MIGRACJE MIESZKA CÓW POZNANIA NA TEREN POWIATU POZNA SKIEGO

MIGRACJE MIESZKA CÓW POZNANIA NA TEREN POWIATU POZNA SKIEGO przyczyny okolicznoêci skutki POZNA URZĄD MIASTA POZNANIA WYDZIAŁ ROZWOJU MIASTA

Urząd Miasta Poznania MIGRACJE MIESZKAŃCÓW POZNANIA NA TEREN POWIATU POZNAŃSKIEGO przyczyny o ko l i c z n o ś c i skutki Wydział Rozwoju Miasta

Opracowanie materiału: Janusz Meissner Współpraca: Leszek Łodyga, Grażyna Sworek Opracowanie wykonano na podstawie dokumentacji pt. Badanie zachowań migracyjnych mieszkańców Poznania, migrujących do powiatu poznańskiego w okresie styczeń 2006 czerwiec 2007 Urząd Statystyczny w Poznaniu, wrzesień 2008

SPIS TREŚCI STRESZCZENIE 4 WPROWADZENIE 6 CEL I ZAŁOŻENIA METODYCZNE OPRACOWANIA 7 ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ 9 1. Charakterystyka migrujących z Poznania profil demograficzny i społeczno-ekonomiczny 9 2. Kierunki i okoliczności migracji 12 3. Przyczyny migracji 18 4. Ocena nowego miejsca zamieszkania 22 5. Związki migrantów z Poznaniem i ich wpływ na komunikację 23 PODSUMOWANIE 27 opracowanie: Oddział Statystyki, Analiz i Sprawozdawczości Wydziału Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania

Streszczenie Utrzymujące się od kilku lat ujemne saldo migracji mieszkańców Poznania stanowiło przesłankę do zlecenia badań migracyjnych mieszkańców Poznania przeprowadzających się na teren powiatu poznańskiego. Celem badań było uzyskanie informacji o przyczynach zachowań migracyjnych mieszkańców Poznania, poznanie okoliczności zmiany i dokonania wyboru nowego miejsca zamieszkania, określenie charakterystyki aktualnego miejsca zamieszkania, poznanie opinii migrantów na temat ich kontaktów z Poznaniem i oceny skutków dla komunikacji. Badania przeprowadzono techniką bezpośredniego wywiadu kwestionariuszowego z 3250 mieszkańcami Poznania, którzy wyprowadzili się z miasta w okresie od stycznia 2006 r. do czerwca 2007 r. i zamieszkali na terenie powiatu poznańskiego. W syntetycznej charakterystyce społeczno-ekonomicznej osób migrujących z Poznania do sfery podmiejskiej (na teren powiatu poznańskiego) wyróżnikami są: wiek dwie trzecie migrantów to osoby w wieku o największej aktywności zawodowej, najczęściej w wieku 25-34 lat (ponad 35%) i 35-44 lat (20%). Grupa dzieci i młodzież stanowi blisko 15%, a osób starszych, powyżej 65 lat - 6%; wykształcenie blisko 45% legitymuje się wyższym wykształceniem, co trzecia osoba ma wykształcenie średnie i policealne; pozycja społeczno-zawodowa co drugi migrant (49%) reprezentuje kategorie zawodowe specjalistów, pracowników usług i pracowników biurowych, legitymujących się w 80% wyższym wykształceniem. Co ósmy jest prywatnym przedsiębiorcą; typ gospodarstwa domowego dominuje typ rodziny rozwojowej (62%) składającej się najczęściej z trzech lub czterech osób, o deklarowanych dochodach miesięcznych netto w przedziale od 3001 do 5000 zł. Z badań kierunków migracji wynika, że rozkład procentowy osób, które wyprowadziły się z Poznania, wynoszący w ujęciu dzielnicowym: Stare Miasto - 27%, Grunwald - 25%, Nowe Miasto - 29%, Jeżyce - 12%, Wilda - 11%, podobny jest do rozkładu liczby mieszkańców Poznania według dzielnic, toteż pochodzenie dzielnicowe migrantów nie jest szczególnym wyróżnikiem. Biorąc pod uwagę rodzaj i miejsce zabudowy, migranci najczęściej opuszczali tzw. blokowiska (54%), tj. osiedla na Ratajach, Winogradach, Piątkowie, a także kamienice starej zabudowy, zarówno prywatne (26%), jak i komunalne (8%), położone najczęściej w centrum Poznania, w okolicach Starego Rynku, na Łazarzu, w okolicach Rynku Jeżyckiego. Poznaniacy przenosili się najczęściej do domów jednorodzinnych, bliźniaków lub szeregowców (75%) oraz do domów wielorodzinnych, niskokondygnacyjnych na kameralnych podpoznańskich osiedlach mieszkaniowych. Co trzeci zasiedlany dom (34%) migranci wybudowali sami, co czwarty kupili od firmy deweloperskiej (24%) lub odkupili od innych użytkowników (23%). Analizując miejsca zasiedleń, do najczęściej wybieranych gmin należały: Komorniki (13%), Tarnowo Podgórne (10%), Luboń (9%), a także Czerwonak, Kórnik, Rokietnica, Swarzędz. Do mniejszych miejscowości zasiedlonych przez migrantów należały: Biskupice, Dąbrówka, Skórzewo, Wiry, Plewiska. Spośród przyczyn wyprowadzki z Poznania, obejmujących warunki mieszkaniowe, status społecznoekonomiczny, środowisko naturalne i społeczne miejsca zamieszkania oraz możliwości pracy, zdecydowanie najczęściej (68%) migranci wskazywali chęć polepszenia warunków środowiskowych. Kolejną grupą przyczyn wymienianych przez co drugiego migranta była, dzięki zmianie swojej sytuacji ekonomicznej, możliwość polepszenia warunków mieszkaniowych i spełnianie marzeń o domu z ogrodem. 4 opracowanie: Oddział Statystyki, Analiz i Sprawozdawczości Wydziału Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania

Co trzeci z badanych migrantów rozważał zmianę miejsca zamieszkania w granicach Poznania, jednak głównie ze względu na niższe koszty realizacji inwestycji zdecydował się na zamieszkanie w strefie podmiejskiej. Z badań oceny zalet i wad nowego miejsca zamieszkania wynika, że generalnie oczekiwania migrantów zostały spełnione (90%), głównie w zakresie, który był powodem przeprowadzki, tj. polepszenia warunków mieszkaniowych (89%) i jakości środowiska naturalnego (85%). Co druga osoba uważa, że na podobnym poziomie jak przed przeprowadzką są relacje sąsiedzkie (56%), dostęp do handlu (50%), dostęp do służby zdrowia. Zdecydowana większość (82%) odrzuciła możliwość powrotu do zamieszkania w Poznaniu. Co dziesiąta osoba uważa jednak, że taki powrót jest realny ze względu na uciążliwość dojazdów do Poznania, gorszą dostępność do usług medycznych, edukacyjnych, kulturalnych i gorsze możliwości pracy. Przeprowadzka do strefy podmiejskiej nie oznacza zerwania przez migrantów związków z Poznaniem jako miejscem pracy, nauki i ośrodkiem szeregu usług społecznych. Aż 85% osób w wieku 20-24 lat uczy się bądź pracuje w Poznaniu. W kolejnych kategoriach wiekowych (pomijając dzieci i osoby powyżej 65 lat) udział ten mieści się w przedziale od 41 do 46%. Związki z Poznaniem generują ruch samochodowy i w komunikacji publicznej. Z badań wynika, że korzystanie podczas dojazdów do pracy z prywatnego samochodu wśród badanych migrantów wzrosło z 60% przed przeprowadzką do 77% w nowym miejscu zamieszkania, natomiast duży spadek, z poziomu 31% do 4%, dotyczy korzystania z MPK. Wzrost podróżowania autobusami podmiejskimi, gminnymi jest niewielki: z 1% do 5% i z 0,2% do 2% koleją. Wśród czynników, mających wpływ na częste korzystanie z transportu publicznego zamiast prywatnego samochodu, jako najważniejsze wymienia się wspólny bilet komunikacji podmiejskiej i miejskiej oraz niższe ceny biletów (po 61%). opracowanie: Oddział Statystyki, Analiz i Sprawozdawczości Wydziału Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania

Wprowadzenie Obserwowany współcześnie proces migracji mieszkańców Poznania do strefy podmiejskiej nie jest zjawiskiem zupełnie nowym. Już w latach osiemdziesiątych, wobec kilkunastoletniego okresu oczekiwania na mieszkanie w poznańskich spółdzielniach mieszkaniowych, znacznie atrakcyjniejsze terminowo oferty spółdzielni mieszkaniowych ze Swarzędza, Lubonia, Koziegłów w gminie Czerwonak, powodowały przenosiny wielu poznaniaków do zasobów tych spółdzielni. Odpływy te niwelowali jednak nowi, pochodzący z kraju, Wielkopolski, obszaru dzisiejszego powiatu poznańskiego przybysze osiedlający się w Poznaniu. Pierwsze odnotowane w Poznaniu ujemne salda migracji ludności miały charakter nieregularny i przypadły w 1992 roku (-772 osoby) oraz w 1997 roku (-208 osób). Od 2000 roku mają one charakter stały, przekraczając od 2004 roku ponad 2 tys. osób rocznie, z tendencją wzrostową (-2752 osoby w 2007 r.). Przyczyny migracji w strefę podmiejską są inne niż w okresie przed 1990 rokiem. Procesy suburbanizacyjne obserwowane współcześnie w poznańskim obszarze metropolitalnym są charakterystyczne dla dużych miast w Polsce. Za granicą są zjawiskiem trwającym od wielu lat, traktowanym jako naturalny proces cywilizacyjny. Istota ich tkwi w dążeniu mieszkańców miast do lokowania życia rodzinnego na terenach wiejskich strefy podmiejskiej, a życia zbiorowego, publicznego na terenie miasta centralnego aglomeracji. Przestrzeń podmiejska, szczególnie na terenach wiejskich, kojarzy się z szansą spełnienia marzeń o wygodnym, położonym blisko terenów zielonych domu z ogrodem, z którego dzięki dynamicznemu rozwojowi komunikacji samochodowej, szybko i wygodnie można się przenosić do miasta. Procesy urbanizacyjne można oceniać z różnych punktów widzenia. W wymiarze indywidualnym osób migrujących sam akt decyzji migracyjnej jest wyrazem pozytywnej oceny. Również społeczność i władze lokalne zasiedlanych terenów podmiejskich suburbanizację postrzegają najczęściej pozytywnie. Widzą w niej szansę rozwoju społeczno-ekonomicznego środowiska lokalnego, świadome korzyści wynikających z bliskiego sąsiedztwa dużego miasta. Z punktu widzenia władz miasta centralnego i w wymiarze ogólnospołecznym w suburbanizacji dostrzega się wiele aspektów negatywnych. Najczęściej wymieniane to: generowanie ruchu drogowego i trudności komunikacyjnych, konieczność realizacji kapitałochłonnych inwestycji drogowych i infrastruktury komunalnej w wydłużonej sieci urbanizowanego obszaru, nieracjonalne wykorzystanie terenu, niekorzystne dla miasta centralnego przesunięcia demograficzne skutkujące negatywnie na jego budżet. W bilansie pożytków i obciążeń efektów suburbanizacji miasto jest stroną ponoszącą większe koszty, którymi w istniejącym stanie ustrojowym samorządu terytorialnego nie może się podzielić z gminami - beneficjantami z obszaru podmiejskiego. Trwała tendencja migracji mieszkańców Poznania wymaga monitorowania i bliższego rozpoznania charakteru tego procesu. Powinna stać się istotnym elementem polityki i strategii rozwojowej zarówno Poznania, jak i całego obszaru metropolitalnego. 6 opracowanie: Oddział Statystyki, Analiz i Sprawozdawczości Wydziału Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania

Cel i założenia metodyczne opracowania Niniejsze opracowanie jest wynikiem badań ankietowych pt. Badanie zachowań migracyjnych mieszkańców Poznania migrujących do powiatu poznańskiego w okresie styczeń 2006 czerwiec 2007 zleconych przez Wydział Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania Urzędowi Statystycznemu w Poznaniu. Celem badania było uzyskanie informacji o przyczynach i zachowaniach migracyjnych mieszkańców Poznania, poznanie okoliczności zmiany i dokonania wyboru nowego miejsca zamieszkania, określenie charakterystyki aktualnego miejsca zamieszkania, poznanie opinii migrantów na temat ich kontaktów z Poznaniem i oceny skutków dla komunikacji. Operat do celowego doboru reprezentatywnej dla migrantów próby stanowił zbiór danych adresowych 3882 mieszkań z powiatu poznańskiego, do których w okresie od stycznia 2006 do czerwca 2007 r. wymeldowało się na stałe 7784 mieszkańców Poznania. Obserwacji zostało poddanych 1805 mieszkań, w których zamieszkiwały gospodarstwa domowe z co najmniej jednym migrantem. Na pytania zawarte w kwestionariuszach ankietowych dobrowolnie udzieliło odpowiedzi 3250 respondentów, tj. 41,8% całej zbiorowości migrantów z badanego okresu. Badanie ankietowe migrantów zostało zrealizowane przez zespół ankieterów Urzędu Statystycznego w Poznaniu techniką bezpośredniego wywiadu kwestionariuszowego z respondentem, tj. z osobą, która wyprowadziła się z granic administracyjnych Poznania i zameldowała się na pobyt stały na terenie powiatu poznańskiego w okresie od stycznia 2006 do czerwca 2007 r., bez względu na jej wiek. Badaniu nie podlegały osoby, które w wylosowanym mieszkaniu przebywały lub mieszkały przed 2006 rokiem. opracowanie: Oddział Statystyki, Analiz i Sprawozdawczości Wydziału Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania 7

Pr z y j ę t e d e f i n i c j e p o j ę ć Migracje ludności - przemieszczenia ludności związane ze zmianą miejsca zamieszkania połączone z przekroczeniem granicy administracyjnej podstawowej jednostki terytorialnej. Migracje na pobyt stały - migracje związane z osiedleniem się na stałe (zameldowaniem na pobyt stały w świetle prawa polskiego), tzw. migracje definitywne. Osoba migrująca (migrant) - osoba, która zmienia swoje miejsce zamieszkania. Gospodarstwo domowe - zespół osób spokrewnionych lub niespokrewnionych, mieszkających razem i wspólnie utrzymujących się. Jeżeli któraś z osób mieszkających razem utrzymuje się oddzielnie, tworzy oddzielne jednoosobowe gospodarstwo domowe. Rodzina w badaniu definiowana jest jako dwie lub większa liczba osób, które są związane jako mąż i żona lub wspólnie żyjący partnerzy. Rodzina obejmuje parę bez dzieci lub parę z jednym lub większą liczbą dzieci. Osoba samotna młoda osoba, która do dnia badania nie ukończyła 45 lat. Rodzina młoda rozwojowa rodzina, w której kobieta do dnia badania nie ukończyła 45 lat bez względu na wiek mężczyzny. Rodzina dojrzała rodzina, w której kobieta do dnia badania miała ukończone 45 lat i więcej bez względu na wiek mężczyzny. Osoba samotna starsza osoba, która do dnia badania miała ukończone 45 lat i więcej. Wiek migrantów określony liczbą lat ukończonych ustalono poprzez porównanie pełnej daty urodzenia z dniem przeprowadzania badania. Poziom wykształcenia najwyższy ukończony cykl kształcenia w szkole lub szkolenia w innym trybie i formie, uznany zgodnie z obowiązującym systemem szkolnictwa. Podstawą zaliczenia wykształcenia do określonego poziomu było uzyskane świadectwo (dyplom) ukończenia odpowiedniej szkoły: dziennej, wieczorowej, zaocznej czy eksternistycznej. Na potrzeby badania zastosowano następujące grupowania migrantów według poziomu wykształcenia: wyższe (magisterskie, licencjackie), średnie i policealne, zasadnicze zawodowe, gimnazjalne i podstawowe. Kategoria społeczno-zawodowa migranta w badaniu definiowana jest jako samookreślenie przynależności migranta do jednej z poniżej określonych grup: specjaliści, pracownicy usług i biurowi, prywatni przedsiębiorcy, robotnicy, rolnicy, emeryci i renciści, uczniowie i studenci, bezrobotni, bierni zawodowo z innych powodów. opracowanie: Oddział Statystyki, Analiz i Sprawozdawczości Wydziału Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania

Analiza wyników badań 1. Charakterystyka migrujących z Poznania profil demograficzny i społeczno-ekonomiczny Kim jest przeciętny migrant W jakim jest wieku Jak jest wykształcony Jaki jest jego status społeczny i zawodowy Jaki typ gospodarstwa domowego stanowi Większość osób wyprowadzających się z Poznania do gmin powiatu poznańskiego to osoby młode. Najliczniej reprezentowane są przez grupy osób w wieku 25-34 lat i w wieku 35-44 lat. Obie te grupy stanowią blisko 56% migrantów. Doliczając osoby z grupy wiekowej od 45 do 54 lat stwierdzić należy, że dwie trzecie osób migrujących z Poznania to osoby w wieku o największej aktywności zawodowej. Grupy wiekowe dzieci (0-12 lat) i młodzieży (13-19 lat) stanowią łącznie 14,6%. Osoby powyżej 65 roku życia 6%. Proporcje płci migrantów są do siebie zbliżone (50,6% kobiet i 49,4% mężczyzn). Osoby migrujące z Poznania charakteryzuje wyższy w stosunku do przeciętnego poznaniaka poziom wykształcenia. Wśród migrantów, wyłączając grupy wiekowe dzieci do lat 12, blisko 45% legitymuje się wykształceniem wyższym, wśród poznaniaków wskaźnik ten wynosi blisko 24%. W kategorii wiekowej 25-34 lata co druga osoba migrująca z Poznania ma dyplom uczelni wyższej. Wśród migrantów wykształcenie średnie i policealne ma 33%, zawodowe 15%, podstawowe i gimnazjalne - 7%. Wśród mieszkańców Poznania te wskaźniki wynoszą odpowiednio: 42%, 20% i 13%. W profilu społeczno-zawodowym migrantów wyróżniają się kategorie: specjaliści oraz pracownicy usług i biurowi, którzy łącznie stanowią blisko połowę (49%) migrantów. Grupę specjalistów cechuje szczególnie wysoki poziom wykształcenia, blisko 80% legitymuje się wykształceniem wyższym, w samej grupie kobiet wskaźnik ten przekracza 87%. Do grupy prywatnych przedsiębiorców należy natomiast co ósmy emigrant (13%). Nieliczną grupę zawodową wśród migrantów stanowią robotnicy i rolnicy niecałe 6%. Co dziewiąty (12%) jest emerytem lub rencistą. Podobny udział stanowią uczniowie i studenci. W charakterystyce badanej populacji migrantów z punktu widzenia tworzonych gospodarstw domowych dominuje typ rodziny rozwojowej (62%), składającej się najczęściej z trzech (34%) lub czterech osób (30%). Rodziny liczące pięć i więcej osób, których migrację można by kojarzyć z potrzebą powiększenia powierzchni mieszkalnej, stanowią zaledwie 7% rodzin rozwojowych. W kategorii rodziny dojrzałej rodzin wielodzietnych jest jeszcze mniej 4,2%. Rodziny tej kategorii stanowią co czwarte gospodarstwo wśród migrantów. Analizując deklarowane miesięczne dochody netto w gospodarstwach domowych, jako grupę dominującą (42%) wskazać należy gospodarstwa o dochodach miesięcznych w przedziale 3001-5000 zł, przy czym w kategorii rodzin młodych rozwojowych udział ten dotyczy prawie co drugiego gospodarstwa (46%). Generalizując, gospodarstwa domowe reprezentowane przez rodziny rozwojowe dominują w większości przedziałów dochodowych. Ich udział w przedziałach o wysokich dochodach: od 5001-10000 zł sięga 76%, a powyżej 10000 zł aż 86%. Biorąc pod uwagę rozkład przeciętnych dochodów rodzin dojrzałych we wszystkich przedziałach badanych poziomów dochodów, status ekonomiczny tych rodzin jest niewiele niższy od gospodarstw rodzin rozwojowych. Wyraźnie widoczne różnice widoczne są natomiast w przypadku gospodarstw osób samotnych, szczególnie starszych. Ponad trzy czwarte osób z tej grupy deklaruje dochody poniżej 2000 zł. Żadna z nich nie deklaruje dochodów powyżej 3000 zł. opracowanie: Oddział Statystyki, Analiz i Sprawozdawczości Wydziału Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania 9

STRUKTURA MIGRANTÓW WEDŁUG WIEKU 60-64 lat 5% 65 lat i więcej 6% 0-12 lat 11% 55-59 lat 4% 45-54 lat 10% 13-19 lat 4% 20-24 lat 4% 25-34 lat 36% 35-44 lat 20% STRUKTURA MIGRANTÓW WEDŁUG POZIOMU WYKSZTAŁCENIA I WIEKU 65 lat i więcej 60-64 lat 55-59 lat 45-54 lat 35-44 lat 25-34 lat 20-24 lat 13-19 lat 0-12 lat 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 100 % wyższe średnie i policealne zasadnicze zawodowe postawowe i gimnazjalne nie dotyczy (dzieci 0 12 lat) 10 opracowanie: Oddział Statystyki, Analiz i Sprawozdawczości Wydziału Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania

STRUKTURA MIGRANTÓW WEDŁUG KATEGORII SPOŁECZNO-ZAWODOWEJ bezrobotni 2% bierni zawodowo z innych powodów 7% specjaliści 23% uczniowie i studenci 11% emeryci i renciści 12% robotnicy, rolnicy 6% pracownicy usług i biurowi 26% prywatni przedsiębiorcy 13% STRUKTURA MIGRANTÓW WEDŁUG ŚREDNIEGO MIESIĘCZNEGO DOCHODU NETTO odmowa odpowiedzi 5% poniżej 1000 zł 3% powyżej 10000 2% 1001-2000 zł 16% 5001-10000 12% 3001-5000 zł 41% 2001-3000 zł 21% opracowanie: Oddział Statystyki, Analiz i Sprawozdawczości Wydziału Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania 11

2. K i e r u n k i i o ko l i c z n o ś c i m i g r a c j i Skąd, z jakich rejonów Poznania migranci się wyprowadzili i dokąd, do jakich gmin powiatu poznańskiego Jaki charakter budynków, zabudowy miało mieszkanie przed przeprowadzką i po przeprowadzce W jaki sposób zostało nabyte nowe mieszkanie Uzyskane w badaniu dane wskazują, że najwięcej osób opuściło w Poznaniu Stare Miasto (27,4%), Grunwald (24,9%) i Nowe Miasto (24,5%). Znacznie mniejszy odpływ nastąpił z Jeżyc (12,2%) oraz Wildy (11,1%). Ponieważ przytoczony rozkład procentowy podobny jest do udziału liczby mieszkańców Poznania zamieszkujących poszczególne dzielnice miasta, stwierdzić można, że pochodzenie dzielnicowe migrantów nie jest szczególnym wyróżnikiem. Jest nim natomiast charakter miejsca i warunków adresu zamieszkania. Biorąc pod uwagę rodzaj i miejsce zabudowy, najczęściej mieszkańcy Poznania opuszczali tzw. blokowiska (54%), tj. osiedla na Ratajach, Winogradach, Piątkowie, a także kamienice starej zabudowy, zarówno prywatne (26%), jak i komunalne (8%), położone głównie w centrum Poznania w okolicach Starego Rynku, na Łazarzu, w okolicach Rynku Jeżyckiego i przenosili się do domów jednorodzinnych, bliźniaków lub szeregowców (75% ogółu migrantów). W badanym okresie blisko 2,5 tys. poznaniaków przeniosło się do gmin powiatu poznańskiego oferujących głównie atrakcyjne warunki zamieszkania w zabudowie jednorodzinnej. Zwraca uwagę fakt, że ponad 750 osób zasiedliło budynki wielorodzinne rozwijającego się również w podpoznańskich gminach budownictwa deweloperskiego, spółdzielczego i społecznego (TBS). Tabl. 1 Migranci według najczęściej opuszczanych rejonów Poznania Rejony Poznania Struktura migrantów w % OGÓŁEM 100,0 Stare Miasto 27,4 okolice Starego Rynku i centrum 35,4 osiedla na Winogradach 31,5 osiedla na Piątkowie 29,8 Grunwald 24,9 okolice Łazarza 19,1 Osiedle Kopernika 8,3 Nowe Miasto 25,5 osiedla na Ratajach 72,6 Antoninek 9,6 Jeżyce 12,2 okolice rynku Jeżyckiego 48,6 Winiary 9,6 Wilda 11,1 Dębiec 14,7 okolice Rynku Wildeckiego 13,6 12 opracowanie: Oddział Statystyki, Analiz i Sprawozdawczości Wydziału Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania

Jakie były kierunki migracji W tabeli 2 oraz na rys. 1 i 2 przedstawiono kierunki migracji całej badanej grupy migrantów i gospodarstw domowych jakie stanowili, z wyszczególnieniem 20 miast i gmin powiatu poznańskiego. Z zestawienia wynika, że w okresie od stycznia 2006 roku do czerwca 2007 roku najwięcej poznaniaków wyprowadziło się do Komornik (13%), Tarnowa Podgórnego (10%) i Lubonia (9%). Liczne grupy przeniosły się również do graniczących z Poznaniem gmin Czerwonak, Kórnik, Rokietnica i miasta Swarzędz. Niższa migracja dotyczyła obszarów bardziej odległych od Poznania, jak Kostrzyn, Stęszew, Mosina, bądź nieodległych, ale na terenach miejscowości, w których w ostatnich latach rozwijają się nowe obszary zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej. Tabl. 2. Kierunki migracji mieszkańców Poznania w okresie styczeń 2006 czerwiec 2007 Rejony Poznania Gospodarstwa domowe Migranci w gospodarstwach domowych OGÓŁEM 100,0 100,0 Luboń 11,8 9,1 Komorniki 11,3 12,9 Dopiewo 9,1 8,2 Miasto Swarzędz 8,5 7,5 Tarnowo Podgórne 8,5 10,4 Czerwonak 8,3 7,0 Gmina Kórnik 6,9 7,6 Rokietnica 6,6 8,7 Suchy Las 6,1 4,7 Gmina Pobiedziska 4,1 4,3 Puszczykowo 3,0 2,9 Gmina Mosina 2,5 2,7 Miasto Kórnik 2,2 1,7 Kleszczewo 1,9 2,1 Gmina Swarzędz 1,9 1,2 Miasto Murowana Goślina 1,7 3,2 Miasto Pobiedziska 1,7 1,8 Miasto Mosina 1,4 1,4 Miasto Stęszew 1,4 1,7 Miasto Kostrzyn 1,1 0,9 W tabeli 3 zestawiono najczęstsze kierunki migracji mieszkańców Poznania według miejscowości migracji i krótkiego opisu charakteru zabudowy osiedli mieszkaniowych. Charakterystyka dotyczy 14 miejscowości, do których wyprowadziło się około 60% migrantów. Osiedla mieszkaniowe w tych miejscowościach reprezentują szerokie spektrum rodzaju zabudowy. W Luboniu, Swarzędzu, Koziegłowach i Suchym Lesie zasiedlone przez byłych poznaniaków domy to głównie wielorodzinne bloki o niskiej zabudowie ulokowane na osiedlach o klimacie bardziej kameralnym w porównaniu z dużymi osiedlami mieszkaniowymi w Poznaniu, uzupełnione zabudową domów jednorodzinnych szeregowych, bliźniaczych, rzadziej wolnostojących. W większości wyszczególnionych miejscowości osiedla mają typowo podmiejski charakter jednorodzinnej zabudowy, o niewysokim lub średnim standardzie ekonomicznym lub standardzie rezydencjalnym. opracowanie: Oddział Statystyki, Analiz i Sprawozdawczości Wydziału Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania 13

Rys. 1. GŁÓWNE KIERUNKI I NATĘŻENIE MIGRACJI MIESZKAŃCÓW POZNANIA Murowana Goślina Rokietnica Suchy Las Czerwonak Pobiedziska Tarnowo Podgórne Dopiewo miasto Poznań Swarzędz Kostrzyn Stęszew Komorniki m. Luboń m. Puszczykowo Kórnik Kleszczewo Mosina Liczba osób: powyżej 400 osób 300 400 200 299 100 199 poniżej 100 14 opracowanie: Oddział Statystyki, Analiz i Sprawozdawczości Wydziału Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania

Rys. 2. NAJCZĘSTSZE KIERUNKI MIGRACJI MIESZKAŃCÓW POZNANIA WEDŁUG MIEJSCOWOŚCI POWIATU POZNAŃSKIEGO Murowana Goślina Krzyszkowo Rokietnica Kiekrz Tarnowo Podgórne Przeźmierowo Skórzewo Dąbrówka Złotniki Suchy Las miasto Po z n a ń Promnice Czerwonak Koziegłowy Swarzędz Biskupice Pobiedziska Kostrzyn Plewiska Tulce Luboń Komorniki Wiry Szczytniki Stęszew Puszczykowo Borówiec Kamionki Mosina Kórnik Liczba osób: powyżej 200 osób 100 200 75 99 50 74 poniżej 50 opracowanie: Oddział Statystyki, Analiz i Sprawozdawczości Wydziału Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania 15

Tabl. 3. Najczęstsze kierunki migracji mieszkańców Poznania według miejscowości powiatu poznańskiego i rodzaju zabudowy Miejscowość Struktura migrujących w % Osoby OGÓŁEM 100,0 100,0 Gospodarstwa domowe Rodzaj zabudowy Luboń 9,2 11,8 Domy (głównie niskie bloki), w zabudowie wielorodzinnej Swarzędz 7,5 8,5 Domy wielorodzinne, głównie na osiedlach Swarzędz Północ i Swarzędz Południe oraz nieliczne domy w zabudowie jednorodzinnej i bliźniaczej Plewiska 7,1 6,1 Kameralne domy wielorodzinne, głównie przy ul. Zielarskiej (osiedle Ziołowe) i przy ulicy Tęczowej oraz domy jednorodzinne w zabudowie szeregowej na osiedlu Cichy Zakątek Przeźmierowo 3,8 3,0 Domy jednorodzinne w zabudowie wolnostojącej, głównie na osiedlu Ptasim Rokietnica 3,7 2,8 Domy jednorodzinne w zabudowie wolnostojącej na działkach o różnej powierzchni, często w stylu rezydencji Komorniki 3,4 3,9 Domy jednorodzinne bliźniacze lub wolnostojące oraz domy wielorodzinne na kameralnym osiedlu Dąbrówka 3,4 3,9 Domy jednorodzinne w zabudowie: bliźniaczej, szeregowej i wolnostojącej, parterowe atrium, dwupoziomowe lub dwukondygnacyjne Koziegłowy 3,4 4,1 Niskie domy wielorodzinne na osiedlu Leśnym Murowana Goślina 3,2 1,7 Domy jednorodzinne w zabudowie wolnostojącej i szeregowej Puszczykowo 2,9 3,0 Domy jednorodzinne wolnostojące, w wielu przypadkach o charakterze rezydencji lub willi stojących w dużych ogrodach Skórzewo 2,8 4,1 Domy jednorodzinne, głównie w zabudowie szeregowej Wiry 2,6 1,7 Domy jednorodzinne w zabudowie wolnostojącej Suchy Las 2,6 3,0 Niskie bloki wielorodzinne z dużymi balkonami i tarasami oraz domy jednorodzinne w zabudowie wolnostojącej i szeregowej Biskupice 2,5 1,9 Domy jednorodzinne wolnostojące na działkach o różnej powierzchni Borówiec 2,3 1,9 Domy jednorodzinne w zabudowie wolnostojącej na działkach o różnej powierzchni Tulce 2,2 1,9 Domy w niskiej zabudowie wielorodzinnej, głównie na osiedlu Przylesie 16 opracowanie: Oddział Statystyki, Analiz i Sprawozdawczości Wydziału Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania

Kamionki 1,8 2,2 Domy jednorodzinne wolnostojące oraz w stylu skandynawskim typu: Fin, Norg i Sven na działkach o różnej powierzchni Złotniki 1,8 2,5 Domy jednorodzinne, głównie na osiedlu Grzybowym w zabudowie wolnostojącej i szeregowej Krzyszkowo 1,8 1,1 Domy jednorodzinne w zabudowie wolnostojącej na działkach o różnej powierzchni, od niewielkich do rezydencji Pobiedziska 1,8 1,7 Domy wielorodzinne SM Koziegłowy oraz nieliczne domy jednorodzinne w zabudowie wolnostojącej Kórnik 1,7 2,2 Domy wielorodzinne, głównie na osiedlu Krasickiego i przy ul. Staszica oraz nieliczne domy jednorodzinne Szczytniki 1,7 1,1 Domy jednorodzinne w zabudowie wolnostojącej na działkach o różnej powierzchni Stęszew 1,7 1,4 Domy jednorodzinne, głównie wolnostojące, w różnych częściach miasta Tarnowo Podgórne 1,4 1,4 Domy jednorodzinne w zabudowie wolnostojącej, szeregowej i bliźniaczej Mosina 1,4 1,4 Pojedyncze domy jednorodzinne w zabudowie wolnostojącej Promnice 1,1 1,1 Domy jednorodzinne w zabudowie wolnostojącej na działkach Kostrzyn 0,9 1,1 Domy jednorodzinne w zabudowie wolnostojącej Kiekrz 0,9 1,1 Domy jednorodzinne w zabudowie wolnostojącej Analizując okoliczności nabycia domu (mieszkania), wyniki badań wskazują, że domy, do których migranci się przeprowadzili, zostały w większości samodzielnie przez nich wybudowane (34%), odkupione od firmy deweloperskiej (24%) lub też odkupione od innych (23%). Wśród innych form nabycia domu (mieszkania) najczęściej migranci wymieniali TBS (22% ogółu mieszkań nabytych jako inne) oraz przeprowadzkę do rodziny (rodziców, dzieci, dziadków żony/męża, teściów 19%). Wśród zbiorowości migrantów, którzy sami wybudowali dom, dominowały osoby w grupie wiekowej 35-44 lata, a wśród tych, którzy kupili mieszkanie (dom) od firmy deweloperskiej - migranci w wieku 25-34 lat. W przedziale wiekowym 25-34 lata zdecydowanie przeważały osoby, które odkupiły dom (mieszkanie) od poprzednich użytkowników, od TBS bądź uzyskały je w wyniku przeprowadzki do rodziny. opracowanie: Oddział Statystyki, Analiz i Sprawozdawczości Wydziału Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania 17

3. Pr z y c z y n y m i g r a c j i Jakie przyczyny i w jakim stopniu były istotne dla podjęcia decyzji o zmianie miejsca zamieszkania Czy rozważano możliwość zmian miejsca zamieszkania w obrębie Poznania. Jeśli tak, co było powodem zniechęcenie do tej decyzji i wyborem migracji do gmin podpoznańskich Zakres badanych czynników mogących mieć wpływ na podjęcie decyzji o zmianie miejsca zamieszkania był szeroki. Obejmował 19 przyczyn: warunki mieszkaniowe i zmienny status społeczno-ekonomiczny, sprawy rodzinne, środowisko naturalne i społeczne, miejsce zamieszkania i możliwości pracy. Oceny respondentów miały charakter subiektywny, polegający na przyznaniu odpowiednio rangi: bardzo ważne, ważne, mało ważne, nieważne i nie dotyczy. Z badań wynika, że najważniejsze przyczyny zmian miejsca zamieszkania związanie są ze środowiskiem naturalnym otoczenia miejsca zamieszkania. Polepszenie warunków środowiskowych dotyczących czystości powietrza i poziom hałasu wymieniane jest zdecydowanie najczęściej, bo łącznie w ocenie bardzo ważne i ważne przez 68% respondentów. Prawie co drugi migrant jako równie ważne wymienia potrzeby posiadania ogrodu przydomowego i łatwej dostępności do terenu ułatwiającego aktywny wypoczynek. Kolejną przyczyną wymienianą jako istotną dla podjęcia decyzji emigracji są kwestie zbyt małej powierzchni wcześniej zajmowanego mieszkania i wysokich kosztów jego utrzymania. Co drugi migrant ocenia te przyczyny jako bardzo ważne lub ważne. Równocześnie zwraca uwagę fakt, że co czwarty bądź co piąty uznaje te czynniki za nieważne. Poprawę sytuacji ekonomicznej jako bardzo ważną i ważną przyczynę zmiany zamieszkania wskazywał prawie co drugi migrant. Tylko kilkanaście procent przyznaje, że moda na mieszkanie poza miastem i wpływ rodziny przyczynia się do decyzji o wyprowadzce. Wśród przyczyn związanych z poczuciem bezpieczeństwa społecznego, jakiego oczekuje się poza środowiskiem wielkomiejskim, anonimowym, ponad 40% wskazuje na większe poczucie bezpieczeństwa publicznego, a co czwarty respondent pozytywnie ocenia społeczne klimaty osiedli podmiejskich. Zaznaczyć jednak należy, że równocześnie ponad 40% respondentów tę grupę czynników ocenia jako nieważną. Najniższe wskazanie jako przyczyny zmian miejsca zamieszkania dotyczy pracy migrantów. Tylko co dziesiąty wskazuje na lepsze możliwości zatrudnienia lub prowadzenie własnej działalności gospodarczej. Ponad 80% respondentów uważa te aspekty za nieważne lub ich niedotyczące. Pytano także, czy decyzja o wyprowadzce była decyzją jednoznaczną. Czy omawianych wyżej czynników nie rozważano w kontekście ewentualnego pozostania w Poznaniu. Ilu z badanych migrantów wahało się przy wyborze wariantu migracyjnego? Z przeprowadzonych badań wynika, że co trzecia osoba (32%) rozważała możliwość zmiany mieszkania (domu) w granicach administracyjnych miasta. Dwukrotnie więcej, 68% ankietowanych (z grupy w wieku 16 lat i powyżej), było jednoznacznie zdecydowanych na przeprowadzkę do gmin podpoznańskich. Na pytania o przyczyny zniechęcenia do wariantu pozostania w Poznaniu prawie cztery piąte (78%) migrantów wskazuje na powód ekonomiczny: kalkulację kosztów inwestycji (zakupu mieszkania) w warunkach lokalizacji w Poznaniu i lokalizacji podmiejskiej. Co piąta osoba (20%) wskazuje na znaczenie atrakcyjniejszej promocji i lepszej informacji o możliwościach zamieszkania poza granicami Poznania niż na terenie miasta. Warto podkreślić, że niewiele migrantów (6%) wskazuje na utrudnione procedury urzędowe i organizacyjne związanie z realizacją inwestycji mieszkaniowych. Również niewielu (9%) wskazuje na ograniczone możliwości wyboru działek pod zabudowę o zwiększonej powierzchni. 18 opracowanie: Oddział Statystyki, Analiz i Sprawozdawczości Wydziału Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania

STRUKTURA MIGRANTÓW WEDŁUG MIEJSCA ZAMIESZKANIA 1 dom jednorodzinny, bliźniak, szeregowiec 2 blok deweloperski 3 blok mieszkalny spółdzielczy 4 budynek TBS 5 kamienica starej zabudowy, komunalna 6 inne, hotel robotniczy, studencki, mieszkanie służbowe 7 kamienica starej zabudowy, prywatna obecne miejsce zamieszkania poprzednie miejsce zamieszkania 1 2 3 4 5 6 7 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % MIGRANCI W WIEKU 16 LAT I WIĘCEJ WEDŁUG PRZYCZYNY ZMIANY MIEJSCA ZAMIESZKANIA 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 100 % 1 możliwość prowadzenia własnej działalności gospodarczej (lepsze warunki, niższe podatki) 2 oferta pracy w terenie podmiejskim 3 większe poczucie bezpieczeństwa w miejscach publicznych i zamieszkania 4 potrzeba zmiany złych stosunków sąsiedzkich w poprzednim miejscu zamieszkania 5 zmiana poczucia anonimowości w środowisku wielkomiejskim na rzecz klimatów osiedli podmiejskich 6 zwiększenie dostępności do terenów rekreacyjnych 7 polepszenie warunków środowiska dotyczących czystości powietrza 8 polepszenie warunków środowiska dotyczących hałasu 9 potrzeba posiadania ogrodu przydomowego 10 uzyskanie nieruchomości w drodze darowizny, spadku, korzystnej ceny w ramach rodzinnych rozliczeń 11 łączenie pokoleniowe rodziny, możliwość wspólnego mieszkania rodziców z rodziną dzieci 12 zawarcie związku małżeńskiego, rozwój rodziny 13 wpływ przykładów zmiany zamieszkania przez znajomych, rodzinę 14 moda na mieszkanie poza miastem 15 poprawa sytuacji ekonomicznej 16 zmiana prawno-ekonomiczna warunków zamieszkania (nowy właściciel, nowe zasady wynajmu) 17 wysokie koszty utrzymania mieszkania 18 zły stan techniczny mieszkania 19 zbyt mała powierzchnia mieszkania bardzo ważne ważne mało ważne nieważne nie dotyczy opracowanie: Oddział Statystyki, Analiz i Sprawozdawczości Wydziału Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania 19

MIGRANCI W WIEKU 16 LAT I WIĘCEJ WEDŁUG PRZYCZYNY WYBORU NOWEGO MIEJSCA ZAMIESZKANIA 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 100 % 1 położenie od strony miasta, w której jest miejsce pracy (nie trzeba przejeżdżać przez cały Poznań do pracy) 2 wcześniejsza przeprowadzka rodziny lub przyjaciół w te okolice 3 brak arterii komunikacyjnych w bezpośrednim sąsiedztwie zamieszkania 4 oddzielenie od przemysłu 5 dobry dojazd komunikacją publiczną (autobus, kolej) do Poznania 6 dobry dojazd samochodem do Poznania 7 odległość od centrum Poznania 8 dostęp do usług, handlu, oświaty, zdrowia 9 cisza, bezpieczeństwo 10 czyste powietrze 11 bliskość terenów zielonych 12 prestiż, znaczenie okolicy 13 interesujący projekt architektoniczny 14 wiarygodny deweloper lub dobre dobre warunki realizacji inwestycji 15 cena i inne warunki finansowe realizacji inwestycji mieszkaniowej 16 szybszy czas realizacji inwestycji mieszkaniowej 17 silna promocja miejsca zamieszkania przez deweloperów i władze gminy bardzo ważne ważne mało ważne nieważne nie dotyczy 20 opracowanie: Oddział Statystyki, Analiz i Sprawozdawczości Wydziału Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania

MIGRANCI W WIEKU 16 LAT I WIĘCEJ WEDŁUG SUBIEKTYWNEJ OCENY ZALET I WAD PRZEPROWADZKI POZA POZNAŃ W PORÓWNANIU Z POPRZEDNIM MIEJSCEM ZAMIESZKANIA 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 100 % 1 poczucie bezpieczeństwa 2 dostęp do służby zdrowia 3 dostęp do handlu 4 dostęp do instytucji kulturalnych 5 dostęp do placówek edukacyjnych 6 dostęp do obiektów rekreacyjnych 7 dostęp do terenów zielonych 8 relacje sąsiedzkie 9 dojazd do pracy (nauki) 10 stan środowiska czyste powietrze 11 stan środowiska hałas 12 warunki mieszkaniowe dużo lepsze lepsze takie same gorsze opracowanie: Oddział Statystyki, Analiz i Sprawozdawczości Wydziału Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania 21

4. O c e n a n o w e g o m i e j s c a z a m i e s z k a n i a Jak migranci oceniają aktualne miejsce zamieszkania Jak oceniają przyczyny wyboru konkretnego miejsca zamieszkania w aspekcie możliwości wielu ofert zamieszkania na terenach podmiejskich Czy przeprowadzka generalnie spełniła wcześniejsze oczekiwania Jak oceniane są zalety i wady w porównaniu z poprzednim miejscem zamieszkania Czy przewiduje się możliwość ponownego zamieszkania w Poznaniu Co mogłoby ich skłonić do powrotu do Poznania Intencją pytań oceniających aktualne miejsce zamieszkania jest próba konfrontacji i uszczegółowienia opinii migrantów mających już pewne doświadczenie z tytułu zamieszkania w nowym miejscu w stosunku do motywacji i oczekiwań, jakie mieli przed wyprowadzką z Poznania. Spośród siedemnastu pytań dotyczących przyczyn wyboru nowego adresu zamieszkania część z nich podobna jest do omówionych wcześniej przyczyn zmian miejsca zamieszkania (np. potrzeba zmiany środowiska naturalnego). Zadano je, by ocenić poziom osiągniętej satysfakcji w stosunku do wcześniejszych oczekiwań. Badania potwierdzają, iż nowe miejsca zamieszkania w stopniu najwyższym spełniają oczekiwania dotyczące warunków środowiskowych. Blisko 80% migrantów ocenia łącznie jako bardzo ważne i ważne w obecnym miejscu zamieszkania czyste powietrze, ciszę, poczucie bezpieczeństwa. Wysoko ocenia się możliwości dobrego dojazdu samochodem do Poznania (75%) i niewielką odległość od centrum miasta (68%), przy równoczesnym wskazaniu, że walorem nowego miejsca zamieszkania jest brak bliskiego sąsiedztwa arterii komunikacyjnych. Tylko 36% migrantów uważa, że istotne jest położenie domu (mieszkania) od strony miasta, w której jest miejsce pracy (nie trzeba przejeżdżać przez cały Poznań do pracy). Prawie 57% dobrze ocenia dojazd komunikacją publiczną do Poznania. W ocenie zrealizowanej inwestycji potwierdzono jej korzystne warunki finansowe (67%). Co trzeci migrant zadowolony jest z jakości realizacji inwestycji, dobrego dewelopera i interesującego architektonicznie obiektu mieszkaniowego, wskazując również, że nowy adres można kojarzyć z prestiżem i znaczeniem okolicy zamieszkania. Generalnie, przeprowadzka z Poznania do miejscowości powiatu poznańskiego spełniła oczekiwania osób, które zmieniły miejsce zamieszkania. Taką opinię w sposób jednoznaczny wyraża ponad 72% migrantów. Odpowiedzi, że raczej spełniła wcześniejsze oczekiwania udzieliło 18% migrantów. Około 2% jest zdania przeciwnego, ich oczekiwań raczej (0,9%) lub zdecydowanie (1,2%) nowe miejsce zamieszkania nie spełniło. W ocenie zalet i wad przeprowadzki poza Poznań wskazywane są jako lepsze i dużo lepsze warunki mieszkaniowe (89%), środowisko naturalne (85%) i poczucie bezpieczeństwa (73%). Co druga osoba wskazuje jako cechy na podobnym poziomie jak w starym miejscu zamieszkania: relacje sąsiedzkie (56%), dostęp do handlu (50%), dostęp do służby zdrowia (53%). Jako zdecydowanie gorsze w nowym miejscu zamieszkania wymienia się dostęp do instytucji kulturalnych. Znaczący procent ocen gorszych dotyczy dostępu do placówek edukacyjnych (50%), służby zdrowia (38%) i obiektów rekreacyjnych. W ocenie dojazdów do pracy bądź nauki, zaokrąglając procenty, co trzeciej osobie przypisać można odpowiedzi: warunki dojazdów pogorszyły się, są takie same i polepszyły się. Na pytanie o możliwość powrotu do zamieszkania w Poznania, zdecydowana większość, bo ponad 82% migrantów, wypowiedziała się negatywnie. Wśród nieprzewidujących takiej ewentualności, prawie co piąty wskazuje na zmianę sytuacji rodzinnej jako realną możliwość powrotu do Poznania. Co dziesiąty uważa, że zarówno docenienie zalet mieszkania w Poznaniu ze względu na lepszą dostępność usług medycznych, edukacyjnych, kulturowych, jak i względy uciążliwości dojazdu do Poznania, czy większe możliwości pracy mogą być realną przyczyną powrotu do Poznania. W większości przypadków prawdopodobieństwo ich zaistnienia prawie co druga osoba określa jako mało prawdopodobne. 22 opracowanie: Oddział Statystyki, Analiz i Sprawozdawczości Wydziału Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania

5. Związki migrantów z Poznaniem i ich wpływ na komunikację Poznań jako miejsce pracy i nauki oraz ośrodek usług społecznych dla migrantów Rodzaj i natężenie komunikacji wynikającej z migracji do obszaru podmiejskiego Pomimo opuszczenia granic administracyjnych Poznania dla połowy ogółu (51%) migrantów nadal pozostaje on miejscem pracy bądź nauki. Oczywiście rozkład procentowy dla różnych przedziałów wiekowych jest istotnie różny. Dla dzieci w wieku do 12 lat wynosi on 7%, dla osób starszych powyżej 65 lat - ponad 2%. Spośród młodzieży w wieku od 13 do 19 lat ponad 58% wskazuje Poznań jako miejsce nauki. Aż 85% osób w wieku 20-24 lat uczy się bądź pracuje w Poznaniu. W kolejnych kategoriach wiekowych udział ten mieści się w przedziale od 46% do 61%. Przyjazdy migrantów do Poznania wiążą się nie tylko z pracą bądź nauką. Znacznie szersza oferta usług oferowanych na terenie Poznania w stosunku do gmin podmiejskich jest dodatkową przyczyną wzrostu natężenia ruchu komunikacyjnego w obrębie aglomeracji poznańskiej. Z badań częstotliwości korzystania z usług na terenie Poznania migranci wymieniają jako bardzo częste i częste powody związane z zakupami (41%), kulturą (31%) i opieką zdrowotną. Dodając odpowiednio do rodzaju usług odpowiedzi w kategorii częstotliwość różnie, zależnie od okoliczności wynika, że Poznań pozostaje dla migrantów nadal bardzo ważnych miejscem, do którego przyjeżdża się, aby zaspokajać usługi w wymiarze szerszym niż w strefie podmiejskiej. Praca, nauka, usługi społeczne realizowane przez migrantów w Poznaniu generują nowe strumienie ruchu pasażerskiego w formie transportu prywatnego osobowego i transportu publicznego. Z zebranych informacji dotyczących wyposażenia badanych gospodarstw domowych migrantów wynika, że tylko niecałe 10% nie posiada samochodu. Zdecydowana większość dysponuje jednym (54%) lub dwoma samochodami (31%). W 5% gospodarstw deklarowano posiadanie 3 lub 4 i więcej samochodów. Oczywiście większa liczba samochodów wiąże się często z większą liczbą osób, które stanowią gospodarstwo domowe. Na pytanie dotyczące korzystania z biletów okresowych na transport publiczny uzyskano informację, że jedynie co czwarte gospodarstwo wykupuje bilet miesięczny dla jednej lub więcej osób regularnie dojeżdżających do Poznania. Z badań kwestii wpływu przeprowadzki na zmianę stosowanego środka transportu w dojazdach do pracy (miejsca nauki) wynika, że odnotowane zmiany nie mają skali większej niż się spodziewano. Przed przeprowadzką 60% dojeżdżających do pracy korzystało z prywatnego samochodu osobowego. Po przeprowadzce tę kategorię podróży stanowi 77%. O niewiele punktów procentowych wzrósł udział podróżujących autobusami komunikacji podmiejskiej (z 1,1% do 4,9%), koleją (z 0,2% do 2,4%), kilkoma środkami transportu (z 1,1% na 6%). Najistotniejszą odnotowaną zmianą jest spadek podróżujących środkami transportu MPK. Przed przeprowadzką, prawie co trzeci migrant (31%) korzystał z MPK. Aktualnie jest to zaledwie niecałe 4%. Pytano również o zmianę czasu dojazdu migrantów do miejsca pracy lub nauki w okresie przed przeprowadzką i aktualnie. Zgodnie z przewidywaniami, wydłużył się czas codziennego podróżowania. Istotne zmiany dotyczą spadku liczby podróżujących w przedziale do 0,5 godz. i wzroście podróżujących do 1 godziny, co oznacza odpowiednio zwiększenie o 22% liczby dojeżdżających o pół godziny dłużej. Uznając wzrost ruchu komunikacyjnego samochodami osobowymi za tendencję niepożądaną, zapytano migrantów o czynniki, które mogłyby wpłynąć na decyzję korzystania w codziennych dojazdach do Poznania z komunikacji publicznej, a nie prywatnego samochodu. Spośród 12 rozpatrywanych czynników najwięcej wskazań dotyczy wspólnego biletu komunikacji podmiejskiej i miejskiej oraz niższej ceny biletów ocenianych łącznie - w kategoriach znaczący i decydujący wpływ - na poziomie 61% ogółu ankietowanych. Co drugi migrant wysoko ocenia znaczenie takich czynników, jak: większa częstotliwość kursów (53%) i krótszy czas podróży (50%). opracowanie: Oddział Statystyki, Analiz i Sprawozdawczości Wydziału Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania 23

Około 40% migrantów wskazało, że korzystałoby z transportu publicznego, jeżeli nastąpiłaby poprawa punktualności kursowania taboru, dogodniejszy przebieg linii połączeń komunikacyjnych oraz większe utrudnienia w poruszaniu się samochodem po centrum Poznania. Co trzeci migrant wyróżnił ponadto jako istotne lepszy tabor i czystość w pojazdach. MIGRANCI W WIEKU 16 LAT I WIĘCEJ WEDŁUG SUBIEKTYWNEJ OCENY MOŻLIWOŚCI PONOWNEGO ZAMIESZKANIA W POZNANIU 1 2 3 4 5 6 7 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 100 % 1 możliwość pracy 2 docenianie zalet mieszkania w Poznaniu ze względu na lepszą dostępność do usług kulturalnych 3 docenianie zalet mieszkania w Poznaniu ze względu na lepszą dostępność do usług edukacyjnych 4 docenianie zalet mieszkania w Poznaniu ze względu na lepszą dostępność do usług medycznych 5 zbytnia uciążliwość dojazdów do Poznania 6 koszty utrzymania domu (mieszkania) 7 zmiana sytuacji rodzinnej realne mało prawdopodobne nieistotne 24 opracowanie: Oddział Statystyki, Analiz i Sprawozdawczości Wydziału Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania

MIGRANCI W WIEKU 16 LAT I WIĘCEJ WEDŁUG CZĘSTOTLIWOŚCI KORZYSTANIA Z WYBRANYCH USŁUG NA TERENIE MIASTA POZNANIA 1 2 3 4 5 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 100 % 1 rekreacja (obiekty sportowe, kluby) 2 handel (zakupy) 3 kultura 4 edukacja 5 opieka zdrowotna bardzo często często różnie, zależnie od okoliczności rzadko nie korzystam MIGRANCI W WIEKU 16 LAT I WIĘCEJ WEDŁUG PRZECIĘTNEGO CZASU DOJAZDU DO PRACY (MIEJSCA NAUKI) PRZED PRZEPROWADZKĄ I AKTUALNIE 1 powyżej 2 godzin 2 1,51 do 2 godzin 3 1,01 do 1,5 godziny 4 0,51 do 1 godziny 5 do 0,5 godziny 1 2 3 4 5 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % przed przeprowadzką aktualnie opracowanie: Oddział Statystyki, Analiz i Sprawozdawczości Wydziału Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania 25

MIGRANCI W WIEKU 16 LAT I WIĘCEJ WEDŁUG SUBIEKTYWNEJ OCENY CZYNNIKÓW, KTÓRE MOGŁYBY WPŁYNĄĆ NA ICH DECYZJĘ KORZYSTANIA W CODZIENNYCH DOJAZDACH Z KOMUNIKACJI PUBLICZNEJ ZAMIAST PRYWATNEGO SAMOCHODU 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 100 % 1 inne 2 większe utrudnienia w poruszaniu się samochodem po centrum Poznania 3 wspólny bilet komunikacji podmiejskiej z transportem w Poznaniu 4 niższa cena biletów 5 zmiana nastawienia społecznego do osób korzystających z transportu publicznego 6 brak konieczności przesiadek 7 inny przebieg linii 8 czystość w pojazdach 9 poprawa punktualności 10 lepszy tabor 11 krótszy czas podróży 12 bliższa lokalizacja przystanków 13 większa częstotliwość kursów nie miałoby wpływu, bądź niewielki miałoby przeciętny wpływ miałoby znaczący wpływ miałoby decydujący wpływ 26 opracowanie: Oddział Statystyki, Analiz i Sprawozdawczości Wydziału Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania

Podsumowanie W syntetycznej charakterystyce społeczno-ekonomicznej osób migrujących z Poznania do sfery podmiejskiej, na teren powiatu poznańskiego wyróżnikami są: wiek dwie trzecie migrantów to osoby w wieku o największej aktywności zawodowej, najczęściej w wieku 25-34 lat (ponad 35%) i 35-44 lat (20%). Grupy reprezentujące dzieci i młodzież stanowią blisko 15%, osoby starsze, powyżej 65% - 6%; wykształcenie blisko 45% legitymuje się wyższym wykształceniem, co trzecia osoba ma wykształcenie średnie i policealne; pozycja społeczno-zawodowa co drugi migrant (49%) reprezentuje kategorię zawodową specjalistów, pracowników usług i pracowników biurowych, posiadających w 80% wyższe wykształcenie. Co ósmy jest prywatnym przedsiębiorcą; typ gospodarstwa domowego dominuje typ rodziny rozwojowej (62%) składającej się najczęściej z trzech lub czterech osób, o deklarowanych dochodach miesięcznych netto w przedziale od 3001 do 5000 zł. Z badań kierunków migracji wynika, że rozkład procentowy osób, które wyprowadziły się z Poznania, wynoszący w ujęciu dzielnicowym: Stare Miasto - 27%, Grunwald - 25%, Nowe Miasto - 29%, Jeżyce - 12%, Wilda - 11% podobny jest do rozkładu liczby mieszkańców Poznania według dzielnic, toteż pochodzenie dzielnicowe migrantów nie jest szczególnym wyróżnikiem. Biorąc pod uwagę rodzaj i miejsce zabudowy migranci najczęściej opuszczają tzw. blokowiska (54%), tj. osiedla na Ratajach, Winogradach, Piątkowie, a także kamienice starej zabudowy, zarówno prywatne (26%), jak i komunalne (8%), położone najczęściej w centrum Poznania, w okolicach Starego Rynku, na Łazarzu, w okolicach Rynku Jeżyckiego. Poznaniacy przenosili się najczęściej do domów jednorodzinnych, bliźniaków lub szeregowców (75%), oraz do domów wielorodzinnych, niskokondygnacyjnych na kameralnych podpoznańskich osiedlach mieszkaniowych. Co trzeci zasiedlany dom (34%) migranci wybudowali sami, co czwarty kupili od firmy deweloperskiej (24%) lub odkupili od innych użytkowników (23%). Do najczęściej zasiedlanych gmin należą: Komorniki (13%), Tarnowo Podgórne (10%), Luboń (9%), a także Czerwonak, Kórnik, Rokietnica, Swarzędz. Spośród mniejszych miejscowości zasiedlonych przez migrantów wymienić należy: Biskupice, Dąbrówkę, Skórzewo, Wiry, Plewiska. Wśród przyczyn wyprowadzki z Poznania, obejmujących warunki mieszkaniowe, status społecznoekonomiczny, środowisko naturalne i społeczne miejsca zamieszkania oraz możliwości pracy, zdecydowanie najczęściej (68%) badani wskazują na chęć polepszenia warunków środowiskowych. Kolejną grupą przyczyn wymienianych przez co drugiego migranta jest, dzięki zmianie swojej sytuacji ekonomicznej, możliwość polepszenia warunków mieszkaniowych i spełnianie marzeń o domu z ogrodem. Co trzeci z badanych migrantów rozważał zmianę miejsca zamieszkania w granicach Poznania, jednak głównie ze względu na niższe koszty realizacji inwestycji zdecydował się na zamieszkanie w strefie podmiejskiej. Z badań oceny zalet i wad nowego miejsca zamieszkania wynika, że oczekiwania migrantów zostały spełnione (90%), głównie w zakresie, który był powodem przeprowadzki, tj. polepszenia warunków mieszkaniowych (89%) i jakości środowiska naturalnego (85%). Co druga osoba uważa jednak, że na podobnym poziomie jak przed przeprowadzką są relacje sąsiedzkie (56%), dostęp do handlu (50%), dostęp do służby zdrowia. Zdecydowana większość (82%) odrzuca możliwość powrotu do zamieszkania w Poznaniu. Co dziesiąta osoba uważa, że taki powrót jest realny ze względu na uciążliwość dojazdów do Poznania, gorszą dostępność do usług medycznych, edukacyjnych, kulturalnych oraz gorsze możliwości pracy. opracowanie: Oddział Statystyki, Analiz i Sprawozdawczości Wydziału Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Poznania 27