19 Montaż, rozbudowa, konserwacja i diagnostyka komputera klasy PC Mając wiedzę na temat budowy komputera klasy PC i działania jego podstawowych komponentów, można przystąpić do czynności praktycznych. Użytkowanie komputera klasy PC wiąże się z potrzebą jego montażu (rysunek 19.1), ewentualnej rozbudowy i konserwacji oraz diagnostyki w razie pojawienia się usterek. Niniejszy rozdział można potraktować jako kompendium wiedzy dotyczące tych zadań. Rysunek 19.1. Zestaw komputerowy przygotowany do montażu 19.1. Bezpieczeństwo montażu Podczas montażu, rozbudowy, konserwacji czy nawet diagnostyki należy przestrzegać zasad, które mogą ustrzec technika przed uszkodzeniem podzespołów komputera klasy PC. Istotnym źródłem zagrożenia dla osoby, która zaczyna przygodę z rozbudową komputera, jest brak doświadczenia i wprawy. Kiedyś trzeba jednak zacząć. Gruntowna wie-
Rozdział 19 t Montaż, rozbudowa, konserwacja i diagnostyka komputera klasy PC UWAGA Kardynalna zasada brzmi: odłącz zasilanie, zanim rozpoczniesz montaż, konserwację i rozbudowę komputera klasy PC. dza teoretyczna, rozwaga, dokładność i lektura niniejszego rozdziału powinny ustrzec początkujących monterów przed pomyłkami. 19.1.1. Dokumentacja Każdy użytkownik, doświadczony i początkujący, przed rozpoczęciem pracy z nowym sprzętem powinien sięgnąć po instrukcję obsługi (ang. manual), a w szczególności po instrukcję płyty głównej. Producenci dołączają instrukcję w postaci drukowanej książeczki lub pliku PDF. Instrukcja płyty głównej zawiera wiele pomocnych informacji dotyczących między innymi: zakresu obsługiwanych mikroprocesorów, rodzaju i wielkości obsługiwanej pamięci operacyjnej RAM, poszczególnych funkcji programu BIOS Setup, sposobu montażu dodatkowych komponentów, sposobu zamontowania płyty i podłączenia przedniego panelu obudowy, konfiguracji zworek lub mikroprzełączników, przywracania płyty do ustawień serwisowych, chipsetu i jego możliwości (interfejsy pamięci masowych, porty, magistrale I/O itd.). Warto także zapoznać się z instrukcjami obsługi monitora, karty graficznej, karty sieciowej i karty dźwiękowej. 19.1.2. Wyładowania elektrostatyczne Podczas montażu podzespołów komputera zagrożeniem dla układów scalonych są wyładowania elektrostatyczne, które mogą się indukować na ubraniach i ciele montera. Przeskok iskry między na przykład palcem a układem scalonym może spowodować uszkodzenie sprzętu (przepalenie). Aby poradzić sobie z wyładowaniami elektrostatycznymi, można skorzystać ze stołu montażowego z uziemieniem lub użyć zestawu antyelektrostatycznego. Zestaw taki składa się z uziemionej maty, którą łączy się przewodem z obudową, oraz opaski zakładanej na nadgarstek (rysunek 19.2). 328
19.2. Narzędzia Rysunek 19.2. Opaska antystatyczna Jeżeli stanowisko montażowe nie jest zabezpieczone antystatycznie, można minimalizować możliwość wyładowań. Stół montażowy trzeba utrzymywać w czystości, a wszystkie komponenty zawierające układy scalone powinny być chwytane za metalowe elementy montażowe. Płytki drukowane, które nie mają takich elementów, należy trzymać za brzegi. W celu wyrównania potencjałów elektrycznych można co jakiś czas dotykać stalowych uziemionych elementów, na przykład obudowy komputera. 19.2. Narzędzia Do montażu lub rozbudowy komputera klasy PC potrzebny jest podstawowy zestaw narzędzi. Diagnozowanie komputera i profesjonalne usuwanie usterek wymaga zastosowania bardziej wyrafinowanych przyrządów. 19.2.1. Zestaw montażowy i pomiarowy Do podstawowego zestawu montażowego zaliczymy wkrętak krzyżakowy lub z wymiennymi końcówkami, pincetę i próbnik elektryczny (rysunek 19.3). Rysunek 19.3. Podstawowy zestaw montażowy Bardziej wytrawni monterzy sprzętu komputerowego powinni wyposażyć się w (rysunek 19.4): wkrętak elektryczny, opaskę lub cały zestaw antyelektrostatyczny, zestaw różnych pincet, cążki boczne, przyrząd do obrabiania końcówek przewodów elektrycznych, zaciskarkę okablowania sieciowego, wkrętaki zegarmistrzowskie. 329
Rozdział 19 t Montaż, rozbudowa, konserwacja i diagnostyka komputera klasy PC Rysunek 19.4. Dodatkowy osprzęt monterski Serwisant będzie potrzebował dodatkowego osprzętu (rysunek 19.5): multimetru analogowego lub cyfrowego, lutownicy. okablowania diagnostycznego, oprogramowania diagnostycznego, sond pomiarowych i impulsatorów, pętli zwrotnych. Rysunek 19.5. Dodatkowy osprzęt serwisowy 19.2.2. Zestaw do czyszczenia Komputer wymaga od czasu do czasu oczyszczenia komponentów. Na szczególną uwagę zasługują wszelkiego rodzaju wentylatory i radiatory, na których nadmiernie gromadzi się kurz. Zbyt duża ilość zanieczyszczeń może prowadzić do spadku wydajności systemu chłodzącego lub nawet do mechanicznego zatarcia wentylatora i całkowitego zatrzymania jego pracy. 330
19.3. Montaż komponentów w obudowie komputera PC Do podstawowych mechanicznych środków czyszczących i konserwacyjnych można zaliczyć: pędzelki, sprzężone powietrze, pałeczki z wacikami, odkurzacz komputerowy. Wykorzystywane są również środki chemiczne: smary silikonowe, środki i pianki czyszczące, antystatyczne środki czyszczące. 19.3. Montaż komponentów w obudowie komputera PC W obudowie montowane są ważne elementy komputera PC: płyta główna, zasilacz, napędy pamięci masowej, napędy optyczne itd. UWAGA Wszelkie zadania instalacyjne i konserwacyjne komputerów klasy PC należy wykonywać przy odłączonym zasilaniu. Najlepiej przed rozpoczęciem prac wyciągnąć przewód zasilacza z gniazdka elektrycznego. Zasilanie można ponownie podłączyć dopiero po zamontowaniu w obudowie wszystkich niezbędnych komponentów. Należy upewnić się wcześniej, czy zostały one prawidłowo osadzone w obudowie i na płycie głównej. Jakakolwiek pomyłka może zakończyć się trwałym uszkodzeniem pojedynczego komponentu, a ostatecznie nawet awarią kilku podzespołów. Warto pamiętać, aby zasilanie doprowadzić do gotowego komputera za pomocą specjalnej listwy z bezpiecznikiem, a najlepiej za pośrednictwem UPS-a. 19.3.1. Montaż płyty głównej Pierwszym etapem montażu płyty głównej jest wkręcenie do obudowy dodatkowych podstawek (rysunek 19.6), tak aby płyta była dobrze podparta i nie uginała się podczas montażu pozostałych komponentów. 331
Rozdział 19 t Montaż, rozbudowa, konserwacja i diagnostyka komputera klasy PC Rysunek 19.6. Elementy montażowe w obudowie Następnie umieszcza się płytę wewnątrz obudowy i przytwierdza wkrętami, wykorzystując wszystkie możliwe otwory montażowe (rysunek 19.7). Rysunek 19.7. Montaż płyty w obudowie oraz przytwierdzenie jej wkrętami Ostatnim etapem jest podłączenie przycisków, diod sygnalizacyjnych i gniazd przedniego panelu obudowy do płyty głównej. Wyprowadzenia poszczególnych elementów są zazwyczaj opisane w następujący sposób: SPEAKER (głośnik systemowy), POWER SW (przycisk zasilania), RESET SW (przycisk resetu), POWER LED (dioda zasilania), H.D.D. LED (dioda twardego dysku). Jeżeli przedni panel ma złącza magistrali USB, IEEE1394, wejścia i wyjścia audio również należy je podłączyć do płyty głównej. Dotyczy to także adaptera 1394 (Fire- Wire) oraz zintegrowanej lub stacjonarnej karty muzycznej. Niektóre komponenty, jak chipset i karty zintegrowane z płytą, wymagają do prawidłowego funkcjonowania odpowiednich sterowników. Znajdują się one zwykle na płycie CD/DVD, ale można również pobrać pakiet instalacyjny ze strony producenta płyty. Instalacja przebiega w kilku etapach, gdyż po zainstalowaniu sterowników dla konkretnego komponentu zwykle należy ponownie uruchomić komputer i po wczytaniu systemu operacyjnego kontynuować proces dla pozostałych podzespołów. 332
19.3. Montaż komponentów w obudowie komputera PC 19.3.2. Montaż zasilacza w obudowie i podłączenie zasilania do płyty głównej Zasilacz należy umieścić w górnej części obudowy w otworze montażowym i przytwierdzić do obudowy wkrętami (rysunek 19.8). Niektóre obudowy mają sprytny stelaż, który pozwala unieruchomić zasilacz za pomocą tylko jednego wkrętu takie rozwiązanie ułatwia i przyspiesza ewentualny demontaż zasilacza. Rysunek 19.8. Montaż zasilacza w obudowie Następnie wtyczkę zasilania podłącza się do gniazda zasilania ATX na płycie głównej. Dodatkowo złącze ATX12V podłącza się do gniazda regulatora napięcia (rysunek 19.9). Rysunek 19.9. Montaż zasilania na płycie głównej 19.3.3. Montaż mikroprocesora Mikroprocesor jest montowany na płycie głównej w gnieździe typu Socket, LGA lub Slot. W przykładzie montowany będzie mikroprocesor filmy Intel przeznaczony dla gniazda LGA775. Na pierwszym etapie należy odblokować klapkę gniazda LGA i umieścić w nim mikroprocesor, dopasowując jego wcięcia do wypustek w gnieździe (rysunek 19.10). 333
Rozdział 19 t Montaż, rozbudowa, konserwacja i diagnostyka komputera klasy PC Rysunek 19.10. Pierwsze etapy montażu mikroprocesora Po umieszczeniu mikroprocesora w gnieździe należy zamknąć i zabezpieczyć klapkę gniazda. Górną część mikroprocesora smarujemy niewielką ilością pasty termoprzewodzącej i równomiernie ją rozprowadzamy (rysunek 19.11). Następnie na mikroprocesorze umieszczamy radiator (aktywny, ewentualnie pasywny) i przytwierdzamy go do płyty. W ostatnim etapie do gniazda na płycie głównej montowane jest zasilanie wentylatora. Rysunek 19.11. Montaż radiatora na mikroprocesorze 19.3.4. Montaż modułów pamięci Montaż modułów pamięci RAM typu DIMM nie powinien sprawiać problemów, jeśli ich typ został prawidłowo dobrany do slotów pamięci płyty głównej. Gniazda pamięci są tak wyprofilowane, aby możliwe było tylko prawidłowe zamontowanie modułu (rysunek 19.12). 334
19.3. Montaż komponentów w obudowie komputera PC Rysunek 19.12. Montaż modułów pamięci na płycie głównej Po włożeniu modułu do gniazda należy go docisnąć palcami tak, aby zatrzaski gniazda zapięły się na bocznych wcięciach płytki z pamięciami. Kolejność montowania modułów w gniazdach pamięci DIMM nie ma znaczenia, ponieważ jeden bank pamięci to jeden moduł. 19.3.5. Montaż stacji dyskietek Przed zamontowaniem stacji dyskietek trzeba się upewnić, czy na płycie głównej istnieje kontroler FDD. Gniazdo kontrolera przypomina złącze ATA, z tym że ma 34 piny, przez co umożliwia obsługę dwóch napędów. Aby podłączyć stację do płyty, należy użyć specjalnej 34-przewodowej taśmy zakończonej odpowiednimi złączami (rysunek 19.13). Rysunek 19.13. Montaż stacji dyskietek Napęd montuje się w szczelinie z otworem 3,5 cala w obudowie komputera i przytwierdza czterema wkrętami. Następnie stację podłącza się taśmą do gniazda kontrolera na płycie głównej, odpowiednie wcięcia pozwalają na bezbłędny montaż. Na końcu podłączamy zasilanie za pomocą małego złącza przystosowanego dla stacji dyskietek 3,5 cala. Błędne podłączenie taśmy do napędu nie powoduje żadnych uszkodzeń, ale urządzenie nie będzie działać. Jeśli dioda sygnalizująca odczyt danych świeci bez prze- 335
Rozdział 19 t Montaż, rozbudowa, konserwacja i diagnostyka komputera klasy PC rwy już po załączeniu komputera, najczęstszą przyczyną jest właśnie nieprawidłowe podpięcie taśmy sygnałowej. 19.3.6. Montaż i konfiguracja dysku twardego Montaż twardego dysku sprowadza się do konfiguracji (dyski ATA), zainstalowania go w obudowie komputera, podłączenia go do interfejsu i podłączenia zasilania. Fizyczna instalacja dysku nie powinna sprawić problemów. Urządzenie montuje się na specjalnym stelażu wewnątrz obudowy. HD należy wsunąć do rusztowania przeznaczonego dla napędów 3,5-calowych, a następnie unieruchomić go za pomocą czterech wkrętów. Niektóre obudowy mają specjalne zatrzaski zastępujące wkręty (rysunek 19.14). Rysunek 19.14. Montaż dysku w obudowie komputera Następnie, w zależności od interfejsu, montuje się kabel transmisji danych i złącze zasilania. Jedną stronę kabla interfejsu podłącza się do płyty głównej (lub adaptera hosta), drugą przyłącza do napędu. Teraz wystarczy odnaleźć wolne złącze zasilania i połączyć je z gniazdem zasilania dysku twardego. W przypadku napędu ATA będzie to taśma 80-żyłowa (w starszych wersjach 40-żyłowa) oraz złącze zasilania urządzeń peryferyjnych. Do podłączenia dysku SATA lub SAS wykorzystuje się 7-żyłowy kabel i 15-pinowe złącze zasilania (rysunek 19.15). Rysunek 19.15. Montaż okablowania z dyskiem SATA 336
19.3. Montaż komponentów w obudowie komputera PC W przypadku wewnętrznych urządzeń SCSI zasilanie podłącza się za pomocą wtyczki zasilania urządzeń peryferyjnych. Z kablem danych jest już trochę większy problem, ponieważ napęd może być zewnętrzny lub wewnętrzny, a ponadto istnieje kilka odmian interfejsu SCSI. Do montażu urządzenia wewnątrz obudowy należy zastosować taśmę z kilkoma wyprowadzeniami zakończoną terminatorem. W przypadku montażu zewnętrznego terminatory montuje się w gniazdach skrajnych urządzeń. Proces konfiguracji przebiega w dwóch etapach: konfiguracji napędu, konfiguracji w programie BIOS Setup płyty głównej. Nie ma potrzeby konfigurowania napędów SATA, ponieważ jeden kanał umożliwia obsługę tylko jednego dysku. W napędach ATA jeden kanał IDE obsługuje dwa urządzenia, w związku z czym należy skonfigurować napędy do pracy z jedną taśmą transmisji danych. Konfiguracji dokonuje się za pomocą zworek, ustawiając kolejno dysk pierwszy jako master, drugi jako slave lub oba jako Cable Select (CS) (rysunek 19.16). Rysunek 19.16. Złącza dysku ATA W przypadku równoległego SCSI istnieje potrzeba ustawienia identyfikatora dla kolejno podłączanych napędów (SCSI ID). Napędy konfiguruje się za pomocą zworek. W przypadku niektórych dysków firm Seagete czy Maxtor automatycznej konfiguracji dokonuje mechanizm Plug and Play. Wszystkie współczesne płyty główne potrafią zidentyfikować i dobrać parametry dysku takie jak rozmiar, liczba sektorów, nagłówków, cylindrów itd. Mimo to warto wiedzieć, gdzie dokonuje się zmian ustawień w BIOS Setup, gdy pojawią się nieoczekiwane problemy. Nazwy poszczególnych opcji BIOS Setup oraz ich lokalizacja mogą się różnić w zależności od interfejsu i producenta. W przypadku BIOS-u firmy AMI dostęp do ustawień parametrów dysku uzyskamy w następujący sposób: 1. Włączamy komputer i uruchamiamy program BIOS Setup (przycisk Delete). 2. Odnajdujemy opcję Standard CMOS Features. 3. Wybieramy kanał IDE do skonfigurowania, na przykład Primary IDE Master. 4. Opcję Type zmieniamy z Auto na User. 5. Opcje Cylinders, Heads i Sectors mogą być ustawiane ręcznie (dane powinny być podane na etykiecie napędu). 337
Rozdział 19 t Montaż, rozbudowa, konserwacja i diagnostyka komputera klasy PC 19.3.7. Montaż napędów CD/DVD/BD Montaż napędów CD/DVD/BD wygląda podobnie jak instalacja twardych dysków, zmienia się tylko umiejscowienie urządzenia w obudowie komputera. Napędy optyczne montuje się w stelażu przeznaczonym dla napędów 5,25 cala. Sposób połączenia z płytą główną zależy od interfejsu urządzenia. Jeżeli urządzenie pracuje pod interfejsem SATA, wystarczy wpiąć przewód danych do płyty i napędu i podłączyć zasilanie. W urządzeniu ATA należy skonfigurować napęd za pomocą zworek konfiguracyjnych (rysunek 19.17). Rysunek 19.17. Montaż napędu DVD w obudowie komputera PC 19.3.8. Montaż karty graficznej Podstawowym kryterium, jakie należy spełnić podczas montażu karty graficznej, jest dopasowanie interfejsu karty do gniazda na płycie głównej. Karta pod AGPx8 do optymalnego działania wymaga również gniazda AGPx8, a sprzęt pod PCI-E x16 będzie współpracował tylko z tego typu interfejsem. UWAGA Przy montażu kart AGP należy pamiętać, że kolejne wersje magistrali zasilane były innymi napięciami. Podłączenie karty AGPx4 1,5 V do gniazda AGPx1,2 3,3 V może zakończyć się jej uszkodzeniem. Na jakie napięcie jest zaprojektowana karta, rozpoznaje się przez umiejscowienie nacięć na szynie sygnałowej karty (dokładny opis znajduje się w rozdziale 9.). Montaż (rysunek 19.18) trzeba zacząć od zidentyfikowania złącza interfejsu graficznego na płycie głównej. Jeśli obudowa komputerowa jest nowa, to na wysokości gniazda należy wyłamać zaślepkę z tylnego panelu. Następnie umieszcza się kartę graficzną w gnieździe i dociska tak, aby złącze dokładnie wsunęło się w gniazdo magistrali. Na koniec wystarczy zamknąć zacisk zabezpieczający na gnieździe (AGPx4, x8 i PCI- 338
19.3. Montaż komponentów w obudowie komputera PC Ex16) i przykręcić kartę do obudowy. Ostatnim zadaniem montażowym jest podłączenie monitora do wyjścia karty graficznej. Rysunek 19.18. Montaż karty graficznej Po fizycznym zainstalowaniu karty na płycie głównej, podłączeniu monitora i uruchomieniu systemu operacyjnego należy zainstalować sterowniki i oprogramowanie do obsługi karty. Może się tak zdarzyć, że system operacyjny w swojej bazie sterowników ma oprogramowanie do obsługi danej karty, zazwyczaj jednak nie jest ono najnowsze. W tej sytuacji najlepszym rozwiązaniem okazuje się odwiedzenie strony producenta karty i pobranie najnowszej wersji oprogramowania lub pobranie sterowników ze strony producenta układu graficznego zamontowanego na karcie. 19.3.9. Montaż karty dźwiękowej i zestawu głośników Kartę dźwiękową umieszcza się najczęściej w gnieździe magistrali PCI, a sam montaż przebiega standardowo. Należy wybrać wolne gniazdo interfejsu i dokładnie wsunąć w nie złącze karty. Na koniec unieruchamia się kartę, przytwierdzając ją wkrętem do obudowy (rysunek 19.19). Rysunek 19.19. Montaż karty muzycznej w gnieździe magistrali PCI 339
Rozdział 19 t Montaż, rozbudowa, konserwacja i diagnostyka komputera klasy PC Po uruchomieniu systemu operacyjnego mechanizm Plug and Play wykryje nowy sprzęt i jeżeli system dysponuje sterownikami karty, zainstaluje ją automatycznie. W przeciwnym razie poprosi o włożenie nośnika z oprogramowaniem dla danego urządzenia. Instalacja przebiega zazwyczaj standardowo poprzez kolejne kroki kreatora. Dodatkowo pod koniec procesu instalacyjnego może pojawić się prośba o podanie typu posiadanego zestawu głośnikowego, na przykład 2.1, 4.1, 5.1 czy 7.1. Następnie należy do wyjść karty wpiąć okablowanie nagłośnienia (rysunek 19.20), na przykład DeskTop Theater 5.1 DTT2200 firmy Creative na licencji firmy Cambridge Soundworks. Głośniki przyłączane są za pomocą trzech przewodów z pokolorowanymi końcówkami minijack. Zielony obsługuje dwa przednie głośniki, czarny dwa tylne, a pomarańczowy głośnik centralny i subwoofer. Rysunek 19.20. Podłączenie zestawu głośnikowego do karty dźwiękowej Na ostatnim etapie testuje się zestaw za pomocą programowego miksera karty dźwiękowej. 19.4. Montaż urządzeń peryferyjnych Funkcjonalność komputera klasy PC zwiększają urządzenia peryferyjne. Najczęściej są to drukarki, skanery, kamery internetowe i zewnętrzne napędy. Instalowanie współczesnych urządzeń peryferyjnych nie sprawia problemów. Zwykle są to komponenty współpracujące z magistralą USB lub IEEE1394. Nowoczesne interfejsy szeregowe pozwalają na podłączanie urządzeń w czasie pracy komputera (mechanizm Hot Swap), a mechanizm Plug and Play automatycznie wykrywa nowy sprzęt i stara się zainstalować odpowiednie sterowniki. Często się zdarza, że po podłączeniu urządzenia peryferyjnego system operacyjny automatycznie odnajduje oprogramowanie w swojej bazie sterowników bez potrzeby ich instalowania z dołączonej płyty. Po takiej instalacji nowe urządzenie będzie funkcjonowało, jednak zaawansowane funkcje mogą być niedostępne. Generalnie zawsze należy instalować oprogramowanie dostarczone przez producenta lub pobrać jego najnowszą wersję ze strony internetowej. 340