USUWANIE SKUTKÓW POWODZI

USUWANIE SKUTKÓW POWODZI 1. Wstęp Z uwagi na poważne szkody, jakie wyrządziła powódź, która miała miejsce w maju i czerwcu 2010 r., wprowadzone zostały szczególne rozwiązania prawne, mające na celu zagwarantowanie poszkodowanym niezbędnej pomocy oraz uproszczenie procedur związanych z usuwaniem skutków tej klęski żywiołowej jest to ustawa z dnia 24 czerwca 2010 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi z maja i czerwca 2010 r. 1. Przepisy Ustawy mają zastosowanie do skutków zdarzeń zaistniałych na obszarze gmin lub miejscowości poszkodowanych w wyniku działania powodzi lub osunięcia ziemi, mających miejsce w maju i czerwcu 2010 r., określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 2 ustawy z dnia 11 sierpnia 2001 r. o szczególnych zasadach odbudowy, remontów i rozbiórek obiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wyniku działania żywiołu. 2 Ustawa z dnia 24 czerwca 2010 r. wejdzie w życie z dniem ogłoszenia. 2. Definicje Użyte w Ustawie określenia oznaczają: 1) powódź zalanie wodami śródlądowymi lub morskimi wodami wewnętrznymi w następstwie opadów atmosferycznych, które miały miejsce w maju i czerwcu 2010 r.; 2) poszkodowany osobę fizyczną, osobę prawną i jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, które na skutek powodzi doznały szkód majątkowych lub utraciły, chociażby czasowo, możliwość korzystania z posiadanej nieruchomości lub lokalu. 3. Zwolnienia podatkowe w podatku dochodowym 3.1. Okres stosowania zwolnienia Zwolnienia mają zastosowanie od dnia 1 maja 2010 r. do dnia 31 grudnia 2012 r.; tak stanowi art. 30 ust. 5 Ustawy. 3.2. Zakres zwolnienia 1 Ustawa z dnia 24 czerwca 2010 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi z maja i czerwca 2010 r., zwana dalej Ustawą lub ustawą z dnia 24 czerwca 2010 r. 2 Ustawa z dnia 11 sierpnia 2001 r. o szczególnych zasadach odbudowy, remontów i rozbiórek obiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wyniku działania żywiołu (Dz. U. z 2001 r. Nr 84, poz. 906 ze zm), zwana dalej ustawą z dnia 11 sierpnia 2001 r.. 1

Na mocy art. 30 ust. 1 pkt 1, 2 i 3 Ustawy zwolnieniu od podatku dochodowego podlegają następujące przychody: 1) nieodpłatne i częściowo odpłatne świadczenia otrzymane na usuwanie skutków powodzi; 2) darowizny otrzymane na usuwanie skutków powodzi, do których nie ma zastosowania ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn 3 ; 3) przychody otrzymane na podstawie art. 23 Ustawy 4 z tytułu umorzenia całości lub części nieoprocentowanej pożyczki z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych; 4) otrzymane środki z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, przeznaczone na cele związane z pomocą przez poszkodowanych zatrudnionych u pracodawcy, który utworzył fundusz oraz dla poszkodowanych zatrudnionych u innego pracodawcy (art. 10 Ustawy). Jest to zwolnienie niezależne od zwolnień zapisanych w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych 5. Przepis ten nie określa górnego limitu rocznej bądź jednorazowej wartości świadczeń; 5) otrzymane środki Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, przeznaczone w szczególności na: a) utrzymanie zagrożonych likwidacją na skutek powodzi miejsc pracy osób niepełnosprawnych; b) odtworzenie zniszczonej lub utraconej na skutek powodzi infrastruktury i wyposażenia warsztatów terapii zajęciowej, zakładów aktywności zawodowej 3 Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768) 4 Na mocy art. 23 ust. 1 i 2 Ustawy, w przypadku braku środków na wypłatę pracownikom wynagrodzenia przysługującego za: 1) czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy w przypadku, o którym mowa w art. 8 Ustawy, 2) czas niewykonywania pracy, jeżeli pracownik był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, które zostały bezpośrednio spowodowane powodzią, 3) wykonaną pracę, polegającą na ochronie zakładu pracy przed powodzią lub na usuwaniu skutków powodzi, mającą na celu utrzymanie lub przywrócenie prowadzenia przez pracodawcę działalności gospodarczej pracodawca, który na skutek powodzi przejściowo zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej lub istotnie ograniczył jej prowadzenie, może złożyć kierownikowi właściwego Biura Terenowego Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wniosek o udzielenie nieoprocentowanej pożyczki z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Zaspokojeniu ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych może podlegać wynagrodzenie, o którym mowa w zdaniu poprzednim, do wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych za okres nie dłuższy niż od dnia 14 maja 2010 r. do dnia 31 lipca 2010 r., wraz ze składkami na ubezpieczenia społeczne należnymi od pracodawcy. 5 Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307, z późn. zm.), zwana dalej ustawą z dnia 26 lipca 1991 r. 2

oraz przedsiębiorstw osób niepełnosprawnych prowadzących działalność gospodarczą; c) pomoc dla osób niepełnosprawnych na zakup sprzętu rehabilitacyjnego, środków pomocniczych i przedmiotów ortopedycznych utraconych lub zniszczonych na skutek powodzi; d) usunięcie powstałych na skutek powodzi szkód w obrębie zlikwidowanych uprzednio barier technicznych i architektonicznych w związku z indywidualnymi potrzebami osób niepełnosprawnych (finansowanie remontów, readaptacja oraz zakup sprzętu); e) dofinansowanie, o którym mowa w art. 32 ust. 1 pkt 1 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych 7 do oprocentowania kredytów bankowych zaciągniętych na likwidację skutków powodzi w związku z zatrudnianiem i rehabilitacją osób niepełnosprawnych (art. 11 Ustawy); 6) środki zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych przeznaczone na odtworzenie infrastruktury i wyposażenia utraconych lub zniszczonych na skutek powodzi miejsc pracy oraz rehabilitacji osób niepełnosprawnych u dysponenta funduszu, ratowanie zagrożonych likwidacją na skutek powodzi warsztatów terapii zajęciowej prowadzonych przez dysponenta funduszu. Ponadto dysponent funduszu może do 10% środków zfron przeznaczyć na przedsięwzięcia wspólne bądź na bezzwrotną pomoc na usuwanie skutków powodzi u innego dysponenta takiego funduszu, który poniósł szkody na skutek powodzi. Przeznaczenie środków zfron na powyższe cele wymaga zgody Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (art. 12 Ustawy); 7) umorzone w całości lub w części wraz z odsetkami przyznane przed dniem wejścia w życie Ustawy pożyczki ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych osobom niepełnosprawnym na działalność gospodarczą lub rolniczą i zakładom pracy chronionej, jeśli w związku z powodzią nastąpiła utrata możliwości spłaty takiej pożyczki (art. 13 Ustawy); 6 Przepis dotyczy dofinansowania do 50% oprocentowania kredytów bankowych zaciągniętych przez prowadzącego zakład pracy chronionej pod warunkiem wykorzystania kredytów na cele związane z rehabilitacją zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych. 7 Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92, z późn. zm.6), zwana dalej ustawą z dnia 27 sierpnia 1997 r. 3

8) umorzone (wraz z odsetkami) przez starostę w całości lub w części, w tym wraz z odsetkami pożyczki przyznane bezrobotnym, zgodnie z ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy 8, na sfinansowanie kosztów szkolenia, jeśli wskutek powodzi nastąpiła trwała lub czasowa przeszkoda w funkcjonowaniu instytucji szkoleniowej bądź bezrobotny z powodu powodzi w okresie od dnia 1 maja 2010 r. do dnia 31 lipca 2010 r. nie mógł podjąć lub ukończyć szkolenia (art. 17 Ustawy); 9) umorzone (wraz z odsetkami) refundacje na wyposażenie (doposażenie) stanowisk pracy, a także umorzone środki na podjęcie działalności gospodarczej, przyznane uprzednio przez starostę zgodnie z ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r., jeśli miejsca pracy uległy zniszczeniu na skutek powodzi (art. 18 Ustawy); 10) świadczenia dla bezrobotnego przyznane przez starostę w sytuacji za okres poprzedzający dzień zarejestrowania (nie dłuższe niż 30 dni), gdy opóźnienie w rejestracji takiej osoby w powiatowym urzędzie pracy - między dniem 1 maja 2010 r. a dniem 31 lipca 2010 r. było spowodowane powodzią, a bezrobotny spełnia warunki określone w art. 71 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. (art. 19 Ustawy); 3.3. Koszty uzyskania przychodów Wydatków i kosztów bezpośrednio sfinansowanych z wymienionych w pkt 3.2. ppkt 4-10 przychodów podlegających zwolnieniu (tj. przychodów, o których mowa w art. 10-13 i 17-19 Ustawy) nie można zaliczać do kosztów uzyskania przychodów. 4. Zmiany w zakresie zaliczania do kosztów uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych od określonych w Ustawie środków trwałych. 4.1. Do środków trwałych, których dotyczą przepisy art. 30 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 Ustawy (otrzymane na usuwanie skutków powodzi nieodpłatne lub częściowo odpłatne świadczenia oraz z darowizny, a także darowizny zwolnione od podatku od spadków i darowizn), nie mają zastosowania przepisy art. 23 ust. 1 pkt 45 i 45a lit. a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. oraz art. 16 ust. 1 pkt 48 i pkt 63 lit. a ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. 9 a więc odpisy amortyzacyjne od tych środków trwałych stanowić będą koszt uzyskania przychodów w podatkach dochodowych. 8 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.), zwana dalej ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. 9 Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654, z późn. zm.), zwada dalej ustawą z dnia 15 lutego 1992 r.. 4

4.2. W przypadku oddania poszkodowanemu do nieodpłatnego używania środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych nie stosuje się przepisów art. 23 ust. 1 pkt 45a lit. c ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. oraz art. 16 ust. 1 pkt 63 lit. c ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. odpisy amortyzacyjne od tych środków trwałych stanowić będą koszt uzyskania przychodów w podatkach dochodowych. 5. Rozwiązania w zakresie dotyczącym płatników podatku dochodowego od osób fizycznych i płatników składek na ubezpieczenie społeczne 5.1. Uznanie terminów zapłaty składek Składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne oraz inne składki, do poboru których jest obowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych, należne za miesiąc kwiecień, maj lub czerwiec 2010 r., opłacone przez poszkodowanego będącego płatnikiem tych składek do dnia 30 września 2010 r., uważa się za opłacone w terminie (art. 36 Ustawy). W przypadku niedotrzymania tego terminu, odsetki za zwłokę będą naliczane od dnia 1 października 2010 r.; 5.2. Dokumentacja prawa do świadczeń z tytułu ubezpieczeń społecznych i zaopatrzenia emerytalnego W przypadku zniszczenia dokumentów niezbędnych do ustalenia świadczeń z tytułu ubezpieczeń społecznych lub zaopatrzenia emerytalnego, celem ułatwienia dokumentowania, Ustawa w art. 9 określa, jakie dokumenty i dowody będą potwierdzały prawo do ww. świadczeń oraz wysokość ich podstawy wymiaru. Dowodami tymi są: 1) wszelkie dokumenty oraz zeznania świadków pozwalające na udowodnienie okresów zatrudnienia (ubezpieczenia) oraz czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby, macierzyństwa lub sprawowania opieki; 2) wszelkie dokumenty pozwalające na udowodnienie wysokości ich podstawy wymiaru. 5.3. Możliwość uzyskania pożyczki z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. W przypadku pracodawcy, który na skutek powodzi zaprzestał przejściowo prowadzenia działalności gospodarczej lub istotnie ograniczył jej prowadzenie i nie posiada środków na wypłatę pracownikom wynagrodzenia przysługującego za 5

1) czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy w przypadku, o którym mowa w art. 8 Ustawy, 2) czas niewykonywania pracy, jeżeli pracownik był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, które zostały bezpośrednio spowodowane powodzią, 3) wykonaną pracę, polegającą na ochronie zakładu pracy przed powodzią lub na usuwaniu skutków powodzi, mającą na celu utrzymanie lub przywrócenie prowadzenia przez pracodawcę działalności gospodarczej, Ustawa zakłada możliwość uzyskania nieoprocentowanej pożyczki z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych na ten cel. Dotyczy to wynagrodzenia za okres nie dłuższy niż od dnia 14 maja 2010 r. do dnia 31 lipca 2010 r. W tym celu pracodawca musi złożyć wniosek kierownikowi właściwego Biura Terenowego Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wraz z wykazem pracowników, których wynagrodzenie będzie podlegało zaspokojeniu z ww. Funduszu. Wzory wniosku i wykazu oraz tryb ich składania i rozpatrywania, a także sposób przekazywania środków z Funduszu i dokonywania wypłaty wynagrodzenia, a także tryb zwrotu Funduszowi kwot przekazanych pracodawcy, określić ma minister właściwy do spraw pracy, w drodze rozporządzenia. 6. Zwolnienie od podatku od spadków i darowizn Na mocy art. 30 ust. 2 Ustawy zwolnieniu od podatku od spadków i darowizn podlegają darowizny, jeżeli do dnia 31 grudnia 2012 r. zostaną przeznaczone przez obdarowanego na usunięcie skutków powodzi. Zwolnienie to stosuje się od dnia 1 maja 2010 r. do dnia 31 grudnia 2012 r.; tak stanowi art. 30 ust. 5 Ustawy. 7. Zwolnienie od opłaty skarbowej Na mocy art. 29 ust. 1 Ustawy do dnia 31 grudnia 2011 r. zwalnia się od opłaty skarbowej dokonanie czynności urzędowej, wydanie zaświadczenia lub zezwolenia (pozwolenia, koncesji) oraz złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury albo jego odpisu, wypisu lub kopii, w sprawach związanych z likwidacją skutków powodzi. 8. Pomoc publiczna 6

Ustawa z dnia 24 czerwca 2010 r. stanowi pomoc publiczną udzielaną w ramach programu pomocowego. Art. 32 umożliwia udzielenie ulg w spłacie zobowiązań podatkowych, o których mowa w art. 67b 1 pkt 3 lit. a) Ordynacji podatkowej, tj. w celu naprawienia szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub inne nadzwyczajne zdarzenia. Ponieważ przepisy Ustawy stanowią program pomocowy, udzielenie przez organ podatkowy ulgi nie będzie wymagało wcześniejszej notyfikacji udzielenia pomocy do Komisji Europejskiej. Jedynym warunkiem skorzystania z ulgi jest złożenie przez przedsiębiorcę złożenia stosownego wniosku w terminie roku od wejścia w życie Ustawy (Ustawa ma wejść w życie z dniem ogłoszenia). Zgodnie z art. 42 ust. 1 Ustawy łączna wartość pomocy publicznej udzielonej w ramach programu pomocowego uzyskanej ze wszystkich źródeł nie może przekroczyć wartości szkód materialnych poniesionych przez przedsiębiorcę na skutek powodzi. Niezwłocznie po ustaleniu szkód przedsiębiorca składa wojewodzie właściwemu ze względu na miejsce faktycznie prowadzonej działalności gospodarczej oświadczenie o wartości szkód materialnych poniesionych przez tego przedsiębiorcę na skutek powodzi, Oświadczenie składa się za pośrednictwem naczelnika urzędu skarbowego właściwego w sprawach podatku dochodowego. Do oświadczenia dołącza się wyciąg z Krajowego Rejestru Sądowego albo zaświadczenie z ewidencji działalności gospodarczej. Dokumenty te są wydawane nieodpłatnie. W przypadku uzyskania pomocy publicznej na podstawie ustawy, przedsiębiorca składa wojewodzie oświadczenie o wartości tej pomocy w terminie 14 dni od dnia jej uzyskania. Do oświadczenia należy będzie dołączyć dokumenty potwierdzające wartość uzyskanej pomocy publicznej, o ile zgodnie z odrębnymi przepisami takie dokumenty są wydawane, a także informację o wysokości świadczenia ubezpieczyciela. Wojewoda po otrzymaniu oświadczenia dokonuje sprawdzenia, czy uzyskana przez przedsiębiorcę pomoc publiczna nie przekracza wartości szkód materialnych określonej w oświadczeniu. W przypadku stwierdzenia takiego przekroczenia, wojewoda zawiadamia przedsiębiorcę o konieczności zwrotu uzyskanej pomocy - w wysokości, w jakiej przekracza wartość szkód materialnych poniesionych przez tego przedsiębiorcę na skutek powodzi, w terminie 14 dni od dnia doręczenia zawiadomienia, wskazując rachunek bankowy, na który dokonuje się zwrotu. W przypadku niedokonania zwrotu wojewoda wydaje decyzję określającą wysokość zwrotu uzyskanej pomocy w części, w jakiej przekracza ona wartość szkód materialnych poniesionych przez przedsiębiorcę na skutek powodzi, oraz rachunek bankowy, na który dokonuje się zwrotu. 7

Pamiętać należy, że pomocą publiczną są wszelkie świadczenia na rzecz przedsiębiorcy pochodzące od państwa lub ze źródeł państwowych, które przynosi temu przedsiębiorcy korzyść niemożliwą do uzyskania w ramach normalnej działalności gospodarczej. Katalog form świadczeń zakwalifikowanych jako pomoc ze środków publicznych jest otwarty. Obejmuje on w szczególności: dotacje, wszelkie formy dokapitalizowania, pożyczki, kredyty, poręczenia, gwarancje, a także pomoc publiczną o charakterze podatkowym - zwolnienia podatkowe, ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych: zaniechanie poboru, odroczenie płatności lub rozłożenie na raty płatności podatku bądź zaległości podatkowej czy też umorzenie zaległości podatkowej bądź odsetek za zwłokę. Z tego też względu jako pomoc publiczną należy również traktować wszelkie zwolnienia podatkowe oraz sposób amortyzowania środków trwałych otrzymanych nieodpłatnie, częściowo odpłatnie oraz w drodze darowizny, określone w przepisach tej ustawy, o których mowa w części dotyczącej podatkowych regulacji w ustawie powodziowej. Na marginesie wskazać, iż ustawodawca stwarzając podatnikom możliwość dokonywania odpisów amortyzacyjnych w zakresie amortyzacji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych otrzymanych nieodpłatnie do używania jak też nabytych nieodpłatnie nie ogranicza okresu amortyzacji jakimkolwiek terminem. Reasumując łączna pomoc publiczna z tytułu udzielania ulg podatkowych w spłacie zobowiązań oraz z tytułu szczegółowych regulacji podatkowych ułatwiających przedsiębiorcom prowadzenie działalności gospodarczej nie może przekroczyć wartości szkód materialnych poniesionych na skutek powodzi. W zakresie ułatwień dla zakładów pracy chronionej (ZPCHR) dodatkowo wskazać należy, iż ZPCHR będzie miał prawo otrzymać pomoc już nie tylko na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, ale także na mocy omawianej Ustawy. Zgodnie z przepisami art. 5 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. w sprawie postępowania o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, przy obliczaniu pomocy de minimis nie wlicza się pomocy publicznej udzielonej w ramach programu pomocowego, pomocy indywidualnej oraz pomocy indywidualnej na restrukturyzację, zatwierdzonych przez Komisję zgodnie z art. 88 Traktatu WE, pomocy udzielanej w ramach wyłączeń grupowych, a także pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie. Zatem pomoc uzyskana w ramach ustawy powodziowej nie wpłynie na limit pomocy de minimis. 8

Należy dodatkowo wskazać, iż jeśli dysponenci przekażą zgodnie z art. 12 Ustawy cześć swoich środków na rzecz innego dysponenta funduszu, który poniósł szkody, a środki te bezpośrednio wpłyną na poprawę sytuacji finansowej (otrzyma je przedsiębiorca), należy traktować taką pomoc jako pomoc publiczną udzieloną temu przedsiębiorcy w ramach omawianego programu pomocowego. 9