Wykłady z przedmiotu Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia

Wykłady z przedmiotu Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia INFORMACJE OGÓLNE STUDIA STACJONARNE SEMESTR I Wydział Górnictwa i Geoinżynierii Katedra Górnictwa Podziemnego Pracownia Bezpieczeństwa Pracy i Ergonomii w Górnictwie Kraków 2011

Wykłady z przedmiotu Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia STUDIA STACJONARNE SEMESTR I Wykłady zostały opracowane przez zespół pracowników Pracowni Bezpieczeństwa Pracy i Ergonomii Katedry Górnictwa Podziemnego Wydziału Górnictwa i Geoinżynierii Akademii Górniczo Hutniczej w składzie: 1. dr hab. inż. Stanisław Nawrat, prof. nadzw. AGH Kierownik Pracowni 2. dr inż. Mariusz Kapusta adiunkt, Z-ca Kierownika Pracowni 3. dr inż. Jacek Korski wykładowca w Pracowni 4. dr inż. Paweł Pytlik wykładowca w Pracowni 5. mgr inż. Barbara Bielowicz asystent w Pracowni 6. mgr inż. Dagmara Nowak Senderowska asystent w Pracowni 7. Marek Pers specjalista ds. dydaktyki

Wykład 2 z przedmiotu Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia STUDIA STACJONARNE SEMESTR I Temat wykładu: Podstawa wymiaru składek ubezpieczeniowych, struktura wpłat i wydatków z funduszu wypadkowego, zasady ustalania składek na ubezpieczenie wypadkowe, ekonomiczne skutki wypadków przy pracy, działania prewencyjne.

W 1926 roku jako pierwsi do oceny ekonomicznych przystąpili amerykanie. Do prekursorów amerykańskich w tej dziedzinie zalicza się H.W. Heinrich, który w swoich pracach podzielił wszystkie koszty i straty wynikające z wypadków przy pracy na dwie kategorie, a mianowicie na : koszty bezpośrednie i koszty pośrednie.

Do kosztów bezpośrednich zaliczył te elementy kosztów i strat, od których przedsiębiorstwo ubezpiecza się w Zakładzie Ubezpieczeń. Głównie są to koszty leczenia, odszkodowań i wyrównania płac poszkodowanego straconych w czasie niezdolności do pracy, a ich wartość mierzy się wysokością płaconych składek ubezpieczeniowych Do kosztów pośrednich Heinrich zaliczył wszystkie straty, które zwiększają koszty własne przedsiębiorstwa bez płaconych ubezpieczeń.

Na podstawie swoich badań Heinrich ustalił, że koszty pośrednie są czterokrotnie wyższe niż koszty bezpośrednie. Pomimo tego, że metoda ta nie wyczerpuje wszystkich ekonomicznych skutków wypadków przy pracy to znając koszty bezpośrednie można określić koszty pośrednie bez obawy popełnienia większego błędu stosując wskaźnik 4 do 1.

Profesor Uniwersytetu Northwestem R.H. Simonds w miejsce kosztów bezpośrednich i pośrednich wprowadził tzw. koszty ubezpieczone i nie ubezpieczone Metoda Simondsa jest bardziej pracochłonna i ściślejsza od omawianej metody Heinricha i doprowadziła autora do wniosku, że koszty pośrednie są znacznie niższe niż ustalił Heinrich. Jego zdaniem stosunek kosztów pośrednich do kosztów bezpośrednich jest bliski 1 do 1.

W latach 1929 1931 M.C. Heide zajął się problemem ustalenia rzeczywistych kosztów i strat spowodowanych wypadkami przy pracy w Niemczech. W zależności od tego kogo obciążały koszty spowodowane wypadkiem autor podzielił je na: koszty obciążające zakład pracy (stracony czas do końca dniówki, udzielenie pierwszej pomocy i transport poszkodowanego, zastępstwo i przeszkolenie nowego pracownika, straty związane ze wznowieniem produkcji);

W koszty ponoszone przez kasę chorych (koszty lekarza i leczenia, świadczenia za pierwszych 28 dni niezdolności do pracy) ; koszty ponoszone przez Berufsgenossenschaft przymusowego zrzeszenia branżowego pracodawców i pracowników o charakterze publiczno prawnym powołanego do kompensowania materialnych strat spowodowanych wypadkami przy pracy i prowadzenia prewencji przeciwwypadkowej (świadczenia powyżej 28 dnia lub trwałej niezdolności do pracy, renty, zasiłki pogrzebowe).

Po II wojnie światowej A. Brinkmann, F. Hofmann i A. Mansolff opierając się na metodzie Heinricha dokonali w 1953 roku analizy 394 wypadków Koszty bezpośrednie przyjęli: świadczenia ubezpieczalni (kas chorych): pomoc lekarska, zasiłek od 4 dnia niezdolności do pracy, zasiłek w razie śmierci, świadczenia związków zawodowych: opieka lekarska, zasiłek oraz renta rodzinna w razie śmierci, koszty leków i protez, świadczenia z tytułu ubezpieczenia od wypadków: jednorazowe odszkodowania.

W 1961 roku straty gospodarcze powstałe na skutek wypadków przy pracy E. Żebrowski podzielił na dwie grupy: straty produkcyjne powstałe w związku ze stratą czasu pracy lub zmniejszoną wydajnością, straty ekonomiczne określane jako koszty ponoszone przez państwo na rzecz poszkodowanego lub jego rodziny

Obliczenia kosztów i strat autor dokonał oddzielnie dla niżej przedstawionych kategorii wypadków: wypadki śmiertelne wypadki bardzo ciężkie powodujące kalectwo i bez inwalidztwa z absencją ponad 13 tygodni wypadki ciężkie z absencją 4 13 tygodni wypadki lekkie z absencją 4 28 dni wypadki drobne z absencją 1 3 dni

W 1970 roku R. Chylewski oparł swoją metodę na badaniach przeprowadzonych w Stoczni Szczecińskiej łącząc w niej elementy kosztów i strat w trzy grupy: ekonomiczne skutki długoterminowe, ekonomiczne skutki krótkoterminowe, ekonomiczne skutki związane ze zmianą struktury podziału dochodu narodowego i jego zmniejszeniem tzw. utracone możliwości.

Bazując na doświadczeniach amerykańskich za koszty pośrednie przyjęli: stracony czas pracy poszkodowanego, stracony czas pracy innych osób, nakłady na pierwszą pomoc i transport poszkodowanego, szkody materialne, straty w produkcji, dobrowolne świadczenia ze strony przedsiębiorstwa, inne (koszt sądowe, kary).

W Polsce zwłaszcza w zakresie świadczeń i odszkodowań wypłacanych pracownikom przez zakład pracy oraz uwzględniając system księgowania, w którym przy wyznaczaniu kosztów przedsiębiorstwa czynniki produkcji dzieli się na płace pracowników, materiały, majątek trwały i obrotowy składniki kosztów wypadków przy pracy można podzielić na następujące grupy: strata czasu, płatności bieżące, strata majątku trwałego i obrotowego, utrata przychodów, uzyskiwany dochód np. z tytułu odszkodowań.

Następstwem wypadku są zawsze straty czasu pracy, w których należy uwzględnić: czas stracony przez poszkodowanego w dniu wypadku i w dniach absencji, czas stracony w dniu wypadku przez inne osoby, czas przeznaczony na zastępstwo osoby poszkodowanej, czas przeznaczony na naprawy, czas poświęcony na dochodzenie powypadkowe oraz planowanie i prowadzenie prac badawczorozwojowych, Stracony czas wyrażany jest w formie pieniężnej.

Wypadek może powodować powstanie szeregu bezpośrednich płatności bieżących, do których należą: wypłaty jednorazowych odszkodowań, świadczenia wyrównawcze, zasiłki wyrównawcze z tytułu odbywania rehabilitacji zawodowej, dodatki wyrównawcze z tytułu przeniesienia do innej pracy, koszty związane z wynajęciem maszyn, zleceniem produkcji, koszty transportu poszkodowanego, koszty płatnej pomocy medycznej.

W gospodarce rynkowej przedsiębiorstwa starają się minimalizować koszty poprawy bezpieczeństwa pracy, a postawa taka wynika z nieznajomości rzeczywistych kosztów wypadków przy pracy i chorób zawodowych i ma na celu minimalizację kosztów przedsiębiorstwa, co jest niezadowalające z punktu widzenia organizacji i bezpieczeństwa pracy jest natomiast zrozumiałe z punktu widzenia zysków przedsiębiorstwa.

Metoda opracowaną przez A. Hebdę, która w sposób praktyczny może być stosowana w górnictwie, a po odpowiedniej adaptacji w całej gospodarce. Metoda ta obejmuje całokształt szkód gospodarczych spowodowanych wypadkami przy pracy uwzględniając zarówno koszty jak i straty z nimi związane.

Kosztami wypadku są wszystkie wydatki finansowe i rzeczowe, ponoszone z tytułu wypadku przez przedsiębiorstwo oraz inne podmioty na rzecz poszkodowanego, jego rodziny lub osób trzecich. Koszty wypadku, stanowiące wydatki finansowe wypłacone poszkodowanemu lub jego rodzinie określa się nazwą świadczeń pieniężnych z tytułu wypadku przy pracy.

Stratami nazywa się utracone przez zakład pracy i gospodarkę narodową korzyści, które są skutkiem okresowej lub całkowitej niezdolności do pracy poszkodowanego. Ekonomiczne skutki wypadków przy pracy [K] w proponowanej metodzie są sumą poszczególnych składników strat i kosztów. K = K1 + K2 + K3 + K4 gdzie: K1 straty i koszty ponoszone przez zakład pracy K2 koszty ponoszone przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, K3 straty i koszty ponoszone przez inne działy gospodarki, K4 straty i koszty ponoszone przez poszkodowanego i jego rodzinę.

Aby określić w sposób możliwie najdokładniejszy skutki jakie pociągają za sobą wypadki przy pracy podzielono je dla potrzeb opracowanej metody na sześć kategorii wypadków, w zależności od długości okresu niezdolności do pracy poszkodowanego pracownika: I kategoria - wypadki powodujące do 3 dni niezdolności do pracy, II kategoria - wypadki powodujące od 4 do 28 dni niezdolności do pracy, III kategoria wypadki powodujące od 29 do 90 dni niezdolności do pracy, IV kategoria wypadki powodujące ponad 90 dni niezdolności do pracy bez inwalidztwa, V kategoria - wypadki powodujące ponad 90 dni niezdolności do pracy z inwalidztwem, VI kategoria wypadki śmiertelne.

K1 = KA + KB + KC gdzie: K1 straty i koszty ponoszone przez zakład pracy, KA wypłaty dla poszkodowanych i jego rodziny, KA = ka1 + k A2 + k A3 + ka4 + RW + H1 gdzie: ka1 koszty za czas nieprzepracowany od chwili zajścia wypadku do końca dniówki, gdzie: ka1 = s1 x h1 s1 - stawka godzinowa pracownika [zł./godz.], h1 - ilość godzin do końca dniówki od chwili zajścia wypadku [godz.], ka2 - odszkodowanie za przedmioty jednorazowego użytku. Jest to odszkodowanie za przedmioty zniszczone lub utracone na skutek wypadku przy pracy. KA3 - odprawa pośmiertna.

W razie śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy lub w okresie pobierania, po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu wypadku przy pracy, rodzinie przysługuje od zakładu pracy odprawa pośmiertna w wysokości: 1 o miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli okres zatrudnienia był krótszy niż 10 lat, 3 miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli okres zatrudnienia wynosił co najmniej 10 lat, 6-o miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli okres zatrudnienia wynosił co najmniej 20 lat.

Niezależnie od odprawy pośmiertnej przewidzianej Ustawą członkom rodziny pracownika zmarłego w wyniku wypadku przy pracy przysługuje odprawa pośmiertna w wysokości 12-to krotnego miesięcznego wynagrodzenia z ostatniego miesiąca na zasadach jak wyżej.

KA4 odprawa z tytułu inwalidztwa. Pracownikowi przechodzącemu na rentę inwalidzką z tytułu wypadku przy pracy przysługuje odprawa w wysokości nie niższej niż 200 % podstawy wymiaru niezależnie od okresu pracy. Jednakże po 20 latach pracy wynosi 250 % podstawy wymiaru, po 25 latach pracy 300 % podstawy wymiaru, po 30 latach pracy 400 % podstawy wymiaru, powyżej 35 lat pracy 500 % wymiaru [3]. KA4 = w1 x pw gdzie: w1 - miesięczne wynagrodzenie pracownika przed wypadkiem, pw - procentowa podstawa wysokości odszkodowania zależna jest od stażu pracy poszkodowanego, to znaczy 200 %, 250 %, 300 %, 400 % lub 500 %. Rw renty wyrównawcze.

Na mocy ustawy z dnia 24 maja 1990r. Pracownik może dochodzić swych roszczeń od zakładu pracy na drodze sądowej, jeśli świadczenia przyznane w oparciu o przepisy ustawy nie wyrównują jego szkody. Zakład pracy musi płacić poszkodowanemu wskutek wypadku przy pracy rentę wyrównawczą, jeżeli przyznana przez ZUS renta inwalidzka nie zapewnia dochodu, jaki pracownik mógłby osiągnąć gdyby nie uległ wypadkowi i nie stał się inwalidą.

Pracownikom, u których niezdolność do pracy powstała na skutek wypadku przy pracy zgodnie z ustawą o ubezpieczeniach społecznych przysługuje zasiłek chorobowy w wysokości 100 % wynagrodzenia stanowiącego podstawę zasiłku. Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne wynagrodzenie wypłacane pracownikowi za okres 6 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Podstawa wymiaru za jeden dzień niezdolności do pracy stanowi jedną trzydziestą części tego wynagrodzenia. H1 = ch1 x w gdzie: ch1 ilość dni chorobowych związanych z wypadkiem [dn.] w - dzienny zarobek pracownika [zł./dn.]

Obliczenia ekonomicznych skutków wypadków przy pracy w latach 1999 2001 w KWK Mysłowice W latach 1999 2001 w KWK Mysłowice wydarzyło się 245 wypadków przy pracy. Wśród tych wypadków 2 zakwalifikowano jako ciężkie, pozostałe 243 jako lekkie. Nie odnotowano w tym czasie wypadku śmiertelnego i zbiorowego. Łącznie z tytułu wypadków przy pracy utracono w tym okresie 22.672 roboczodniówek ( 1999 9491; 2000 6450; 2001 6731).

Obliczenia ekonomicznych skutków wypadków przy pracy w latach 1999 2001 w KWK Mysłowice Wykres ilości wypadków przyporządkowany do odpowiedniej kategorii 82 2 2 39 I Kat II Kat II Kat IV Kat V Kat VI Kat 120

Obliczenia ekonomicznych skutków wypadków przy pracy w latach 1999 2001 w KWK Mysłowice I Kategoria Wypadek nr 1 Ogólny opis wypadku: Wypadek zaistniał o godz. 8.00 ; poszkodowany górnik, zatrudniony 15 lat, kategoria zaszeregowania 10. Poszkodowany zatrudniony był na zmianie od godz. 600, w wyniku poślizgnięcia się upadł i rozciął lewą dłoń. Czas niezdolności do pracy 3 dni, poszkodowany nie starał się o odszkodowanie. Przedmioty jednorazowego użytku jak i przedmioty osobiste nie uległy zniszczeniu. Wypadek nie spowodował wstrzymania produkcji. Całkowite ekonomiczne skutki wypadku wynoszą K = 1108,80 zł.

Obliczenia ekonomicznych skutków wypadków przy pracy w latach 1999 2001 w KWK Mysłowice Wypadek nr 2 Ogólny opis wypadku: Wypadek zaistniał o godz. 15.00 ; poszkodowany górnik, zatrudniony 18 lat, kategoria zaszeregowania 8. W wyniku nieszczelności lampy RC-12 nastąpił wyciek ługu, poszkodowany doznał poparzenia prawego uda. Czas niezdolności do pracy 3 dni, ZUS nie orzekł uszczerbku na zdrowiu. Przedmioty jednorazowego użytku jak spodnie drelichowe i pokrowiec na lampę uległy zniszczeniu. Wypadek nie spowodował wstrzymania produkcji. Całkowite ekonomiczne skutki wypadku wynoszą K = 1060,00 zł.

Obliczenia ekonomicznych skutków wypadków przy pracy w latach 1999 2001 w KWK Mysłowice II Kategoria Wypadek nr 1 Ogólny opis wypadku: Wypadek zaistniał o godz. 9.00 ; poszkodowany górnik, zatrudniony 10 lat, kategoria zaszeregowania 7. W dniu wypadku poszkodowany zatrudniony był w brygadzie ścianowej do budynku stojaków drewnianych, podczas budowy kolejnego stojaka został uderzony kawałkiem węgla w twarz doznając rany tłuczonej wargi górnej. Przyczyną wypadku było niedokładne wykonanie obrywki stropu. Poszkodowany przebywał 16 dni na zwolnieniu lekarskim w tym 1 dzień w szpitalu, ZUS przyznał 3% trwałego uszczerbku na zdrowiu. Wypadek nie spowodował przerwy w produkcji, nie uległy zniszczeniu przedmioty jednorazowego użytku. Całkowite ekonomiczne skutki wypadku wynoszą 6320,56 zł

Obliczenia ekonomicznych skutków wypadków przy pracy w latach 1999 2001 w KWK Mysłowice III Kategoria Wypadek nr 1 Ogólny opis wypadku: Wypadek zaistniał o godz. 12.20 ; poszkodowany ślusarz, zatrudniony 8 lat, kategoria zaszeregowania 7. W dniu wypadku poszkodowany zatrudniony był w brygadzie do transportu ręcznego drewna. Podczas transportu potknął się i upadł na siatkę MM doznając rany ciętej przedramienia lewego. Przebywał na zwolnieniu lekarskim 51 dni w tym 3 dni w szpitalu, ZUS orzekł 5%, PZU S.A 8% trwałego uszczerbku na zdrowiu. Wypadek nie wstrzymał produkcji, została zniszczona koszula flanelowa. Całkowite ekonomiczne skutki wypadku wynoszą 15825,97 zł

Obliczenia ekonomicznych skutków wypadków przy pracy w latach 1999 2001 w KWK Mysłowice IV Kategoria Wypadek nr 1 Ogólny opis wypadku: Wypadek zaistniał o godz. 23.10 ; poszkodowany górnikkombajnista, zatrudniony 15 lat, kategoria zaszeregowania 10. W dniu wypadku poszkodowany zatrudniony był na zmianie od godz. 1800 w brygadzie ścianowej. Podczas urabiania kombajnem został uderzony odspojonym ze stropu węglem doznając złamania palca pierwszego stopy prawej oraz rana tłuczona stopy prawej. Poszkodowany przebywał 123 dni na zwolnieniu lekarskim w tym 12 dni w szpitalu, ZUS przyznał 4% PZU S.A 5% uszczerbku na zdrowiu. Wypadek spowodował przerwę w wydobyciu ok. 2 godzin ze ściany o średnim wydobyciu 3000 t/dobę na dwóch zmianach wydobywczych, zniszczeniu uległy buty gumowe poszkodowanego. Całkowite ekonomiczne skutki wypadku wynoszą 87460,38 zł

Obliczenia ekonomicznych skutków wypadków przy pracy w latach 1999 2001 w KWK Mysłowice V Kategoria Wypadek nr 1 Ogólny opis wypadku: O godz. 11.30 wypadkowi uległ górnik, zatrudniony 21 lat, kategoria zaszeregowania 10. Poszkodowany pracował w ścianie podsadzkowej, a zadaniem jego było przekładanie napędu głównego oraz zabudowa skrzyżowania ściany z chodnikiem przyścianowym. W chwili wypadku stał nad przenośnikiem ścianowym, jedną nogą na prowadzeniu koryta dołączonego, a drugą był rozparty o nagromadzony miał węglowy. W czasie zabijania klina pod jedną z prostek został uderzony łańcuchem przenośnika ścianowego, który wyszedł z prowadnic, stopa prawa została pochwycona przez zgrzebło łańcucha i noga poszkodowanego została wciągnięta pod napęd przenośnika. Dzięki przytomności pracujących w pobliżu pracowników udało się natychmiast zatrzymać przenośnik. Aby uwolnić nogę pracownika rozcięto łańcuch przenośnika u góry, a ratownicy po przytransportowaniu gazów technicznych przepalili łańcuch od dołu. Akcja trwała 1,5 godziny. Po wielogodzinnej operacji w szpitalu lekarze zmuszeni byli amputować nogę pod kolanem. Przerwa w produkcji trwała 5,5 godziny w oddziale o wydobyciu 2400 ton/dobę i spowodowana była koniecznością zabezpieczenia miejsca wypadku do czasu wizji lokalnej przeprowadzonej przez OUG jak i ponownym uruchomieniu przenośnika. Zniszczeniu uległo ubranie robocze poszkodowanego. Czas niezdolności do pracy 180 dni, w tym pobyt w szpitalu 28 dni. Poszkodowany korzystał z leczenia rehabilitacyjnego. Komisja do spraw inwalidztwa i zatrudnienia przyznała 50 % trwałego uszczerbku na zdrowiu i rentę stałą. PZU S.A. również przyznało 50 % trwałego uszczerbku na zdrowiu. Całkowite ekonomiczne skutki wypadku wynoszą 520545,08 zł

Obliczenia ekonomicznych skutków wypadków przy pracy w latach 1999 2001 w KWK Mysłowice Średnie wartości ekonomicznych skutków wypadków w poszczególnych kategoriach 510257,22 1084,4 6130,21 15563,95 64612,37 0 I Kat II Kat III Kat IV Kat V Kat VI Kat

Obliczenia ekonomicznych skutków wypadków przy pracy w latach 1999 2001 w KWK Mysłowice Skutki ekonomiczne wypadków dla kopalni w rozbiciu na podstawowe składniki 5 000 000,00 zł 4 500 000,00 zł 4 000 000,00 zł 3 500 000,00 zł 3 000 000,00 zł 2 500 000,00 zł 2 000 000,00 zł 1 500 000,00 zł 1 000 000,00 zł 500 000,00 zł 0,00 zł 260102,95 2391901,8 1823974,9 K1 KC KB KA