Problemy ochrony środowiska oraz Ekologii i budownictwa na 22. Konferencji Naukowo-Technicznej

Transkrypt

1 Problemy ochrony środowiska oraz Ekologii i budownictwa na 22. Konferencji Naukowo-Technicznej Prof. dr hab inż. Leonard Runkiewicz, Instytut Techniki Budowlanej, Politechnika Warszawska 6 Zagadnienia ochrony środowiska oraz zrównoważonego rozwoju i ekologii budownictwa znajdują coraz większe zainteresowanie w pracach naukowo-badawczych wielu ośrodków naukowych oraz w gospodarce przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych, zarówno w kraju jak i za granicą. Nad rozwiązywaniem tych problemów w kraju, obok polskich jednostek gospodarczych, coraz większe zainteresowanie wykazują ośrodki naukowe i finansowo-gospodarcze z Unii Europejskiej oraz innych krajów. Jedną z form rozwiązywania tych problemów są organizowane liczne konferencje oraz sympozja naukowotechniczne, a także seminaria specjalistyczne. W dniach roku w Bielsku-Białej odbyła się kolejna XXII Ogólnopolska Interdyscyplinarna Konferencja Naukowo-Techniczna pt. Ekologia a budownictwo. Konferencja ta była przeznaczona dla przedstawicieli środowisk naukowych, zawodowych, samorządowych i administracyjnych zajmujących się wzajemnym oddziaływaniem budownictwa i środowiska. Organizatorami Konferencji byli: Polski Związek Inżynierów i Techników Budownictwa, Komitet Ekologii przy Zarządzie Głównym, Instytut Techniki Budowlanej w Warszawie, Politechnika Krakowska, Polski Związek Inżynierów i Techników Budownictwa Oddział w Bielsku-Białej, Politechnika Śląska oraz Śląska Okręgowa Izba Inżynierów Budownictwa w Katowicach. Patronat medialny Konferencji miały czasopisma Przegląd budowlany, Izolacje, Inżynieria i budownictwo oraz Budownictwo i prawo. W Konferencji uczestniczyli przedstawiciele wyższych uczelni, ośrodków naukowo-badawczych, przedsiębiorstw projektowych, administracji państwowej, przedsiębiorstw wykonawczych, podmiotów gospodarczych oraz stowarzyszeń naukowo-technicznych. Uczestnicy Konferencji reprezentowali głównie nauki architektoniczne, inżynieryjno-budowlane, fizyczne, biologiczne, chemiczne, medyczne i ekonomiczne związane z budownictwem, a także prawa, psychologii i zarządzania. Tematyka Konferencji obejmowała poniższe problemy: Ochrona środowiska w budownictwie po wejściu Polski do Unii Europejskiej. Zadania administracji państwowej i samorządowej oraz uczestników procesu budowlanego w ochronie środowiska. Proekologiczne materiały i wyroby budowlane szczególnie materiały odnawialne, recycling i wykorzystanie odpadów. Nowe metody badań do oceny środowiskowej materiałów i wyrobów budowlanych. Skutki techniczne, ekonomiczne i społeczne skażenia obiektów i terenów budowlanych i sposoby ich neutralizacji. Ekologia terenów zurbanizowanych i poprzemysłowych. Kształcenie ekologiczne w działalności budowlanej. Ekologiczne aspekty energooszczędnego budownictwa. Rewitalizacja obiektów, terenów przemysłowych i innych.

2 Różne zagadnienia ekologiczne w budownictwie oraz problemy korozji biologicznej. Problemy ekologiczne budownictwa w działalności lokalnych władz architektoniczno-budowlanych. Na Konferencji przedstawiono łącznie i przedyskutowano 30 referatów zakwalifikowanych przez Komitet Naukowy (przewodniczący prof. Leonard Runkiewicz). Referaty przedstawiały aktualne problemy związane z tematyką ekologii i zrównoważonego rozwoju budownictwa. Do ważniejszych zagadnień poruszanych na Konferencji należy zaliczyć wymienione poniżej. Wpływ budownictwa na trwały zrównoważony rozwój środowiska ludzkiego z zachowaniem środowiska przyrodniczego. Ochrona środowiska naturalnego w planowaniu przestrzennym i architekturze. Uwzględnianie problematyki ekologicznej oraz bezpieczeństwa, ochrony zdrowia i środowiska w programowaniu, projektowaniu i realizacji budownictwa nowego jak również w rewaloryzacji, remontach i modernizacji istniejących obiektów budowlanych. Proekologiczne systemy zarządzania i organizacji w przedsiębiorstwach budowlanych. Kryteria ekonomiczne i techniczne budownictwa ekologicznego i energooszczędnego. Realizacja inwestycji w kraju w świetle obowiązujących przepisów w zakresie ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju. Wymagania ochrony środowiska w dokumentach technicznych związanych z budownictwem. Uwzględnianie problematyki ochrony środowiska w procesach aprobacji i certyfikacji wyrobów budowlanych zgodnie z wymaganiami Unii Europejskiej. Zadania dla budownictwa w świetle zrównoważone- go rozwoju. Wybrane zagadnienia ekologiczne istniejącego budownictwa mieszkaniowego, użyteczności publicznej oraz budownictwa komunikacyjnego. Wpływ warunków środowiskowych na stabilność po- sadowień obiektów budowlanych na terenach zalewowych. Ograniczenie zanieczyszczenia powietrza w obiek- tach przeznaczonych na pobyt ludzi. Problemy wdrażania istniejących uregulowań prawnych ocen i usuwania wyrobów zawierających azbest z istniejących obiektów. Radioaktywność i emisja szkodliwych substancji z wy- robów wbudowanych wewnątrz budynków. Energetyczno-ekologiczne aspekty termorenowacji obiektów istniejących. Ocena higieniczna i znakowanie ekologiczne wyrobów budowlanych. Aspekty ekologiczności wyrobów do izolacji cieplnej Zanieczyszczenia atmosferyczne miast i ich wpływu na zdrowie mieszkańców. Uczestnicy Konferencji w sali obrad Zagrożenia obiektów budowlanych wywołane zmianą warunków gruntowych przez warunki środowiskowe i zanieczyszczenia. Ekologia skarp i zboczy przeznaczonych pod bu- downictwo. Ekologiczne aspekty chemicznych środków stosowanych do ochrony drewna. Nadzór nad wyrobami budowlanymi mającymi kontakt z wodą przeznaczoną do spożycia. Nowe ekologiczne materiały i wyroby stosowane Rozbiórka obiektów budowlanych w aspekcie zrównoważonego rozwoju. Rola administracji rządowej i samorządowej w kształtowaniu wpływu budownictwa na środowisko. Ograniczanie negatywnych wpływów wyrobów budowlanych na warunki środowiska. Stosowanie recyklingu odpadów w budownictwie z uwzględnieniem równowagi ekologicznej. Wśród wielu wymienionych zagadnień przedstawiono wpływ środowiska na powstawanie zagrożeń, awarii i katastrof budowlanych [1 5]. Katastrofalne skutki wynikające z takich przyczyn wywoływane były nie tylko dużymi opadami deszczu, śniegu i gradu, ale też znacznymi prędkościami wirującego powietrza, w wyniku których powstawały bardzo duże siły ssące i gwałtowne spadki ciśnienia wewnątrz wirów. Powyższe czynniki powodowały całkowite lub częściowe zniszczenia części obiektów budowlanych, często znajdujących się w złym stanie technicznym. Udział procentowy katastrof wywołanych przez silny wiatr, duże opady atmosferyczne (deszcz, śnieg, grad) szacowany jest na około 45%. Do najbardziej powszechnych błędów inwestycyjnych (technicznych i organizacyjnych), występujących w procesie programowania i projektowania, które miały wpływ na nadmierne zagrożenia środowiskowe, a także awarie i katastrofy obiektów budowlanych, należy zaliczyć: 7

3 8 niedostateczne i błędne rozpoznania podłoża gruntowego oraz warunków wodno-gruntowych pod obiekty, szczególnie na terenach podgórskich i gruntach niejednorodnych, błędne ustalenia obciążeń dopuszczalnych na grunt i dopuszczalnych osiadań dla danego rodzaju projektowanej budowli w różnych warunkach środowiskowych, złe fundamentowania oraz niewłaściwe ich projektowanie bez uwzględnienia współpracy konstrukcji z podłożem gruntowym, szczególnie dla budownictwa plombowego, nieodpowiednie typy konstrukcji przyjęte w projektowaniu obiektów dla określonych technologii, sposobów posadowienia oraz warunków eksploatacji i środowiska, nieprzestrzeganie lub błędne interpretacje norm, aprobat technicznych, wytycznych, instrukcji przedmiotowych dla danych warunków projektowanych obiektów, z uwzględnieniem zmiennych właściwości podłoży i środowiska, nieuzasadnione odstępstwa od norm, aprobat technicznych i wytycznych przy projektowaniu konstrukcji w środowiskowych warunkach specjalnych, błędne rozpoznania pracy konstrukcji obiektów przy nietypowych obciążeniach, np. w przypadku obciążeń parasejsmicznych oraz nadmiernych obciążeń wiatrem, śniegiem, pyłem, lodem itp., błędy inżynierskie i techniczne przy projektowaniu stężeń, połączeń elementów i całych konstrukcji budowlanych dla ekstremalnych obciążeń środowiskowych, nieodpowiednie lub błędne dobieranie technologii wykonania, rodzajów materiałów, wyrobów i elementów konstrukcyjnych dla danych warunków środowiskowych, niedostateczne uwzględnianie opinii inwestorów i użytkowników przy powtarzalnych realizacjach obiektów z uwzględnieniem warunków środowiskowych. W procesie wykonawstwa błędami takimi były: zmiany warunków i rodzajów fundamentowania realizowanych obiektów, a zwłaszcza w budownictwie plombowym bez uwzględnienia warunków środowiskowych, braki dostatecznych kontrolnych badań gruntu przed rozpoczęciem budowy obiektów, a szczególnie w gęstej zabudowie, niedostateczna jakość wbudowywanych betonów, materiałów budowlanych, elementów i wyrobów odpornych na zmienne warunki środowiskowe, złe wykonywanie połączeń elementów budowlanych nieodpornych na zmienne warunki środowiskowe, niedostateczne kontrole jakości materiałów i wyrobów oraz niewłaściwe kontrole międzyoperacyjne, nieznajomość właściwości nowych materiałów, wyrobów i systemów budowlanych przy zmiennych zagrożeniach środowiskowych, niedotrzymywanie zasad sztuki budowlanej oraz niedostateczny nadzór techniczny, niedostateczne zrozumienie przez wykonawców pracy realizowanych konstrukcji oraz warunków ich użytkowania przy zmianach realizacyjnych w stosunku do projektu w aspekcie zagrożeń środowiskowych, wpływy zagrożeń atmosferycznych w czasie realizacji obiektów, niedostateczna współpraca wykonawców z projektantami obiektów budowlanych. Natomiast w czasie eksploatacji najczęstszymi czynnikami wpływu zjawisk klimatycznych na zagrożenia, awarie i katastrofy były niedostateczne nadzory oraz złe stany techniczne obiektów. Do najczęściej powtarzających się awarii i katastrof spowodowanych wpływami środowiska można zaliczyć takie obiekty jak: maszty radiowo-telewizyjne, telekomunikacyjne i energetyczne nadmierne obciążenie, drgania aerodynamiczne, kominy stalowe, żelbetowe i murowane wiatry huraganowe, nieprawidłowe odciągi, korozja, drgania, osunięcia podłoża, dachy płaskie o dużych powierzchniach duże opady śniegu, błędy konstrukcyjne, obciążenia pyłami, silosy, chłodnie ulewne deszcze, wiatry huraganowe, osiadania gruntu, linie energetyczne oblodzenia, wiatry, błędy konstrukcyjne, budynki mieszkalne ulewne deszcze, wiatry huraganowe, nieprawidłowe izolacje, erozje, korozje, niewłaściwe konserwacje, zabudowy sąsiednie, mury oporowe duże opady deszczu, słabe grunty, błędy konstrukcyjne, akustyczne ekrany komunikacyjne złe posadowienia, korozje elementów, osuwania zboczy, uwarstwione i słabe podłoża (osuszanie, osiadanie) wieże, silosy, hale sportowe, chłodnie, zbiorniki, kominy, budynki zabytkowe itp. Katastrofy masztów radiowo-telewizyjnych, telekomunikacyjnych i energetycznych można zaliczyć do jednych z bardziej dokuczliwych, spowodowanych wpływami środowiska. Katastrofy te z reguły dotyczą mieszkańców dużych regionów kraju, pozbawiając ich energii lub sygnału radiowo-telewizyjnego. Przykładowo wśród istotnych katastrof masztów i wież, jakie wystąpiły po 1975 roku, można wymienić: maszty w USA (ok. 30 sztuk) o wysokości od 100 do 600 m, maszty i wieże o wysokości 80 do 300 m w Czechosłowacji, Niemczech, Szwecji, Belgii, Polsce, Islandii i Rosji. Przyczynami takich katastrof były zazwyczaj silne wiatry, oblodzenia, zjawiska aerodynamiczne, osiadania lub

4 Komitet Konferencji PZITB Ekologia a Budownictwo wysadziny gruntu. Najpoważniejszą katastrofą w tej grupie budowli na terenie Polski było zawalenie się w 1991 r. masztu w Gąbinie o wysokości 646 m. [6]. Wpływ czynników środowiskowych na zagrożenia, awarie i katastrofy obserwowany jest we wszystkich rodzajach budownictwa, niezależnie od wielkości obiektu, materiału z jakiego jest wykonany, a często również od jego wieku. Przyczyny występowania zagrożeń, awarii lub katastrof są bardzo różne, z tym że bardziej uwidaczniają się przy jednoczesnym występowaniu błędów inwestycyjnych-programowania inwestycji, projektowania, wykonawstwa, a szczególnie eksploatacji. Zagrożenia środowiskowe wpływają na powstawanie awarii budowli w sposób bezpośredni w przypadku występowania wiatrów huraganowych, trąb powietrznych, powodzi, dużych opadów śniegu lub pośredni w przypadku występowania osiadań lub osuwisk podłoży, drgań, korozji itp. Wnioski z awarii i katastrof powinny stanowić podstawę do doskonalenia zaleceń projektowania i eksploatacji (norm, wytycznych) podobnych obiektów, z uwzględnieniem warunków szczególnych. Wpływ środowiska na wystąpienie awarii może być zmniejszony poprzez prawidłowe uwzględnianie czynników środowiskowych na każdym etapie inwestycji i jej użytkowania, poczynając od wyboru lokalizacji obiektu budowlanego. W czasie dyskusji uznano za celowe, pożyteczne i konieczne uwzględnianie w działalności budowlanej zagadnień ekologicznych, tj. zdrowia i ochrony środowiska oraz zrównoważonego rozwoju na etapach projektowania, realizacji, modernizacji i eksploatacji wszystkich obiektów budowlanych i inżynieryjnych. Przedstawione na Konferencji zagadnienia wskazują na wielkie techniczne i naukowe znaczenie problemów obejmujących ekologię budowli i środowiska oraz utylizację odpadów przemysłowych i komunalnych, a także zrównoważonego rozwoju gospodarki. Dotyczy to za- równo obiektów i zespołów budowlanych projektowanych i realizowanych, jak też już eksploatowanych. Stwierdzono, że prace badawcze i wdrożeniowe w tej problematyce powinny być realizowane w celu: doskonalenia rozwiązań urbanistycznych, architektonicznych i materiałowo- konstrukcyjnych dla zapewnienia zrównoważonego rozwoju oraz wymaganych warunków higieniczno-sanitarnych, zgodnie z wymaganiami podstawowymi odpowiednich dyrektyw Unii Europejskiej. polepszania warunków ekologicznych mieszkań, osiedli, miast i zakładów przemysłowych, bezpiecznego wykorzystywania zasobów surowcowych i materiałowych, w tym odpadów przemysłowych z recyclingu i utylizacji, a także opracowania dopuszczalnych kryteriów szkodliwego oddziaływania na zdrowie oraz wdrażania nowych metod przez specjalistyczne (akredytowane i notyfikowane) laboratoria, kształtowania właściwych opinii i poglądów na temat znaczenia i potrzeb stosowania poprawnych technologii oraz rozwiązań materiałowo-konstrukcyjnych w budownictwie, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju gospodarki. Ponadto uznano, iż stosowane i rozwijane obecnie systemy budownictwa powinny zmniejszać zagrożenia ekologiczne dla mieszkańców i użytkowników obiektów budowlanych. Konferencję Ekologia a budownictwo uznano za bardzo pożyteczną dla właściwego programowania i projektowania obiektów budowlanych oraz infrastruktury, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. W tematyce przyszłych Konferencji należy m.in. uwzględnić problemy: szerszego wdrażania zasad zrównoważonego rozwoju w budownictwie, 9

5 współpracy z innymi krajami w zakresie problemów ekologicznych budownictwa, certyfikacji wyrobów i systemu zarządzania środowiskowego Prof. dr hab inż. Leonard Runkiewicz wykorzystywania postępu naukowo-technicznego w ochronie środowiska, poprawy warunków ekologicznych zamieszkiwania, zarówno w ośrodkach miejskich jak i wiejskich, nowych zagrożeń ekologicznych przez budownictwo i infrastrukturę, badań i oceny przydatności oraz zagrożeń nowoczesnych i innowacyjnych materiałów, stosowania nowych proekologicznych materiałów i wyrobów w budownictwie, programowania i realizacji budowli komunalnych, specjalnych i komunikacyjnych, wpływu zagospodarowania i zabudowy na ochronę środowiska, edukacji nt. problemów ekologicznych budownictwa, wdrażania nowych form organizacyjnych budownictwa ekologicznego, wdrażania wymagań i metod oceny w zakresie ochrony środowiska i zasad zrównoważonego rozwoju przez budownictwo, Należy z uznaniem pogratulować władzom samorządowym PIIB oraz Oddziałowi PZITB w Bielsku-Białej za przychylność i sprawną organizuję Konferencji. Materiały Konferencyjne (skróty referatów) znajdują się w Oddziale PZITB w Bielsku-Białej, ul. 3 Maja 10. Następna XXIII Konferencja Ekologia a budownictwo planowana jest w najbliższym czasie. Organizatorzy zapraszają do udziału w tej Konferencji wszystkich zainteresowanych problematyką budownictwa sprzyjającą zarówno użytkownikom, jak i środowisku, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. W czasie konferencji odbyło się zebranie Komitetu Ekologii ZG PZITB, na którym podsumowano dotychczasowe działania oraz sformułowano projekt planu pracy na przyszłą kadencję PZITB. Bibliografia [1] Dulińska J., Kawecki J., Awarie i katastrofy budowli wywołane działaniami dynamicznymi. XXV Konferencja Naukowo-Techniczna Awarie Budowlane 2011, Międzyzdroje 2011, t.1, s [2] Klemm K., Środowiskowe aspekty zrównoważonego rozwoju w budownictwie zagadnienia wiatrowe. Inżynier budownictwa nr 5/2015 [3] Runkiewicz L., Raporty ITB o zagrożeniach, awariach i katastrofach budowlanych od 1962 r. (Temat NK-45) Biblioteka ITB [4] Runkiewicz L., Wierzbicki S. M., Systemy zbierania informacji technicznych o katastrofach i awariach budowlanych. Inżynieria i Budownictwo nr 11/2008 [5] Runkiewicz L., Błaszczyński T. i inni, Ekologia Wydawnictwo Dolnośląskie Wydawnictwa Edukacyjne, Wrocław 2014 r. [6] Żółtowski W., Kleśta L., Katastrofa masztu radiowego w Gąbinie. Przyczyny, przebieg, skutki. Inżynieria i Budownictwo nr 9/1992 Patroni medialni: 10