SPRAWOZDANIE Z KONTROLI PLACÓW ZABAW wykonanych w województwie śląskim i małopolskim na zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej w ramach programu Radosna szkoła Sporządził:... (imię, nazwisko i podpis) Piastów 15.12.2010 Strona 1 z 8
SPIS TREŚCI strona A. Przedmiot kontroli 3 B. Wykaz osób kontrolujących 3 C. Zakres kontroli 3 D. Metoda 4 E. Przebieg i wyniki kontroli 5 F. Spis najczęściej występujących niezgodności 5 G. Uwagi i wnioski z realizacji zamówienia 6 Strona 2 z 8
A. Przedmiot kontroli. Przedmiotem kontroli były place zabaw budowane lub modernizowane w ramach rządowego programu Radosna szkoła na terenie województwa śląskiego i małopolskiego w 2010 roku. Szczegółowy wykaz skontrolowanych placów zabaw znajduje się w Załączniku nr 1 do niniejszego Sprawozdania. B. Wykaz osób kontrolujących. Kontrolującymi place zabaw byli pracownicy Centrum Kontroli Placów Zabaw (CKPZ): 1. Aneta Radłowska-Działo, 2. Krzysztof Sekuła, 3. Michał Serafin. Kontrolujący przed przystąpieniem do kontroli przeszli szkolenie zgodne z wymogami MEN stawianymi w przetargu oraz z systemem zarządzania ISO 9001 wdrożonym w CKPZ. C. Zakres kontroli. Kontrolujący sprawdzali: 1. Dokumentację techniczną oraz projektu placu zabaw. 2. Zgodność nawierzchni szkolnego placu zabaw z warunkami bezpieczeństwa określonymi w normach dotyczących wyposażenia placów zabaw tj: z normą PN-EN 1176-1:2008 Wyposażenie placów zabaw, Część 1 Ogólne wymagania bezpieczeństwa i metody badań; z normą PN-EN 1177:2009 Nawierzchnie placów zabaw amortyzujące upadki Uwaga: w naszej opinii możliwość sprawdzenia zgodności nawierzchni z normami, w przypadku kontroli na bezpośrednio na placach zabaw, jest w znacznym stopniu ograniczona i sprowadza się do weryfikacji, czy nawierzchnia jest tą, dla której przedstawiono poświadczenie zgodności (badanie polega na sprawdzeniu grubości nawierzchni, tam gdzie jest to możliwe, bez jej uszkodzenia oraz jej koloru), sprawdzeniu metody montażu oraz weryfikacji, czy wykazane w poświadczeniu zgodności właściwości amortyzujące są adekwatne do potrzeb, ustalanych na podstawie pomiarów wysokości swobodnego upadku poszczególnych urządzeń. Sprawdzane jest także, czy odpowiednią nawierzchnię zastosowano w odpowiednim zakresie powierzchni zderzenia. 3. Zgodność z wymogami określonymi w ust. 1 Rozdziału I Informacje ogólne poniższych parametrów: gwarancji urządzeń rekreacyjnych; przystosowania urządzeń rekreacyjnych do wieku dzieci klas młodszych (klasa I-III); rodzaju nawierzchni; powierzchni placu zabaw oraz poszczególnych jego części; koloru nawierzchni; amortyzacji upadku; odległości między urządzeniami; 4. Zainstalowanie na terenie szkolnego placu zabaw tablicy zawierającej regulamin określający zasady i warunki korzystania z placu zabaw oraz napis o treści Szkolny plac zabaw Strona 3 z 8
wyposażony w ramach programu rządowego RADOSNA SZKOŁA zgodnie z załącznikiem nr 2 rozporządzenia Rady Ministrów, o którym mowa w ust 1 Rozdziału I Informacje ogólne. 5. Ze względu na wymóg zgodności wyposażenia z polskimi normami kontrola obejmowała swoim zakresem ocenę zgodności placów zabaw z następującymi dokumentami odniesienia: PN-EN 1176-1: 2009 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie. Część 1: Ogólne wymagania bezpieczeństwa i metody badań. PN-EN 1176-2: 2009 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie. Część 2: Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań huśtawek. PN-EN 1176-3: 2009 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie. Część 3: Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań zjeżdżalni. PN-EN 1176-4: 2009 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie. Część 4: Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań kolejek linowych. PN-EN 1176-5: 2009 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie. Część 5: Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań karuzeli. PN-EN 1176-6: 2009 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie. Część 6: Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań urządzeń kołyszących. PN-EN 1176-11: 2009 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie. Część 11: Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań sieci przestrzennej. UWAGA: Kontrola nie obejmowała następujących badań, które mają istotny wpływ na bezpieczeństwo użytkowników, jednak ich przeprowadzenie w przypadku gotowych placów oraz wymogu poświadczania zgodności, wydaje się niecelowe: toksyczności powłok i palności według punktu 4.1.1 normy PN-EN 1176-1:2009 i punktu 4.2.1 normy EN 1176-10:2009, odporności konstrukcji na zniszczenie według punktu 4.2.2 normy PN-EN 1176-1:2009 innych badań typu laboratoryjnego D. Metoda. Dla właściwej oceny przeprowadzono następujące czynności kontrolne: 1. Kontrolę dokumentacji dotyczącej placu zabaw. 2. Oględziny placu zabaw. 3. Szczegółowe badanie placu zabaw i urządzeń, włącznie z wykonaniem dokumentacji fotograficznej. 4. Porównanie zebranych informacji ze szczegółowymi wymaganiami programu, w tym norm. 5. Zapisanie wyników kontroli w protokole z kontroli. E. Przebieg i wyniki kontroli. Kontrole placów zabaw zostały przeprowadzone w okresie od 31.08.2010 do 14.12.2010. W tym czasie Strona 4 z 8
wykonano: 1. 172 (słownie:) kontroli pierwszorazowych, z czego: 49 kontroli zakończyło się wynikiem pozytywnym 123 kontroli zakończyło się wynikiem negatywnym 2. 113 (słownie:) kontroli ponownych, z czego: 97 kontroli zakończyło się wynikiem pozytywnym 16 kontroli zakończyło się wynikiem negatywnym 3. Według naszej wiedzy, na dzień 15.12.2010, 81 protokołów z kontroli zostało zatwierdzonych przez MEN. Nie mamy informacji, czy jakikolwiek z naszych protokołów nie został zatwierdzony. UWAGA: W naszej opinii wszystkie protokoły przekazane do MEN powinny uzyskać zatwierdzenie. 4. Dodatkowe informacje: szczegółowe informacje o wynikach kontroli znajdują się w Załączniku nr 1 do niniejszego Sprawozdania, 13 kontroli pierwszorazowych się nie odbyło, ponieważ ich budowa nie zakończyła się do 15.12.2010,w tym: o 5 placów w gm. Olkusz o place w gm. Bojszowy o 1 plac w Wiśle o 1 plac w Wieprzu o 2 place w Piekarach Śląskich o 1 plac w Jastrzębi gm. Lanckorona jest 6 placów zabaw, których I kontrola była negatywna, a nie przeprowadzono II kontroli do 15.12.2010. F. Spis najczęściej występujących niezgodności. Podczas wykonywania kontroli wykryto szereg nieprawidłowości, co ma odzwierciedlenie w ilości kontroli negatywnych wykazanych w części E niniejszego Sprawozdania. Informacje o wykrytych wadach, jakie otrzymaliśmy od naszych kontrolerów pokrywają się w bardzo dużej części. Generalnie nieprawidłowości można podzielić na 3 rodzaje wymienione poniżej. Dla lepszej ilustracji wykrytych wad, te wpływające w istotny sposób na bezpieczeństwo dzieci zostały zapisane pogrubioną czcionką: 1. Błędy projektowe, w tym: zbyt małe strefy upadku często producent podawał za małe stery upadku w swoich katalogach i na stronach internetowych, brak zwymiarowania stref upadku na projekcie, ustawienie zjeżdżalni na stronę południową, przez co może dojść do poparzeń przy dużym nasłonecznieniu, nieuwzględnianie wysokości upadku z urządzenia w związku z tym nie projektowano odpowiedniej nawierzchni pod urządzeniami o wysokości upadku powyżej 150cm, tylko stosowano wszędzie nawierzchnię amortyzującą upadek do 150 cm, huśtawki wahadłowe (na łańcuchach) zaprojektowane w pobliżu dróg komunikacyjnych a nie na obrzeżach placu, urządzenia często projektowane na nawierzchni w kolorze niebieskim lub nawierzchni Strona 5 z 8
trawiastej, znaczne odchylenia w wymiarach poszczególnych nawierzchni placu. 2. Błędy w dokumentacji przekazywanej przez wykonawców: certyfikaty lub deklaracje zgodności poświadczały zgodność z nieaktualną normą, same certyfikaty utraciły ważność, brak dokumentacji dotyczącej produktów i nawierzchni, tj. instrukcji montażu, kontroli, konserwacji i napraw, 3. Błędy dotyczące zgodności urządzeń z normami: zakleszczenia głowy, palców, odzieży i stopy urządzenia w tym bardzo poważne zagrożenie dla zdrowia i życia dzieci, niedostosowanie zabezpieczeń przed upadkiem do typu urządzenia poważne zagrożenie dla zdrowia i życia dzieci, niedozwolone połączenie urządzeń (huśtawki w zestawach), ułatwiony dostęp do daszków, błędy w konstrukcji zjeżdżalni - zbyt krótka część startowa, wyjściowa, źle wykończona część wyjściowa, zbyt niskie burty, ostre krawędzie, zbyt wysoko zamontowana część wyjściowa, zmiażdżenie palca w furtce oraz pomostach wiszących, nienormatywne łańcuchy, brak tabliczek znamionowych lub brak wszystkich informacji wymaganych przez normę na tych tabliczkach, co dodatkowo utrudnia weryfikację poświadczenia zgodności, a później konserwację i naprawę urządzeń, rozszczepienia drewna wpływające na trwałość urządzeń, szczególnie groźne w przypadku głównych belek huśtawek wahadłowych, które przenoszą znaczne obciążenia, ostre krawędzie i szorstkie powierzchnie, drewno o nieodpowiedniej odporności na ataki biologiczne zamontowane w podłożu. 4. Błędy w montażu urządzeń: za głębokie wkopywanie urządzeń - poziom gruntu oznaczony na urządzeniu często był traktowany jako poziom, do którego urządzenie ma być w betonie a nie poziom, do którego ma sięgać nawierzchnia, niedokładne montowanie - nierówno, bez odpowiedniego dopasowania poszczególnych części, stąd liczne zakleszczenia tułowia pod barierkami, zakleszczenia palców itp. wystające gwinty, zbyt głębokie wkopywanie zjeżdżalni, co znacząco zmieniało parametry części wyjściowej zjeżdżalni, pozostawienie otworów montażowych bez zabezpieczenia (częste zakleszczenia palca), uszkodzenia powłok lakierniczych i rdza (powstałe w transporcie lub montażu), uszkodzenia rantów sklejki wpływ na trwałość. G. Uwagi i wnioski z realizacji zamówienia. W związku z realizacją zamówienia, mamy szereg wniosków, których rozważenie może być pomocne w dalszej realizacji rządowego programu Radosna szkoła. 1. Urządzenia są niezgodne z normą mimo posiadanych Certyfikatów. Zdecydowana większość wyposażenia miała poświadczenia zgodności z normą wydane przez Strona 6 z 8
akredytowane jednostki certyfikujące: Instytut Sportu, Cobrabid-BBC. Większość z tych urządzeń nie była zgodna z normą, mimo takiego poświadczenia zawartego w Certyfikacie. Wykryte niezgodności w dużej części zagrażały zdrowiu i życiu dzieci. W przypadku rzadziej spotykanych Certyfikatów, wydawanych przez jednostki zagraniczne lub z zagranicznymi tradycjami, bardzo rzadko wykrywano niezgodności z normą, a te niezgodności nie były poważne. W naszej opinii są dwie możliwe przyczyny, dlaczego Certyfikaty są używane jako poświadczenie zgodności dla urządzeń, które zgodne z normami nie są: wykonawca przedstawia Certyfikat, który był wydany na inne urządzenie niż te, które zbadano na placu zabaw badania, obliczenia lub inna dokumentacja, na podstawie których wydano certyfikat, zostały przeprowadzone wadliwie, czego nie zweryfikowała jednostka certyfikująca. > W naszej opinii konieczne jest wyjaśnienie tej sprawy, przy użyciu wszelkich możliwych środków, ze względu na narażenie zdrowia i życia dzieci. 2. Protokoły z kontroli nie przewidywały w jasny sposób konieczności sprawdzania zgodności urządzeń zabawowych z normami. > Należy rozważyć zmianę wzorów protokołów kontroli. > Ponieważ część firm zatrudnionych przez MEN mogło nie weryfikować zgodności placów zabaw z normami, to jest bardzo prawdopodobna sytuacja, że niektóre place zabaw realizowane w ramach programu Radosna szkoła i pozytywnie odbierane przez te firmy, nie spełniają wymogów norm, i stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia dzieci. Takie przypuszczenie jest szczególnie uzasadnione w związku z informacją przekazaną w punkcie 1. W naszej opinii konieczne jest wyjaśnienie tej sprawy przy użyciu wszelkich możliwych środków, co sugerowaliśmy częściowo w piśmie RS_DB_20101012_02 z dnia 12.10.2010. (kopia stanowi Załącznik nr 2 do niniejszego Sprawozdania). 3. Place zabaw były częściowo budowane w warunkach zimowych, co w znacznym stopniu utrudniało prace wykonawców i kontrolę placów. > Należy rozważyć zmianę harmonogramu tworzenia placów zabaw w taki sposób, aby ich budowa była konieczna do końca października. 4. Przepisy budowlane w niewielkim stopniu uwzględniają specyfikę placów zabaw i samych urządzeń, jako nietypowych obiektów budowlanych. brak definicji placu zabaw w Prawie Budowlanym, niejasne uwzględnienie potrzeby częstszych kontroli urządzeń, w odróżnieniu od innych elementów małej architektury, brak wymogu zgodności z normami placu zabaw i wyposażenia w Prawie Budowlanym, wymóg przepisów budowlanych o zachowaniu odległości od okien nie uwzględnia specyfiki szkół, w przypadku których od takiego wymogu można odstąpić stwarza to problem przy zaplanowaniu placu zabaw w szkołach, które nie dysponują dużym terenem, wymóg przepisów budowlanych o zachowaniu odległości dróg i parkingów nie uwzględnia możliwości odstąpienia od zachowania tych odległości, w przypadku gdy plac jest ogrodzony stwarza to problem przy zaplanowaniu placu zabaw w szkołach, Strona 7 z 8
które nie dysponują dużym terenem, wymóg prawa budowlanego o nasłonecznieniu placu zabaw jest trudny do oceny. > W związku z powyższym można rozważyć zmiany w przepisach budowlanych lub wyłącznie placów zabaw z zakresu tych przepisów wraz z przekazaniem kompetencji nadzoru innej instytucji, > Nie wydaje się także uzasadnione weryfikowanie zgodności z tymi przepisami przez firmy zatrudniane przez MEN w przypadku, gdy odpowiedzialne za weryfikację projektów były wcześniej urzędy administracji publicznej (z reguły powiatowe wydziały architektury). 5. Przepisy oświatowe w sprawie higieny i bezpieczeństwa są nieprecyzyjne. Brak informacji co uznaje się za właściwe w przypadku wymogu przekazania atestów lub certyfikatów wymaganych przy zakupie wyposażenia przez placówki oświatowe. > Można rozważyć doprecyzowanie przepisów lub wydanie stanowiska MEN w tej sprawie. 6. Wadliwe projekty placów zabaw były akceptowane na szczeblu wojewódzkim. > Można rozważyć przeszkolenie pracowników urzędów wojewódzkich odpowiedzialnych akceptację projektów i koordynację szkół. 7. Umowy zawierane przez organy prowadzące z wykonawcami nie uwzględniały często specyfiki programu Radosna szkoła, a w szczególności wymogu odbioru placów zabaw przez firmy zatrudnione przez MEN. Ta sytuacja skutkowała często zapłaceniem za budowę placu zabaw przed przeprowadzeniem jego kontroli zleconej przez MEN, co często stawiało organ prowadzący w trudnej sytuacji. > Można rozważyć stworzenie obowiązkowych zapisów w SIWZ, dokumentacji projektowej i umowach z wykonawcami placów zabaw, które będą dostosowane do specyfiki programu Radosna szkoła. 8. Na niektóre zapytania do MEN w sprawie zajęcia stanowiska prawnego nie dostaliśmy odpowiedzi. > Ta sytuacja wynika prawdopodobnie z braku odpowiedniej obsługi prawnej projektu, co sugeruje konieczność zapewnienia takiej obsługi. 9. Przeprowadzanie kontroli placów zabaw przed oddaniem ich do użytku i przed przyznaniem dofinansowania przez MEN wydaje sie konieczne. > Praktyka MEN w tym zakresie wydaje sie prawidłowa. Takie działanie jest zgodne z wymogami normy PN-EN 1176-7:2009 p. 5.3. 10. Wymogi rozporządzenia dotyczącego programu Radosna szkoła są nieprecyzyjne w zakresie dostosowania urządzeń do wieku użytkowników. W naszej opinii bujaki sprężynowe, huśtawki wagowe, domki i niskie zjeżdżalnie (zjazd z wysokości mniejszej niż 1,5 metra) nie są adekwatne do potrzeb dzieci w wieku wczesnoszkolnym, do których kierowany jest program radosna szkoła. Wymienione urządzenia są raczej przeznaczone dla dzieci w wieku przedszkolnym. Strona 8 z 8