Potop szwedzki 1655-1660
1. Przyczyny najazdu szwedzkiego 1. W grupach zastanówcie się nad przyczynami najazdu szwedzkiego (Przyczyny najazdu szwedzkiego ze s. 261 262) i przygotujcie listę z propozycjami przyczyn wojny. 2. Potem przedstawienie pomysłów 3. W dalszej kolejności zastanówcie się w grupach nad wyborem dziewięciu najważniejszych waszym zdaniem skutków ze stworzonej wspólnie listy 4. Dyskusja nad proponowaną hierarchią podanych haseł (najpierw ustalanie w swoich drużynach miejsce poszczególnych propozycji wskazując jeden najważniejszy argument (pole nr 1), dwa bardzo ważne (nr 2 i 3), trzy ważne (nr 4, 5 i 6), dwa mniej istotne (nr 7 i 8) i jeden najmniej ważny (nr 9), po czym starają się staracie się przekonać pozostałe zespoły o słuszności swoich wyborów. W 5. Wspólny wybór
Przykładowe hasła do wykorzystania 1. dążenie Jana Kazimierza do wzmocnienia władzy królewskiej 2. rozdawanie urzędów dworskich przez króla 3. niezadowolenie magnatów z polityki króla 4. powstanie opozycji antykrólewskiej 5. dążenie Szwecji do panowania nad Morzem Bałtyckim 6. wpływ wojny na poprawę sytuacji finansowej Szwecji 7. pretensje polskich Wazów do korony szwedzkiej 8. zdrada Hieronima Radziejowskiego 9. poparcie części magnaterii dla króla szwedzkiego
2. Potop szwedzki Lipiec 1655 r. 40 000 żołnierzy szwedzkich atakuje RP; z Pomorza Przedniego do Wielkopolski i z Inflant na Litwę Pod Ujściem szlachta wielkopolska za namową Krzysztofa Opalińskiego i Andrzeja Karola Grudzińskiego poddała się bez walki W Kiejdanach hetman Janusz Radziwiłł zawarł ze Szwedami traktat, oddający Litwę pod panowanie szwedzkie Wrzesień 1655 r. król ucieka na Śląsk Baaaaaaardzo szybkie i rozległe zwycięstwa
Atak na Prusy Królewskie w większości udany Próba zdobycia Gdańska przez Karola Gustawa nieudana Styczeń 1656 r. ugoda z Fryderykiem Wilhelmem z Prus, któremu za wierność oddano Warmię
3. Wojna o wyzwolenie Rzeczypospolitej Część szlachty poparła Karola Gustawa Ale szwedzka armia ma wyżywić się sama ; kontrybucje, rabowanie dzieł sztuki, morderstwa, profanacja kościołów Reakcja powstawanie oddziałów partyzanckich
Obrona Jasnej Góry (XI-XII 1656) Próby zdobycia przez Szwedów klasztoru częstochowskiego nieudana Obroną dowodził przeor zakonu paulinów Augustyn Kordecki
Konfederacja w Tyszowcach XII 1655 Konfederacja w grudniu w Tyszowcach, potem w Łańcucie Celem było ogłoszenia pospolitego ruszenia przeciw Szwedom Powrót króla; we Lwowie reorganizacja armii Na jej czele stanął Stefan Czarniecki; początkowo porażki (pod Gołębiem luty 1656) Bitwa pod Warką nasi górą!
Śluby lwowskie IV 1656 By zapewnić sobie opiekę Góry, Jan Kazimierz we Lwowie składa śluby (tzw. lwowskie) 1. oddaje kraj pod opiekę Matki Boskiej, 2. obiecując poprawę losu mieszczan i chłopów 3. Obiecuje wygnać z kraju arian (1658 r. sejm nakazuje wygnać braci polskich z Polski)
Walki w Wielkopolsce, Małopolsce, Prusach Królewskich Bitwa pod Warszawą (VII 1656r.) porażka Jana K. Bitwa pod Prostkami (X 1656r.) wygrana przez Wincentego Gosiewskiego, ale pod Filipowem - porażka
4. Zmiana sytuacji międzynarodowej
Trakat w Niemieży 1656 W Niemieży w 1656 r. traktat polsko-rosyjski dotyczący włączenia się Rosji do wojny ze Szwecją, a gdyby Janowi Kazimierzowi zeszło się ze świata bez potomka, to car Aleksy będzie nam rządził
Układ w Radnot 1656 W odpowiedzi na to układ w Radnot 1656: Szwecja + Brandenburgia + Kozacy + Siedmiogród + Radziwiłł (Litwa) 1. Podział polski między sygnatariuszy układu 2. Na czele Polski miał stać książę siedmiogrodzki Jerzy II Rakoczy
By nie doszło do wzmocnienia Węgrów pomocy Polsce udzielili Habsburgowie By nie doszło do wzmocnienia Szwedów pomocy Polsce udzielili Duńczycy W 1657r. Szwedzi wycofują część wojsk z Polski, a Siedmiogród został pokonany przez Polaków i Tatarów
Trakakty welawsko-bydgoskie 1657 Elektro brandenburski Fryderyk Wilhelm jako lennik polski winien nam posłuszeństwo, ale on wolał Szwedów Gdy Radnot zaczęło się kruszyć dogadał się z Polakami 1. Hohenzollernowie mają suwerenność w Prusach Książęcych 2. Dostali też w zastaw starostwo drahimskie oraz w lenno okręg lęborsko-bytowski na Pomorzu
5. Pokój w Oliwie i koniec wojny Od 1658 r. wojna na terenach duńskich (Jak Czarniecki do Poznania po szwedzkim zaborze, dla ojczyzny ratowania wrócim się przez morze) Francja nie chce wzmocnienia Habsburgów więc nakłania do zawarcia pokoju (jednocześnie ratując Szwecji tylnią część pleców) Pokój w Oliwie 1660 1. Bez zmian terytorialnych 2. Jan Kazimierz zrzekł się praw do korony szwedzkiej (choć mógł nosić sobie taki tytuł) i Inflant 3. Szwecja gwarantuje wolność handlu na Bałtyku i zwrot zagrabionych dóbr kulturalnych 4. Wolność dla innowierców w RP 5. Potwierdzono traktaty welawskobydgoskie