Materiały dla nauczyciela pozwalające przygotować uczniów do zajęć Ostrów Tumski, czyli co tak naprawdę trzeba tutaj zobaczyć odbywających się w Bramie Poznania Co powinni wiedzieć uczniowie przed przyjazdem na zajęcia? - pojęcia: naród, Ostrów Tumski, katedra, akademia, gród, zabytek, mecenas sztuki, biskup, style w sztuce, statut, nagrobek - najważniejsze postaci historyczne, które pojawią się podczas zajęć: Mieszko I, Bolesław Chrobry, Dobrawa, bp Jordan. Potrafi określić wiek historyczny i epokę, w jakiej żyły te osoby - chronologicznie wymienić epoki historyczne - pojęcie archeologii i na czym polega praca archeologa - różne źródła historyczne, np. kroniki - co to jest zabytek i czym się charakteryzuje Materiały przygotowujące uczniów do zajęć - podręcznik dla danego etapu edukacyjnego - teksty źródłowe, np. Kronika Galla Anonima, Kronika Thietmara - ilustracje przedstawiające wykopaliska archeologiczne i różne zabytki (wybrane przez nauczyciela) Przykłady zadań, jakie mogą wykonać uczniowie i metod, jakie może zastosować nauczyciel - rozmowa o tym, skąd czerpiemy wiedzę na temat ludzi żyjących w dawnych czasach (kroniki, wykopaliska, zabytki). Naprowadzenie uczniów kolejno na różne źródła informacji, zaczynając od kronik, wykopalisk, zabytków. Burze mózgów np. na temat: co to jest zabytek. - analiza różnych źródeł Czytanie fragmentów kronik i przygotowanie plakatów charakteryzujących Mieszka I oraz Dobrawę na ich podstawie (teksty poniżej). Analiza wykopaliska archeologicznego Nauczyciel dzieli uczniów na kilka grup, każda z nich dostaje fotografię jakiegoś wykopaliska z Ostrowa Tumskiego. Ich zadaniem jest stworzenie karty inwentarzowej wykopaliska (materiały poniżej). Analiza zabytku Nauczyciel pokazuje uczniom zdjęcie jakiegoś zabytku (wybrany przez nauczyciela) i na jego podstawie uczniowie zastanawiają się jakich informacji może dostarczyć na temat życie ludzi, ich upodobań, stylu życia itd. Ważne, aby nauczyciel poprzez powyższe zadania pokazał uczniom, że każde źródło jest bardzo ważne, ponieważ zebrane wszystkie informacje dają spójny obraz tego jak dawniej ludzie żyli. Autor: Magdalena Zgórska-Bartkowiak Właściciel praw autorskich: CTK TRAKT www.bramapoznania.pl
TEKSTY ŹRÓDŁOWE Gall Anonim. Kronika. Fragment odnoszący się do Mieszka I i jego żony Dobrawy Mieszko objąwszy księstwo zaczął dawać dowody zdolności umysłu i sił cielesnych i coraz częściej napastować ludy (sąsiednie) dookoła. Dotychczas jednak w takich pogrążony był błędach pogaństwa, że wedle swego zwyczaju siedmiu żon zażywał. W końcu zażądał w małżeństwo jednej bardzo dobrej chrześcijanki z Czech, imieniem Dobrawa. Lecz ona odmówiła poślubienia go, jeśli nie zarzuci owego zdrożnego obyczaju i nie przyrzeknie zostać chrześcijaninem. Gdy zaś on (na to) przystał, że porzuci ów zwyczaj pogański i przyjmie sakramenta wiary chrześcijańskiej, pani owa przybyła do Polski z wielkim orszakiem (dostojników) świeckich i duchownych, ale nie pierwej podzieliła z nim łoże małżeńskie, aż powoli, a pilnie zaznajamiając się z obyczajem chrześcijańskim i prawami kościelnymi, wyrzekł się błędów pogaństwa i przeszedł na łono matki-kościoła Thietmar o przyjęciu chrześcijaństwa przez Mieszka I Thietmar, Kronika, przełożył i przypisami opatrzył M. Z. Jedlicki Przedstawię resztę czynów znakomitego księcia Polan, Mieszka, o którym pisałem szeroko w poprzednich księgach. W czeskiej krainie pojął on za żonę szlachetną siostrę Bolesława Starszego, która okazała się w rzeczywistości taką, jak brzmiało jej imię. Nazywała się bowiem po słowiańsku Dobrawa, co w języku niemieckim wykłada się: dobra. Owa wierna wyznawczyni Chrystusa, widząc swego małżonka pogrążonego w wielorakich błędach pogańskich, zastanawiała się usilnie nad tym, w jaki sposób mogłaby go pozyskać dla swej wiary. Starała się go zjednać na wszelkie sposoby, nie dla zaspokojenia trzech żądz tego zepsutego świata, lecz dla korzyści wynikających z owej chwalebnej i przez wszystkich wiernych pożądanej nagrody w życiu przyszłym. Umyślnie postępowała ona przez jakiś czas zdrożnie, aby później móc długo działać dobrze. Kiedy mianowicie po zawarciu wspomnianego małżeństwa nadszedł okres wielkiego postu i Dobrawa starała się złożyć Bogu dobrowolną ofiarę przez wstrzymywanie się od jedzenia mięsa i umartwianie swego ciała, jej małżonek namawiał ją słodkimi obietnicami do złamania postanowienia. Ona zaś zgodziła się na to w tym celu, by z kolei móc łatwiej zyskać u niego posłuch w innych sprawach. Jedni twierdzą, iż jadła ona mięso w okresie jednego wielkiego postu, inni zaś, że w trzech takich okresach. Dowiedziałeś się, czytelniku, o jej przewinie, zważ teraz tylko, jaki owoc wydała jej zdrożna intencja. Pracowała więc nad nawróceniem swego małżonka i wysłuchał jej miłościwy Stwórca. Jego nieskończona łaska sprawiła, iż ten, który tak srodze prześladował, pokajał się i pozbył na ustawiczne namowy swej ukochanej małżonki jadu przyrodzonego pogaństwa, chrztem świętym zmywając plamę grzechu pierworodnego. I natychmiast w ślad za głową i swoim umiłowanym władcą poszły ułomne dotąd członki spośród ludu i w szatę godową przyodziane, w poczet synów Chrystusowych zostały zaliczone. Ich pierwszy biskup Jordan ciężką miał z nimi pracę, zanim niezmordowany w wysiłkach nakłonił ich słowem i czynem do uprawiania winnicy Pańskiej.
Karta inwentarzowa wykopaliska archeologicznego Zdjęcie przedmiotu Nazwa przedmiotu Opis przedmiotu Zespół badawczy Historia przedmiotu Znaczenie
Wykopaliska archeologiczne na Ostrowie Tumskim: Grzechotka gliniana XII/XIII pocz. XIII w., glina, szkliwienie. Grzechotka jajowata z guzkami. Od spodu niewielki otwór, przez który do wnętrza wprowadzono małe kamyczki. Następnie osadzano przedmiot na patyczku. Figura szachowa XVIII-XIX w., kamień. Wieża wykonana z czarnego kamienia. Łyżwy XI w., kość. Łyżwa dorosłego. Od spodu widoczne ślady mocnego starcia i wybłyszczenia powstałego przez intensywne użytkowanie. W średniowieczu łyżwy wykonywane były z kości długich zwierząt (najczęściej bydła). Przód łyżwy zaostrzano i podcinano od dołu, podobnie jak tył. Łyżwę mocowano do buta za pomocą rzemieni. Niektóre okazy mają zachowane otwory do ich doczepiania. Za pomocą łyżew poruszano się po lodzie, urządzano gonitwy, wyścigi, lub grano w rodzaj hokeja za pomocą kija i kamienia/bryły lodu. Omawiany okaz ze względu na wielkość mógł należeć do dziecka. Od spodu łyżwa nosi ślady starcia w wyniku poruszania się po lodzie. Figurka konika XI-XII w., brąz. Figurka stojącego konika (tylne nogi lekko uszkodzone). Konik ma zaznaczoną grzywę, ogon i siodło (?). Znaleziony przy północno-zachodnim narożu pałacu książęcego. Być może zabawka książęca, choć najczęściej konikom przypisuje się funkcje magiczne. Znaleziska figurek koników i pochówki szkieletów koni często interpretuje się jako związane z kultem boga Światowida. Fajka XVIII w., glinka. Główka fajki jednorodnej z białej glinki, zdobiona żeberkami wykonanymi za pomocą formy. Ślady używania.
Zawieszka dzwoneczkowata/janczar XI-XIII w., brąz. Mała zawieszka o kształcie dzwoneczka-janczara. W miejscu styku (spajania) dwóch półkul występuje zdobienie w postaci trzech żeberek. We wnętrz dzwoneczka znajduje się kamyczek. Element ozdobny noszony przy ubraniach (na paskach, przy rękawach, na szyi), doczepiany do grzechotek i uprzęży końskiej. W średniowieczu obok funkcji ozdoby, instrumentu-zabawki, janczary pełniły również funkcje amuletu, który miał chronić przed złymi duchami. Pierścionek 2. poł. XII-XIII w., szkło. Obrączka szklana wykonana z czarnego szkła, zdobiona liniami falistymi z żółtego szkła. Nieznacznie uszkodzona. Kostki mozaikowe początek XI w., szkło, złoto, kamień/szkło(?), sześciany/ prostopadłościany, długości boków od 0,5 do 1,2 cm. Kostki te wydobyto przede wszystkim z warstw po północno wschodniej stronie palatium. Jest to zapewne destrukt po mozaikowej dekoracji kaplicy. Stosownie do wezwania kaplicy można się spodziewać, że ułożono z nich wizerunek Maryi.