Ocena poziomów substancji i klasyfikacja stref woj. podlaskiego w 2004 r

Ocena poziomów substancji i klasyfikacja stref woj. podlaskiego w 2004 r 1 WSTĘP Głównymi celami działań wynikającymi z wprowadzonych w Polsce przepisów prawnych dotyczących ochrony powietrza jest utrzymanie dobrej jakości powietrza w strefach województwa lub jej poprawa poprzez wprowadzenie programów naprawczych tam, gdzie wyniki badań wskazują na przekroczenia dopuszczalnych normatywów. Podstawami tych działań są wykonywane systematycznie dwa rodzaje ocen: ocena klasyfikacji stref na potrzeby ustalenia odpowiedniego sposobu oceny jakości powietrza wykonywana przynajmniej, co 5 lat, ocena poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacja stref województwa na potrzeby określenia zakresu działań na rzecz poprawy jakości powietrza (opracowywania programów ochrony powietrza POP) wykonywana corocznie. Na poziomie województwa, decyzje i kierunki dalszych działań podejmowanych w wyniku wykonywanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska ocen należą do kompetencji Wojewody. 1.1 PODSTAWY PRAWNE Podstawę prawną wykonania corocznej oceny stanowią następujące akty prawne: Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U. Nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz.U. Nr 87, poz. 798). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz.U. Nr 87, poz. 796), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 listopada 2002 r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz.U. Nr 204, poz. 1727), Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 lipca 2000 r. w sprawie wprowadzenia Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS) (Dz.U. Nr 58, poz. 685, z późniejszymi zmianami), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 lipca 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza (Dz.U. Nr 115, poz. 1003). 1

Ocena poziomów substancji i klasyfikacja stref woj. podlaskiego w 2004 r 1.2 CEL OCENY Celami corocznej oceny jakości powietrza wykonywanej na mocy art.89 Ustawy Prawo ochrony środowiska są: dokonanie klasyfikacji stref w oparciu o przyjęte kryteria tj.: dopuszczalny poziom substancji w powietrzu oraz poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji, określone w Rozporządzeniu w sprawie dopuszczalnych poziomów. Klasyfikacja jest podstawą do podjęcia decyzji o potrzebie zaplanowania działań na rzecz poprawy jakości powietrza w danej strefie (opracowywania programów ochrony powietrza POP). uzyskanie informacji o przestrzennych rozkładach zanieczyszczeń na obszarze aglomeracji lub innej strefy, w zakresie umożliwiającym wskazanie obszarów przekroczeń wartości kryterialnych oraz określenie poziomów stężeń występujących na tych obszarach. Informacje te są niezbędne do określenia obszarów wymagających podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza lub, w przypadku uznania wymaganych informacji za niewystarczające podjęcia dodatkowych badań we wskazanych rejonach. wskazanie prawdopodobnych przyczyn występowania ponadnormatywnych stężeń zanieczyszczeń w określonych rejonach (w zakresie możliwym do uzyskania na podstawie posiadanych informacji). wskazanie potrzeb w zakresie wzmocnienia istniejącego systemu monitoringu i oceny. Określenie potrzeb w zakresie modernizacji lub reorganizacji istniejącego w województwie systemu monitoringu stanowiło cel wykonanej wstępnej oceny jakości powietrza. 1.3 ZAKRES OCENY Oceny jakości powietrza obszarów dokonano w strefach, którymi są zgodnie z art. 87 Ustawy Prawo ochrony środowiska: aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tysięcy, obszar powiatu nie wchodzący w skład aglomeracji. Ocena poziomu substancji w powietrzu w strefach, wyróżnia cele: ochronę zdrowia. Klasyfikacja obejmuje ocenę poziomów SO 2, NO 2, pyłu zawieszonego PM10, Pb, O 3, CO i benzenu, ochronę roślin. Klasyfikacja obejmuje ocenę poziomów SO 2, NO x, i O 3. 1.4 WARTOŚCI KRYTERIALNE OBOWIĄZUJĄCE W 2004 ROKU Podstawę klasyfikacji stref w oparciu o wyniki rocznej oceny jakości powietrza, zgodnie z art. 89 ustawy Prawo ochrony Środowiska stanowią: dopuszczalny poziom substancji w powietrzu (w niektórych przypadkach, określono dozwoloną liczbę przekroczeń dopuszczalnego poziomu), dopuszczalny poziom substancji w powietrzu powiększony o margines tolerancji 2

Ocena poziomów substancji i klasyfikacja stref woj. podlaskiego w 2004 r (dozwolone przypadki przekroczeń poziomu dopuszczalnego odnoszą się także do jego wartości powiększonej o margines tolerancji). Wprowadzenie w zapisach prawnych marginesów tolerancji, które co roku ulegają obniżeniu, miało na celu stworzenie okresu dostosowawczego i złagodzenie w czasie wymogów osiągnięcia wartości docelowych. Należy jednak podkreślić, że wartość dopuszczalna powiększona o margines tolerancji nie stanowi tymczasowego stężenia dopuszczalnego, a jedynie złagodzenie wartości kryterialnych do podejmowania określonych działań w okresie przejściowym przed terminem osiągnięcia norm docelowych. Ze względu na ochronę zdrowia ludzi obszar zastosowania określonych kryteriów wartości dopuszczalnych obejmuje teren całego kraju w tym obszary ochrony uzdrowiskowej, dla których w przypadku niektórych zanieczyszczeń (benzenu, NO 2, SO 2, ołów i CO) określono oddzielne normy (bez marginesu tolerancji). W przypadku określania priorytetów działań mających na celu ochronę zdrowia, szczególną uwagę zwrócono na aglomeracje i obszary zamieszkałe o dużej gęstości zaludnienia. Ze względu na ochronę roślin obszar zastosowania określonych kryteriów wartości dopuszczalnych odnosi się do terenu całego kraju z wyłączeniem powiatów grodzkich. Obejmuje obszary parków narodowych, dla których określono oddzielne normy dla SO 2 i NO x (bez marginesu tolerancji). Kryteria oceny ustanowione w celu ochrony roślin dotyczą obszarów niezabudowanych znajdujących się w odległości ponad 20 km od aglomeracji, ponad 5 km od innych miast. Wartości kryterialne obowiązujące w 2004 roku zestawiono w tabelach 1-4. Tabela 1. Ochrona zdrowia - wartości kryterialne dla terenu kraju Substancja Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu [µg/m 3 ] Wartość marginesu tolerancji w roku 2004 Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu powiększony o margines tolerancji za rok 2004 [µg/m 3 ] Dopuszczana częstość przekroczenia dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym Benzen rok kalendarzowy 5 5 10 - Dwutlenek azotu Dwutlenek siarki Jedna godzina 200 60 260 18 razy rok kalendarzowy 40 12 52 - Jedna godzina 350 30 380 24 razy 24 godziny 150 0 150 3 razy Ołów rok kalendarzowy 0.5 0.1 0.6 - Ozon 8 godzin 120 0 120 60 dni* Pył zawieszony 24 godziny 50 5 55 35 razy PM10 rok kalendarzowy 40 1.6 41.6 - Tlenek węgla 8 godzin 10000 2000 12000 - * liczba dni z przekroczeniami poziomu dopuszczalnego w roku kalendarzowym, uśredniona w ciągu ostatnich 3 lat. Jeżeli brak jest wyników pomiarów z 3 lat, podstawę klasyfikacji mogą stanowić wyniki z dwóch lub jednego roku. Tabela 2. Ochrona zdrowia - wartości kryterialne dla obszarów ochrony uzdrowiskowej Substancja Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu [µg/m 3 ] Benzen rok kalendarzowy 4 Dwutlenek azotu Dwutlenek siarki jedna godzina 200 rok kalendarzowy 35 jedna godzina 350 24 godziny 125 Ołów rok kalendarzowy 0.5 Tlenek węgla 8 godzin 5000 Dla ozonu i Pyłu PM10 na terenie uzdrowisk obowiązują kryteria jak dla obszaru kraju (tabela 1) 3

Ocena poziomów substancji i klasyfikacja stref woj. podlaskiego w 2004 r Tabela 3. Ochrona roślin - wartości kryterialne dla terenu kraju Substancja Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu [µg/m 3 ] Tlenki azotu* rok kalendarzowy 30 Dwutlenek siarki rok kalendarzowy 20 Ozon (AOT40) okres wegetacyjny (1 V 31 VII) 24000 µg/m 3 h * suma dwutlenku azotu i tlenku azotu w przeliczeniu na dwutlenek azotu. Tabela 4. Ochrona roślin - wartości kryterialne dla obszarów parków narodowych Substancja Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu [µg/m 3 ] Tlenki azotu* rok kalendarzowy 20 Dwutlenek siarki rok kalendarzowy 15 * suma dwutlenku azotu i tlenku azotu w przeliczeniu na dwutlenek azotu. Dla ozonu na terenie parków narodowych obowiązują kryteria jak dla obszaru kraju (tabela 1) 1.5 ZASADY KLASYFIKACJI STREF Oceny poziomu substancji w powietrzu, a następnie klasyfikacji stref dokonuje się w poszczególnych strefach, w których poziom: choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji, choćby jednej substancji mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym a poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines tolerancji, substancji nie przekracza poziomu dopuszczalnego. Klasyfikacji dokonuje się oddzielnie dla ze względu na cele: ochronę zdrowia (dla terenu kraju w tym uzdrowisk), ochronę ekosystemów (dla terenu kraju, w tym parków narodowych z wyłączeniem miast na prawach powiatu). Klasyfikacji stref dokonuje się oddzielnie dla każdego zanieczyszczenia w strefie, uwzględniając najwyższe stężenia na obszarze strefy, a następnie dokonuje się agregacji uzyskanych klasyfikacji cząstkowych dla poszczególnych zanieczyszczeń. Końcowym wynikiem klasyfikacji jest określenie jednej klasy dla strefy ze względu na ochronę zdrowia i jednej klasy ze względu na ochronę roślin. (dla powiatów grodzkich, klasyfikację przeprowadza się tylko ze względu na ochronę zdrowia). Poziomy i zasady agregacji wyników: Poziom 1. Klasyfikacja wg parametrów. Klasyfikacji dokonuje się dla każdego zanieczyszczenia, dla każdego parametru znajdującego zastosowanie w strefie, z uwzględnieniem obszarów wydzielonych (ochrony uzdrowiskowej, parków narodowych), i różnych czasów uśredniania stężeń dopuszczalnych (rok, 24 godziny, 1 godzina). Poziom 2. Klasyfikacja wg zanieczyszczeń. Każdej strefie przypisuje się jedną z klas dla każdego zanieczyszczenia (oddzielnie ze względu na ochronę zdrowia i ze względu na ochronę roślin). 4

Ocena poziomów substancji i klasyfikacja stref woj. podlaskiego w 2004 r Poziom 3. Klasyfikacja ogólna. Każdej strefie przypisuje się jedną z klas, na podstawie klas wynikowych określonych dla poszczególnych zanieczyszczeń, oddzielnie ze względu na kryteria dotyczące ochrony zdrowia i dotyczące ochrony roślin. Klasa strefy odpowiada w tym przypadku najmniej korzystnej klasie uzyskanej z klasyfikacji według zanieczyszczeń. 1.6 KLASY STREF I WYMAGANE DZIAŁANIA WYNIKAJĄCE Z OCENY W ocenie wyróżniono 3 podstawowe klasy stref: Klasa A: poziom stężeń nie przekracza wartości dopuszczalnej (z uwzględnieniem dozwolonej częstości przekroczeń dla przypadków, gdy są one określone), Klasa B: poziom stężeń powyżej wartości dopuszczalnej, lecz nie przekracza tej wartości powiększonej o margines tolerancji (z uwzględnieniem dozwolonej częstości przekroczeń dla przypadków, gdy są one określone), Klasa C: poziom stężeń przekracza wartość dopuszczalną powiększoną o margines tolerancji (z uwzględnieniem dozwolonej częstości przekroczeń dla przypadków, gdy są one określone). Zaliczenie strefy do określonej klasy wiąże się z określonymi wymaganiami, co do działań na rzecz poprawy jakości powietrza w przypadku, gdy nie są dotrzymane wartości kryterialne lub na rzecz utrzymania tej jakości, (jeżeli spełnia ona przyjęte standardy). W szczególności dotyczy to klasy C gdzie skutkiem takiej oceny strefy jest opracowanie dla niej Programu ochrony powietrza (POP) zawierającego określone decyzje ekonomiczne. Zasady przyjętej klasyfikacji stref i wymagane działania z niej wynikające zestawiono w tabelach 5-6. Tabela 5 Klasyfikacja stref w przypadkach gdy jest określony margines tolerancji Poziom stężeń Klasa strefy Wymagane działania nie przekraczający wartości dopuszczalnej* A Brak powyżej wartości dopuszczalnej* lecz nie przekraczający wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji* B określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych powyżej wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji* C określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych oraz wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji opracowanie programu ochrony powietrza POP * z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń określonych w RMŚ w sprawie dopuszczalnych poziomów stężeń Tabela 6. Klasyfikacja stref w przypadkach gdy margines tolerancji nie jest określony Poziom stężeń Klasa strefy Wymagane działania nie przekraczający wartości dopuszczalnej* A Brak powyżej wartości dopuszczalnej* C określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych działania na rzecz poprawy jakości powietrza opracowanie programu ochrony powietrza POP * z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń określonych w RMŚ w sprawie dopuszczalnych poziomów stężeń. 5

Ocena poziomów substancji i klasyfikacja stref woj. podlaskiego w 2004 r 2 INFORMACJE OGÓLNE O WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM 2.1 POŁOŻENIE I PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY WOJEWÓDZTWA Województwo podlaskie położone jest w północno-wschodniej części Polski, w geograficznym środku Europy i graniczy z trzema województwami: warmińskomazurskim, mazowieckim i lubelskim. Region rozciąga się wzdłuż malowniczej Niziny Podlaskiej, sąsiadującej z Pojezierzem Mazurskim i Niziną Mazowiecką. Od wschodu, na długości około 246 km graniczy z Białorusią, zaś od północy, na 103-kilometrowym odcinku z Litwą. Województwo zajmuje obszar 20180 km 2, co stanowi 6,5% powierzchni Polski (szóste miejsce pod względem obszaru wśród 16 województw). Administracyjnie podzielone jest na 14 powiatów oraz 3 miasta funkcjonujące na prawach powiatu grodzkiego: Białystok, Łomża i Suwałki. Na obszarze tym znajduje się 118 gmin, w tym: 13 gmin miejskich, 23 gminy miejsko-wiejskie, 82 gminy wiejskie. Na terenie województwa znajduje się 36 miast oraz 3942 miejscowości wiejskich. Patrz Załącznik nr 1 Mapa "Podział administracyjny województwa" Patrz Załącznik nr 2 Mapa "Parki i strefy wydzielone z klasyfikacji" 2.2 ZAGADNIENIA ZWIĄZANE Z OCENĄ JAKOŚCI POWIETRZA 2.2.1 EMISJE Głównymi źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza w województwie są ciepłownie miejskie, przemysłowe oraz rozproszone źródła emisji z sektora komunalno bytowego, a także zanieczyszczenia komunikacyjne. Do substancji mających największy udział w emisji zanieczyszczeń, pochodzących głównie z procesów spalania energetycznego należą: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla i pyły. Pozostałe rodzaje zanieczyszczeń emitowane z zakładów przemysłowych zlokalizowanych na terenie województwa wynikają z rodzaju produkcji i stosowanej technologii. Do najczęściej występujących zanieczyszczeń technologicznych należą: węglowodory alifatyczne, aromatyczne i ich pochodne, benzyna, alkohole alifatyczne i ich pochodne, węglowodory pierścieniowe, kwas octowy, butanol, ketony i pochodne, formaldehyd, ksylen, amoniak oraz w mniejszej ilości inne zanieczyszczenia związane ze specyfiką produkcji zakładu. Na obszarze województwa największa emisja zanieczyszczeń do powietrza pochodzi ze źródeł zlokalizowanych w miastach. Do największych źródeł zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego na terenie woj. podlaskiego zaliczono miasta: Białystok, Łomżę i Suwałki, gdzie głównymi źródłami zanieczyszczeń są miejskie przedsiębiorstwa energetyki cieplnej oraz zakłady szczególnie uciążliwe znajdujące się na listach wojewódzkich. 6

Ocena poziomów substancji i klasyfikacja stref woj. podlaskiego w 2004 r W tabeli 7, 8 i 9 zestawiono wielkości emisji i wskaźniki emisji dla poszczególnych zanieczyszczeń i stref w 2004 roku opracowane na podstawie bazy opłat prowadzonej przez Urząd Marszałkowski. Największe źródła zanieczyszczeń przemysłowych na obszarach stref województwa przedstawiono w tabeli 10. Tabela nr 7 Wielkość emisji zanieczyszczeń w strefach woj. podlaskiego Wielkość emisji (Mg/rok) Powiat dwutlenek azotu dwutlenek siarki tlenek węgla dwutlenek węgla pył ogółem augustowski 130,9 205,5 111,1 53100 78,7 białostocki 306,9 289,5 1437,4 75649 190,4 bielski 106,3 182,3 356,7 61351 156,7 grajewski 692,9 369,2 650,7 99900 359,7 hajnowski 171,3 340,9 929,7 120823 418,7 kolneński 61,2 116,1 130,7 36241 33,2 łomżyński 23,8 43,7 71,7 19130 39,2 moniecki 337,1 85,2 114,3 31131 74,9 sejneński 10,6 70,9 390,6 17900 104,2 siemiatycki 13,1 29,3 187,8 23393 17,7 sokólski 70,0 107,0 294,3 47540 63,9 suwalski 2,5 16,1 126,9 3783 18,4 wysokomazowiecki 103,0 151,5 108,8 63361 95,9 zambrowski 94,1 154,4 210,0 53881 98,6 m. Białystok 2135,7 3720,8 659,9 1322770 1093,1 m. Łomża 191,1 605,6 88,4 124449 162,2 m. Suwałki 199,7 633,7 480,8 169681 205,0 Razem 4650,2 7121,7 6349,8 2324083 188,9 dane: baza opłat Urzędu Marszałkowskiego Tabela 8 Wskaźniki emisji zanieczyszczeń powietrza w strefach woj. podlaskiego Powiat pow. strefy (km 2 ) dwutlenek azotu dwutlenek siarki Wskaźnik emisji (Mg/km 2 ) tlenek węgla dwutlenek węgla pył ogółem augustowski 1658 0,08 0,12 0,07 32,03 0,05 białostocki 2987 0,10 0,10 0,48 25,33 0,06 bielski 1385 0,08 0,13 0,26 44,30 0,11 grajewski 967 0,72 0,38 0,67 103,31 0,37 hajnowski 1623 0,11 0,21 0,57 74,44 0,26 kolneński 940 0,07 0,12 0,14 38,55 0,04 łomżyński 1354 0,02 0,03 0,05 14,13 0,03 moniecki 1385 0,24 0,06 0,08 22,48 0,05 sejneński 856 0,01 0,08 0,46 20,91 0,12 siemiatycki 1459 0,01 0,02 0,13 16,03 0,01 sokólski 2054 0,03 0,05 0,14 23,15 0,03 suwalski 1308 0,00 0,01 0,10 2,89 0,01 wysokomazowiecki 1282 0,08 0,12 0,08 49,42 0,07 zambrowski 733 0,13 0,21 0,29 73,51 0,13 m. Białystok 89 24,00 41,81 7,41 14862,58 12,28 m. Łomża 33 5,79 18,35 2,68 3771,18 4,92 m. Suwałki 65 3,07 9,75 7,40 2610,48 3,15 średnio 2,0 4,21 1,24 1281,5 1,3 dane: baza opłat Urzędu Marszałkowskiego 7

Ocena poziomów substancji i klasyfikacja stref woj. podlaskiego w 2004 r Tabela 9 Wskaźniki emisji zanieczyszczeń powietrza w strefach woj. podlaskiego Wskaźnik emisji (Mg/osoba) Powiat ludność (tyś.) dwutlenek azotu dwutlenek siarki tlenek węgla dwutlenek węgla pył ogółem augustowski 59 2,22 3,48 1,88 900,00 1,33 białostocki 138,6 2,21 2,09 10,37 545,81 1,37 bielski 61,1 1,74 2,98 5,84 1004,11 2,56 grajewski 50,7 13,67 7,28 12,83 1970,41 7,09 hajnowski 49,9 3,43 6,83 18,63 2421,30 8,39 kolneński 40,1 1,53 2,90 3,26 903,77 0,83 łomżyński 50,9 0,47 0,86 1,41 375,83 0,77 moniecki 43,7 7,71 1,95 2,62 712,38 1,71 sejneński 21,6 0,49 3,28 18,08 828,70 4,82 siemiatycki 49,8 0,26 0,59 3,77 469,74 0,36 sokólski 74,1 0,94 1,44 3,97 641,57 0,86 suwalski 35,5 0,07 0,45 3,57 106,56 0,52 wysokomazowiecki 60,1 1,71 2,52 1,81 1054,26 1,60 zambrowski 45,1 2,09 3,42 4,66 1194,70 2,19 m. Białystok 291,7 7,32 12,76 2,26 4534,69 3,75 m. Łomża 63,7 3,00 9,51 1,39 1953,67 2,55 m. Suwałki 69 2,89 9,18 6,97 2459,14 2,97 średnio 3,04 4,21 6,08 1298,63 2,57 Do oszacowania emisji rocznych za 2004 r. posłużyły dane z bazy opłatowej Urzędu marszałkowskiego. Biorąc pod uwagą zawartość bazy do obliczeń rocznych wielkości emisji przyjęto sumę z kwartałów II i III oraz podwojoną wartość emisji z kwartału I. Emisje związków benzenu i ołowiu wykazywane przez podmioty gospodarcze i wynikające z prowadzonej przez nie działalności, stanowiły wartości marginalne. Jedynym istotnym źródłem tych zanieczyszczeń na obszarze województwa, a w szczególności benzenu, jest transport drogowy (spalanie paliw w silnikach samochodowych). Brak jest jednak aktualnie wystarczających danych do zbilansowania emisji tego zanieczyszczenia. Tabela nr 10 Wykaz największych źródeł emisji według powiatów Lp. Zakład powiat augustowski 1 GIGA ZAKŁAD ENERGETYKI CIEPLNEJ Augustów powiat białostocki 1 PUDH "INKLUZ" Al. Łomża (dzierżawca kotłowni SPP ZOZ w Choroszczy) 2 ZAKŁADY NAPRAWCZE TABORU KOLEJOWEGO S.A. Łapy 3 KRAJOWA SPÓŁKA CUKROWA (Cukrownia Łapy) 4 ZAKŁAD ENERGETYKI CIEPLNEJ WODOCIĄGOW I KANALIZACJI SP. Z O.O. Choroszcz powiat bielski 1 MLEKOVITA-BIELMLEK SP. Z O.O. Bielsk Podlaski 2 HOOP S.A. W WARSZAWIE Zakład Produkcyjny Nr 1 w Bielsku Podlaskim 3 MIEJSKIE PRZEDSIEBIORSTWO ENERGETYKI CIEPLNEJ S.A. Bielsk Podlaski powiat grajewski 1 PFLEIDERER ZAKŁADY PŁYT WIÓROWYCH S.A. Grajewo 2 PRZEDSIĘBIORSTWO ENERGETYKI CIEPLNEJ SP. Z O.O. Grajewo 3 SPÓŁDZIELNIA MLECZARSKA "MLEKPOL" Grajewo powiat hajnowski 1 FURNEL S.A. Siedziba w Hajnówce 2 PRZEDSIĘBIORSTWO CERAMIKI BUDOWLANEJ Lewkowo Stare 3 PRZEDSIEBIORSTWO ENERGETYKI CIEPLNEJ Sp. z o.o. Hajnówka 8

Ocena poziomów substancji i klasyfikacja stref woj. podlaskiego w 2004 r powiat kolneński 1 SPÓŁDZIELNIA MLECZARSKA "MLEKPOL" Grajewo ZPM Kurpianka Kolno powiat łomżyński 1 PRZEDSIĘBIORSTWO PRODUKCJI BETONÓW "PREFBET" SP. Z O.O. Śniadowo powiat moniecki 1 MONIECKA SPÓŁDZIELNIA MLECZARSKA Mońki 2 PRZEDSIĘBIORSTWO ENERGETYKI CIEPLNEJ SP. Z O.O. Mońki powiat sejneński 1 SPÓŁDZIELNIA MLECZARSKA "MLEKPOL" Grajewo (kotłownia węglowa w Sejnach) powiat siemiatycki 1 PRZEDSIĘBIORSTWO KOMUNALNE SPÓŁKA Z O.O. Siemiatycze powiat sokólski 1 MVV ESCO POLSKA Sokółka 2 SPÓŁDZIELNIA MLECZARSKA SOMLEK Sokółka 3 MIEJSKIE PRZEDSIEBIORSTWO ENERGETYKI CIEPLNEJ SP. Z O.O. Sokółka powiat suwalski brak większych źródeł emisji powiat wysokomazowiecki 1 SPÓŁDZIELNIA MLECZARSKA "MLEKOVITA" Wysokie Mazowieckie powiat zambrowski 1 ZAMBROWSKIE CIEPŁOWNICTWO I WODOCIAGI SP. Z O.O. Zambrów 2 PRZEDSIĘBIORSTWO PRZEMYSŁU BAWEŁNIANEGO "ZAMTEX" S.A. Zambrów powiat m. Białystok 1 ELEKTROCIEPŁOWNIA BIAŁYSTOK S.A. 2 MIEJSKIE PRZEDSIĘBIORSTWO ENERGETYKI CIEPLNEJ SP. Z O.O. 3 PPH SILIKATY-BIAŁYSTOK powiat m. Łomża 1 MIEJSKIE PRZEDSIĘBIORSTWO ENERGETYKI CIEPLNEJ SP. Z O.O. 2 PRZEDSIĘBIORSTWO PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO "PEPEES" S.A. powiat m. Suwałki 1 PRZEDSIEBIORSTWO ENERGETYKI CIEPLNEJ SP. Z O.O. Według danych WIOŚ wielkość emisji przemysłowej z terenu województwa dla zanieczyszczeń pyłowych wynosiła w 2004 roku 3,1 tys. ton. Była wyższa niż w latach poprzednich (2003 roku 2,8 tys. ton 2002 2,9 tyś. ton). Emisja zanieczyszczeń gazowych wyniosła w 2004 roku ok.18,1 tys. ton (bez CO 2 ). Tu również obserwowano wzrost (2003 16,8 tyś. 2002-9 tys.ton). 9

Ocena poziomów substancji i klasyfikacja stref woj. podlaskiego w 2004 r Zmiany emisji z terenu woj. podlaskiego w latach 2002-2004 tys.ton 25 20 15 10 5 Zanieczyszczenia gazow e (bez CO2) Zanieczyszczenia pyłow e 0 2002 2003 2004 dane WIOŚ Struktura emisji zanieczyszczeń z powiatów woj. podlaskiego w 2004 roku Suwałki Białystok wysokomazowiecki sokólski sejneński łomzyński hajnowski bielski pyły gazy (bez CO2) augustowski 0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 ton/rok dane WIOŚ Lokalizacja największych obiektów emisji znajduje się w powiatach grodzkich: Białystok, Łomża i Suwałki. Mniejsze źródła znajdują się w Grajewie, Hajnówce, Sokółce, Wysokim Mazowieckim oraz w Łapach (powiat białostocki). Pozostałe obiekty to niewielkie zakłady w skali województwa. Struktura emisji zanieczyszczeń wg sektorów wykazuje, że głównym źródłem emisji SO 2 w województwie jest sektor zaopatrzenia w energię cieplną. W działalności produkcyjnej największy udział w emisji SO 2 miały działy produkcji artykułów spożywczych i napojów, włókiennictwo, produkcji drewna i wyrobów drewnianych. 10

Ocena poziomów substancji i klasyfikacja stref woj. podlaskiego w 2004 r Źródłem emitowanych zanieczyszczeń pyłowych jest głównie energetyka. Także większość zanieczyszczeń gazowych w postaci SO 2 i NO x pochodzi z energetycznego spalania paliw. Szacunkowe wskaźniki emisji z terenu województwa w 2004 roku (Tab. nr 9) kształtują się następująco: wskaźnik emisji dwutlenku azotu wyemitowany przez zakłady przemysłowe oszacowano na poziomie 2,0 Mg/km 2. Najwyższe wskaźniki osiągnęły strefy: powiat grodzki miasta Białystok (24,0), miasta Łomży (5,79), miasta Suwałki (3,07) powiat grajewski (0,72) oraz powiat moniecki (0,24). W pozostałych strefach wskaźniki emisji nie przekroczył 0,11 Mg/km 2. wskaźnik emisji dwutlenku siarki oszacowano na poziomie 4,21 Mg/km 2. Najwyższe wskaźniki osiągnęły strefy: powiat grodzki miasta Białystok (41,81), miasta Łomża (18,35) i miasta Suwałki (9,75) oraz powiat grajewski (0,38 Mg/km 2 ). W pozostałych strefach wskaźniki emisji nie przekroczył 0,22 Mg/km 2. wskaźnik emisji tlenku węgla oszacowano na poziomie 1,24 Mg/km 2. Najwyższe wskaźniki osiągnęły strefy: powiat grodzki miasta Białystok (7,41), miasta Suwałki (7,4) miasta Łomża (2,68), powiat grajewski (0,67), hajnowski (0,57), białostocki (0,48), sejneński (0,46). W pozostałych strefach wskaźniki emisji nie przekroczył 0,24 Mg/km 2. wskaźnik emisji dwutlenku węgla oszacowano na poziomie poniżej 1281,5 Mg/km 2. Najwyższe wskaźniki osiągnęły strefy: powiat grodzki miasta Białystok (14862,58), miasta Łomży (3771,18), oraz miasta Suwałki (2610,48) oraz powiat grajewski (103,31). W pozostałych strefach wskaźniki emisji nie przekroczył 100 Mg/km 2. wskaźnik emisji zanieczyszczeń pyłowych wyemitowanych przez zakłady przemysłowe oszacowano na poziomie poniżej 1,3 Mg/km 2. Najwyższe wskaźniki osiągnęły strefy: powiat grodzki miasta Białystok (12,28), miasta Łomża (4,92) oraz miasta Suwałki (3,15) oraz powiat grajewski (0,37). W pozostałych strefach wskaźniki emisji nie przekroczył 0,26 Mg/km 2. 2.2.2 PROBLEMY W ZAKRESIE OCHRONY POWIETRZA Porównując lata 1998 2004 daje się zauważyć tendencję wzrostową emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych (SO 2 i NO 2 ) z terenu województwa. Największy wzrost emisji pyłów wystąpił w powiecie: miasta Białystok, miasta Łomża, miasta Suwałki, grajewskim oraz hajnowskim. Największy wzrost emisji zanieczyszczeń gazowych zanotowano w powiecie: miasta Białystok, miasta Suwałki, białostockim, augustowskim oraz hajnowskim. Porównanie szacunkowych danych WIOŚ (uzyskanych z bazy opłatowej Urzędu Marszałkowskiego) z danymi Głównego Urzędu Statystycznego potwierdza, że przyczyny tego zjawiska leżą w postępującym rozwoju gospodarczym, przy jednocześnie niewielkiej dostępności tanich technologii, pozwalających na ograniczenie ich emisji. Duże znaczenie w ogólnym bilansie zanieczyszczeń z terenu województwa (stref) ma również trudny do oszacowania i nie ujmowany dotychczas w danych statystycznych sektor tzw. niskiej emisji ze źródeł małych i niezorganizowanych, do których zalicza się głównie 11

Ocena poziomów substancji i klasyfikacja stref woj. podlaskiego w 2004 r paleniska domowe, małe kotłownie, obiekty rzemieślniczo-usługowe oraz sektor transportu kołowego. 3 OPIS SYSTEMU OCENY W wyniku wprowadzonych nowych wymogów prawnych dotyczących metodyk oceny i badań jakości powietrza, w roku 2003 podjęto działania modernizacyjne systemu pomiarów imisji powietrza koniecznego do corocznej oceny stref. Uruchomiono 2 stacje pomiarowe w aglomeracji białostockiej (stacji tła miejskiego i podmiejskiej) oraz stację tła wiejskiego do oceny narażenia ekosystemów. Pracują one od września 2004 r. Zmodernizowano również aparaturę pomiarową na istniejących stacjach WIOŚ w Łomży i w Suwałkach (automatyczny pomiar pyłu zawieszonego PM10). Planowane jest także zautomatyzowanie pomiaru SO 2 i NO 2 na tych stacjach. Ocenę jakości powietrza i klasyfikację stref za 2004 r. wykonano na podstawie wyników pomiarów ze stacji imisji zlokalizowanych na terenie województwa. Badania uzupełniono pomiarami laboratorium mobilnym prowadzonymi w wybranych powiatach województwa oraz obiektywnymi metodami szacowania emisji. Wyniki z 3 stacji pomiarowych (tła miejskiego, podmiejskiej i tła wiejskiego) posłużyły w tej ocenie do prognozowania rozkładu zanieczyszczeń (w pełni wyniki zostaną wykorzystane do przyszłej oceny, gdyż późne uruchomienie stacji spowodowało nie spełnienie w 2004 roku zapisanych w prawie wymogów czasowych dla badań ciągłych). W klasyfikacji stref za 2004 r. uwzględniono również wyniki z przeprowadzonego w 2003 roku programu badań metodą pasywną. Zestawienia: obszarów chronionych i uzdrowisk w strefach, lokalizacji stanowisk pomiarowych, zakresów badań, zastosowanych metod oceny i charakterystyk serii pomiarowych przedstawiono w tabelach. 12

Ocena poziomów substancji i klasyfikacja stref woj. podlaskiego w 2004 r Tabela 11 Lista stref Nazwa strefy / powiatu Kod powiatu/strefy Na terenie strefy znajdują się obszary (Oz, OzR, Uz, PN)* Liczba stanowisk pomiarowych wykorzystanych w OR dla poszczególnych zanieczyszczeń w strefie Inne metody oceny stosowane w strefie** Aglomeracja [tak/nie] Powierzchnia strefy [km 2 ] 1 2 3 4 5 6 7 8 augustowski 4.20.26.01 Oz, OzR, Uz, PN 1 SO 2 ; 1- NO 2 ; 1- CO, 1 O3, C 6 H 6 3 nie 1658 59 1- PM10,1- Pb; białostocki 4.20.26.02 Oz, OzR, Uz, PN NOx 2; CO 2; O3 1; Pb-2 PM10-2 nie 2987 138,6 SO 2 ;- 2; NO 2 3; C 6 H 6-3 bielski 4.20.26.03 Oz, OzR NOx 2; CO 2; O3 1; Pb-2; PM10-2 nie 1385 61,1 SO 2 ;- 2; NO 2 3; C 6 H 6-3 grajewski 4.20.27.04 Oz, OzR, PN NOx 2; CO 2; ; O3 1; Pb-2 ; PM10-2 nie 967 50,7 SO 2 ;- 2; NO 2 3; C 6 H 6-3 hajnowski 4.20.26.05 Oz, OzR, PN NOx 2; CO 2; ; O3 1; Pb-2 ; PM10-2 nie 1623 49,9 SO 2 ;- 2; NO 2 3; C 6 H 6-3 kolneński 4.20.27.06 Oz, OzR NOx 2; CO 2; ; O3 1; Pb-2; PM10-2 nie 940 40,1 SO 2 ;- 2; NO 2 3; C 6 H 6-3 łomżyński 4.20.27.07 Oz, OzR NOx 2; CO 2; O3 1; Pb-2 ; PM10-2 nie 1354 50,9 SO 2 ;- 2; NO 2 3; C 6 H 6-3 moniecki 4.20.26.08 Oz, OzR, PN NOx 2; CO 2; O3 1; Pb-2 PM10-2 nie 1385 43,7 SO 2 ;- 2; NO 2 3; C 6 H 6-3 sejneński 4.20.26.09 Oz, OzR, PN NOx 2; CO 2; ; O3 1; Pb-2; PM10-2 nie 856 21,6 SO 2 ;- 2; NO 2 3; C 6 H 6-3 siemiatycki 4.20.26.10 Oz, OzR NOx 2; CO 2; O3 1; Pb-2; PM10-2 nie 1459 49,8 SO 2 ;- 2; NO 2 3; C 6 H 6-3 sokólski 4.20.26.11 Oz, OzR, PN NOx 2; CO 2; O3 1; Pb-2 ; PM10-2 nie 2054 74,1 SO 2 ;- 2; NO 2 3; C 6 H 6-3 suwalski 4.20.26.12 Oz, OzR, PN NOx 2; CO 2; O3 1; Pb-2; PM10-2 nie 1308 35,5 SO 2 ;- 2; NO 2 3; C 6 H 6-3 wysoko-mazowiecki 4.20.27.13 Oz, OzR NOx 2; CO 2; O3 1; Pb-2; PM10-2 nie 1282 60,1 SO 2 ;- 2; NO 2 3; C 6 H 6-3 zambrowski 4.20.27.14 Oz, OzR NOx 2; CO 2; O3 1; Pb-2; PM10-2 nie 733 45,1 SO 2 ;- 2; NO 2 3; C 6 H 6-3 miasta Białystok 4.20.26.61 Oz 1- PM10; 1- Pb NOx 2; CO 2; O3 1; SO 2 ;- 3 NO 2 3 C 6 H 6-3 tak 89 291,7 miasta Łomża 4.20.27.62 Oz 1 SO 2 ; 1- NO 2 ; 1-PM10 1 Pb NOx 2; CO 2; O3 1; nie 33 63,7 miasta Suwałki 4.20.26.63 Oz 1 SO 2 ; 1- NO 2 ; 1-PM10 NOx 2; CO 2; O3 1; Pb-2 nie 65 69 *- oznaczenia: Oz obszar zwykły, do którego odnoszą się wartości dopuszczalnych stężeń określone dla terenu kraju OzR obszar zwykły, do którego odnoszą się wartości dopuszczalnych stężeń określone ze względu na ochronę roślin Uz obszar ochrony uzdrowiskowej; PN obszar parku narodowego ** - podano zanieczyszczenie i numer kolejny metody opisanej w tabeli 12 Ludność [tys.] 13

Ocena poziomów substancji i klasyfikacja stref woj. podlaskiego w 2004 r Tabela 12. Metody wykorzystane w ocenie, inne niż pomiary w stałych punktach Numer metody Opis metody 1 Analogia do wyników badań ozonu ze stacji w Diablej Górze i Jarczewie 2 Obiektywne metody szacowania emisji 3 Analogia do pomiarów wykonanych w innym okresie Tabela 13 Wykaz stałych stacji pomiarowych, z których wyniki wykorzystano w ocenie Stacja Strefa Substancje, podstawowy czas uśredniania*, kompletność w stosunku do programu pomiarowego [%], pokrycie roku łącznym czasem pomiarów[%] miejscowość kod krajowy stacji Nazwa strefy / powiatu Kod strefy czas uśredniania kompletność C6H6 pokrycie roku czas uśredniania kompletność NO2 pokrycie roku czas uśredniania kompletność NOx pokrycie roku czas uśredniania kompletność SO2 pokrycie roku czas uśredniania kompletność Pb pokrycie roku czas uśredniania kompletność O3 pokrycie roku czas uśredniania kompletność PM10 pokrycie roku czas uśredniania kompletność CO pokrycie roku Białystok Łomża PdBialyLegionowa8 miasta Białystok 4.20.26.61 - PdLomzaKopernika16 miasta Łomża 4.20.27.62 - - - - - - - - - - - - rok 100 100 - - - 24 99 94 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 24 - - - - - Łomża Suwałki PdLomzaSikorskiego miasta Łomża 4.20.27.62 - - - 24 99 99 - - - 24 99 99 - - - - - - 1 - - - - - PdSuwPulaski** Miasta Suwałki 4.20.26.63 - - - 24 97 97 - - - 24 97 97 - - - - - - 24 99 83 - - - * - wstawiono symbole: 1 dla pomiarów stężeń 1-godz. lub 30-min; 24 dla pomiarów stężeń 24 godzinnych; i dla pomiarów z innym czasem ekspozycji/poboru prób/uśredniania pod tabelą należy podać ten czas ** - podano ogólny czas uśredniania 24 godziny jednakże w maju na stanowisku rozpoczęto pomiar automatyczny z czasem uśredniania 1 godzina Patrz Załącznik nr 3 Mapa "Lokalizacja stacji pomiarowych w 2004 r." 14

Ocena poziomów substancji i klasyfikacja stref woj. podlaskiego w 2004r 4 WYNIKI KLASYFIKACJI STREF W 2004 ROKU 4.1 KLASYFIKACJA OGÓLNA STREF KRYTERIUM OCHRONA ZDROWIA Tabela 14. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna dla każdej strefy, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla Klasa Kod strefy/ Lp. Nazwa strefy/powiatu obszaru całej strefy ogólna Działania wynikające z klasyfikacji Uwagi powiatu SO 2 NO 2 PM10 Pb C 6 H 6 CO O 3 strefy 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 1. augustowski 4.20.26.01 A A A A A A A A 1/ Wzmocnienie systemu oceny stężenia benzenu poprzez rozszerzenie pomiarów. 2. białostocki 4.20.26.02 A A A A A A A A 1/ Wzmocnienie systemu oceny stężenia benzenu poprzez rozszerzenie pomiarów 2/ Wzmocnienie systemu oceny pyłu PM10 lab. mobilne pomiary regularne w ciągu roku w uzdrowisku 3. bielski 4.20.26.03 A A A A A A A A 1/ Wzmocnienie systemu oceny pyłu PM10 lab. mobilne pomiary zimowe 4. grajewski 4.20.27.04 A A A A A A A A 1/ Wzmocnienie systemu oceny pyłu PM10 lab. mobilne pomiary regularne w ciągu roku 5. hajnowski 4.20.26.05 A A B A A A A B 1/ Kontynuacja pomiarów pyłu PM10 lab. mobilne a) pomiary regularne w ciągu roku 6. kolneński 4.20.27.06 A A A A A A A A - 7. łomżyński 4.20.27.07 8. moniecki 4.20.26.08 9. sejneński 4.20.26.09 10. siemiatycki 4.20.26.10 11. sokólski 4.20.26.11 12. suwalski 4.20.26.12 13. wysokomazowiecki 4.20.27.13 14. zambrowski 4.20.27.14 15. miasta Białystok 4.20.26.61 16. miasta Łomża 4.20.27.62 17. miasta Suwałki 4.20.26.63 A A A A A A A A - A A A A A A A A - A A A A A A A A - A A A A A A A A - A A A A A A A A 1/ Wzmocnienie systemu oceny pyłu PM10 lab. mobilne - pomiary zimowe. A A A A A A A A - A A A A A A A A - A A A A A A A A - A A A A A A A A 1/ Kontynuacja badań do oceny stężenia SO 2, NO 2 i PM10, O 3, NOx, NO 2, CO i C 6 H 6 pomiar w stacjach automatycznych 2/ Wzmocnienie systemu oceny stężeń poprzez pomiar pyłu PM 2,5 A A B A A A A B 1/ Kontynuacja badań do oceny pyłu PM10 a) A A B A A A A B 1/ Kontynuacja badań do oceny pyłu PM10 a) a) klasa ogólna strefy B ze względu na klasę jednego zanieczyszczenia (pyłu PM10). Dla pozostałych zanieczyszczeń w strefie klasa A 15

Ocena poziomów substancji i klasyfikacja stref woj. podlaskiego w 2004r Patrz Załącznik nr 4 Mapa "Klasyfikacja wynikowa stref - kryterium ochrona zdrowia" 4.2 KLASYFIKACJA OGÓLNA STREF KRYTERIUM OCHRONA ROŚLIN Tabela 15. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna dla każdej strefy, uzyskane w OR dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin Lp. Nazwa strefy/powiatu Kod strefy/powiatu Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy Klasa ogólna Działania wynikające z klasyfikacji Uwagi SO 2 NO x O 3 strefy 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1. augustowski 4.20.26.01 A A A A a) 2. białostocki 4.20.26.02 3. bielski 4.20.26.03 4. grajewski 4.20.27.04 5. hajnowski 4.20.26.05 6. kolneński 4.20.27.06 7. łomżyński 4.20.27.07 8. moniecki 4.20.26.08 9. sejneński 4.20.26.09 10. siemiatycki 4.20.26.10 A A A A a) A A A A a) A A A A a) A A A A a) A A A A a) A A A A a) A A A A a) A A A A a) A A A A a) 11. sokólski 4.20.26.11 A A A A 1/ Kontynuacja systemu oceny stężenia ozonu i NO x - pomiar na automatycznej stacji pomiarowej do badania przestrzegania kryteriów określonych w celu ochrony roślin. Uzyskiwane wyniki będą stanowiły wartość odniesienia dla pozostałych stref woj. podlaskiego 12. suwalski 4.20.26.12 A A A A a) a) 13. wysokomazowiecki 4.20.27.13 14. zambrowski 4.20.27.14 A A A A a) A A A A a) a) - ocenę klasy strefy ze względu na zanieczyszczenie SO 2 (klasa A), z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony roślin, przeprowadzono na podstawie wyników uzyskanych na stacjach zlokalizowanych w miastach powiatowych. Z niskich stężeń notowanych w tych miastach tj. na obszarach zurbanizowanych i uprzemysłowionych można wnioskować, że na obszarach pozamiejskich będą one jeszcze niższe. 16

Ocena poziomów substancji i klasyfikacja stref woj. podlaskiego w 2004r Patrz Załącznik nr 5 Mapa "Klasyfikacja wynikowa stref - kryterium ochrona roślin" 5 LISTA STREF ZAKWALIFIKOWANYCH DO OPRACOWYWANIA PROGRAMÓW OCHRONY POWIETRZA Na podstawie uzyskanych wyników klasyfikacji stref województwa podlaskiego uzyskanych w 2004 należy stwierdzić, iż nie zachodzi konieczność opracowania programów ochrony powietrza mających na celu poprawę jakości parametrów powietrza zarówno dla kryterium ochrony zdrowia, jak i kryterium ochrony roślin (brak stref klasy C). 6 OBSZARY Z PRZEKROCZENIAMI WARTOŚCI DOPUSZCZALNYCH W 2004 r. w dwóch strefach (powiat m. Suwałki i m. Łomża) zmodernizowano stanowiska do pomiaru pyłu zawieszonego PM10. Do końca kwietnia tego roku prowadzono pomiar metodą manualną. Od maja na obu stanowiskach rozpoczęto pomiar automatyczny. W powiecie m. Łomża nastąpiła zmiana lokalizacji stanowiska, a w powiecie m. Suwałki lokalizacja stanowiska pozostała niezmieniona. W związku z powyższym w tych strefach nie uzyskano w 2004 roku jednorodnych serii pomiarowych i trudno jest jednoznacznie porównać wyniki z serii wykonywanych dwiema różnymi metodami. Analiza uzyskanych danych dla strefy miasta Suwałki wskazuje, przy uwzględnieniu metodyki przeliczania stężeń pyłu, że strefa powiatu miasta Suwałki z dużym prawdopodobieństwem powinna posiadać klasę C. Brak pełnej jednorodnej serii pomiarowej (uzyskano serie wykonane różnymi metodami pomiaru) spowodował zaniechanie takiej klasyfikacji w roku 2004 gdyż podjęcie takiej decyzji wiąże się z wdrożeniem programu ochrony powietrza (POP) i skutkuje poniesieniem znacznych nakładów finansowych na jego opracowanie i wdrożenie. Na stanowiskach pomiarowych zlokalizowanych na terenie województwa podlaskiego przekroczenia wartości kryterialnych dla kryterium ochrona zdrowia zanotowano tylko w zakresie pyłu zawieszonego PM10. Przy uwzględnieniu dopuszczalnej ilości przekroczeń wartości dopuszczalnej i wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji trzy powiaty zakwalifikowano do klasy B. Dla pozostałych zmierzonych parametrów nie notowano przekroczeń wartości dopuszczalnych. Tabela 16. Wykaz stacji z przekroczeniami wartości kryterialnych - ochrona zdrowia Lp. Kod stacji/powiat Kod strefy/ powiatu Rodzaj zanieczyszczenia pył PM10 Przekroczenia wartości uśrednionych klasa strefy Prawdopodobna przyczyna przekroczenia* 1. PdLomSikorskiego/powiat miasta Łomża 4.20.27.62 24 h B S5,S1, S8 2. PdSuwPulaski/ powiat miasta Suwałki* 4.20.26.63 24h B S5,S2, S10 3. Laboratorium mobilne/powiat hajnowski 4.20.26.05 24h B S5, S1 S1 centrum miasta z intensywnym ruchem samochodów S2 bliskość głównej drogi S5 emisja z indywidualnego ogrzewania budynków. S8 naturalne źródła emisji lub zjawiska 17

Ocena poziomów substancji i klasyfikacja stref woj. podlaskiego w 2004r S10 napływ zanieczyszczeń powietrza spoza granic kraju * - duże prawdopodobieństwo wystąpienia klasy C W klasyfikacji ze względu na ochronę roślin nie wystąpiły na terenie województwa strefy z przekroczeniami wartości kryterialnych. 7 OCENA ISTNIEJĄCEGO SYSTEMU OCENY JAKOŚCI POWIETRZA W roku 2004 system pomiarowy stacji stacjonarnych na terenie województwa tworzyły 2 stacje WIOŚ w Łomży i w Suwałkach, 1 stacja Inspekcji Sanitarnej w Białymstoku, stanowiska pomiarowe metody pasywnej oraz 2 stanowiska utworzone za pomocą laboratorium mobilnego. Stacje te nie spełniały wymaganych przepisami potrzeb do oceny corocznej powietrza w strefach. Zgodnie z art. 90 Ustawy prawo ochrony środowiska podjęto w 2003 roku działania modernizacyjne sieci pomiarowej. Prace ukończono w 2004 r. Aktualnie sieć monitoringu powietrza spełnia wymogi przepisów. 8.1. NA TERENIE AGLOMERACJI BIAŁOSTOCKIEJ Uwzględniając wyniki oceny stref ze względu na ochronę zdrowia oraz rodzaj strefy (aglomeracja) w 2004 r. rozpoczęto (z dniem 01. września 2004 r.) automatyczny pomiar: stężeń dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, benzenu i tlenku węgla na stacji tła miejskiego zlokalizowanej na terenie aglomeracji w miejscu zapewniającym reprezentatywność pomiarów dla obszaru kilku km 2, stężeń ozonu, dwutlenku azotu i tlenków azotu oraz dwutlenku siarki na stacji podmiejskiej zlokalizowanej na obrzeżach aglomeracji po stronie zawietrznej dla dominującego kierunku lub kierunków wiatru występujących w warunkach sprzyjających do powstawania wysokich stężeń ozonu. 8.2. NA TERENIE POWIATU MIEJSKIEGO ŁOMŻA Uwzględniając wykonaną ocenę stref ze względu na ochronę zdrowia, z której wynika przekroczenie dopuszczalnego poziomu stężeń pyłu PM10, konieczne jest prowadzenie pomiarów manualnych w stałych punktach pomiarowych w sposób ciągły. Pomiar PM10 wykonywany jest w tej strefie na stacji pracującej pod nadzorem WIOŚ. W celu zapewnienia pełnej zgodność z obowiązującymi wymogami na potrzeby oceny stref, zakupiono nowy pyłomierz do automatycznego pomiaru pyłu PM10. Stanowisko uruchomiono w maju 2004 r. 8.3. NA TERENIE POWIATU MIEJSKIEGO SUWAŁKI Uwzględniając wykonaną ocenę stref ze względu na ochronę zdrowia, z której wynika przekroczenie dopuszczalnego poziomu stężeń pyłu PM10, konieczne jest prowadzenie pomiarów manualnych w stałych punktach pomiarowych w sposób ciągły. Pomiar PM10 wykonywany jest w tej strefie na stacji pracującej pod nadzorem WIOŚ. W celu zapewnienia pełnej zgodność z obowiązującymi wymogami na potrzeby oceny stref, 18

Ocena poziomów substancji i klasyfikacja stref woj. podlaskiego w 2004r zakupiono nowy pyłomierz do automatycznego pomiaru pyłu PM10. Stanowisko uruchomiono w maju 2004 r. 8.4. NA TERENIE POWIATU BIAŁOSTOCKIEGO W oparciu o wykonaną ocenę stref ze względu na ochronę roślin zakończono budowę stacji tła wiejskiego reprezentatywnej dla obszaru całego województwa. Prowadzone są na niej ciągłe pomiary stężeń ozonu, dwutlenku i tlenków azotu metodami automatycznymi. Stację uruchomiono we wrześniu 2004 roku. 8.5. POZOSTAŁE STREFY WOJEWÓDZTWA Wyniki oceny pozostałych stref województwa podlaskiego wykazują, iż nie występują przekroczenia górnego progu szacowania stężeń analizowanych zanieczyszczeń. W związku z powyższym (zgodnie z wymogami 4 pkt.2 i 3 Rozporządzenia) wykonanie: oceny poziomu substancji w powietrzu w strefach, w których poziom substancji nie przekracza górnego progu oszacowania, dokonuje się na podstawie kombinacji pomiarów w stałych punktach pomiarowych i metod modelowania lub innych technik szacowania, w szczególności pomiarów okresowych i szacunków obiektywnych na podstawie analizy emisji. oceny poziomu substancji w powietrzu w strefach, w których poziom substancji nie przekracza dolnego progu oszacowania, mogą być wykonane wyłącznie na podstawie metodyk modelowania lub innych technik szacowania, w szczególności pomiarów okresowych i szacunków obiektywnych na podstawie analizy emisji Na potrzeby ocen corocznych (bieżących), w celu dalszego rozpoznania jakości powietrza w poszczególnych strefach województwa planowane jest przeprowadzenie uzupełniających pomiarów przy pomocy laboratorium mobilnego będącego na wyposażeniu WIOŚ. Zakładany program badań na najbliższe lata, uwzględniający możliwości techniczne wykonania pomiarów, obejmuje: ze względu na stwierdzony problem ze stężeniami pyłu zawieszonego PM10 powtórzenie pomiarów w powiecie hajnowskim, pomiary pyłu PM10 pod kątem spełnienia norm ochrony zdrowia w powiecie, bielskim i sokólskim. Planowane pomiary w sezonie zimowym w okresach najniższych temperatur, pomiary pyłu PM10 pod kątem spełnienia norm ochrony zdrowia w powiecie białostockim (Supraśl uzdrowisko) i grajewskim. Planowane pomiary w stałych punktach pomiarowych regularnie w ciągu roku, pomiary benzenu pod kątem spełnienia norm ochrony zdrowia w powiecie białostockim (Supraśl uzdrowisko) i augustowskim (Augustów uzdrowisko). Planowane pomiary w stałych punktach pomiarowych regularnie w ciągu roku. Wyniki pomiarów ze stacjonarnych stacji pomiarowych i laboratorium mobilnego wykorzystywane do oceny corocznej jakości powietrza w strefach będą uzupełniane 19

Ocena poziomów substancji i klasyfikacja stref woj. podlaskiego w 2004r metodami szacowania obiektywnego emisji oraz w dalszej perspektywie metodami modelowania. Tabela 17. Lista stref i obszarów, dla których wskazane jest wzmocnienie systemu oceny wg kryteriów dla ochrony zdrowia Lp Nazwa strefy/powiatu Kod strefy /powiatu Obszary wskazanego wzmocnienia systemu oceny miasto (ew. dzielnica) Kryterium dla którego istniejące metody oceny uznano za niewystarczające zanieczyszczenie, czas uśrednia typ obszaru* 1 2 3 4 5 6 1 Augustowski 4.20.26.01 Augustów C 6 H 6 rok 1/ Uz 2 Białostocki 4.20.26.02 Supraśl C 6 H 6 rok 1/ PM10-24 godz. Uz 3 Bielski 4.20.26.03 Bielsk Podlaski PM10 24 godz. Oz 4 Grajewski 4.20.27.04 Grajewo PM10-24 godz. Oz 5 Hajnowski 4.20.26.05 Hajnówka PM10 24 godz. Oz 6 Sokólski 4.20.26.11 Sokółka PM10-24 godz. Oz * - obszar zwykły (Oz) lub obszar ochrony uzdrowiskowej (wpisać Uz w przypadku uzdrowiska) 1/ - w 2003 roku ocenę przeprowadzono poprzez pomiary metodą pasywną. 8 PROGNOZA KLASYFIKACJI STREF WOJ. PODLASKIEGO W 2005 R. Ocena substancji w powietrzu i klasyfikacja stref za 2004 r. została wykonana z na podstawie obowiązujących w danym roku wartości dopuszczalnych, wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji oraz dopuszczalnej ilości przekroczeń. W 2005 r. nastąpiło zaostrzenie norm dla SO 2 (wartość dopuszczalna dla średniej 24 godzinnej SO 2 od 2005 r. wynosi 125 µg/m 3 ) oraz ilości przekroczeń dla O 3 (od 2005 r. dopuszczalna ilość przekroczeń O 3 wynosi 25 dni). Uzyskane w 2004 r. stężenia SO 2 nie przekraczały 15 % wartości dopuszczalnej Uwzględniając zaostrzone normy powietrza można prognozować, że nie nastąpi pogorszenie klasyfikacji stref ze względu na SO 2. W woj. podlaskim pomiar ozonu do 2004 r. wykonywany był jedynie przez laboratorium mobilne ustawiane w określonej strefie (powiecie). Na podstawie uzyskanych wyników nadawano strefom klasę A brak przekroczeń wartości dopuszczalnej. W nowo uruchomionych stacjach automatycznych (pracujących od września 2004 roku) pomiar ozonu wykonywany jest codziennie z czasem uśredniania 1 godzina. Pozyskane z tego okresu wyniki pozwalają prognozować, że w 2005 r. strefy woj. podlaskiego uzyskają również klasę A, jednakże prognozę tą należy traktować jako wątpliwą ze względu na brak pomiarów z okresu letniego o dużym nasłonecznieniu, a więc z okresu spodziewanych najwyższych stężeń ozonu. 9 WNIOSKI KOŃCOWE 1 Na podstawie wyników klasyfikacji stref województwa podlaskiego uzyskanych w 2004 należy stwierdzić, iż nie zachodzi konieczność opracowania programów ochrony powietrza (POP) mających na celu poprawę jakości parametrów powietrza zarówno dla kryterium ochrony zdrowia, jak i kryterium ochrony roślin (brak stref klasy C). 20

Ocena poziomów substancji i klasyfikacja stref woj. podlaskiego w 2004r 2 Analiza uzyskanych danych dla strefy miasta Suwałki wskazuje, przy uwzględnieniu metodyki przeliczania stężeń pyłu, że strefa powiatu miasta Suwałki z dużym prawdopodobieństwem powinna posiadać klasę C. Brak pełnej, jednorodnej serii pomiarowej (uzyskano serie wykonane różnymi metodami pomiaru) spowodował zaniechanie takiej klasyfikacji w roku 2004 gdyż podjęcie takiej decyzji wiąże się z wdrożeniem programu ochrony powietrza (POP) i skutkuje poniesieniem znacznych nakładów finansowych na jego opracowanie i wdrożenie. 3 Strefa powiat miasta Łomża oraz powiat hajnowski zaliczono do klas B ze względu na kryterium ochrony zdrowia. Przyczyną klasyfikacji były stwierdzone wysokie wartości stężeń pyłu PM10. W tych strefach wyniki pomiarów wskazują, że z dużym prawdopodobieństwem istnieje możliwość wystąpienia przekroczeń wartości dopuszczalnych. Na podstawie analizy danych ze stacji ze stanowiskiem do pomiaru pyłu PM10 (właścicielem i nadzorcą jest Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna) strefa aglomeracji białostockiej jest również obszarem potencjalnie możliwych, wysokich stężeń pyłu PM10. Także zrealizowane dotychczas programy badań krótkookresowych wykonane laboratorium mobilnym, które prowadzono pod kątem analizy wpływu zanieczyszczeń komunikacyjnych w sezonach letnich, nie uwzględniały okresów spodziewanych wysokich stężeń (sezon zimowy, grzewczy). 4 W klasyfikacji ze względu na ochronę roślin nie wystąpiły na terenie województwa strefy z przekroczeniami wartości kryterialnych. 5 W roku 2003 podjęto działania modernizacyjne systemu pomiarów imisji powietrza koniecznego do corocznej oceny stref. W 2004 r. uruchomiono 2 stacje pomiarowe w aglomeracji białostockiej (stacji tła miejskigo i podmiejskiej) oraz stację tła wiejskiego do oceny narażenia ekosystemów. Zmodernizowano aparaturę pomiarową na istniejących stacjach WIOŚ w Łomży i w Suwałkach. Sieć pomiarowa monitoringu powietrza na terenie województwa podlaskiego spełnia wymogi prawne. 6 W latach 2003/2004 zrealizowano program badań benzenu na obszarze województwa. Wyniki badań zawarte w niniejszej ocenie (z okresu luty - grudzień 2003) wykazały wysokie stężenia, jednakże nie notowano przekroczeń. Wskazuje to iż problem oceny poziomów benzenu wymaga dalszych badań w szczególności na obszarach uzdrowisk gdzie kryteria dopuszczalne są zaostrzone. 7 W celu dalszego rozpoznania jakości powietrza w poszczególnych strefach województwa planowane jest przeprowadzenie uzupełniających pomiarów przy pomocy laboratorium mobilnego. 8 Niezbędnym elementem systemu oceny jakości powietrza w województwie jest pełna baza emisji obejmująca zarówno emisję ze źródeł punktowych, jak również emisję powierzchniową w tym ze źródeł komunikacyjnych. Powinna ona być etapem wyjściowym w przypadku konieczności sporządzania programów ochrony powietrza. Opracował Wydział Monitoringu Środowiska marzec 2005 21