej ściśle niŝ w oryginalnych partiach, przestrzeń między kamieniami wypełniona zaprawą wapienną o bardzo niskiej wytrzymałości. W wielu miejscach łaty zaprawy cementowej i cementowo wapiennej, wokół której wykruszyły się spoiny dawnego muru i kamienie. Zaprawa popękana zdezintegrowana. W górnej partii pod gankiem samosiejki w ubytkach spoiny. Pod pasem cegieł, na którym spoczywa podwalina ganku, luźne kamienie. Izolacja pod gankiem zdezintegrowana. Jedyną ochronę przed czynnikami atmosferycznymi stanowi drewniana podłoga ganku. Znaczne partie muru z obu stron pokryte porostami, na całej wysokości. W dolnej partii muru z obu stron ubytki i poluzowane kamienie. Od strony zewnętrznej pośrodku w górnej partii pęknięcie. Ceglane obmurowanie
-4- otworu z fragmentem ganku zdezintegrowane; poluzowane cegły, brak spoiny, ubytki wątku. Spoiny od strony zewnętrznej miejscami pokryte nawarstwieniami, tworzącymi luźne skorupy. Pośrodku w przyziemiu duŝy fragment zachlapany farbą. Część ceglana: Od strony zewnętrznej poluzowane cegły i wypłukana spoina wokół otworów strzelniczych. Spore fragmenty wątku w tych miejscach rozpojone, z licznymi ubytkami. Korona muru z cegły maszynowej, w wielu miejscach uszkodzona; brak pojedynczych cegieł, liczne cegły rozwarstwiające się, z pęknięciami, powstałymi na skutek wad technologicznych materiału (obecność margla w masie ceramicznej). Ozdobny pas cegieł na blat u podstawy muru pokryty szarymi nawarstwieniami, tworzącymi skorupy. PowyŜej pas występowania porostów. Rozległe partie muru pozbawione spoiny. Spore partie oryginalnej cegły w fazie daleko posuniętej dezintegracji granularnej; czerep osypujący się rozwarstwiony, pozbawiony wierzchniej warstwy, z głębokimi wŝerami. W partii środkowej, przy wykuszu oraz po stronie północnej pęknięcia. Od strony dziedzińca cegła w lepszym stanie. Partie cegły oryginalnej pozbawione nawarstwień, miejscami o osłabionej powierzchni, niewielkie obszary dezintegracji. Cegła maszynowa w zwieńczeniu i obmurowaniach otworów strzelniczych popękana, rozwarstwiona, krucha. Rozległe odspojenia kliku górnych warstw muru: wypłukana lub odspojona spoina, łaty fugi cementowej. Fugi wewnątrz otworów i w górnych partiach pokryte mikroorganizmami, głównie porostami. Gruba warstwa porostów w dolnej partii przy podłodze ganku. Liczne drobne ubytki pojedynczych cegieł. Miejscowe wysolenia w glifach otworów strzelniczych. 4. Program prac konserwatorskich: Zasady prowadzenia prac: 1. Prace konserwatorskie powinny być wykonywane przez dyplomowanych konserwatorów specjalistów konserwacji rzeźby kamiennej i detalu architektonicznego i prowadzone pod stałym nadzorem konserwatorskim oraz monitorowane przez Inspektorów PSOZ (komisja konserwatorska na kaŝdym etapie prac).
-5-2. Prace budowlane prowadzić powinny firmy budowlane z doświadczeniem w pracach związanych z obiektami zabytkowymi 3. Prace naleŝy prowadzić w odpowiednich warunkach pogodowych, w okresie od kwietnia do listopada, w temperaturach powyŝej +5 C. 4. Całość prac musi być dokumentowana opisowo i fotograficznie według schematu dokumentacji powykonawczej. 5. Przewidywane zabiegi I. Część kamienna: 1. Usunięcie roślin z murów i zatrucie systemu korzeniowego 2. Oczyszczenie powierzchni muru, parą wodną pod ciśnieniem, 3. Usunięcie partii zdezintegrowanych, osypujących się spoin i wypełnień ubytków zaprawą z kamyczkami, mechanicznie 4. Wykucie łat cementowych 5. Wyjęcie luźnych kamieni i oczyszczenie gniazd po nich z luźnych fragmentów zaprawy 6. Usunięcie wypełnień ceglanych w murze kamiennym, mechanicznie 7. Dezynfekcja całej powierzchni murów. Proponuje się uŝycie preparatu Algat (Altax) do niszczenia glonów, oraz preparatu Boramon (Altax.) do niszczenia porostów alternatywnie Keim Algicid lub Remmers Alkutex BFA Enferner. Zabieg wielokrotny. 8. Wypełnienie pęknięć i szczelin metodą iniekcji homogenizowaną zaprawą mineralną, hydrauliczną, (mikrocementy) 9. Kotwienia odspojonych partii muru: kotwy ze stali nierdzewnej o średnicy 12 mm, gwintowane, wklejane na Ŝywicę epoksydową, np. system Hilti. Otwory wiercić pod katem, tak aby nie wyciekała z nich Ŝywica. 10. Uzupełnianie ubytków muru otoczakami, układanymi ciasno i warstwowo, na zaprawie mineralnej modyfikowanej:. z dodatkami trassowymi, np. Fugenmörtel ZF (Remmers) lub Tubag Trass-Kalk Fugensaniermırtel (Sto-Ispo). Miejsca, gdzie nie da się ściśle dopasowac duŝych kamieni naleŝy wypełnić : groszkiem kamiennym. 11. Wymiana i uzupełnienie spoinowania muru zaprawa mineralna na bazie białego cementu wysokiej marki, z dodatkami trassowymi, np. Fugenmörtel ZF (Remmers) lub Tubag Trass-Kalk Fugensaniermırtel (Sto-Ispo)
-6- II. Część murowana z cegły: 1. Usunięcie roślin z murów i zatrucie systemu korzeniowego 2. Usunięcie całkowicie zdezintegrowanych cegieł, mechanicznie. Spora cześć muru jest oblicowana cegłą maszynową, zawierając margiel lub źle wypaloną, wskutek czego ulega on rozwarstwieniu. Trzeba się liczyć z tym, Ŝe ten proces będzie postępował. Stan techniczny cegieł stanowiących nakrywę muru ocenić będzie moŝna po ustawieniu rusztowań. 3. Usunięcie zdezintegrowanych, osypujących się spoin, mechanicznie 4. Usunięcie cementowych łat wtórnych zapraw na powierzchni muru i ze spoinowania, mechanicznie 5. Oczyszczenie powierzchni muru, usunięcie nawarstwień metodą ścierno strumieniową, na sucho (z wykorzystaniem miękkich kruszyw pod ciśnieniem) lub parą wodną pod ciśnieniem, ewentualnie wspomagane słabym roztworem fluorowodoru. 6. Odsalanie muru w miejscach koncentracji soli metodą kompresów. Ze względu na niewielki i powierzchniowy obszar występowania zasoleń moŝna przeprowadzić efektywne odsalanie za pomocą okładów z ligniny. Zabieg wielokrotny. 7. Dezynfekcja np. Algat (Altax) i Boramon (Altan). Zabieg naleŝy przeprowadzać kilkakrotnie. 8. Wzmacnianie osypujących się partii muru impregnacja hydrofilowym preparatem opartym na estrach kwasu ortokrzemowego, np. KSE 300 E lub Silex OH 100 (Keim), metodą natrysku 9. Wypełnienie pęknięć i szczelin metodą iniekcji homogenizowaną zaprawą mineralną, hydrauliczną, (mikrocementy) 10. Kotwienia odspojonych partii muru: kotwy ze stali nierdzewnej o średnicy 12 mm, gwintowanej, wklejane na Ŝywicę epoksydową, np. system Hilti. Kotwy wykonać w kształcie klamer. 11. Wykonanie przemurowań nową cegłą dostosowaną kształtem, kolorem i wymiarami do tej występującej w przemurowywanym miejscu wątku 12. Wykonanie flekowań wątku nową cegłą (ubytki pojedynczych cegieł ). 13. Uzupełnianie ubytków pojedynczych cegieł i kształtek zaprawy mineralne, modyfikowane: imitujące cegłę, np Restauro-Grund i Restauro Top (Keim) lub Restauriermörtel ZF (Remmers). Głębsze ubytki przed uzupełnieniem powinny być zbrojone klamrami z prętów ze stali nierdzewnej. 14. Wymiana i uzupełnienie spoinowania muru zaprawa mineralna na bazie białego cementu wysokiej marki, z dodatkami trassowymi, np. Fugenmörtel ZF (Remmers) lub Tubag Trass-Kalk Fugensaniermırtel (Sto-Ispo)
-7-15. Zabezpieczenie koron murów hydrofobizacja, preparatem krzemoorganicznym np. Remmers lub Keim. 6. Projektowane prace budowlane NaleŜy zdemontować istniejącą, drewnianą podłogę ganku. Usunąć luźne kamienie i cegły. PodłoŜe oczyścić z kurzu, pleśni i innych zanieczyszczeń a zawilgocone fragmenty pozostawić do wyschnięcia. Następnie w celu uzyskania równego podłoŝa wykonać rapówkę z tynku cementowego zawierającego dodatki uszczelniające np. Hydrostop lub inne podobne. Po wyschnięciu tynku wodoszczelnego powierzchnię korony muru zagruntować emulsją gruntującą i na wyschnięty grunt nałoŝyć izolację typu średniego z plastycznych mas bitumicznych. Wybierając materiał bitumiczny naleŝy kierować się renomą producenta na rynku oraz ceną. Przed zastosowaniem wybranej masy bitumicznej naleŝy zapoznać się z zaleceniami producenta i ściśle ich przestrzegać. Po wykonaniu izolacji zamontować deski ganku. Uszkodzone lub zaatakowane przez szkodniki drewniane elementy ganku wymienić na nowe z drewna sosnowego. Wszystkie elementy drewniane zaimpregnować preparatem FOBOS M4. NaleŜy ściśle przestrzegać norm ilościowych i innych zaleceń podanych przez producenta preparatu. 7. Uwagi końcowe Projektowane roboty naleŝy wykonać wg uzasadnionej kolejności zgodnie z zasadami sztuki budowlanej. NiezaleŜnie od nadzoru inwestorskiego konieczne jest pełnienie nadzoru konserwatorskiego i autorskiego. W razie niejasności, względnie nieprzewidzianych okoliczności oraz wszelkie zmiany w zakresie architektury naleŝy konsultować i uzgadniać z projektantami niniejszego opracowania. Opracowali : mgr inŝ. arch. Tomasz Celewicz dypl. kons. rzeźby kamiennej i elementów architektonicznych: Anna Kriegseisen
-8- PLAN DOTYCZĄCY BEZPIECZEŃSTWA I OCHRONY ZDROWIA Obiekt : Mur kurtynowy zamku w Bytowie Bytów ul. Zamkowa 2 Inwestor : Bytowskie Centrum Kultury 77-100 Bytów ul. Wojska Polskiego 12 Projektant : mgr inŝ. arch. Tomasz Celewicz upr. bud. 3167/Gd/87 upr. kons. 100/Gd/97
-9- CZĘŚĆ OPISOWA Podstawa opracowania : Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dn. 23.06. 2003. Dz. U. Nr 120, poz. 1126 w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. 1. Zakres robót w przedmiotowym zamierzeniu budowlanym obejmuje rewitalizację fragmentu muru kurtynowego pomiędzy basztami Młyńską i RóŜaną zamku w Bytowie 2. W skład istniejących obiektów budowlanych wchodzą: - załoŝenie zamkowe 3. Istniejące elementy zagospodarowania terenu nie stwarzają zagroŝenia dla ludzi. 4. Potencjalne zagroŝenia podczas realizacji zamierzenia budowlanego mogą wystąpić w czasie prac związanych z usunięciem rozpojonych warstw ceglanego i kamiennego płaszczowania oraz przy usuwaniu zieleni porastającej mury. Prace naleŝy prowadzić zgodnie z obowiązującymi przepisami BHP, stosować odpowiednie zabezpieczenia. 5. Przed przystąpieniem do realizacji robót szczególnie niebezpiecznych, pracownicy przy nich zatrudnieni powinni zostać przeszkoleni w zakresie: - zasad postępowania w przypadku wystąpienia zagroŝenia - konieczności stosowania środków ochrony indywidualnej (kaski, rękawice, odzieŝ i obuwie ochronne, maski przeciwpyłowe, okulary ochronne, prace na wysokości pasy ochronne) - obowiązków pracownika i wykonywania prac pod nadzorem brygadzisty Uwaga : jeden brygadzista kieruje pracami jednej brygady. brygadzistów wyznacza kierownik budowy. - przejść przeszkolenie na wypadek poŝaru, awarii i innych zagroŝeń 6. Miejsce robót oznakowane powinno zostać tablicami o treści Uwaga praca na wysokości. Na czas prac naleŝy wykonać ogrodzenie wysokie pełne uniemoŝliwiające dostęp osób postronnych zarówno od strony wewnętrznej jak i zewnętrznej muru. Dokumentacja budowy oraz niezbędne instrukcje eksploatacyjne powinny być przechowywane w biurze kierownika budowy. Plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (plan bioz) powinien zostać opracowany przez kierownika budowy. Opracował : mgr inŝ. arch. Tomasz Celewicz
-10- Gdańsk marzec 2009. OŚWIADCZENIE Na podstawie art. 20, ust. 4 z dnia 7 lipca 1994 r Prawo budowlane (Dz.U.z 2003r, Nr 207, poz. 2016, z późniejszymi zmianami) oświadczam, Ŝe: Projekt budowlany wykonawczy rewitalizacji muru kurtynowego zamku w Bytowie sporządziłem zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej. projektant mgr inŝ. arch. Tomasz Celewicz