Sierpień 2012. Piłkarska Liga Finansowa Czy polska piłka ma szansę na finansowy przełom?

Sierpień 2012 Piłkarska Liga Finansowa Czy polska piłka ma szansę na finansowy przełom?

Spis treści Podsumowanie 5 Ranking Przychody polskich klubów 8 Struktura przychodów poszczególnych klubów Ekstraklasy w 2011 roku 11 Perspektywy 12 Ekstraklasa na tle innych lig 14 Zarządzanie poziomem wynagrodzeń w Polsce i Europie 19 Przegląd klubów 22 Kontakt 38 Piłkarska Liga Finansowa Rok 2011 Czy polska piłka ma szansę na finansowy przełom? 3

Podsumowanie Tegoroczny raport Piłkarska Liga Finansowa jest już szóstą edycją badania przygotowanego przez firmę Deloitte. Zestawienie przedstawia przychody polskich klubów piłkarskich grających w rozgrywkach Ekstraklasy i I Ligi za rok 2011. Tegoroczna edycja przyniosła zmiany w czołówce rankingu - po trzech latach dominacji Lecha Poznań, pierwsze miejsce w rankingu zajęła Legia Warszawa. Jest to pierwsze zwycięstwo tego klubu w historii naszego raportu. Na drugie miejsce awansowała Wisła Kraków, która w poprzednim roku uplasowała się na czwartej pozycji. Miejsce na trzecim stopniu podium przypadło zwycięzcy trzech poprzednich edycji rankingu Lechowi Poznań. Pierwszą czwórkę, z minimalną stratą do Lecha, zamyka Zagłębie Lubin. Warszawska Legia tegoroczne zwycięstwo zawdzięcza rekordowemu w historii Piłkarskiej Ligi Finansowej poziomowi przychodów. Z wpływami w wysokości 64 mln PLN Legioniści osiągnęli wynik ponad dwukrotnie wyższy niż miało to miejsce w poprzednim okresie. Do tak spektakularnego wzrostu przyczyniła się głównie bardzo dobra gra Legii w meczach Ligi Europejskiej. Warszawiacy doszli w niej do 1/16 finału. Co więcej, w nowym sezonie piłkarskim 2012/2013 Legia Warszawa ponownie będzie miała okazję do zaprezentowania się w kwalifikacjach do Ligi Europejskiej. Dzięki temu klub ma duże szanse na powtórzenie lub nawet poprawienie osiągniętego w tym roku wyniku. Zwycięzca tegorocznego rankingu nie jest jednak jedynym klubem, któremu udało się zwiększyć przychody. Większość drużyn, które wzięły udział w badaniu osiągnęło wyższe, niż w zeszłym roku, wyniki. Ten wzrost i dodatkowo udział dwóch polskich klubów (Wisły Kraków i Legii Warszawa) w fazie grupowej Ligi Europejskiej przyczyniły się do zwiększenia wartości całej Ekstraklasy. W porównaniu do zeszłorocznej edycji Piłkarskiej Ligi Finansowej przychody osiągane przez kluby grające w najwyższej klasie rozgrywek wzrosły o jedną piątą, do poziomu 363 mln PLN. Wzrost przychodów odnotowano we wszystkich trzech analizowanych kategoriach z dnia meczu, z praw do transmisji oraz komercyjnych. Najbardziej urosły te trzecie - odpowiadały za ponad połowę wzrostu całkowitych wpływów klubów Ekstraklasy. Wraz ze wzrostem przychodów podwyższeniu uległy także koszty wynagrodzeń w polskich klubach. Jednakże w przeciwieństwie do roku poprzedniego, dynamika wzrostu wpływów była wyższa niż płac. W konsekwencji, stosunek kosztów wynagrodzeń do przychodów uległ znacznemu obniżeniu do poziomu 68%. Dla porównania, w zeszłym roku wyniósł on 75%. Udział płac w przychodach klubów Ekstraklasy okazał się mniejszy niż w niektórych ligach europejskich (np. w Anglii, Francji czy Włoszech). Analizując ogólne przychody klubów Ekstraklasy na tle innych lig europejskich widać pewną poprawę. Znaczący wzrost przychodów klubów z najwyższej klasy rozgrywek w Polsce pozwolił wreszcie minimalnie zmniejszyć dystans dzielący nas do mniejszych lig zachodnioeuropejskich (m.in. holenderskiej, szkockiej, belgijskiej i austriackiej). Niestety, nadal daleko nam do europejskich gigantów. Nawet jeśli polskiej lidze uda się utrzymać tempo wzrostu, jeszcze długo nie będziemy mogli porównywać się z choćby najmniejszą z lig Wielkiej Piątki francuską Ligue 1. Wciąż nawet przeciętny klub angielskiej Premier League osiąga średnio o prawie połowę większe przychody, niż zsumowane wpływy wszystkich drużyn Ekstraklasy. Pomimo dużych różnic w osiąganych przychodach w porównaniu z Europą, polska Ekstraklasa ma przed sobą dobre perspektywy rozwoju i duży potencjał dalszego wzrostu. Nowa umowa na sprzedaż praw do transmisji meczów nie poprawiła istotnie warunków finansowych klubów, zapewniła jednak dostęp do transmisji rozgrywek dla większej rzeszy widzów. Nowopowstała nowoczesna infrastruktura stadionowa stwarza szansę na generowanie znacznie wyższych wpływów z dnia meczu. Większa liczba kibiców na stadionach oraz tych, oglądających rozgrywki przed telewizorami to szansa na zachęcenie sponsorów i reklamodawców do zwiększenia przekazywanych klubom kwot. Jednak, aby wszystkie te czynniki przełożyły się na wymierne korzyści, niezbędne jest, aby każde widowisko sportowe było na jak najwyższym poziomie. Same nowe stadiony nie wystarczą, by regularnie pojawiała się na nich odpowiednia liczba widzów. Bez dobrej, widowiskowej gry polskich zespołów w rozgrywkach Ekstraklasy oraz w europejskich pucharach ciężko będzie uzyskać znaczący wzrost zainteresowania widzów polskim futbolem, a w konsekwencji zwiększenie całkowitej wartości ligi. To od klubów i ich postawy na boisku zależy czy wykorzystają swoją szansę na istotną poprawę osiąganych wyników finansowych w kolejnych latach. Piłkarska Liga Finansowa Rok 2011 Czy polska piłka ma szansę na finansowy przełom? 5

Nota metodologiczna Analogicznie do poprzednich rankingów polskich klubów piłkarskich, tegoroczna edycja jest oparta na wielkości przychodów pochodzących z działalności sportowej. Wpływy klubów nie uwzględniają takich kategorii jak np. transfery bądź wypożyczenia piłkarzy, gdyż są to często wydarzenia jednorazowe i nie odzwierciedlają możliwości generowania stałych przychodów przez klub (transfery nie stanowią trwałego źródła budowania całościowej wartości futbolu, ponieważ przychody z transferu jednego klubu są kosztem innego). Ponadto, w rankingu nie zostały uwzględnione przychody z niesportowej działalności gospodarczej (np. dzierżawa gruntu). Przychody sportowe, które zostały wzięte pod uwagę, podzieliliśmy na trzy kategorie, stanowiące źródło budowania wartości klubu: Dzień meczu wpływy ze sprzedaży biletów, karnetów oraz catering na stadionie. Transmisje wpływy klubów z transmisji telewizyjnych i radiowych, a także z premii za udział w pucharach krajowych oraz zagranicznych. Komercyjne wpływy z umów sponsorskich, reklam, sprzedaży koszulek, pamiątek klubowych itp. Do udziału w rankingu zostały zaproszone kluby, które w sezonie 2011/2012 grały w dwóch najwyższych klasach polskich rozgrywek piłkarskich (Ekstraklasa i I Liga). Dane, w wyżej przedstawionym podziale, zostały dostarczone bezpośrednio przez kluby (cześć danych historycznych pochodzi z poprzednich edycji rankingu). Ze względu na obowiązujący w większości klubów rok finansowy, dane obejmują lata kalendarzowe 2006, 2007, 2008, 2009, 2010 oraz 2011. Poniżej przedstawiamy wyjątki, co do zakresu danych prezentowanych w rankingu: Lech Poznań 30 maja 2006 roku kluby Lech Poznań oraz Amica Wronki zostały połączone. Lech Poznań został następcą prawnym Amiki Wronki, w związku z tym dane za okres styczeń-maj 2006 roku dotyczą Amiki Wronki. Korona Kielce dane obejmują sezony 2006/2007, 2007/2008, 2008/2009, 2009/2010, 2010/2011 oraz 2011/2012. Lechia Gdańsk dane obejmują sezony 2009/2010, 2010/2011 oraz 2011/2012. Dane dla sezonu 2011/2012 są danymi szacunkowymi (stan na czerwiec 2012 roku). Piast Gliwice dane obejmują sezony 2009/2010 oraz 2010/2011. Dane za sezon 2009/2010 nie zawierają rozbicia na wpływy z praw do transmisji oraz komercyjne (oba źródła są przypisane do kategorii przychodów komercyjnych). W kilku przypadkach występowały drobne różnice pomiędzy danymi dostarczonymi przez kluby w poprzedniej i obecnej edycji rankingu. Każdorazowo takie różnice były wyjaśnianie z klubami, tak aby zawarte w rankingu dane możliwie najpełniej odzwierciedlały rzeczywiste przychody wygenerowane z działalności sportowej. Nie wszystkie kluby Ekstraklasy zdecydowały się przekazać nam dane dotyczące wielkości przychodów. W związku z tym, przy szacowaniu wyników całej Ekstraklasy, założyliśmy dla tych klubów wynik odzwierciedlający poziom przychodu, osiągnięty przez zespół grający przez cały 2011 rok w Ekstraklasie, który znalazł się najniższej w rankingu w tym wypadku był to Ruchu Chorzów. Lista klubów, które nie przekazały danych została zaprezentowana w kolejnym podrozdziale raportu. Ze względu na zaokrąglenie wartości przychodów na wykresach przedstawiających strukturę oraz zmianę wpływów klubów w ostatnich latach, mogą pojawić się na nich drobne różnice wartości. Oprócz danych finansowych przekazanych przez kluby, w niniejszym raporcie wykorzystano również szereg publicznie dostępnych informacji oraz opracowania przygotowane przez Deloitte Wielka Brytania: Football Money League oraz Annual Review of Football Finance. Wszelkie konieczne przeliczenia z euro na złotówki (bądź odwrotnie) zostały dokonane po średniorocznym kursie PLN / EUR (np. dla przeliczenia przychodów Ekstraklasy w 2011 roku wykorzystano średnioroczny kurs PLN / EUR z 2011 roku). 6

Pozyskiwanie danych W tegorocznym zestawieniu sklasyfikowaliśmy głównie kluby Ekstraklasy. Dane wykorzystane do stworzenia rankingu pochodzą bezpośrednio od klubów piłkarskich i nie były weryfikowane przez firmę Deloitte. Poniżej przedstawiamy kluby Ekstraklasy, które nie przekazały swoich danych na potrzeby rankingu. Klub Polonia Warszawa Widzew Łódź Górnik Zabrze Mając na uwadze przede wszystkim promowanie transparentności w polskiej piłce nożnej, pozostaje mieć nadzieję, że w przyszłym roku wszystkie kluby zechcą przyłączyć się do stworzenia pełnego obrazu Piłkarskiej Ligi Finansowej. Piłkarska Liga Finansowa Rok 2011 Czy polska piłka ma szansę na finansowy przełom? 7

Ranking Przychody polskich klubów Ranking łącznych przychodów w roku 2011 (mln PLN) Pozycja w rankingu Klub Poziom rozgrywek Przychody (mln PLN) Wzrost / spadek przychodów Awans / spadek w ranking 1 Legia Warszawa Ekstraklasa 64,3 Awans 2 Wisła Kraków Ekstraklasa 55,4 Awans 3 Lech Poznań Ekstraklasa 38,7 Spadek 4 Zagłębie Lubin Ekstraklasa 38,5 Spadek 5 Śląsk Wrocław Ekstraklasa 27,9 Bez zmian 6 Lechia Gdańsk Ekstraklasa 22,9 Nowy klub w rankingu 7 Jagiellonia Białystok Ekstraklasa 18,2 Bez zmian 8 Cracovia Ekstraklasa 15,9 Spadek 9 GKS Bełchatów Ekstraklasa 13,9 Spadek 10 Korona Kielce Ekstraklasa 11,8 Awans 11 Podbeskidzie Bielsko-Biała 1 liga / Ekstraklasa 10,8 Awans 12 Ruch Chorzów Ekstraklasa 9,7 Spadek 13 ŁKS Łódź 1 liga / Ekstraklasa 6,7 Awans 14 Pogoń Szczecin 1 liga 5,1 15 Piast Gliwice 1 liga 1,3 Nowy klub w rankingu Nowy klub w rankingu 16 Sandecja Nowy Sącz 1 liga 1,2 Awans Źródło: Analiza Deloitte na podstawie danych przesłanych przez kluby 8

W tegorocznej edycji raportu Piłkarskiej Ligi Finansowej po raz pierwszy w jego historii zwyciężyła Legia Warszawa, mogąca pochwalić się rekordowymi w skali rankingu przychodami, przekraczającymi 64 mln PLN. Drugie miejsce, awansując o dwie pozycje w stosunku do roku poprzedniego, zajęła krakowska Wisła (ponad 55 mln PLN). Lech Poznań, lider ostatnich trzech edycji rankingu, uplasował się na najniższym stopniu podium z przychodami na poziomie niespełna 39 mln PLN (o jedną trzecią mniej niż w roku poprzednim). Czwarte miejsce przypadło Zagłębiu Lubin, któremu pomimo wzrostu wpływów o ponad 6 mln PLN nie udało się obronić ubiegłorocznej pozycji wicelidera rankingu. Warte odnotowania jest wysokie, 6. miejsce tegorocznego debiutanta rankingu Lechii Gdańsk. Liderami wzrostu przychodów były dwie drużyny z pierwszych miejsc tegorocznej edycji rankingu Legia Warszawa i Wisła Kraków, których przychody wzrosły ponad dwukrotnie. Kluby te zwiększyły swoje wpływy o odpowiednio 36 mln PLN (127%) i 28,2 mln PLN (104%). Osiągnięty wzrost przychodów przez oba zespoły był wyższy niż całkowite wpływy Mistrza Polski minionego sezonu Śląska Wrocław. Wyniki uzyskane przez Legię i Wisłę były także w czołówce, biorąc pod uwagę wzrosty w ujęciu procentowym (jedynie ŁKS Łódź, awansując w 2011 roku do Ekstraklasy, poprawił swoje przychody o 143% i wyprzedził tym samym obie drużyny). Znacząco wyższe wpływy uzyskał także Śląsk Wrocław, jednakże wzrost przychodów o ponad 10 mln PLN nie wystarczył na awans w tegorocznym rankingu. W 2011 roku, największy spadek przychodów zaliczył Lech Poznań (o ponad 22 mln PLN). Jest to kwota wyższa niż całkowite przychody większości klubów z Ekstraklasy. Stało się to głównie za sprawą braku występów tego klubu w europejskich pucharach w minionym sezonie (szczegóły dotyczące zmian przychodów poszczególnych klubów w sekcji Przegląd klubów). Analizując całość rankingu, w tej edycji Piłkarskiej Ligi Finansowej 10 klubów powiększyło swoje przychody, podczas gdy 6 zanotowało spadek wpływów. Różnice w przychodach klubów pomiędzy 2011 a 2010 rokiem 40 36,0 mln PLN mln PLN 40 30 36,0 28,2 28,2 30 20 10,1 20 10 6,3 5,2 4,4 3,9 2,2 10,1 0,4 0,0 100 6,3 5,2 4,4 3,9 2,2 0,4 0,0-0,2-1,4-2,1-100 -4,0-4,1-0,2-10 -20-1,4-2,1-4,0-4,1-20 -30-22,3-30 Legia Warszawa Legia Warszawa Wisła Kraków Wisła Kraków Śląsk Wrocław Śląsk Wrocław Zagłębie Zagłębie Lubin Lubin Lechia Gdańsk Lechia Gdańsk Podbeskidzie Podbeskidzie Bielsko-Biała Bielsko-Biała ŁKS Łódź ŁKS Łódź Zmiana procentowa 127% 104% rok 57% do roku 20% 29% 68% 143% 14% 2% 0% -2% -9% -29% -76% -30% -37% Jagiellonia Jagiellonia Białystok Białystok 127% 104% 57% 20% 29% 68% 143% 14% 2% 0% -2% -9% -29% -76% -30% -37% Cracovia Cracovia Sandecja Sandecja Nowy Sącz Nowy Sącz Korona Korona Kielce Kielce GKS Bełchatów GKS Bełchatów Pogoń Pogoń Szczecin Szczecin Piast Gliwice Piast Gliwice Ruch Chorzów Ruch Chorzów Lech Poznań Lech Poznań -22,3 Źródło: Analiza Deloitte na podstawie danych przesłanych przez kluby Piłkarska Liga Finansowa Rok 2011 Czy polska piłka ma szansę na finansowy przełom? 9

Poprawa wysokości uzyskanych przychodów przez większość klubów przełożyła się na znaczący wzrost wpływów całej polskiej Ekstraklasy. Przychody klubów najwyższej klasy rozgrywek w Polsce zwiększyły się o rekordowe 60 mln PLN (o 20%) i przekroczyły poziom 360 mln PLN. Oznacza to, że od pierwszej edycji rankingu Piłkarskiej Ligi Finansowej w 2006 roku osiągane przychody przez kluby Ekstraklasy wzrosły niemal dwukrotnie. W 2011 roku, kluby utrzymały wzrost we wszystkich trzech analizowanych źródłach wpływów. Motorem wzrostu w Ekstraklasie były przychody z umów sponsorskich, reklam i sprzedaży produktów klubowych. Ponad połowa wygenerowanego wzrostu całkowitych przychodów drużyn Ekstraklasy wynikała właśnie z większych wpływów komercyjnych (o niespełna 31 mln PLN). Przychody z tego tytułu zwiększyły do 46% (o 1 punkt procentowy) swój udział w łącznych wpływach klubów z Ekstraklasy. W analizowanym okresie istotnie zwiększyły się także przychody ze sprzedaży praw do transmisji meczów oraz premii za udział w pucharach. To właśnie premie polskich drużyn za grę w europejskich rozgrywkach przyczyniły się do wzrostu wpływów z tej kategorii o 20 mln PLN. Udział przychodów z tej kategorii w sumarycznych wpływach pozostał na niezmienionym poziomie 35%. W 2011 roku przychody z ostatniego źródła dnia meczu, urosły o niecałe 10 mln PLN. Tak znaczący wzrost został wygenerowany przede wszystkim dzięki zakończeniu budowy kolejnych kilku stadionów (więcej szczegółów w rozdziale Perspektywy). Pozytywnym aspektem jest fakt, że rosnąca od kilku lat dynamika wzrostu przychodów klubów Ekstraklasy jest wyższa niż w innych krajach europejskich (w ujęciu procentowym). Jednakże nie zmienia to istotnie naszego położenia cały czas dzieli nas spory dystans do czołowych lig europejskich (więcej w rozdziale Ekstraklasa na tle innych lig). Przychody Ekstraklasy (mln PLN) Struktura przychodów Ekstraklasy w 2011 roku 400 350 300 250 200 150 100 50 0 16% 262 15% 227 12% 11% 203 9% 183 23% 125,8-15% 102,3 11% 120,8 109,2 1% 32% 66% 80,0 105,2 1% 47,6 48,1 34% 30% 25,9 33,6 44,9-32% 95% 30,6 363 20% 303 167,5 22% 136,9 19% 126,5 106,3 16% 59,8 69,5 2006 2007 2008 2009 2010 2011 19% 46% 35% Dzień meczu Transmisje Komercyjne Dzień meczu Transmisje Dzień meczu Transmisje Komercyjne Komercyjne Suma Źródło: Analiza Deloitte na podstawie danych przesłanych przez kluby 10

Struktura przychodów poszczególnych klubów Ekstraklasy w 2011 roku Kluby występujące w Ekstraklasie odróżnia nie tylko wysokość osiąganych przychodów, ale także ich struktura. Poszczególne drużyny w różnym stopniu finansują swoją działalność z wpływów pozyskanych z trzech analizowanych źródeł (dzień meczu, transmisje, komercyjne). Pożądane jest, aby kluby miały jak najbardziej zrównoważony model przychodów, w którym poszczególne kategorie mają podobny udział w łącznej kwocie wpływów. Taka sytuacja pozwala lepiej zabezpieczać przychody klubu, w sytuacji osłabienia kondycji któregoś ze źródeł. We wszystkich, spośród analizowanych zespołów, zmagających się w minionym sezonie w Ekstraklasie, przynajmniej jedno ze źródeł finansowania przekroczyło 40% udziałów w całkowitych przychodach drużyny. W 2011 roku klubami, które mogły się pochwalić najbardziej zrównoważonym modelem przychodów były Legia Warszawa oraz Lech Poznań. W ich przypadku udział wpływów komercyjnych (najistotniejsza kategoria) w łącznych przychodach klubu stanowił odpowiednio 41% oraz 44%. W przypadku pozostałych 11 sklasyfikowanych klubów dominujące źródło wpływów przyczyniło się do wygenerowania co najmniej połowy sumarycznych przychodów. W analizowanym okresie, podobnie jak w roku poprzednim, w większości klubów dominującą rolę odgrywały wpływy komercyjne, co miało przełożenie na ich wysoki udział w przychodach dla całej Ekstraklasy. W przypadku siedmiu sklasyfikowanych drużyn, przychody z tego źródła stanowiły ponad połowę ich sumarycznych wpływów (ich udział wahał się od 51% do 80%). Na drugim miejscu znalazły się wpływy z transmisji, z czterema drużynami uzyskującymi z tej kategorii co najmniej 50% swoich przychodów (od 50% do 56%). Najwięcej swoich przychodów (w ujęciu procentowym) z dnia meczu uzyskał Lech Poznań w 2011 roku Kolejorz uzyskał z tego źródła jedną trzecią łącznych wpływów. Pozycja w rankingu Klub Dzień meczu (%) Transmisje (%) Komercyjne (%) 1 Legia Warszawa 29% 30% 41% 2 Wisła Kraków 22% 50% 28% 3 Lech Poznań 33% 23% 44% 4 Zagłębie Lubin 4% 16% 80% 5 Śląsk Wrocław 17% 32% 51% 6 Lechia Gdańsk 23% 23% 54% 7 Jagiellonia Białystok 10% 29% 61% 8 Cracovia 10% 33% 57% 9 GKS Bełchatów 2% 42% 56% 10 Korona Kielce 13% 53% 34% 11 Podbeskidzie Bielsko-Biała 11% 27% 62% 12 Ruch Chorzów 18% 56% 26% 13 ŁKS Łódź 14% 50% 36% Źródło: Analiza Deloitte na podstawie danych przesłanych przez kluby Piłkarska Liga Finansowa Rok 2011 Czy polska piłka ma szansę na finansowy przełom? 11

Perspektywy Rok 2011 przyniósł kolejny rekordowy wzrost przychodów klubów z Ekstraklasy. Motorem wzrostów były dobre występy polskich zespołów w europejskich pucharach oraz rozbudowa infrastruktury stadionowej. I chociaż Ekstraklasę nadal dzieli przepaść od krajów Wielkiej Piątki, to zmniejszyła ona dystans do mniejszych lig Zachodniej Europy. Wydaje się, że przed polskimi klubami stoją obiecujące perspektywy i szansa na kontynuację wzrostu wartości ligi, co w konsekwencji może przyczynić się do zbliżenia się do Europy. Od 2010 roku w Polsce znacznie poprawiła się infrastruktura stadionowa. Wśród drużyn, które w sezonie 2012/2013 będą zmagały się w najwyższej klasie rozgrywkowej aż siedem zespołów dysponuje nowymi stadionami, które zostały oddane do użytku w ostatnich dwóch latach (tabela poniżej). Kolejne dwa kluby są w trakcie budowy nowych obiektów, a jeden jest na zaawansowanym etapie przygotowań do rozpoczęcia prac konstrukcyjnych. Dzięki temu średnia pojemność stadionu drużyny z Ekstraklasy w 2012 roku przekroczyła 18 tysięcy miejsc, podczas gdy jeszcze 3 lata temu było to około 10 tysięcy. Możliwość generowania większych przychodów nie wynika tylko z wyższej frekwencji, ale także z m.in. infrastruktury gastronomicznej oraz specjalnych stref dla klientów biznesowych. Kluby mają zatem narzędzie do generowania wyższych wpływów. Teraz przed nimi nie lada wyzwanie, aby swoje nowoczesne areny w jak największym stopniu wypełnić widzami. Kluczem do tego są oczywiście osiągane wyniki na boisku oraz poziom widowiska sportowego. Po otwarciu nowoczesnych obiektów, obserwowany jest tzw. efekt nowego stadionu, czyli przyciągania osób, które nie oglądały wcześniej meczów na żywo. Takie osoby przychodzą na stadion nie tylko po to by podziwiać zmagania sportowe, ale również, jeśli czasami nie przede wszystkim, samą arenę. Jednak z czasem efekt ten słabnie i dlatego aby zachęcić kibiców do powrotu na stadion, należy zafundować im jak najlepsze widowisko sportowe. Nowe stadiony oraz plany rozbudowy drużyn, które w sezonie 2012/2013 wystąpią w Ekstraklasie Stadion Klub Pojemność Status* PGE Arena Gdańsk Lechia Gdańsk 43 615 Zrealizowany Stadion Miejski w Poznaniu Lech Poznań 43 269 Zrealizowany Stadion Miejski we Wrocławiu Śląsk Wrocław 42 771 Zrealizowany Stadion im. Henryka Reymana Wisła Kraków 33 130 Zrealizowany Pepsi Arena Legia Warszawa 31 103 Zrealizowany Stadion Zagłębia Zagłębie Lubin 16 100 Zrealizowany Stadion Miejski w Gliwicach Piast Gliwice 10 037 Zrealizowany Stadion Miejski im. Ernesta Pohla Górnik Zabrze 32 000 W realizacji Stadion Miejski w Białymstoku Jagiellonia Białystok 22 500 W realizacji Stadion Miejski w Bielsku-Białej Podbeskidzie Bielsko-Biała 15 000 Planowany * Status W realizacji oznacza, że w przypadku danej inwestycji prowadzone są już jakieś prace budowlane. Natomiast status Planowany oznacza, że dana inwestycja jest na etapie przed rozpoczęciem prac budowlanych. 12

Kolejnym bardzo istotnym czynnikiem mającym wpływ na potencjalny wzrost wartości Ekstraklasy są występy polskich zespołów w europejskich rozgrywkach. W lipcu tego roku cztery polskie kluby rozpoczęły zmagania w kwalifikacjach do europejskich pucharów. Potencjalne wpływy jakie można uzyskać dzięki grze w fazie grupowej Ligi Mistrzów oraz Ligi Europejskiej są szansą dla zespołów na znaczne podwyższenie swoich budżetów i uzyskanie przewagi nad drużynami Ekstraklasy walczącymi jedynie w krajowych rozgrywkach. Występy w Lidze Europejskiej (Lecha Poznań dwa lata temu, Legii i Wisły w ubiegłym roku) pozwoliły polskim klubom osiągnąć rekordowe poziomy przychodów. Jeżeli w tym roku, podobnie jak w poprzednim, co najmniej dwa zespoły doszłyby do fazy grupowej europejskich pucharów, to można będzie się spodziewać utrzymania lub wzrostu wartości Ekstraklasy. Niepewna sytuacja gospodarcza utrudnia pozyskiwanie większych wpływów od sponsorów i z reklam. Jednakże takie aspekty jak m.in. większa liczba kibiców na stadionach i widzów przed telewizorami oraz potencjalne występy w rozgrywkach europejskich mogą mieć pozytywny wpływ na wartość reklamową polskich klubów. To z kolei, może przełożyć się na wzrost zainteresowania sponsorów oraz reklamodawców do wykorzystania zespołów Ekstraklasy do realizacji swoich planów marketingowych. W budżecie polskich klubów istotną rolę odgrywają przychody ze sprzedaży praw do transmisji meczów Ekstraklasy. W połowie 2011 roku kończyła się poprzednia umowa na wyłączność pokazywania spotkań najwyższej polskiej ligi. Kluby Ekstraklasy liczyły na wyższą wartość nowego kontraktu. Jednakże nowa trzyletnia umowa z Canal+ na sprzedaż praw do transmisji meczów od sezonu 2011/2012, nie zwiększyła w znacznym stopniu przychodów klubów z tego tytułu (tak jak miało to miejsce np. w Anglii czy Niemczech). Na ewentualną podwyżkę wpływów z transmisji meczów kluby będą musiały poczekać zapewne do 2014 roku, kiedy to najprawdopodobniej będzie negocjowany nowy kontrakt w tym obszarze. Pozytywnym aspektem jest jednak fakt, że w ramach nowego porozumienia część meczów jest pokazywanych w kanałach Cyfrowego Polsatu i stacji Eurosport, które docierają do znacznie większej liczby widzów niż Canal+, co gwarantuje dostęp do meczów Ekstraklasy szerszej grupie kibiców. W konsekwencji może to mieć pośredni wpływ na wzrost przychodów drużyn ze źródeł komercyjnych. Piłkarska Liga Finansowa Rok 2011 Czy polska piłka ma szansę na finansowy przełom? 13

Ekstraklasa na tle innych lig Przychody lig Wielkiej Piątki w sezonie 2010/2011 (mln EUR) 3 0003 000 100 100 88 88 2515 2515 3 0003 000 100 90 100 90 88 88 2 5002 500 2515 2515 80 90 80 90 2 5002 500 600 600 70 80 70 80 2 0002 000 1746 1746 1718 1718 41 41 600 600 1553 1553 60 70 60 70 2 0002 000 1746 1746 1718 1718 41 41 1 5001 500 1553 1553 518 518 50 60 50 60 816 816 418 418 1 3051 305 1040 1040 1 5001 500 518 518 40 50 50 40 1 0001 000 816 816 418 418 1 3051 305 1040 1040 31 302 302 30 40 30 40 31 772 772 1 0001 000 519 519 938 938 31 302 302 20 30 20 30 31 500 500 772 772 519 519 938 938 607 607 610 610 88 88 10 20 10 20 500 500 411 411 428 428 17 17 197 197 607 607 0 0 610 610 131 131 88 88 100 100 411 411 428 428 17 17 Anglia Anglia Niemcy Niemcy Hiszpania HiszpaniaWłochy 197Włochy Francja 131 Francja Polska* Polska* Polska* Polska* 0 0 131 0 0 Anglia Anglia Niemcy Niemcy Hiszpania HiszpaniaWłochy Włochy Francja Francja Polska* Polska* Polska* Polska* Zmiana procentowa rok do roku 1% 1% 5% 5% 5% 5% 1% 1% -3% -3% 16% 16% 16% 16% 1% 1% 5% 5% 5% 5% 1% 1% -3% -3% 16% 16% 16% 16% Dzień meczu Transmisje Komercyjne Suma * Dane dla Polski za rok kalendarzowy 2011 Źródło: Annual Review of Football Finance, Analiza Deloitte na podstawie danych przesłanych przez kluby W sezonie 2010/2011 ligi Wielkiej Piątki zanotowały sumaryczny wzrost przychodów o 181 mln EUR (o 2%), do poziomu 8,6 mld EUR. W tym okresie jedynie we Francji zanotowano spadek przychodów w porównaniu do poprzedniego sezonu. Po raz kolejny, najwyższe przychody na europejskim rynku futbolowym wygenerowała angielska Premier League jej kluby osiągnęły wpływy na poziomie 2,5 mld EUR (wzrost w lokalnej walucie o 12%). Dalsze osłabienie funta w stosunku do euro sprawiło, że różnica w porównaniu z drugą w kolejności niemiecką Bundesligą (1 746 mln EUR) zmniejszyła się o 6% i wyniosła 769 mln EUR. Z kolei dystans dzielący angielską Premier League i francuską Ligue 1 urósł do niespełna 1,5 mld EUR. Ilu krotnie przychody lig "Wielkiej Piątki" są większe od Ekstraklasy Anglia Niemcy Hiszpania Włochy Francja 0 5 10 15 20 25 30 Źródło: Annual Review of Football Finance, Analiza Deloitte na podstawie danych przesłanych przez kluby 12 18 20 19 29 14

Przychody uzyskiwane przez kluby pięciu największych lig europejskich nadal pozostają wielokrotnie większe od tych wygenerowanych przez drużyny Ekstraklasy. Kluby angielskiej Premier League uzyskały przychody 29 razy większe niż naszej najwyższej klasy rozgrywek, francuskiej Ligue 1 12 razy. Tak duże różnice w przychodach sprawiają, że pomimo kilkakrotnie wyższej dynamiki wzrostu wartości Ekstraklasy, dystans dzielący polską ligę do europejskich liderów nadal się zwiększa (w ujęciu kwotowym). W analizowanym okresie najwyższa klasa rozgrywek w Polsce nie straciła dystansu jedynie do dotkniętej spadkiem wpływów Francji. Jednak dzieląca nas różnica to wciąż prawie 1 mld EUR. Na tak znaczącą różnicę wpływów pomiędzy Ekstraklasą a ligami Wielkiej Piątki wpływa wiele aspektów, m.in. lukratywne kontrakty sponsorskie, umowy na sprzedaż praw do transmisji meczów (w kraju i zagranicą) oraz regularne występy drużyn z tych krajów w europejskich pucharach. W sezonie 2010/2011 cztery kluby angielskie występujące w Lidze Mistrzów uzyskały za udział w tych rozgrywkach sumaryczne wpływy w wysokości 166 mln EUR (z premii od UEFA oraz transmisji meczów). To kwota prawie dwukrotnie wyższa niż całoroczne przychody wszystkich klubów Ekstraklasy. Do tego należy doliczyć jeszcze wpływy z rozgrywanych u siebie dodatkowych spotkań, nie wspominając o dwóch kolejnych klubach, które występowały w Lidze Europejskiej i doszły w niej do 1/8 finału, co przełożyło się na kolejne kilkadziesiąt mln EUR przychodów. Pod względem struktury przychodów Ekstraklasa najbardziej z wszystkich lig Wielkiej Piątki przypomina Bundesligę. Trzonem finansowania pozostają wpływy komercyjne, które w obu ligach odpowiadają za niespełna połowę ich sumarycznych przychodów. Podobnie jak w lidze niemieckiej, najmniej stanowią wpływy z dnia meczu 19% (23% w Niemczech). W analizowanym okresie najbardziej zrównoważonymi wpływami charakteryzowała się hiszpańska Primera Division. Głównym źródłem przychodów w lidze hiszpańskiej jest sprzedaż praw do transmisji. Tak jak w sezonie 2009/2010, wpływy z tej kategorii stanowiły 45% łącznych przychodów osiągniętych przez grające w niej kluby. Wzrost przychodów komercyjnych i spadek tych z dnia meczu wpłynęły na zmianę ich udziału w strukturze w analizowanym okresie odpowiadały one za odpowiednio 30 i 25 procent przychodów. Przychody mniejszych lig zachodnioeuropejskich w sezonie 2010/2011 (mln EUR) 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 431 255 219 181 155 44 116 52 88 43 112 44 132 41 59 86 16 31 27 17 Holandia Belgia Szkocja Austria Polska* Zmiana procentowa rok Dzień do roku meczu Transmisje Komercyjne 3% -6% -13% 1% 16% Dzień meczu Transmisje Komercyjne Suma * Dane dla Polski za rok kalendarzowy 2011 Źródło: Annual Review of Football Finance, Analiza Deloitte na podstawie danych przesłanych przez kluby Pomimo wysokiej dynamiki wzrostu przychodów, Ekstraklasa nadal nie może porównywać się również z większością mniejszych lig w Europie. Holenderska Eredivisie osiągnęła wpływy przychodów prawie pięciokrotnie wyższe niż najwyższa klasa rozgrywek w Polsce. Wyprzedzają nas także takie kraje jak Belgia, Szkocja czy Austria. Najmniejsza z analizowanych lig, austriacka Bundesliga, wygenerowała przychody o trzy czwarte większe niż najwyższa liga polska. Jednakże należy zauważyć, że w analizowanym okresie Ekstraklasa zmniejszyła dzielący ją dystans do wszystkich z wymienionych lig. Utrzymanie podobnej dynamiki wzrostu przychodów polskiej Ekstraklasy stwarza nadzieję na dalsze skracanie dystansu do mniejszych lig europejskich. Piłkarska Liga Finansowa Rok 2011 Czy polska piłka ma szansę na finansowy przełom? 15

Chcąc ocenić zróżnicowanie przychodów klubów grających w poszczególnych ligach można przeanalizować udział wpływów dwóch czołowych zespołów w całkowitych przychodach wygenerowanych w danej lidze. Pod tym względem zdecydowanym liderem jest hiszpańska La Liga, w której od wielu lat Real Madryt i FC Barcelona uzyskują przychody znacznie wyższe niż pozostałe drużyny. W sezonie 2010/2011 oba kluby wygenerowały razem ponad połowę przychodów osiągniętych przez wszystkie drużyny ligi hiszpańskiej (930 mln EUR z 1 718 mln EUR). Ich przewagę nad pozostałymi drużynami obrazuje fakt, że Barca uzyskała prawie cztery razy wyższe wpływy niż trzecia z hiszpańskich drużyn Valencia (451 mln EUR vs 117 mln EUR). Tak znacząca dysproporcja, spowodowana m.in. systemem indywidualnej sprzedaży praw do transmisji meczów, ma przełożenie na rywalizację sportową w La Liga. Od kilku sezonów czołowe dwa miejsca w lidze zajmują właśnie Real i Barcelona, a na koniec analizowanego sezonu (2010/2011) trzecia Valencia traciła do wicemistrza Hiszpanii aż 21 punktów. Pozostałe ligi Wielkiej Piątki charakteryzują się znacznie mniejszym rozwarstwieniem. W ich przypadku dwie drużyny o największych przychodach wygenerowały od 25 do 30 procent wpływów najwyższej klasy rozgrywek w danym kraju. Bardziej wyrównane przychody w tych ligach mają przełożenie na rywalizację na boisku. W sezonie 2010/2011, w angielskiej Premier League druga i trzecia drużyna w tabeli zdobyły po tyle samo punktów w lidze, a różnica pomiędzy drugim a piątym zespołem wyniosła zaledwie 9 punktów. W analogicznym okresie w niemieckiej Bundeslidze, na koniec rozgrywek, wicemistrza i piątą drużynę ligi dzieliło tylko 10 punktów. Udział wpływów dwóch najbogatszych klubów w przychodach lig Wielkiej Piątki i Ekstraklasy La Liga Ekstraklasa Bundesliga Serie A Ligue 1 Premiership 33% 30% 29% 27% 25% 54% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Źródło: Annual Review of Football Finance, Analiza Deloitte na podstawie danych przesłanych przez kluby W przypadku Ekstraklasy, wskaźnik ten znajduje się na poziomie zbliżonym do Bundesligi - wpływy Legii i Wisły stanowiły jedną trzecią przychodów klubów z polskiej ligi. Wartość tego wskaźnika wzrosła w porównaniu do roku poprzedniego oraz w stosunku do wyniku sprzed dwóch lat o kilka punktów procentowych. Było to wynikiem wyższych przychodów dwóch czołowych klubów, uzyskanych dzięki grze w fazie grupowej Ligi Europejskiej. Jednakże, na przestrzeni ostatnich trzech lat zmieniały się regularnie dwie drużyny osiągające największe wpływy w lidze dwukrotnie były w tym gronie Lech i Wisła, po jednym razie Legia i Zagłębie. W związku z tym trudno mówić o dominacji któregoś z zespołów nad resztą. Jedynie regularna gra w Lidze Mistrzów lub Lidze Europejskiej doprowadziłaby do zwiększenia różnic pomiędzy najbogatszymi a najbiedniejszymi drużynami Ekstraklasy. Jednak jak do tej pory, żadnej z polskich drużyn nie udało się chociażby dwa razy z rzędu zagrać z sukcesem w pucharach europejskich. 16

Frekwencja Frekwencja kibiców na meczach odgrywa istotną rolę w wartości ligi oraz jej pozycjonowaniu w międzynarodowym gronie większa liczba kibiców nie tylko ma przełożenie na osiągane wpływy z dnia meczu, ale także wzmaga zainteresowanie sponsorów, co może mieć przełożenie na przychody komercyjne. Oddanie do użytku w 2011 roku kolejnych stadionów pozwoliło na nieznaczny wzrost średniej frekwencji na meczach Ekstraklasy. W sezonie 2011/2012 mecze na żywo najwyższej klasy rozgrywek oglądało średnio 8,8 tys. osób, o 4% więcej niż w poprzednim sezonie. Pomimo kolejnego z rzędu wzrostu frekwencji na polskich stadionach nadal dzieli nas spory dystans do lig Wielkiej Piątki. W tej kategorii zdecydowanym liderem w Europie są tradycyjnie Niemcy. W minionym sezonie u naszych zachodnich sąsiadów każdy mecz zgromadził na stadionie średnio 45,1 tys. widzów. Pod tym względem Bundesliga znacznie przewyższa pozostałe ligi Wielkiej Piątki jej wynik jest o 30% większy niż drugiej pod tym względem angielskiej Premier League oraz dwa razy większy niż włoskiej Serie A. Jeżeli osiągnięta frekwencja kibiców na meczach zostanie odniesiona do liczby ludności państw Wielkiej Piątki, to najwyższą wartością takiego wskaźnika może pochwalić się tradycyjnie angielska Premier League. Liga angielska w tej klasyfikacji wyprzeda hiszpańską Primera Division i niemiecką Bundesligę. W przypadku czołowych trzech lig z Wielkiej Piątki, które zapewniają odpowiednią kombinację jakości widowiska, poziomu rozgrywek, infrastruktury stadionowej i oferty dla kibica, frekwencja na meczach piłkarskich jest na poziomie 0,5% - 0,7% populacji. Średnia frekwencja najwyższej ligi piłkarskiej w krajach Wielkiej Piątki i w Polsce tys 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 0,67% 0,62% 0,50% 0,37% 45,1 0,29% 34,6 28,8 0,19% 22,5 18,9 8,8 Anglia Niemcy Hiszpania Włochy Francja Polska 0,80% 0,70% 0,60% 0,50% 0,40% 0,30% 0,20% 0,10% 0,00% Średnia frekwencja na mecz Całkowita średnia frekwencja w 1 kolejce odniesiona do populacji Źródło: Analiza Deloitte na podstawie danych Eurostatu oraz serwisu www.european-football-statistics.co.uk Piłkarska Liga Finansowa Rok 2011 Czy polska piłka ma szansę na finansowy przełom? 17

Notowana frekwencja jest jednym z kluczowych czynników mających bezpośrednie przełożenie na uzyskane przychody w dniu meczu. Czołowe ligi europejskie uzyskują z tego źródła znacznie wyższe kwoty niż Ekstraklasa. Jest to pochodną nie tylko wyższej frekwencji na meczach ligowych, ale również regularnej gry w europejskich pucharach, bogatszej oferty przygotowanej dla widzów oglądających mecze na żywo oraz wyższej zamożności społeczeństw zachodnich. Rozgrywki angielskiej Premier League, ligi o najwyższym wskaźniku zainteresowania społeczeństwa, zgromadziły na stadionach w trakcie sezonu ponad 6 razy więcej kibiców niż Ekstraklasa. Natomiast przychody uzyskane z dnia meczu były w niej ponad 36 razy większe (w ubiegłym roku ponad 44 razy). Trudno jednak oczekiwać by polskie zespoły generowały z dnia meczu przychody porównywalne do lig, w których występują takie potęgi jak Manchester United, Real Madryt czy Bayern Monachium. Kluby te potrzebują rozegrać jedynie kilka spotkań na własnym stadionie, aby wygenerować przychody z dnia meczu porównywalne z całorocznymi wpływami z tej kategorii wszystkich drużyn Ekstraklasy. Jednakże, ciągły wzrost pojemności nowych stadionów w Polsce pozwala przypuszczać, że przychody z tego źródła będą w najbliższych latach stabilnie rosnąć (więcej szczegółów na ten temat znajduje się w rozdziale Perspektywy). 18

Zarządzanie poziomem wynagrodzeń w Polsce i Europie Porównując stosunek kosztów związanych z wynagrodzeniami do przychodów, w ligach europejskich widoczne są znaczne różnice pomiędzy poszczególnymi krajami. W analizowanych ligach wartość tego wskaźnika wahała się od 53% do 75%. Największą część przychodów na wynagrodzenia przeznaczają Włosi i Francuzi po 75%. Klubom z Serie A udało się obniżyć wartość tego wskaźnika (o 2 punkty procentowe w porównaniu do 2010 roku) dzięki zmniejszeniu kosztów wynagrodzeń przy jednoczesnym wzroście uzyskiwanych przychodów. Z kolei w przypadku Ligue 1, pomimo zachowania tego samego poziomu kosztów wynagrodzeń, wskaźnik ten wzrósł wskutek obniżenia uzyskiwanych przez francuskie kluby wpływów. Najniższy stosunek kosztów wynagrodzeń do przychodów charakteryzuje Niemcy, gdzie wynosi on 53%. W większości analizowanych lig wskaźnik utrzymuje się na poziomie pomiędzy 60% a 70%. W przeciwieństwie do ubiegłorocznej edycji raportu, tym razem w przypadku większości krajów wynagrodzenia rosły wolniej niż przychody, bądź wręcz spadały. Dzięki temu ich udział we wpływach zmniejszał się. W porównaniu do poprzedniego roku największy spadek wskaźnika zanotowała liga austriacka z 67% na 58%. Udział wynagrodzeń w przychodach znacznie zmniejszył się także w Polsce, gdzie obniżył się on poniżej poziomu 70% (z 75% w poprzednim okresie). Z drugiej strony, wartość kosztów wynagrodzeń w stosunku do przychodów istotnie wzrosła w lidze belgijskiej, gdzie wzrostowi płac towarzyszył spadek wpływów. Wartość wskaźnika wynagrodzenia / przychody dla najwyższych lig piłkarskich w wybranych krajach europejskich w sezonie 2010/2011 80% 75% 70% 65% 60% 58% 58% 61% 64% 67% 68% 70% 75% 75% 55% 53% 50% 45% 40% Niemcy Austria Hiszpania Szkocja Holandia Belgia Polska* Anglia Francja Włochy Źródło: Annual Review of Football Finance, Analiza Deloitte na podstawie danych przesłanych przez kluby * Dane dla Polski za rok kalendarzowy 2011 Piłkarska Liga Finansowa Rok 2011 Czy polska piłka ma szansę na finansowy przełom? 19

W tegorocznej edycji rankingu, znaczna część analizowanych klubów Ekstraklasy poprawiła stosunek kosztów wynagrodzeń do osiąganych przychodów. Najczęściej dzięki wyższej dynamice wzrostu wpływów niż płac. W efekcie wartość wskaźnika dla ligi zmalała z 75% do 68%. W przypadku jedynie trzech, z wszystkich analizowanych klubów, udział wynagrodzeń w przychodach nie przekroczył zalecanego poziomu 60%. Najniższy poziom wskaźnika osiągnęły: Zagłębie Lubin (43%), Wisła Kraków (59%) oraz Lechia Gdańsk (60%). W kolejnych pięciu klubach płace przekroczyły 60%, ale były poniżej poziomu ostrzegawczego (70%). Drużynami, które uzyskały wskaźnik mieszczący się w tym przedziale były: Legia Warszawa (61%), Jagiellonia Białystok (61%), Ruch Chorzów (65%), Podbeskidzie Bielsko-Biała (66%) oraz GKS Bełchatów (68%). W przypadku dwóch drużyn wydatki na wynagrodzenia były wyższe niż przychody osiągnięte z analizowanych źródeł. Taka sytuacja miała miejsce w Koronie Kielce (106%) oraz Cracovii (130%). O ile Koronie pomogło to w zajęciu wysokiego miejsca w lidze, to niestety w przypadku drużyny z Krakowa nie przyniosło to pożądanego efektu i klub zajął w minionym sezonie ostatnie miejsce w lidze. Poziom wynagrodzeń i ich stosunek do przychodów może w pewnym stopniu świadczyć o strategii i aspiracjach klubu. Może on bowiem oznaczać chęć inwestowania w zespół, aby w przyszłości, dzięki lepszym wynikom sportowym, osiągać wyższe wpływy. Przykładem drużyny, która zdołała obniżyć wartość wskaźnika dzięki osiągniętym wynikom była Legia Warszawa. Wojskowi od kilku lat utrzymywali poziom wskaźnika wynagrodzeń do przychodów w okolicach 100% walcząc o najwyższe cele na krajowym podwórku. W minionym sezonie drużyna z Warszawy występowała z powodzeniem w Lidze Europejskiej, awansując do fazy grupowej a następnie do 1/16 finału rozgrywek. Osiągnięte dzięki temu dodatkowe wpływy były znacznie większe niż wzrost wynagrodzeń, co przełożyło się na istotne obniżenie stosunku płac do osiąganych przychodów (do poziomu 61%). Wartość wskaźnika wynagrodzenia / przychody klubów Ekstraklasy i I Ligi 180% 160% 140% 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% 2010 2011 Poziom optymalny (60%) * Dane dla sezonu 2011/2012 Źródło: Analiza Deloitte na podstawie danych przesłanych przez kluby 20

Udział kosztów wynagrodzeń w osiąganych przychodach obrazuje sposób zarządzania drużyną, ale tak samo istotnym czynnikiem jest sama wysokość płac w klubach. W angielskiej Premier League można zaobserwować bardzo mocną korelację pomiędzy poziomem wypłacanych wynagrodzeń a miejscem zajmowanym w lidze. Analiza danych za 2011 rok wykazuje, że czołowe drużyny Ekstraklasy dysponowały relatywnie wyższym budżetem płacowym niż zespoły z niższej części tabeli. Pozytywnym wyjątkiem jest Ruch Chorzów. Chorzowski klub przeznaczając na wynagrodzenia stosunkowo niską kwotę, zajął w minionym sezonie drugie miejsce w Ekstraklasie. Z drugiej strony wysokie wydatki na płace w Cracovii nie przełożyły się na osiągnięty wynik sportowy Pasy obroniły się przed spadkiem w sezonie 2010/2011, ale już w następnej edycji rozgrywek zajęły w lidze ostatnie miejsce. W przypadku Wisły Kraków, wyższe wydatki na wynagrodzenia wydawały się niezbędne, aby walczyć w kwalifikacjach do Ligi Mistrzów a potem w fazie grupowej Ligi Europejskiej. Nie pomogły jednak Krakowianom obronić tytułu Mistrza Polski w minionym sezonie. Klub zakończył rozgrywki na 7. pozycji w Ekstraklasie. Poziom wydatków na wynagrodzenia oraz stosunek płac do przychodów są ważnymi wskaźnikami, których monitorowanie i kontrola są jednym z kluczowych aspektów wpływających na efektywne zarządzanie klubem. W kolejnych edycjach raportu, posiadając dane o płacach z dłuższego okresu będzie można dokładniej ocenić długoterminowe trendy, dynamikę ich zmian oraz co najważniejsze przełożenie na uzyskane wyniki sportowe. Wynik sportowy klubów w sezonie 2011/2012 w stosunku do wynagrodzeń w roku 2011 Poziom wynagrodzeń w roku 2011 (mln PLN) 0 5 10 15 20 25 30 35 40 0 1 2 3 Śląsk Wrocław Ruch Chorzów Legia Warszawa Miejsce w tabeli na koniec sezonu 2011/2012 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 * * Lech Poznań Korona Kielce Wisła Kraków Zagłębie Lubin Jagiellonia Białystok Podbeskidzie Bielsko- Biała Lechia Gdańsk GKS Bełchatów ŁKS Łódź 16 Cracovia * Dane dla sezonu 2011/2012 Źródło: Analiza Deloitte na podstawie danych przesłanych przez kluby (Dla klubów, które nie przesłały danych obserwacja została pominięta). Piłkarska Liga Finansowa Rok 2011 Czy polska piłka ma szansę na finansowy przełom? 21

Przegląd klubów Struktura przychodów klubu w roku 2011 29% Przychody klubu 70 60 50 40 30 20 10 0 30% Legia Warszawa Rekordowe przychody w wysokości ponad 64 mln PLN zapewniły warszawskiej Legii pozycję lidera tegorocznego rankingu Piłkarskiej Ligi Finansowej. Stołeczny klub osiągnął najwyższe przychody ze wszystkich klubów w dotychczasowych edycjach raportu, co zapewniło mu po raz pierwszy zwycięstwo w rankingu. Tak istotny wzrost przychodów w 2011 roku Legia Warszawa zawdzięcza głównie udanym występom w Lidze Europejskiej, w której po przejściu dwóch rund kwalifikacyjnych z powodzeniem walczyła w fazie grupowej. Pozwoliło to na ponad dwukrotny wzrost 41% 28,3 19% 20,4 21,2 12% 23,8-22% 34% 15,9 7,9 3,0 5,3 3,8 4,2 6,9 11,1 9,5 7,5 4 7,6 7,7 10,5 9,6 10,9 127% Komercyjne Transmisje Dzień meczu Suma Komercyjne Transmisje Dzień meczu Przychody 2011 64,3 (mln PLN) 2010 28,3 Pojemność stadionu 31 103 Średnia frekwencja (sezon 11/12) 20 928 Średnia frekwencja (sezon 10/11) 17 139 64,3 18,8 19,3 26,1 2006 2007 2008 2009 2010 2011 wpływów z każdej z kategorii. Najwyższe przychody pochodziły z źródeł komercyjnych, które przyniosły ponad 26 mln PLN (w porównaniu do niespełna 11 mln PLN osiągniętych rok wcześniej), co stanowiło 41% wpływów w 2011 roku. Przychody ze sprzedaży praw do transmisji meczów oraz premii za udział w pucharach wyniosły ponad 19 mln PLN, o niecałe 10 mln PLN więcej niż w roku 2010. Osiągnięta przez Wojskowych kwota była drugą najwyższą w Polsce jedynie krakowska Wisła zarobiła z tego źródła więcej. W połowie 2011 roku do użytku została oddana ostatnia trybuna (zawierająca m.in. loże dla VIPów) stadionu przy Łazienkowskiej, dzięki czemu może on pomieścić 31 tys. kibiców. W minionym sezonie Legioniści osiągnęli najwyższą frekwencję na meczach ligowych. Zakończona budowa stadionu oraz wspomniane mecze w Lidze Europejskiej przed własną publicznością zapewniły wzrost wpływów z dnia meczu o niecałe 11 mln PLN (z 7,9 mln PLN w 2010 roku do 18,8 mln PLN) w analizowanym okresie. Legia Warszawa pozostaje jednym z klubów o najbardziej zrównoważonej strukturze przychodów wśród polskich zespołów. Dynamika wzrostu przychodów znacznie przewyższyła wzrost kosztów wynagrodzeń w klubie, dzięki temu zdobywca Pucharu Polski zanotował poprawę procentowej wartości wskaźnika wynagrodzenia/przychody, który wyniósł 61% (w porównaniu do 94% w roku ubiegłym). To czy w roku 2012 Legioniści będą w stanie powtórzyć albo poprawić wynik z tego roku zależy przede wszystkim od ich postawy w rozgrywkach europejskich. Na początku 2012 roku rozegrali ze Sportingiem Lizbona dwumecz w 1/16 finału Ligi Europejskiej. Przed nimi faza kwalifikacyjna sezonu 2012/2013 tychże rozgrywek. Jeżeli Wojskowym udałoby się zakwalifikować do fazy grupowej, to można by się spodziewać kolejnego wzrostu przychodów. Dzięki temu Legia Warszawa stałaby się pierwszym klubem w historii Piłkarskiej Ligi Finansowej, któremu udało się osiągnąć tak wysoki poziom wpływów dwa razy z rzędu. Taki scenariusz zwiększyłby znacznie szansę klubu z Warszawy na obronę pozycji lidera w kolejnej edycji rankingu. 22

Wisła Kraków Wisła Kraków zanotowała w 2011 roku dwukrotnie wyższe przychody niż w roku poprzednim. Pozwoliło to klubowi powrócić na pozycję wicelidera rankingu sprzed dwóch lat. Mistrz Polski sezonu 2010/2011, osiągając wpływy przekraczające 55 mln PLN, wyprzedził o niespełna 17 mln PLN lidera ostatnich trzech edycji Piłkarskiej Ligi Finansowej Lecha Poznań. Do wzrostu przychodów Białej Gwiazdy przyczyniła się, podobnie jak w przypadku warszawskiej Legii, dobra postawa w europejskich rozgrywkach. Krakowska Wisła osiągnęła zwycięstwa w dwóch rundach kwalifikacyjnych Ligi Mistrzów, a od upragnionego awansu do fazy grupowej dzieliła ją jedna bramka w meczu rundy play-off z Apoelem Nikozja. Niestety nie udało się zakwalifikować do rozgrywek grupowych Ligi Mistrzów, ale dobra postawa w kwalifikacjach zapewniła klubowi miejsce w fazie grupowej Ligi Europejskiej. Udział w trzech rundach kwalifikacyjnych Ligi Mistrzów oraz w fazie grupowej Ligi Europejskiej przyniósł Wiśle znaczny wzrost wpływów ze sprzedaży praw do transmisji oraz premii za udział w pucharach z niespełna 12 mln PLN w 2010 roku do ponad 27 mln PLN w analizowanym okresie. Stanowiło to połowę przychodów klubu w 2011 roku. W tej kategorii krakowski klub jest zdecydowanym liderem tegorocznej edycji Piłkarskiej Ligi Finansowej. Wisła Kraków zanotowała także wzrost przychodów komercyjnych, osiągając w 2011 roku wpływy na poziomie 15,7 mln PLN (o niespełna 40% więcej niż w poprzednim okresie). Po osiągnięciu niskich wpływów z dnia meczu w ostatnich dwóch edycjach rankingu, krakowska Wisła prawie potroiła przychody z tej kategorii w roku 2011 do poziomu 12 mln PLN. Tak istotny wzrost przychodów był wynikiem wzrostu frekwencji na meczach ligowych oraz dodatkowych występów w europejskich pucharach. W przeciwieństwie do poprzednich lat, cały rok 2011, Wisła grała już na swoim przebudowanym stadionie przy ulicy Reymonta. Stadion, który przed przebudową mógł pomieścić 24 tys. osób, po ukończeniu budowy, w drugiej połowie 2011 roku, zwiększył swoją pojemność do 33 tys. widzów. Wraz ze wzrostem przychodów, w klubie nastąpił wzrost kosztów wynagrodzeń. Należy jednak podkreślić, że Biała Gwiazda nadal może pochwalić się procentową wartością wskaźnika wynagrodzenia/przychody na poziomie niecałych 60%. Trudno oczekiwać powtórzenia przez Wisłę Kraków wyniku z tej edycji rankingu w 2012 roku. Po zdobyciu Mistrzostwa Polski w 2011 roku i dobrej grze w europejskich rozgrywkach krakowska drużyna zanotowała niezbyt udany sezon 2011/2012. Minione rozgrywki ligowe zakończyła na siódmym miejscu. Tak odległa lokata w lidze oznacza, że Biała Gwiazda nie zagra w europejskich pucharach, które w 2011 roku przyniosły jej kilkanaście milionów PLN z samych premii UEFA za udział i rozegrane mecze. Struktura przychodów klubu w roku 2011 Przychody klubu 60 50 40 30 20 10 0 21,1 22% -8% 50% 19,5 72% 28% 33,6 5,2 5,9 12,2 4,6 4,3 11,3 9,3 11,8-10% 30,1 9,6 3,4 11,9 14,8-10% 27,2 11,8 11,3 Komercyjne Transmisje Dzień meczu Suma Komercyjne Transmisje Dzień meczu Przychody 2011 55,4 (mln PLN) 2010 27,2 Pojemność stadionu 33 130 Średnia frekwencja (sezon 11/12) 16 402 Średnia frekwencja (sezon 10/11) 15 394 4,1 104% 55,4 12,0 27,6 15,7 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Piłkarska Liga Finansowa Rok 2011 Czy polska piłka ma szansę na finansowy przełom? 23

Struktura przychodów klubu w roku 2011 33% Lech Poznań Po trzech latach dominacji w rankingu Piłkarskiej Ligi Finansowej, Lech Poznań, osiągając niższe niż przed rokiem przychody na poziomie 39 mln PLN, tym razem musiał ustąpić miejsca klubom z Warszawy i Krakowa. W konsekwencji klub zajął trzecie miejsce w 2011 roku. Osiągając wpływy na poziomie z 2008 roku, Kolejorz uratował miejsce na najniższym stopniu podium wyprzedając minimalnie Zagłębie Lubin. 44% Klub z Poznania nie był w stanie zbliżyć się do swojego rekordowego wyniku z 2010 roku (61 mln PLN) z powodu braku awansu do europejskich pucharów. Co prawda Lech rozegrał na początku 2011 roku dwumecz w 1/16 finału Ligi Europejskiej (ze Sportingiem Braga), jednak piąte miejsce na koniec sezonu ligowego 2010/2011 nie zapewniło klubowi z Wielkopolski udziału w kolejnych eliminacjach tych rozgrywek. W 2010 roku największym źródłem przychodów klubu były wpływy komercyjne w wysokości 17 mln PLN (w porównaniu do niespełna 26 mln PLN w roku wcześniejszym). Stanowiły one 44% całkowitych przychodów Lecha w analizowanym okresie. Najdotkliwszy spadek wpływów, zarówno pod względem procentowym jak i wartościowym, Kolejorz odczuł w kategorii z dnia meczu. Przychody na poziomie niecałych 13 mln PLN były prawie o połowę niższe niż w 2010 roku. Co prawda klub z Wielkopolski cały 2011 rok grał już na swoim nowym stadionie (otwartym we wrześniu 2010 roku), jednak nie pozwoliło to zrekompensować braku regularnych występów z czołowymi klubami europejskimi. Przychody klubu 23% Przychody Lecha Poznań dopełniają wpływy ze sprzedaży praw do transmisji na poziomie niespełna 9 mln PLN (w porównaniu do 11,5 mln PLN w 2010 roku). 70 60 50 40 30 20 10 0 61 51% -37% 39,1 3% 40,3 23,6 38,7 57% 7,8 24,9 15,1 11,5 12,8 80% 13,8 11,0 7,1 8,4 8,9 2,7 3,2 25,9 3,8 21,5 14,6 15,6 17,1 7,3 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Komercyjne Transmisje Dzień meczu Suma Komercyjne Transmisje Dzień meczu W 2012 roku przed poznańskim Lechem szansa na poprawę osiągniętego wyniku oraz miejsca w rankingu Piłkarskiej Ligi Finansowej. Czwarte miejsce w minionym sezonie Ekstraklasy zagwarantowało Kolejorzowi udział w pierwszej rundzie eliminacji do Ligi Europejskiej. Przed klubem z Poznania długa droga do fazy grupowej, ale gdyby udało mu się przejść wszystkie cztery rundy kwalifikacyjne, to należałoby oczekiwać znacznej poprawy przychodów w 2012 roku. Osiągnięcie wyniku na poziomie z 2010 roku pozwoliłoby klubowi na walkę o fotel lidera w następnej edycji Piłkarskiej Ligi Finansowej. Przychody 2011 38,7 (mln PLN) 2010 61,0 Pojemność stadionu 43 269 Średnia frekwencja (sezon 11/12) 15 757 Średnia frekwencja (sezon 10/11) 18 635 24