Parzych K.,2009. Postrzeganie kurortu nadmorskiego przez turystów na przykładzie Łeby. Problemy Ekologii Krajobrazu, T. XXV. 139-145. Postrzeganie kurortu nadmorskiego przez turystów na przykładzie Łeby The tourist s perception of the coastal seaside resort exemplified by Łeba Krzysztof Parzych Instytut Geografii Akademia Pomorska Ul. Partyzantów 27, 76-200 Słupsk Abstract. Coastal resorts are the main area of touristic activity in vacational tourism in Poland. It results of the continuously unreceding tourism holiday type 3 (s), values of touristic seaside localities remained for passive refreshment during the vacational holiday period. Łeba is one of most popular polish seaside health resort of Baltic sea coastline. The attractiveness of Łeba is mainly connected with its location in coastal zone. The region of Łeba have a lot others touristic attractions predestinated to others form of tourism especially to sightseeing tourism The purpose of this article was the perception of the seaside tourist resort by tourists and the reach of the spatial and socio-economic impacts of the seaside resort. As a source of material were the results of surveys which were made around 400 tourists staying in Łeba in July 2007. The surveys were made in beaches with using questionnaire. The results of the research show high level of interest of Łeba between tourists coming from Lebork, and Słupsk with its regions and between tourist coming from the most big polish agglomerations as Warsaw, Poznań, Łódź, Wrocław, Kraków and others big polish cities. The perception of holiday tourist resort in eyes of tourists shows it is mainly perceived by prism of its holiday values as beach, seas and in smallest degree is determined by numerous cultural performance and cruises. The very important role in tourist s perception of Łeba plays some tourist attractions in region above all the Slowinski National Park with sand dunes. The important element of the tourist mental map are the museums in Kluki and in Smołdzino towns. Słowakluczowe: percepcja krajobrazu, atrakcyjność turystyczna Keywords: landscape perception, tourist attraction Głównym obszarem aktywności turystycznej w Polsce i na świecie pozostają miejscowości nadmorskie co wynika z dominującej roli masowej turystyki wypoczynkowej, dla której najlepsze warunki posiadają miejscowości nadmorskie (Hall, Page 2007, Kowalczyk 2001). Walory plaży nadmorskiej, usłonecznienia w sezonie urlopowo wakacyjnym oraz specyficzny mikroklimat są magnesem, który przyciąga każdego roku miliony turystów do kurortów nadmorskich (Kożuchowski 2005, Krzymowska-Kostrowicka 1997, Kurek 2007). Łeba jest jednym z najpopularniejszych kurortów nadmorskich w strefie polskiego wybrzeża Morza Bałtyckiego. Jej atrakcyjność turystyczna jest wynikiem zespołu cech, które predestynują tą miejscowość do uprawiania turystyki wypoczynkowej typu 3 s. Ze względu na dominację walorów typowo wypoczynkowych związanych ze strefą wybrzeża, których wykorzystanie jest związane przede wszystkim z sezonem kąpielowym miejscowość jest odwiedzana najintensywniej w trakcie sezonu urlopowo-wakacyjnego. 139
Parzych K. Ryc.1. Mapa sytuacyjna Łeby i okolic (Źródło: opracowanie własne) Fig. 1. The situation map of Łeba and its surroundings Według J. Wyrzykowskiego (1984) sezon kąpielowy w środkowej części Pobrzeża Bałtyku trwa około 85 dni, natomiast sezon ogólno-rekreacyjny od 130 do 140 dni. Walory turystyczne Łeby wiążą się również z właściwościami leczniczymi jej klimatu, które w przeciwieństwie do wypoczynkowych są dostępne przez cały rok. Łeba nie ma wprawdzie statusu uzdrowiska jednak działalność lecznicza ma tutaj dość długą tradycję i jest związana z wykorzystaniem bodźcowych właściwości klimatu morskiego w leczeniu alergii, chorób układu oddechowego oraz nerwic. Istotnymi determinantami atrakcyjności turystycznej Łeby są ponadto jej najbliższe okolice, zwłaszcza Słowiński Park Narodowy. Obszar ten ze względu odcinek wybrzeża mierzejowo zalewowego z rozległymi jeziorami przybrzeżno-polodowcowymi oraz ze swoją najbardziej osobliwą atrakcją turystyczną jaka jest jeden z najrozleglejszych w Europie kompleksów wydm nadmorskich stanowi istotny atraktor na mapie turystycznokrajoznawczej Polski. Walory turystyczne Łeby i jej okolic to ponadto: interesujące obiekty muzealne w Smołdzinie z Muzeum Przyrodniczym SPN oraz Skansen Wsi Słowińskiej w Klukach Rowokół - najwyższe wzniesienie w pasie Pobrzeża Bałtyku liczne miejscowości o rodowodzie słowińskim z bogatą historią, zabytkami i tradycjami przywołującymi grupę etniczną Słowińców. Niewątpliwie istotnym czynnikiem w kontekście działalności turystyczno-rekreacyjnej w Łebie jest jej położenie w okolicy słabo zurbanizowanej, na peryferiach obszarów o wysokim stopniu urbanizacji oraz industrializacji. W niniejszym artykule podjęto zagadnienie percepcji atrakcyjności turystycznej Łeby w opinii odwiedzających ją turystów. Jako materiał źródłowy w podjętych rozważaniach posłużyły wyniki badań ankietowych jakie przeprowadzono w lipcu 2008 roku na plażach Łeby. W badaniu ankietowym wzięło udział 400 turystów. 140
Postrzeganie kurortu... (Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań ankietowych) Ryc.2. Zasięg pochodzenia turystów wypoczywających w Łebie na podstawie badań ankietowych Fig.2. The range of the spatial influence of Łeba basis on the questionnaire survey Analiza zasięgu oddziaływania Łeby na podstawie przeprowadzonych badań wskazuje na silną koncentrację miejsc pochodzenia turystów w kilku województwach (ryc.2). Ogółem najwięcej turystów odnotowano z miejscowości województwa pomorskiego- blisko 32% ogółu badanej populacji, po blisko 11% osób pochodziło z województw mazowieckiego, wielkopolskiego oraz kujawsko-pomorskiego, a po około 5% z województw warmińsko-mazurskiego oraz dolnośląskiego. Udział turystów z innych województw był znikomy. Ogółem w badanej grupie odnotowano turystów z 222 miejscowości. najwięcej 17 osób z Warszawy, 13 osób z Lęborka, 10 z Olsztyna oraz po 7 z Poznania, Torunia i Bydgoszczy. Zasięg oddziaływania przestrzennego Łeby wskazuje na wysoki stopień rozproszenia miejscowości pochodzenia turystów. Mapa obszarów pochodzenia turystów pozwala wnioskować, że zasięg oddziaływania przestrzennego Łeby był zdeterminowany czynnikiem jej dostępności przestrzennej oraz stopnia, urbanizacji obszaru pochodzenia turystów. W badanej grupie najwięcej bo blisko 30% deklarowało pierwszy pobyt w Łebie, a ponad 23% drugą wizytę, a około 20% respondentów wskazywało na co najmniej swój piąty pobyt w Łebie. Łeba ze względu na swoją dostępność komunikacyjną jest predestynowana do turystyki samochodowej. Ograniczony czas trwania sezonu turystycznego powoduje, że liczba połączeń kolejowych i innymi środkami komunikacji zorganizowanej z innymi regionami kraju jest niewielka. Sytuacja ta powoduje, że większość podróży jest realizowana indywidualnymi środkami komunikacji. W badanej grupie większość turystów przyjechało do Łeby samochodem-około 75%. Blisko 15% badanej grupy turystów przyjechało do Łeby pociągiem. Udział innych środków lokomocji w podróżach był marginalny (ryc.3). 141
Parzych K. (Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań ankietowych) Ryc.3. Środki lokomocji wykorzystywane przez turystów w trakcie podróży do Łeby Fig.3. The means of transport used by tourists stayed in Łeba Znaczna odległość Łeby od głównych miejsc emisji krajowego ruchu turystycznego w połączeniu z dominującym typem walorów- wypoczynkowo-rekreacyjnych skłania do dłuższych pobytów w kurorcie w Łebie. W badanej grupie turystów najwięcej osób deklarowało pobyty w przedziale od 4 do 7 dni (blisko 50%) oraz w przedziale 1-3 dni (około 30%). Wysoki udział pobytów najkrótszych wynika ze znaczącej w badanej grupie turystów mieszkańców powiatu lęborskiego oraz sąsiednich dla których częste były pobyty jednodniowe lub w przedziale do 3 dni. W pobytach długoterminowych (powyżej 8 dni) deklarowało udział około 20% respondentów. Istotnym elementem dla charakterystyki aktywności turystycznej w Łebie jest analiza form spędzania czasu przez turystów w trakcie ich pobytu. Rozkład dominujących form spędzania czasu w badanej grupie turystów wskazuje na zdecydowaną dominację czynności rekreacyjnych związanych ze strefą graniczną morza i plaży (ryc.4). Wśród nich deklarowano najczęściej plażowanie (blisko 35% ogółu wskazań), kąpiele (około 30%) oraz gry i zabawy ruchowe w strefie brzegowej- (około 18%). Taki rozkład odpowiedzi wskazuje na wybitnie wypoczynkowy charakter pobytów turystów nawiązując do znanej z literatury teorii turystyki 3s w strefie nadmorskiej wiążącej się z właściwościami rekreacyjno-wypoczynkowymi klimatu i ukształtowania terenu strefy wodno-lądowej wybrzeży morskich. (Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań ankietowych) Ryc. 4. Formy spędzania czasu w trakcie pobytu w Łebie w badanej grupie turystów Fig. 4. Major form sof time spending by tourists during their stays in Ustka 142
Postrzeganie kurortu... Ważną rolę w grupie form spędzania czasu turystów było uczestnictwo w imprezach kulturalnych i rozrywkowych w strefie plaży oraz na jej zapleczu. Łeba i okolice są tradycyjnie kojarzone z wybitnymi walorami turystycznymi przeznaczonymi głownie do klasycznej turystyki wypoczynkowej (3s). Okolice Łeby posiadają jednak dużo atrakcji o charakterze krajoznawczym. Analiza percepcji atrakcyjności turystycznej Łeby i jej okolic na podstawie najczęściej kojarzonych z Łebą i jej okolicami atrakcji pozwoliła wyodrębnić pewne dominanty jej atrakcyjności oraz dodatkowe symbole jej atrakcyjności (ryc.5). Najczęściej wskazywanymi przez badanych turystów atrakcjami Łeby i jej okolic były: Słowiński Park Narodowy, wydmy nadmorskie oraz latarnie morskie Stilo i w Czołpinie. Ogółem na te trzy atrakcje wskazało 56% badanych turystów. Innymi częściej wskazywanymi wyróżnikami atrakcyjności turystycznej Łeby i jej okolic były oceanarium, jeziora przybrzeżne, muzea w Klukach i Smołdzinie oraz samo morze i rejsy po nim. Ponadto wyróżniono jeszcze dwanaście innych symboli atrakcyjności turystycznej Łeby i jej okolic. Ryc. 5. Obraz percepcji atrakcji turystycznych Łeby i jej okolic w opinii badanej grupy turystów Fig. 5. The perception of Łeba and its surroundings tourist attractiveness in tourists opinion Ryc. 6. Główne zalety Łeby jako miejscowości turystyczno-wypoczynkowej Fig. 6. The good points of Łeba as a tourist resort 143
Parzych K. Obok pytania ogłowie walory Łeby, które pozwoliły określić główne znamiona atrakcyjności turystycznej kurortu turyści określili również najistotniejsze zalety Łeby jako miejscowości recepcyjnej (ryc.6). W grupie odpowiedzi na to pytanie najczęściej pojawiały jej atrybuty wynikające z jej nadmorskiego położenia (nadmorskie położenie, szeroka, czysta, plaża oraz powietrze nadmorskie), na które wskazało 56% respondentów. Ponadto turyści częściej w grupie zalet wymieniali również urozmaiconą ofertę kulturalnorozrywkową, dużą koncentracje turystów w sezonie, możliwości uprawiania sportów wodnych oraz skosztowania dań rybnych. Zaletą, na którą wskazywano było również peryferyjne położenie Łeby w stosunku do głównych obszarów zurbanizowanych i zindustrializowanych kraju. Najczęściej wskazywana wadą Łeby był zdaniem turystów wysoki poziom cen oferowanych usług, zwłaszcza dotyczyło to gastronomii, cen biletów, usług komunikacyjnych oraz rozrywkowych (ryc.7). Wśród mankamentów Łeby i okolic często wskazywano na niedostatki w zakresie zagospodarowania turystycznego (braki w bazie noclegowej, braki w zakresie placówek handlowo-usługowych, ogólne odczucie brudu (brudna plaża, śmieci na plaży, brudne miasto, brak koszy, brak toalet). Jednym z najistotniejszych mankamentów były ponadto czynniki, które wynikały z trudnej dostępności komunikacyjnej miasta zarówno w aspekcie dostępności zewnętrznej jak i wewnętrznej. Znamionami tego były: brak parkingów, ogólne uczucie tłoku w miejscowości oraz trudności w dojeździe do Łeby, brak połączeń kolejowych. Ryc. 7. Główne wady Łeby jako miejscowości recepcyjnej w opinii turystów Fig. 7. The bad points of Łeba as a tourist resort Warto jednocześnie zaznaczyć, że około 33% badanej grupy turystów nie wskazała żadnej wady Łeby. Ocena ogólna poszczególnych komponentów zagospodarowania turystycznego Łeby wskazuje na umiarkowane zadowolenie z dostępnej infrastruktury turystycznej w Łebie (ryc.8). Najwyższe oceny uzyskała infrastruktura noclegowa, którą blisko 80% turystów oceniło bardzo dobrze i dobrze. Relatywnie najsłabiej na tle pozostałych oceniono elementy infrastruktury towarzyszącej i gastronomicznej, którą 50% respondentów oceniło przeciętnie. 144
Postrzeganie kurortu... Ryc. 8. Ocena poszczególnych komponentów zagospodarowania turystycznego Łeby w opiniach badanej grupy turystów Fig. 8. The evaluation of the each compounds of the tourist development in the tourist opinions Percepcja turystyczna Łeby w opinii turystów potwierdza, że kurort w świadomości turystów funkcjonuje przez pryzmat walorów wypoczynkowych związanych z jego nadmorskim położeniem. Istotnymi atraktorami Łeby i jej okolic zakorzenionymi głęboko w świadomości turystów są ponadto walory krajoznawcze jej najbliższych okolic- muzea w Smołdzinie oraz skansen w Klukach i latarnie morskie w Stilo i Czołpinie. Ponadto turyści często zwracają uwagę na walor nie tylko nadmorskiego ale również peryferyjnego położenia Łeby w stosunku do głównych centrów turystyczno-krajoznawczych Polski. Pewnymi barierami, mankamentami Łeby są jej ograniczona dostępność komunikacyjna oraz poczucie zatłoczenia i zanieczyszczenia, a także to, że dla znaczącej grupy turystów Łeba jest drogą destynacją turystyczną. Literatura Hall C.M., Page S.J.,The Geography of tourism and recreation, London, ss.427 Kowalczyk A., 2001, Geografia turyzmu, PWN, Warszawa, ss.287 Kożuchowski K., 2005, walory przyrodnicze w turystyce i rekreacji, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań, ss.200 Krzymowska Kostrowicka A., 1997, Geoekologia turystyki i wypoczynku, PWN, Warszawa, ss.239 Kurek W., 2007, Turystyka, PWN, Warszawa, ss.541 Wyrzykowski J., 1984, Optymalne okresy użytkowania turystycznego walorów wypoczynkowych środowiska przyrodniczego Polski, Acta Universitatis Wratislaviensis, Wrocław, nr 656 145