Nowe hasła polskiej poezji międzywojennej. Grupy literackie w Polsce. Programy i manifesty artystyczne, czasopisma literackie.
NURT TRADYCYJNY GRUPA POETYCKA SKAMANDER ukształtowana w Warszawie po roku 1918, skupiona wokół miesięcznika Skamander, wychodzącego w latach 1920 28 i 1935 39; zasadniczy skład grupy: J. Tuwim, A, Słonimski, J. Lechoń, J. Iwaszkiewicz, K. Wierzyński; luźno związani poeci: M. Pawlikowska Jasnorzewska, Wł. Broniewski, K. Iłłakiewiczówna, J. Wittlin, J. Liebert.
Za swojego patrona grupa uważała L. Staffa. Nazwa pochodziła od mitologicznej rzeki opływającej Troję, poeci zaś wzięli ją bezpośrednio z Akropolis St. Wyspiańskiego: Skamander połyska, wiślaną świetlący się falą. Taki tytuł nosił miesięcznik poetycki pismo, które stało się trybuną postulatów Skamandra grupy poetów.
Postulaty: programowa zapowiedź bezprogramowości; prawo do swobody artystycznej, niechęć do patosu i kult talentu; poeta musi być rzemieślnikiem i uczciwym pracownikiem; młodość jako temat i siła twórcza.
Cechy poezji: zwrot do postawy aktywnej (poezja zaangażowana); tematyka miasta, tłumu, codzienności; w pierwszej fazie reprezentowali tematykę antyromantyczną, negowali poezję służącą narodowi uważali, że wyzwolone państwo nie potrzebuje takiej poezji; nie negowali (tak jak awangarda) wytworów tradycji i kultury; pisali utwory przeznaczone do kabaretu.
Omawiane utwory Podręcznik - Witold Bobiński Barwy epok. Kultura i literatura. Odezwa i cennik usług Pod Picadorem s. 49; Słowo wstępne, Skamander 1920, nr 1 s.51; Henri Matisse Taniec II, 1910 s. 34; Jan Lechoń Herostrates s. 51; Antoni Słonimski Czarna wiosna (frag.) s. 52; K. Wierzyński Jestem jak. s. 52; Julian Tuwim Wiosna (Dytyramb) s. 108;
DYTYRAMB kunsztowna oda, pieśń pochwalna o charakterze wzniosłym lub ironicznym. Nazwa pochodzi od starożytnych hymnów ku czci Dionizosa o przydomku Dityrambos. Dytyramby cechuje patetyczna ekstaza, gwałtowność uczuć, styl śmiały, porywający, często hiperboliczny (przesadny, wyolbrzymiony).
Jan Lechoń Mochnacki s. 119 M. Pawlikowska Jasnorzewska Miłość, Fotografia s. 129 Lata trzydzieste XX w. to koniec działalności grupy Skamander. Rozeszły się drogi poetów przyjaciół, obrali różne kariery, poróżniły ich także poglądy polityczne. Lechoń i Iwaszkiewicz objęli stanowiska dyplomatyczne za granicą, Wierzyński związał się z prawicowym obozem sanacji, Słonimski zajął się publicystyką, a Tuwim coraz poważniejszymi, krytykującymi rzeczywistość tematami.
AWANGARDA KRAKOWSKA Program Awangardy Krakowskiej ukształtował się pod wpływem polemicznych sporów ze Skamandrem. Grupa powstała na początku lat dwudziestych XX w., za sprawą działalności poetów skupionych wokół Tadeusza Peipera i wydawanego przez niego pisma Zwrotnica (w dwóch seriach 1922-23 i 1926-27). Peiper nazywany często papieżem awangardy, był teoretykiem grupy. Po powrocie z Hiszpanii w 1921 r. wydał programowe książki: Nowe usta i Tędy.
Skład Awangardy Krakowskiej to: Julian Przyboś, Adam Ważyk i Jalu Kurek. Ich program to idea nowej sztuki, którą określają: 3M czyli miasto, masa, maszyna jako naczelne tematy poezji; Praca nad językiem poetyckim precz z watą słów sens tkwi w skrócie i sile metafory, w kondensacji znaczeń słowa; Poeta nie jest kapłanem, nie jest beztroskim lekkoduchem, lecz poważnym rzemieślnikiem, pracującym w materiale słowa.
OMAWIANE UTWORY: Tadeusz Peiper - fragmenty rozpraw s. 53-54; Julian Przyboś Z Tatr s. 139 Grupa przestała istnieć w latach trzydziestych XX w., lecz do jej założeń nawiązywały inne grupy, zwłaszcza awangarda lubelska. Najwybitniejszym poetą awangardy krakowskiej pozostał Julian Przyboś.
AWANGARDA LUBELSKA 1927-1939. Jej najwybitniejszym przedstawicielem był Józef Czechowicz. Awangarda lubelska przejęła od krakowskiej zasadę poetyckich skrótów i płynnego obrazowania.
FUTURYZM Polscy futuryści nawiązywali w swojej twórczości do założeń futuryzmu europejskiego. Marinetti głosił, iż ryczący automobil jest piękniejszy od Nike z Samotraki a futuryści słynne G G A czyli Gga gąsiora jest piękniejsze od śpiewu słowika. Futuryści byli pierwszym awangardowym kierunkiem w polskiej poezji, główna ich działalność przypada na lata 1918 1921.
W II Rzeczypospolitej istniały dwa ośrodki futuryzmu: Warszawa tu działali A. Stern i A. Wat, Kraków St. Młodożeniec i B. Jasieński. Niektóre szokujące założenia futurystów: postulat dowolności form ortograficznych i gramatycznych; próby świadomej prowokacji wobec tradycyjnych gustów i ustalonych autorytetów ; wzorem dzieła sztuki jest dobra maszyna.
Wiersz manifest futurystów to But w butonierce Brunona Jasieńskiego. OMAWIANE UTWORY: Fragment manifestu B. Jasieńskiego s. 54 But w butonierce s. 55 Hymn do maszyny mego ciała T. Czyżewski s. 56
INNE GRUPY LITERACKIE ŻAGARY s. 56 KWADRYGA ZDRÓJ PRZEDMIEŚCIE s. 59
Dziękuję za uwagę Aniela Ignaszak