Katastrofy i awarie budowlane informacje techniczne i wnioski

Katastrofy i awarie budowlane informacje techniczne i wnioski Prof. dr hab. inż. Leonard Runkiewicz, Instytut Techniki Budowlanej, Politechnika Warszawska AWARIE BUDOWLANE 44 1. Wprowadzenie Analizy awarii i katastrof budowlanych prowadzone są w wielu krajach od wielu lat. Realizowane są one przez ciągłe obserwacje (monitoringi), specjalistyczne analizy technicznoekonomiczne i publikacje w różnych czasopismach oraz przez naukowotechniczne krajowe i międzynarodowe sympozja i konferencje. Wnioski z tych prac służą do doskonalenia programowania, projektowania, realizacji, użytkowania, ubezpieczania i wyceny obiektów budowlanych. Między innymi służą one do doskonalenia i nowelizacji przepisów te - chnicznych, norm projektowania, wytycznych i instrukcji wykonywa - nia i odbioru obiektów budowlanych, a także do doskonalenia wiedzy technicznej i podnoszenia kwalifikacji zawodowych i organizacyjnych projektantów, wykonawców, użytkowników. Służą też przy ubezpieczaniu działalności budowlanej oraz doskonaleniu eksploatacji i wyceny obiektów budowlanych. Są one też pomocne w działalności rzeczoznawców budowlanych. Wymienione formy działalności na temat zagrożeń i uszkodzeń budowlanych realizowane są przez różne kraje oraz organizacje międzynarodowe. Przykładowo są to m.in.: monitoringi patologii budownictwa w Anglii, Francji, Rosji, Australii, Japonii, USA, Czechach, Słowacji, Niemczech, Rumunii, Polsce, na Litwie i Ukrainie, naukowo-techniczne konferencje i sympozja krajowe, między innymi w Anglii, USA, Francji, Niemczech, Szwecji, Rosji, Szwajcarii, Rumunii, Czechach, Słowacji, Niemczech, Polsce, na Litwie, Ukrainie, prace krajowych i międzynarodowych komisji specjalistycznych, ta - kich organizacji jak: CIB, FIB, RILEM, CICIND, PZITB itp., międzynarodowe konferencje i sympozja w Czechach, Słowacji, Polsce, Francji, Anglii, Szwecji, USA, Rosji, na Litwie i Ukrainie, wydawnictwa zwarte naukowotechniczne o zasięgu krajowym i mię dzynarodowym, artykuły naukowo-techniczne w prasie naukowo-technicznej różnych krajów, specjalistyczne, periodyczne wy - dawnictwa na temat patologii i awa - rii budowlanych. W Polsce problem awarii i katastrof budowlanych jest przedmiotem: okresowych (od 1962 roku) analiz zagrożeń, awarii i katastrof budowlanych (bibl. ITB), wydawnictw książkowych na temat błędów i awarii konstrukcji betonowych, murowanych, stalowych i mieszanych, konferencji naukowo-technicznych obejmujących wybrane zagadnienia zagrożeń, uszkodzeń, awarii i katastrof budowlanych, sympozjów i konferencji specjalistycznych na temat Badanie przy - czyn i zapobieganie awariom konstrukcji budowlanych, Awarie budo - wlane oraz Problemy Rzeczoznawstwa Budowlanego, a także innych [1 3], artykułów i publikacji w prasie technicznej na temat różnych przypadków stanów zagrożenia, uszkodzeń i awarii konstrukcji budowlanych ( Przegląd Budowlany, Inżynieria i Budownictwo ), zarządzeń i raportów różnych organizacji naukowo-technicznych oraz władz administracyjnych i normalizacyjnych, szkolenia studentów wyższych szkół technicznych i podobnych o profilu budowlanym, doskonalenia inżynierów, projektantów i wykonawców, właścicieli, użytkowników oraz menadżerów budowlanych, szkolenia nadzoru budowlanego. Katastrofa budowlana została zdefiniowana w Prawie budowlanym. Nie obejmuje ona awarii budowlanych. Do katastrofy budowlanej kwalifikuje Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego (PINB) przy nagłym zniszczeniu obiektu (konstrukcji) lub jego części (nawet bez ofiar śmiertelnych), organizując komisję i dochodzenie w celu wyjaśnienia przyczyn i skutków zaistniałych zniszczeń w czasie katastrofy. Dotychczas (od 1995 roku) według skrótowego formularza PINB informowały (pisemnie) Główny Urząd Nadzoru Budowlanego (GUNB) o zaistniałych faktach powstania katastrofy. Następnie, wymienione skrótowe dane w ankiecie zawiadomieniu o katastrofie wprowadzane były do Rejestru Katastrof Budowlanych (RKB). Dane o katastrofie w GUNB obejmują dane adresowe i własnościowe, typ obiektu, charakterystykę zasadniczych elementów obiektu, przyczyny i zakres zniszczeń a także decyzję w sprawie dalszej eksploatacji. Nie zawierały one odpowiednich niezbędnych analiz techniczno- -eko nomicznych związanych z ka - tastrofą. Takie analizy później wyko-

Dane o katastrofach i awariach podzielono na następujące grupy zagadnień: A. Dane ogólne o obiektach (adresy, daty itp. informacje wyłącznie do wglądu przez administratora bazy). B. Dane techniczne o obiektach (typ obiektu ze względów funkcjonalnych, materiałowych, konstrukcyjnych itp.). C. Dane o każdej awarii, katastrofie (rodzaj zdarzenia, przyczyny zdarzenia itp.). D. Dane o skutkach i konsekwencjach zdarzeń (rodzaj uszkodzeń, zakres uszkodzeń, przyczyny zdarzenia itp.). E. Dodatkowe informacje. Tylko nieliczne dane wprowadzane są w postaci opisowej, np. adres obiektu. Zdecydowana większość danych jest wprowadzana do ba - zy przez wybranie z listy jednej z opcji, np. FUNKCJONALNY TYP OBIEKTU: mieszkalny, publiczny, przemysłowy itd. Takie rozwiązanie umożliwia sporządzanie zestawień statystycznych. Opisana baza danych jest efektywnie wykorzystywana do gromadzenia danych o awariach i katastrofach budowlanych oraz do analiz i sporządzania zestawień statystycznych. Każdego roku wprowadzane są do bazy dane o awariach z roku poprzedniego. Na podstawie zgromadzonych danych o awariach i katastrofach budowlanych, każdego roku sponują zapewne rzeczoznawcy budowlani. GUNB nie posiada danych dotyczących tych analiz. Zatem RKB w GUNB pod względem wiadomo - ści technicznych jest bardzo ograniczony, nie obejmując pełnych informacji o katastrofach budowlanych. Analizy GUNB od kilku lat przedstawiane są na konferencjach Awarie budowlane oraz w czasopismach technicznych. Od 2006 roku ze środków Unii Europejskiej w GUNB tworzony jest nowy system RKB obejmujący możliwie jak najszerzej problemy administracyjno-techniczne katastrof. W systemie tym planowany jest udział ITB w zakresie zagadnień technicznych. Wykorzystane zostaną dotychczasowe wieloletnie doświadczenia ITB w zbieraniu i analizie zagadnień technicznych dotyczących katastrof budowlanych. W ITB analizy katastrof budowlanych realizowane są od 1962 roku. Od 1989 roku w ITB prowadzone są analizy zagrożeń, awarii i katastrof budowlanych w oparciu o dane GUNB, wyższych uczelni technicznych, PZITB, PIIB, ITB oraz rzeczoznawców działających indywidualnie. W tym też czasie w ITB stworzony został informatyczny Bank Danych. 2. Zbiory informacji o awariach i katastrofach Zbiór informacji zebranych przez ITB o zagrożeniach, awariach i ka - tastrofach wprowadzany jest do komputerowej bazy danych o awariach i katastrofach. Komputerowa baza danych o awa riach i katastrofach budowlanych powstała w Instytucie Techniki Budowlanej w 1992 roku. Oprogramowanie użytkowe bazy o awariach zawiera środowisko wprowadzania danych. W takiej strukturze i z takim oprogramowaniem baza o awariach i katastrofach budowlanych funkcjonuje do dzisiaj, czyli przez ponad 15 lat. W bazie danych o awariach i katastrofach budowlanych, w ITB zgromadzonych jest ponad 4 000 danych obejmujących wydarzenia od 1989 roku. 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 Liczba katastrof w latach ITB rządzane są analizy i zestawienia statystyczne. Podstawą sporządzenia tych zestawień mogą być dane z jednego, poprzedniego roku oraz ze wszystkich lat ubiegłych. Każdego roku sporządzane jest sprawozdanie, które zawiera m.in. zestawienia statystyczne. Na rysunku 1 pokazano liczby katastrof z podziałem na poszczególne lata w bazie danych Instytutu Techniki Budowlanej oraz w rejestrze katastrof prowadzonym w Głównym Urzędzie Nadzoru Budowlanego (GUNB). Baza danych ITB powstała wcześniej i zawiera dane od 1989 roku, natomiast rejestr GUNB jest prowadzony od 1995 roku, a więc od czasu, gdy ustawa Prawo bu - dowlane wprowadziła obowiązek prowadzenia takiego rejestru. Dane w bazie ITB są wprowadzane z dokumentów (ankiet), jakie GUNB udostępnia ITB i uzupełniane są o dane z innych źródeł (własne ekspertyzy, rzeczoznawcy w kraju, czasopisma i konferencje techniczne itp.) Dlatego dane ITB zawierają większą liczbę rekordów niż rejestry GUNB. Przyczyny licznych przypadków katastrof można upatrywać w tym, że np. w 2006 roku miały miejsce znaczne opady śniegu. Nie należy jednak twierdzić, że były to wyjątkowo katastrofalne opady. Opady śniegu spowodowały, że uległy zawaleniu liczne wyeksploatowane, zużyte, nieużytkowane i porzucone obiekty budowlane. GUNB 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Rys. 1. Liczba katastrof (w bazie ITB oraz w rejestrze GUNB) w latach 1989 2006. 45

46 W zestawieniu wyraźnie widoczny jest wzrost liczby katastrof w roku 2006 w porównaniu z rokiem 2005. Wzrost jest blisko 3-krotny GUNB od 132 w roku 2005 do 386 w roku 2006. Wynika to z dużych opadów śniegu i huraganów latem. Każdego roku baza była uzupełniana o zdarzenia dotyczące poprzedniego roku. Każdego roku w ITB sporządzane były zestawienia statystyczne obejmujące informacje za ostatni rok oraz zestawienia statystyczne obejmujące wszystkie informacje od 1989 roku. Tego typu zestawienia statystyczne były wielokrotnie przedstawiane w sprawozdaniach, wystąpieniach na konferencjach i w publikacjach. Zestawienia takie można otrzymać korzystając z danych zawartych w Internecie. Na stronie www.awarie.jurek.waw.pl (rys. 2) można wygenerować różne zestawienia. W ramach dostępnych w Internecie danych można otrzymać zestawienia statystyczne wybierając: okres czasowy, jakiego ma dotyczyć zestawienie, zakres tematyczny zestawienia. Przykładowo na rysunku 3 pokazano zestawienie za okres od 1990 do 2000 roku z podziałem obiektów ze względów na materiały. Z kolei na rysunku 4 przedstawiono przykładowe zestawienie z podziałem na błędy w czasie projektowania za okres od 1993 do 2003 roku. Na internetowej stronie dostępny jest również szczegółowy opis komputerowej bazy danych, jej struktury i zgromadzonych danych. 3. Analiza ogólna awarii i katastrof budowlanych Na podstawie analiz awarii i katastrof za okres od 1962 roku stwierdza się, że występują one we wszystkich rodzajach budownictwa, z różnych materiałów, w skali odpowiedniej do zakresu tych rodzajów budownictwa i materiałów oraz wieku eksploatacji i różnorodnych zniszczeń nadzwyczajnych. Ogólnie należy stwierdzić, że istniało wiele przyczyn awarii i katastrof budowlanych zarówno bezpośrednich, jak i pośrednich, w tym technicznych, organizacyjnych lub społecznych. Nie ujmując nic tragedii osób, których dotyczyło dane zdarzenie należy stwierdzić, że zdecydowana większość przypadków katastrof budowlanych dotyczyła zdarzeń najczęściej o lokalnym, niewielkim znaczeniu. Katastrofy dotyczyły w większości obiektów niewielkich, o małej wartości finansowej i użytkowej. Katastrofy dotyczyły bardzo często obiektów nieużytkowanych i opuszczonych. Duża część katastrof wynikała z wybuchu gazu i nadmiernego śniegu. Zdarzenia odnosiły się zarówno do butli gazowych, jak i komunalnych instalacji gazowych. Występowała także pokaźna liczba katastrof wynikająca z uderzenia pojazdów samochodowych w obiekty budowlane. Odnotowywano też liczne przypadki katastrof (również z ofiarami śmiertelnymi) w trakcie nielegalnej rozbiórki Rys. 2. Przykładowa strona internetowa bazy danych o zagrożeniach, awariach i katastrofach budowlanych. Rys. 3. Przykładowe zestawienie awarii i katastrof budowlanych za okres od 1990 do 2000 roku z podziałem obiektów ze względów na materiały Rys. 4. Przykładowe zestawienie błędów projektowych, które wpłynęły na powstanie awarii i katastrof budowlanych w okresie od 1993 do 2003 roku

i kradzieży najczęściej stalowych elementów konstrukcyjnych obiektów budowlanych. W okresie letnim występowały przypadki katastrof zakwalifikowanych jako wynik oddziaływania wiatru (huraganu) i ulewnych deszczy. W okresie zimowym występowały przypadki katastrof w wyniku oddziaływania obciążeń śniegiem. Dotyczyły one w większości przypadków niewielkich, starych i zużytych technicznie obiektów gospodarczych lub hal stalowych. Wyłączając z całej grupy opisane przypadki ocenia się, że około 40% dotyczyło prawdziwych katastrof budowlanych wynikających z błędów projektowych, wykonawczych czy eksploatacyjnych. Mając na uwadze ogólną liczbę eksploatowanych obiektów budowlanych, a także znaczną liczbę nowych obiektów budowanych należy stwierdzić, że liczba prawdziwych katastrof budowlanych była na poziomie porównywalnym do innych krajów. Można przypuszczać, że część zdarzeń o charakterze katastrof budowlanych nie została zgłoszona do organów administracji państwowej i nie była objęta zgłoszeniem władz administracyjnych. Z przeprowadzonych analiz wynika, że na powstanie katastrofy lub awarii wpływali uczestnicy procesu inwestycyjnego i eksploatacyjnego. Są to: wykonawcy budowlani (budowa, montaż), wykonawcy pozabudowlani (inne przemysły), projektanci, wytwórcy materiałów i prefabrykatów, użytkownicy, inne czynniki losowe i obciążenia wyjątkowe, takie jak: ulewne deszcze, nadmierne śniegi, pożary, wybuchy gazu, drgania parasejsmiczne itp. Najczęściej na powstanie awarii lub katastrofy wpływało kilka grup procesu inwestycyjnego lub eksploatacyjnego, a także czynniki losowe. Były one często równoczesnymi inicjatorami katastrofy lub awarii, Błędy i przyczyny złego projektowania, wykonawstwa i eksploatacji wynikały z wielu przyczyn technicznych w procesie inwestycyjnym. Do najbardziej powszechnych przyczyn technicznych wpływających na awarie i katastrofy budowli należy zaliczyć: W projektowaniu i programowaniu najczęstszymi błędami wpływającymi na powstawanie zagrożeń, awarii lub katastrof budowlanych były: niedostateczne lub błędne oceny właściwości podłoży gruntowych i warunków wodno-gruntowych, przez zbyt małą liczbę wierceń geotechnicznych, nieodpowiednie badania podłoży lub korzystanie ze starych niedokładnych badań, błędne oceny dopuszczalnych obciążeń na grunt i dopuszczalnych osiadań dla danego rodzaju i typu projektowanej konstrukcji, szczególnie przy realizacji plomb w zwartej zabudowie, przez nieuwzględnienie zmieniających się grubości poszczególnych warstw podłoża, zmieniającego się poziomu wody gruntowej lub wpływu obciążeń istniejących sąsiednich obiektów, złe izolacje części podziemnych budowli, przez nieodpowiednie izolacje w stosunku do istniejących warunków i wymagań eksploatacyjnych oraz brak odpowiednich rysunków i wytycznych wykonania, złe typy i rodzaje fundamentowania oraz niewłaściwe ich zaprojektolub uczestniczyły w nich w różnym zakresie i w różnym czasie. Analizę ogólną przyczyn katastrof i awarii przeprowadzano przy wyróżnieniu następujących czynników (uczestników): projektowanie, wykonawstwo budowlane (budowa, montaż), eksploatacja, inne czynniki (losowe) i obciążenia wyjątkowe szczególnie ulewne deszcze, nadmierne śniegi, wichury, osuwiska i pożary. Przyczyny powodujące awarie i katastrofy należały do błędów technicznych, szkoleniowych, organizacyjnych, ekonomicznych, a także do przyczyn losowych. Najczęściej były to błędy ludzkie występujące we wszystkich sferach procesu inwestycyjnego (ponad 80%). Generalnie, w analizowanych latach, w awariach i katastrofach stwierdzano liczbę błędów w kolejności: w użytkowaniu obiektów od 30 do 50% wszystkich błędów, w wykonawstwie od 20 do 40% wszystkich błędów, w projektowaniu od 10 do 30% wszystkich błędów. Występujące błędy były różnej wagi, zależne od różnych czynni - ków i powodowały bardzo zróżnicowane skutki. Błędy złego projektowania, wykonawstwa i użytkowania wpływające na zagrożenia, katastrofy i awarie konstrukcji budowlanych są sumą wielu konkretnych błędów mających swoje przyczyny. Są to niedostateczne, złe bądź błędne: programowanie i projektowanie, wykonawstwo budowlane, eksploatacja obiektów. W czasie projektowania najwięcej błędów (przyczyn awarii i katastrof) wynikało ze złych założeń projektowych, niedbałości projektantów, niedostatecznego stanu wiedzy oraz źle przyjmowanych obciążeń i złego wykonywania projektów. W czasie realizacji najwięcej awarii i katastrof wynikało z niedostatecznych kwalifikacji, niedbałości wykonawców, niedostatecznego stanu wiedzy oraz złych połączeń elementów, a następnie złej jakości i odstępstw wykonawczych od projektu. W czasie użytkowania najwięcej awarii i katastrof wynikało z przyczyn wyjątkowych, niedbałości użytkowników i nadmiernych obciążeń, oraz niedostatecznego nadzoru i niedostatecznego stanu wiedzy użytkowników. Liczebność występujących jednocześnie przyczyn awarii i katastrof w jednym zdarzeniu wynosiła od jednej do dziesięciu. 4. Przyczyny techniczne awarii i katastrof budowlanych 47

48 kie pobyty na budowach oraz bardzo mały kontakt z użytkownikami w czasie eksploatacji, nieuwzględnianie procesów wykonawczych, opinii inwestorów i użytkowników przy powtarzalnych realizacjach konstrukcji, złe organizacje procesów projektowania, często bez weryfikacji lub weryfikacji pobieżnej i pozornej, złe procedury przetargów na roboty budowlane, przez małe uwzględnianie (punktację) jakości projektu, dobrych referencji oraz preferowanie niskich wycen przetargowych, a później zatrudnianie niewykwalifikowanych studentów, zbyt szybkie umowne terminy realizacji, niewłaściwe kontrakty z in - westorami itp., przez cząstkowe realizowanie projektów, projektowanie na życzenie inwestora, projektowanie w czasie realizacji lub częste zmiany życzeń inwestorów. W procesie wykonawstwa błędami takimi były: zmiany warunków fundamentowania konstrukcji oraz brak dostatecznych badań zmian właściwości gruntu przed rozpoczęciem budowy obiektu, szczególnie przy realizacji plomb w zwartej zabudowie, przez niedostateczne wymiany lub zagęszczanie gruntu, a także zamiany projektowanych fundamentów, np. zamianę płyt na indywidualne stopy pod słupami, niedostateczne jakości wbudowywanych betonów oraz materiałów i wyrobów budowlanych, szczególnie betonu i stali, a także izolacji, przez niedostateczne wibrowanie i pielęgnacje betonów, złe składy mieszanek, stosowanie kruszywa z recyklingu, zamiany klasy a nawet średnicy prętów zbrojeniowych oraz zamiany izolacji lub złe układanie tych izolacji, wbudowywanie uszkodzonych elementów oraz wyrobów, np. wbudowywanie elementów lub wyrobów uszkodzonych w czasie transportu lub zamiany elementów lub wyrobów na gorszą klasę, złe wykonywanie połączeń żelbetowych i stalowych elementów prefabrykowanych, przez odstępwanie, bez uwzględnienia rzeczywistej współpracy konstrukcji obiektu z podłożem gruntowym, przez zbyt oszczędne projektowanie fundamentów, stosowanie stóp indywidualnych zamiast odpowiednich płyt fundamentowych, nieodpowiednie rodzaje konstrukcji przyjęte dla projektowanego obiektu i dla określonych technologii, typu fundamentowania, eksploatacji oraz warunków użytkowania przez niedostateczną ilość ścian usztywniających lub nadmierne stosowanie murów niezbrojonych bez pionowych spoin w ścianach konstrukcyjnych, błędne interpretacje norm, aprobat technicznych, wytycznych i instrukcji przedmiotowych dla projektowa - nych warunków technicznych obiektu, przy trudnych projektach i indywidualnym stosowaniu wyrobów, często wyrobów sprowadzanych z zagranicy, odstępstwa od norm, aprobat technicznych i wytycznych przy projektowaniu konstrukcji w wa run kach nietypowych i specjalnych, bez ba - dań i analiz, błędne rozpoznania pracy konstrukcji obiektów przy złożonych i nietypowych obciążeniach, np.: w przypadku dużych rozpiętości, obciążeń parasejsmicznych, wiatrem, śniegiem, pyłem, lodem, temperaturą itp., nie uwzględniając wszystkich kombinacji obciążeń oraz odkształceń skurczowych, błędy inżynierskie i techniczne przy projektowaniu stężeń, połączeń elementów, zbrojenia przeciwskurczowego w konstrukcjach żelbetowych i całych konstrukcji budowlanych, szczególnie przy nieczytelnych wydrukach komputerowych i braku ich kontroli, nieodpowiednie lub błędne dobory technologii wykonania i rodzaju materiałów, zarówno w konstrukcjach żelbetowych, jak i stalowych, a także całych elementów konstrukcyjnych oraz wykończeniowych, bez odpowiednich analiz i badań materiałowych, korozyjnych i starzeniowych, niedostateczny kontakt z realizatorami (wykonawcami), przez rzad- stwa od projektu połączeń elementów żelbetowych, braki zbrojenia w węzłach, stosowanie złej jakości spoin, braki śrub w połączeniach, a także nieodpowiednie połączenia na kołki, stosowanie materiałów nieatestowanych oraz bez certyfikacji i deklaracji zgodności, np. stosowanie materiałów zastępczych, innowacyjnych i tańszych, szczególnie przy indywidualnym zastosowaniu, najczęściej pochodzenia zagranicznego, niedostateczne kontrole jakości materiałów, atestów oraz niewłaściwe kontrole międzyoperacyjne, np. niekontrolowanie robót zanikających, szczególnie w elementach żelbetowych, połączeń w węzłach oraz połączeń lekkich elementów warstwowych, niedotrzymywanie zasad sztuki budowlanej oraz braki w nadzorze technicznym, np. wykonywanie robót bez stosowania wytycznych projektanta lub wytycznych producentów, a także złe wykonywanie robót bez nadzoru i kontroli (inspektora nadzoru), niedostateczne zrozumienie przez wykonawców pracy konstrukcji oraz warunków jej użytkowania oraz dopuszczanie niewłaściwych zmian realizacji w stosunku do projektu, przez wprowadzanie dodatkowych przegubów lub podparć oraz likwidowanie ścian usztywniających, częste braki współpracy wykonawców z projektantami obiektów, np. stosowanie zastępczych rozwiązań bez konsultacji z projektantem, wprowadzając zmiany na własną rękę lub usuwając na własną rękę usterki i braki wykonawcze, złe procedury przetargowe na roboty budowlane, wymuszające pośpieszne wykonywanie robót oraz ich wczesne obciążenia bez zabezpieczeń, usuwanie wczesne rusztowań i szalunków, złą pielęgnację wykonanych elementów, nieodpowiednie wykonywanie ro - bót przy obniżonych lub wysokich temperaturach, złe organizacje budów itp., np. wykonywanie obiektu w niewła-

ściwej kolejności bez zapewnienia bezpieczeństwa na każdym etapie, szczególnie przy robotach rozbiórkowych, remontowych lub modernizacyjnych. W czasie eksploatacji oraz przy remontach i modernizacjach obiektów budowlanych zagrożenia, awarie i katastrofy spowodowane były najczęściej przez: niewykonywanie przeglądów technicznych rocznych i pięcioletnich (zgodnie z Prawem budowlanym), ponieważ bardzo często wykonywane przeglądy są nieprofesjonalne bez wniosków i zaleceń, niewykonywanie zaleceń przeglądów badań i analiz; ze względów ekonomicznych wnioski i zalecenia nie są realizowane, brak jest dalszych ocen i ekspertyz dotyczących jakości elementów i obiektów, dopuszczanie do uszkodzeń obiektów wskutek dodatkowych obciążeń konstrukcji, przez stosowanie dodatkowych rozwiązań remontowych lub modernizacyjnych, np. dodatkowe warstwy izolacyjne, dodatkowe podparcia lub dodatkowe obciążenia urządzeniami, instalacjami i maszynami, niedostateczne konserwacje, złe malowania i zabezpieczenia konstrukcji przed erozją i korozją, przez oszczędne malowania i zabezpieczania nieodpowiednimi materiałami i wyrobami bez certyfikatów lub niewłaściwe naprawy izolacji czy osuszanie występujących zawilgoceń, osłabienia lub uszkodzenia połączeń lub istotnych fragmentów konstrukcji, np. niewłaściwe wykonywanie otworów w ścianach i stropach, uszkodzenia transportem lub podwieszania instalacji do stropów, dopuszczanie do powstawania nadmiernych rys, a często pęknięć elementów w konstrukcji, oraz niewykonywanie diagnostyk i zaleceń z nich wynikających, np. niestosowanie monitoringów ich zachowania, ocen i odpowiednich zabezpieczeń oraz wzmocnień, powstawanie oraz nieusuwanie zacieków i ich przyczyn, np. dopuszczanie do przecieków z nieszczelnych pokryć, źle wykonanych obró- bek blacharskich oraz zacieków olejowych od maszyn i urządzeń, dopuszczanie do powstawania awarii instalacji sanitarnych, gazowych lub elektrycznych, a szczególnie awarii instalacji wodociągowych w podłożach, przez powolne usuwanie awarii instalacji, szczególnie wodno-kanalizacyjnych, a także awarii instalacji gazowych i elektrycznych wywołujących wybuchy i pożary, niezgodne ze sztuką budowlaną realizowane remonty i modernizacje, często bez właściwych projektów, jedynie na bazie zaleceń wykonawców nieposiadających odpowiedniego przeszkolenia, np. powierzanie wykonywania remontów i napraw ekipom bez odpowiedniej praktyki i wyszkolenia według metod chałupniczych, niedostateczna znajomość zasad remontów, modernizacji i wzmocnień nowoczesnymi technikami i materiałami, np. stosowanie materiałów niewiadomej jakości i pochodzenia bez odpowiednich gwarancji i dokumentów technicznych. Dotychczasowe prace analityczne na temat zagrożeń, awarii i katastrof budowlanych realizowane od wielu lat przez ITB, a także GUNB dawały dostateczną ogólną informację nt. charakteru, zakresu i przyczyn powstawania zagrożeń, awarii i katastrof. W ostatnich latach z powodu decentralizacji działalności gospodarczej oraz nieodpowiednich warunków zbierania danych, analizy zagrożeń, awarii i katastrof są coraz mniej skuteczne i mało reprezentatywne. Ponadto bazy danych na podstawie kart informacyjnych GUNB i ITB nie są w pełni zadowalające i wiarygodne. Ponieważ prace takie są niezbędne i dobrze służą zarówno gospodarce, jak i nauce oraz administracji państwowej i samorządowej powinny być zmienione i dostosowane pod kątem zakresu kart informacyjnych oraz niezbędnych informacji o jednostkowych zdarzeniach. Komputerowa baza danych dotychczas nie była szeroko i dostatecznie wykorzystywana przez środowisko budowlane. Dalsza jej realizacja wymaga przystosowania do informacji internetowej. 5. Wnioski ogólne i propozycje Realizowane od wielu lat analizy awa - rii i katastrof budowlanych są efektywną formą szkolenia studentów, doskonalenia inżynierów i rzeczoznawców oraz administracji rządowej i samorządowej. Dotychczasowe analizy i ich reprezentatywność nie mogą być w pełni wiarygodnie i powszechnie wykorzystywane. Często wnioski z nich nie mogą być uogólniane na szerszy obszar zagadnień, ponieważ dotyczą zagadnień bardzo rozległych i złożonych. Istniejące systemy rejestru katastrof budowlanych powinny być zintegrowane zgodnie z ustaleniami Unii Europejskiej. Porównując odpowiednie działania w innych krajach oraz uwzględniając własne doświadczenia uważam, że bardziej przydatna baza danych powinna być przystosowana do potrzeb zainteresowanych oraz dostępna w formie internetowej. Zbieranie informacji powinno być realizowane technikami komputerowymi. System zbierania informacji powinien obejmować: dane GUNB i PINB, informacje od rzeczoznawców za pośrednictwem Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa i PZITB, analizy materiałów konferencyjnych, analizy publikacji w czasopismach, informacje z wyższych uczelni. Wzajemny przepływ informacji powinien się odbywać drogą internetową pomiędzy zainteresowanymi jednostkami. Upowszechnianie zbioru informacji powinno się odbywać nowoczesnymi środkami poprzez szkolenia, sympozja, konferencje, prasę techniczną oraz wykłady na wyższych uczelniach technicznych. BIBLIOGRAFIA 1. Materiały Konf. Problemy rzeczoznawstwa budowlanego, wyd. ITB, 1989 2008. 2. Materiały Konf. Awarie budowlane, wyd. Politechnika Szczecińska, 1980 2007. 3. Materiały Konf. Ekologia a budownictwo, Bielsko-Biała, wyd. PZITB, 1988 2007. 49