POLSKIE TRENDY ROZWOJOWE TOWARZYSTWO W DZIEDZINIE INFORMACJI GEOPRZESTRZENNEJ ROCZNIKI GEOMATYKI 2012 m TOM X m ZESZYT 3(53) 7 TRENDY ROZWOJOWE W DZIEDZINIE INFORMACJI GEOPRZESTRZENNEJ GEOSPATIAL INFORMATION DEVELOPMENT TRENDS Jerzy GaŸdzicki Rada Infrastruktury Informacji Przestrzennej Polskie Towarzystwo Informacji Przestrzennej S³owa kluczowe: informacja przestrzenna, informacja geoprzestrzenna, zarz¹dzanie informacj¹ geoprzestrzenn¹, GGIM Keywords: spatial information, geospatial information, geospatial information management, GGIM Wstêp Dziedzina informacji geoprzestrzennej 1 rozwija siê niezwykle szybko pod wp³ywem postêpów nauki i techniki oraz wymogów racjonalnego gospodarowania w ograniczonej i coraz bardziej zaludnionej przestrzeni ziemskiej. Ze wzglêdu na szybkoœæ tego rozwoju istotne jest jego prognozowanie umo liwiaj¹ce w³aœciwe uwzglêdnianie przewidywanych trendów rozwojowych w decyzjach planistycznych oraz podejmowanych inicjatywach, dzia³aniach i konkretnych przedsiêwziêciach o skutkach siêgaj¹cych w przysz³oœæ. Prognozowanie w dziedzinie informacji geoprzestrzennej jest niew¹tpliwie trudne, a uzyskiwane wizje przysz³oœci wymagaj¹ krytycznego os¹du. Opracowywane prognozy ró ni¹ siê pod wzglêdem: m celu i przeznaczenia prognozy, m zakresu i szczegó³owoœci zagadnieñ objêtych prognoz¹, m przyjêtego procesu prognozowania, m horyzontu czasowego, m stosowanej metodyki. Cele mog¹ byæ ogólnopoznawcze, np. okreœlone zainteresowaniami badawczymi lub specjalne, np. zwi¹zane z konkretnymi potrzebami planistów, decydentów i innych u ytkowników prognoz. W zale noœci od przyjêtego celu prognozy znacznie siê ró ni¹ pod wzglêdem 1 Ze wzglêdu na cytowane Ÿród³a w artykule niniejszym stosuje siê terminy informacja geoprzestrzenna i dane geoprzestrzenne wymiennie z czêœciej stosowanymi w Polsce i wystêpuj¹cymi w aktach prawnych terminami informacja przestrzenna i dane przestrzenne. Przedrostek geo stosowany jest tu dla podkreœlenia, e informacja dotyczy przestrzeni ziemskiej i nawi¹zania do licznych nauk, których nazwy przedrostek ten posiadaj¹: geodezja, geografia, geologia, geofizyka...
8 JERZY GA DZICKI zakresu i szczegó³owoœci. Ogólnie rzecz bior¹c, proces prognozowania powinien obejmowaæ nastêpuj¹ce etapy: opracowanie za³o eñ prognozy, zgromadzenie danych Ÿród³owych i ich analiza, okreœlenie modelu i metodyki, sformu³owanie prognozy, ocena jakoœci wyników. Metodyka stosowana dla prognozowania trendów rozwojowych ma charakter heurystyczny, polegaj¹c g³ównie na wykorzystaniu wiedzy ekspertów. Metody matematyczne i statystyczne znajduj¹ natomiast szersze zastosowanie w prognozowaniu rynku produktów i us³ug danych geoprzestrzennych. W ostatnich latach prognozy w tej dziedzinie dotycz¹ szeroko pojêtego zarz¹dzania informacj¹ geoprzestrzenn¹ w zakresie obejmuj¹cym wszelkie procesy zwi¹zane z pozyskiwaniem, gromadzeniem, weryfikacj¹, przetwarzaniem, aktualizacj¹ i udostêpnianiem danych przestrzennych, uwzglêdniaj¹c ró ne aspekty zachodz¹cych i spodziewanych przemian, narastaj¹ce potrzeby spo³eczne i ekonomiczne oraz szybko rosn¹ce mo liwoœci techniczne. Przyk³adem pod tym wzglêdem s¹ przytoczone ni ej tezy konferencji zorganizowanej w Bangor (USA) na temat przysz³oœci technologii geoprzestrzennych (Geospatial Technology, 2011): m technologie geoprzestrzenne maj¹ ci¹gle jeszcze nieujawniony potencja³ aplikacyjny wymagaj¹cy eksploracji, m mo liwoœci stosowania technologii geoprzestrzennych do zaspokajania potrzeb wspó³czesnego œwiata rosn¹ wyk³adniczo, m publiczna œwiadomoœæ w zakresie technologii geoprzestrzennych szybko siê rozszerza. Dla poparcia tych tez zwrócono uwagê na: m zachodz¹cy w wielu dziedzinach, np. w handlu, ³¹cznoœci i transporcie, proces uprzestrzenniania (spatialization) zjawisk polegaj¹cy na ujawnianiu ich cech przestrzennych lub nadawaniu im tych cech, m wszechobecnoœæ i wielostronnoœæ zastosowañ informacji geoprzestrzennej, np. dla celów bezpieczeñstwa prywatnego i publicznego, m pozyskiwanie wiedzy o przestrzeni od obywateli (crowdsourcing) oraz upowszechnienie sensorów okreœlaj¹cych po³o enie u ytkownika w przestrzeni. Problematyka ta jest obecnie przedmiotem zainteresowania Organizacji Narodów Zjednoczonych, a uzyskane ju wstêpne wyniki przedstawione s¹ w nastêpnym rozdziale. Wybrane rezultaty innych prac prognostycznych podano w dalszych rozdzia³ach, koncentruj¹c siê na infrastrukturach geoinformacyjnych (informacji przestrzennej, danych przestrzennych) ze wzglêdu na ich powszechnie uznawane znaczenie teoretyczne i praktyczne dla zarz¹dzania informacj¹ geoprzestrzenn¹. W koñcowym rozdziale sformu³owano wnioski u yteczne w polskich warunkach. Artyku³ zawiera wiêc przegl¹d opinii, analiz i wizji o ró nym przeznaczeniu i zakresie, których autorzy czêsto dochodz¹ do podobnych rezultatów, stosuj¹c ró ne podejœcie i opieraj¹c siê na ró nych przes³ankach. Prognozowanie rozwoju przez Komitet Ekspertów ONZ ds. Globalnego Zarz¹dzania Informacj¹ Geoprzestrzenn¹ Zgodnie z rezolucj¹ 2011/24 Rady Spo³eczno-Gospodarczej ONZ (UN Economic and Social Council ECOSOC) ustanowiony zosta³ Komitet Ekspertów ONZ ds. Globalnego Zarz¹dzania Informacj¹ Geoprzestrzenn¹ (UN Committee of Experts on Global Geospatial
TRENDY ROZWOJOWE W DZIEDZINIE INFORMACJI GEOPRZESTRZENNEJ 9 Information Management UNCE-GGIM). Ju na pierwszym, inauguracyjnym posiedzeniu Komitetu GGIM (GaŸdzicki, 2012) w dniu 26 paÿdziernika 2011 roku postanowiono udokumentowaæ wizje postêpu w dziedzinie informacji geoprzestrzennej przewidywanego w okresie nastêpnych 5-10 lat przez ekspertów wybitnych przedstawicieli tej dziedziny. We wstêpnej wersji raportu Komitetu GGIM wskazane przez nich trendy zosta³y pogrupowane stosuj¹c podzia³ na siedem tematów (Komitet GGIM, 2012): m tworzenie i utrzymywanie danych geoprzestrzennych oraz zarz¹dzanie nimi, m u ytkowanie danych geoprzestrzennych, m technologie geoprzestrzenne, m aspekty prawne i polityczne, m wymagane umiejêtnoœci oraz mechanizmy szkoleniowe, m przysz³oœæ pañstwowych agencji geodezyjnych i kartograficznych, m rola sektora prywatnego oraz sektora wolontariatu. Ogó³em wyodrêbniono 66 trendów, a ich zwiêz³a charakterystyka w przyjêtym podziale tematycznym przedstawiona zosta³a poni ej. Tworzenie i utrzymywanie danych geoprzestrzennych oraz zarz¹dzanie nimi. Eksperci zwrócili uwagê na wyk³adniczy rozwój pozyskiwania danych cechuj¹cy siê wielkim ich nap³ywem oraz rosn¹cym potencja³em dotychczas stosowanej metodyki, np. satelitarnej, przy jednoczesnym wprowadzaniu nowych metod, np. zwi¹zanych z bezza³ogowymi statkami powietrznymi (Unmanned Aerial Vehicles UAVs) czy te mediami spo³ecznoœciowymi (Social Media). Nagromadzenie danych bêdzie powodem wyzwañ w zakresie ich zarz¹dzania, zw³aszcza w odniesieniu do procesów przebiegaj¹cych w czasie rzeczywistym. U ytkowanie danych geoprzestrzennych. Informacja geoprzestrzenna stanie siê wszechobecna w dzia³aniach rz¹dów i yciu obywateli, przyczyniaj¹c siê do lepszego zarz¹dzania i wspieraj¹c wzrost ekonomiczny. Jej znaczenie bêdzie siê ujawnia³o zw³aszcza w sytuacjach kryzysowych. Jednak e powszechna dostêpnoœæ informacji, w warunkach gdy obywatele staj¹ siê pasywnymi, czêsto nieœwiadomymi informatorami, pog³êbia ryzyko szkodliwego jej u ycia. Roœnie potrzeba czujnoœci, standardów etycznych i odpowiedzialnoœci w tym zakresie. Technologie geoprzestrzenne. W opiniach ekspertów podkreœlano, e ewolucja technologii informacyjnych i komunikacyjnych bêdzie nadal przyœpiesza³a. Wczeœniej niszowe technologie zostan¹ upowszechnione, podczas gdy te z g³ównego nurtu bêd¹ wdra ane do dziedziny informacji geoprzestrzennej. Dane w sieci bêd¹ coraz bardziej powi¹zane, np. za pomoc¹ Linked Data (patrz rozdzia³ Przysz³oœæ SDI ), co wp³ynie na obecne standardy. Ze wzglêdu na powszechnoœæ urz¹dzeñ pozycjonowania, aktualne dane o po³o eniu ludzi i przedmiotów bêd¹ mog³y byæ szeroko stosowane. Rosnie zapotrzebowanie na informacjê geoprzestrzenn¹ w 3 lub nawet 4 wymiarach. Aspekty prawne i polityczne. Istnieje bardzo wiele zagadnieñ prawnych i politycznych, które mog¹ mieæ wp³yw na rozwój w rozpatrywanej dziedzinie w okresie nastêpnych 5-10 lat. Wyró niono miêdzy innymi: rosn¹ce zapotrzebowanie na wolny i otwarty dostêp do danych geoprzestrzennych, problemy prywatnoœci wi¹ ¹ce siê ze zwiêkszaj¹c¹ siê liczb¹ urz¹dzeñ maj¹cych charakter sensorów geoprzestrzennych, potencjaln¹ lukê miêdzy rozwojem technologii oraz stanem prawnym w zakresie wielu wzajemnie powi¹zanych spraw dotycz¹cych prywatnoœci, bezpieczeñstwa narodowego, odpowiedzialnoœci za dane, w³a-
10 JERZY GA DZICKI snoœci intelektualnej, a tak e problemy stanu prawnego krajowych infrastruktur danych przestrzennych i realizacji innych zadañ rz¹dowych w zakresie informacji geoprzestrzennej. Wymagane umiejêtnoœci oraz mechanizmy szkoleniowe. Rozumienie potrzeb w tym zakresie uznaje siê za kluczowe w osi¹ganiu nale ytych korzyœci z rozwoju informacji geoprzestrzennej. Spodziewane s¹ w szczególnoœci zmiany wynikaj¹ce z upowszechnienia metodyki geoprzestrzennej, która do tej pory wymaga³a wiedzy eksperckiej. Przysz³oœæ pañstwowych agencji geodezyjnych i kartograficznych. Nie ulega kwestii, e w dalszym ci¹gu bêdzie postêpowa³a ewolucja tych agencji. Ich rolê upatruje siê g³ównie w zapewnianiu jakoœci podstawowej bazy informacyjnej oraz utrzymywaniu urzêdowych ram, w których ta baza funkcjonuje. Natomiast spodziewane s¹ wyzwania wynikaj¹ce z rozwoju mediów spo³ecznoœciowych oraz sektora prywatnego. Rola sektora prywatnego oraz sektora wolontariatu. Obydwa wymienione sektory bêd¹ siê niew¹tpliwie szybko rozwija³y, wp³ywaj¹c na sektor pañstwowy. Jako przyk³ady sukcesu w sektorze prywatnym podaje siê rolê Google jako dostawcy informacji geoprzestrzennej oraz inicjatywê Open Street Map w sektorze wolontariatu. Przedstawiony powy ej wstêpny raport Komitetu GGIM bêdzie przedmiotem dyskusji na konferencjach organizowanych w roku 2012 z udzia³em tego Komitetu, a koñcowy raport zostanie przedstawiony w roku 2013. Ogólne trendy rozwoju infrastruktur danych przestrzennych W literaturze na ten temat (Masser, 2009) rozró nia siê dwie generacje infrastruktur danych przestrzennych (SDI), z których pierwsza charakteryzuje siê ukierunkowaniem na produkt i producentów danych, a druga na proces z uwypukleniem roli u ytkowników danych. Przejœcie od pierwszej do drugiej generacji charakteryzuje siê zwiêkszeniem liczby u ytkowników wspó³uczestnicz¹cych w SDI i korzystaj¹cych z technologii sieciowych. W drugiej generacji zwraca siê uwagê na konkretne wdro enia i ich praktyczne skutki. Zgodnie z tymi uwagami rozwój SDI przedstawiony zosta³ na poni szym rysunku. I GENERACJA 2000 II GENERACJA DALSZY ROZWÓJ SDI 5R]ZyM6', Model rozwojowy SDI oparty na produkcie i uwzglêdniaj¹cy: - okreœlenie danych - pozyskiwanie danych - integracjê danych - tworzenie baz danych - implementacje Model rozwojowy SDI oparty na procesie i uwzglêdniaj¹cy: - infrastrukturê wiedzy - budowanie zdolnoœci - ³¹cznoœæ - koordynacjê Model rozwojowy SDI uwzglêdniaj¹cy w szerszym zakresie: - samorz¹dy terytorialne - sektor prywatny - postêpy technologii Rys. Pogl¹dowe przedstawienie generacji SDI na podstawie prac ekspertów uniwersytetu w Melbourne (Rajabifard i inni, 2006)
TRENDY ROZWOJOWE W DZIEDZINIE INFORMACJI GEOPRZESTRZENNEJ 11 Rozwój SDI przewidywany przez Bank Œwiatowy W roku 2011 opublikowany zosta³ raport Banku Œwiatowego na temat infrastruktur danych przestrzennych (Word Bank, 2011), który powsta³ z myœl¹ g³ównie o krajach rozwijaj¹cych siê. Raport ten wi¹ e rozwój SDI z Milenijnymi Celami Rozwoju (Millennium Development Goals), które 189 pañstw cz³onkowskich ONZ zobowi¹za³o siê osi¹gn¹æ w ramach projektu milenijnego ONZ (Deklaracja Milenijna Narodów Zjednoczonych, 2000). Cele te, w liczbie oœmiu wymienionych poni ej, okreœlone s¹ konkretnymi wskaÿnikami, a rol¹ SDI wed³ug raportu jest zarówno wspieranie ich realizacji, jak te monitorowanie osi¹ganych wyników. Warto tu zauwa yæ, e ze zró nicowania i ogólnoœci Milenijnych Celów Rozwoju wynika potrzeba wielotematycznoœci, interdyscyplinarnoœci, wieloresortowoœci i wielopoziomowoœci SDI. Milenijne Cele Rozwoju 1. Zlikwidowanie skrajnego ubóstwa i g³odu 2. Zapewnienie powszechnego nauczania na poziomie podstawowym 3. Wspieranie zrównowa enia w prawach mê czyzn i kobiet oraz wzmocnienie pozycji kobiet 4. Zmniejszenie wskaÿnika umieralnoœci dzieci 5. Poprawa stanu zdrowia kobiet ciê arnych i po³o nic 6. Zwalczanie AIDS, malarii i innych chorób 7. Zapewnienie stanu równowagi ekologicznej œrodowiska 8. Rozwijanie i wzmacnianie œwiatowego partnerstwa w sprawach rozwoju Jeden z rozdzia³ów raportu poœwiêcony jest dotychczasowemu i przysz³emu rozwojowi SDI. Przedstawiaj¹c rozwój dotychczasowy zwrócono uwagê na opisane ni ej w skrócie trendy instytucjonalne i technologiczne. Trendy instytucjonalne 1. G³ówn¹ rolê w tworzeniu SDI przejmuj¹ agencje rz¹dowe zajmuj¹ce siê produkowaniem informacji geoprzestrzennej lub jej u ytkowaniem. Zapewniaj¹ one odpowiednie ramy prawne, koordynacjê i u³atwiaj¹ finansowanie prac. Ograniczanie siê do dzia³añ pozarz¹dowych na ogó³ nie przynosi³o zadowalaj¹cych rezultatów. Dla koordynacji prac ustanawia siê cia³a kolegialne z udzia³em zainteresowanych organów rz¹dowych i samorz¹dowych. Powstaj¹ agencje (ministerstwa) zajmuj¹ce siê ca³okszta³tem spraw dotycz¹cych gospodarki terenami. 2. W poszczególnych krajach opracowuje siê i wdra a strategie rozwoju SDI. 3. Obserwuje siê pozytywny wp³yw SDI na œwiadczenie przez administracjê publiczn¹ us³ug wi¹ ¹cych siê z danymi geoprzestrzennymi. 4. W poszczególnych krajach realizuje siê wielkie projekty w zakresie administracji terenami i SDI przy finansowym udziale Banku Œwiatowego oraz pomocy miêdzynarodowej, np. ze strony Unii Europejskiej.
12 JERZY GA DZICKI Trendy technologiczne 1. W ostatnich latach rozwijane s¹ aplikacje sieciowe przy zastosowaniu chmury obliczeniowej (cloud computing), charakteryzuj¹cej siê modelem przetwarzania, w którym u ytkuje siê us³ugi œwiadczone przez wyspecjalizowane firmy, z regu³y odp³atnie. Model ten umo liwia nawet ma³ej organizacji uruchomienie przetwarzania bez inwestycji w sprzêt i oprogramowanie. Wi¹ e siê to jednak z koniecznoœci¹ zapewnienia odpowiedniego, szerokopasmowego dostêpu do Internetu. Mog¹ równie wystêpowaæ trudnoœci w zapewnieniu bezpieczeñstwa danych. 2. W coraz wiêkszym stopniu stosowane jest wolne i otwarte oprogramowanie (Free and Open Source Software FOSS), czêsto przy odp³atnym wsparciu szkoleniowym i serwisowym wyspecjalizowanych firm. 3. Zwiêkszaj¹ siê zasoby danych geoprzestrzennych udostêpnianych nieodp³atnie lub wy- ³¹cznie po kosztach dystrybucji przez administracjê publiczn¹, firmy, np. Google i Microsoft, a tak e pozyskiwanych na zasadzie wolontariatu (Volunteered Geographic Information VGI). 4. Jednym z g³ównych Ÿróde³ danych dla SDI staj¹ siê teledetekcyjne opracowania satelitarne, lotnicze i naziemne, co wi¹ e siê z postêpem w stosowanych technologiach, a zw³aszcza ze zwiêkszaniem rozdzielczoœci. 5. Infrastruktury typu SDI stosowane s¹ z powodzeniem do zarz¹dzania w zakresie katastrof zarówno naturalnych, np. trzêsieñ Ziemi, jak i spowodowanych przez cz³owieka, np. wycieków ropy naftowej. 6. Roœnie znaczenie SDI tworzonych na potrzeby metropolii, co wi¹ e siê z ogóln¹ tendencj¹ do metropolizacji przestrzeni. Wizja przysz³oœci Wymienione wy ej trendy instytucjonalne i technologiczne bêd¹ zapewne kszta³towa³y rozwój w zakresie SDI w najbli szej przysz³oœci. Natomiast w bardziej odleg³ym horyzoncie czasowym prognozowanie jest bardzo trudne. W zwi¹zku z tym autorzy raportu Banku Œwiatowego s¹ pod tym wzglêdem powœci¹gliwi i ograniczaj¹ siê do przedstawienia ogólnej wizji przysz³oœci, która bêdzie zale na g³ównie od postêpów technologii informacyjnych i komunikacyjnych, np. w zakresie nanotechnologii wp³ywaj¹cej na miniaturyzacjê i upowszechnienie sensorów s³u ¹cych do rejestracji stanu œrodowiska i ludzkiej dzia³alnoœci. Zgodnie z t¹ wizj¹ powszechnie zapewniony zostanie nieodp³atny dostêp przy pomocy urz¹dzeñ mobilnych do dok³adnej i wszechstronnej informacji topograficznej dla powierzchni ca³ego globu. Dane topograficzne bêd¹ produkowane przy znacz¹cym udziale firm i samorz¹dów oraz pozyskiwane na zasadzie wolontariatu. W zwi¹zku z tym rola pañstwowych agencji geodezyjnych i kartograficznych (National Mapping Agencies NMA) ulegnie odpowiedniej zmianie.
TRENDY ROZWOJOWE W DZIEDZINIE INFORMACJI GEOPRZESTRZENNEJ 13 Przysz³oœæ SDI w œwietle postêpów nauki i technologii Grupa ekspertów powi¹zanych z organizacj¹ o nazwie 52 o North 2 opracowa³a w³asn¹, pog³êbion¹ analizê spodziewanego wp³ywu rozwoju technologii informatycznych i badañ geoprzestrzennych na przysz³oœæ SDI (Diaz i inni, 2012). Wyodrêbniono 6 obszarów rozwoju oraz zwi¹zane z nimi trendy, które zosta³y poni ej zwiêÿle objaœnione i scharakteryzowane z punktu widzenia celu analizy (tabela). 1. Style architektoniczne (architectural styles). W infrastrukturach geoinformacyjnych powszechnie przyjêta jest architektura zorientowana na us³ugi (SOA), która umo liwia dostêp do heterogenicznych danych przestrzennych i ich us³ug przy wykorzystaniu wspólnych standardów i specyfikacji. W praktycznym stosowaniu tej architektury wystêpuj¹ trudnoœci wi¹ ¹ce siê z jej z³o onoœci¹. W zwi¹zku z tym poszukiwane bêd¹ architektury alternatywne, czego przyk³adem s¹ prace nad architektur¹ REST. 2. Chmura obliczeniowa (cloud computing). Jest to jeden z nowych trendów (scharakteryzowany ju w rozdziale Rozwój SDI przewidywany przez Bank Œwiatowy ) g³ównego nurtu rozwoju informatyki, który stwarza mo liwoœci realizacji SDI bez koniecznoœci dokonywania kosztownych inwestycji w sprzêt i oprogramowanie. 3. Przetwarzanie rozproszone (distributed processing). Nieuniknione jest rozszerzanie funkcjonalnoœci SDI o us³ugi rozproszonego przetwarzania danych przestrzennych zgodnie z potrzebami u ytkowników. Wymagaæ to bêdzie prac badawczych w zakresie modelowania procesów przetwarzania oraz oceny stopnia niepewnoœci (uncertainty) wyników. 4. Platformy partycypacyjne (participative platforms). SDI s¹ tworzone g³ownie przez organy administracji publicznej wed³ug przyjêtych przepisów prawa i standardów. Aktywny udzia³ spo³eczeñstwa w SDI jest utrudniony, co staje siê przyczyn¹ rozwoju niezale nych inicjatyw i rozwi¹zañ technologicznych. 5. Internet rzeczy (Internet of Things) 3. Pod t¹ nazw¹ kryje siê koncepcja stopniowej ewolucji Internetu przez rozszerzanie go o jednoznacznie identyfikowalne obiekty (rzeczy, maszyny), które mog¹ siê komunikowaæ z ludÿmi i miêdzy sob¹. W zastosowaniach geoprzestrzennych pierwszoplanowe znaczenie maj¹ ró nego rodzaju urz¹dzenia, w tym mobilne, wyposa one w geosensory. 6. Dane powi¹zane (linked data). Przez odpowiednie u ycie standardowych technologii webowych metoda ta umo liwia wi¹zanie publikowanych danych zgodnie z istniej¹cymi miêdzy nimi relacjami, u³atwiaj¹c automatyczne odczytywanie informacji oraz korzystanie z nich. Dane mog¹ pochodziæ z ró nych Ÿróde³. 2 52 o North Initiative for Geospatial Open Source Software, organizacja stanowi¹ca miêdzynarodow¹ sieæ maj¹c¹ na celu wspieranie innowacyjnych rozwi¹zañ w geoinformatyce. Organizacja ta dzia³a jako zarejestrowana w Niemczech spó³ka z ograniczon¹ odpowiedzialnoœci¹, ale na podstawie umowy partnerskich instytucji ma charakter non-profit. Jej nazwa wi¹ e siê z po³o eniem geograficznym siedziby miasta Münster. 3 W sprawie Internetu rzeczy Komisja Europejska wyda³a specjalny komunikat (Komisja Europejska, 2009), w którym naœwietla siê spo³eczny i ekonomiczny potencja³ tego nowego kierunku rozwoju Internetu.
14 JERZY GA DZICKI Tabela. Charakterystyka trendów technologicznych wed³ug ekspertów powi¹zanych z 52 o North (Diaz i inni, 2012) Nr Grupa trendów 1 Style architektoniczne 2 Chmur a obliczeniowa 3 Przetwarzani e rozproszone 4 Platform y partycypacyjne 5 Internet rzeczy 6 Dane powi¹zan e Korzyœci dla SDI Zmniejszenie kosztów integracji i utrzymania komponentów SDI 1. Uproszczenie wdra ania i utrzymania us³ug SDI2. Zmniejszenie kosztów dostarczania informacji i aplikacji za pomoc¹ us³ug wysokiej jakoœci 1. Postêp we wspó³dzieleniu i wielokrotnym u ytkowaniu zdolnoœci przetwarzania 2. Postêp w powtarzalnoœci i interpretacji wyników obliczeñ 1. Pozyskiwanie taniej lokalnej wiedzy i doœwiadczenia 2. Ukszta³towanie grupy aktywnych interesariuszy Ulepszenie œrodków dla pozyskiwani a i udostêpniania informacji w czasie bliskim rzeczywistego 1. Uproszczenie integracj i heterogenicznych danych przez rosn¹ce u ytkowanie wspólnych s³owników 2. Uproszczenie œrodków dla kodowania, opisu i ³¹czenia danych 3. Jednorodny model dla danych i metadanych Spodziewany ogólny wp³yw Zwiêkszenie liczby aplikacji SDI, które bêd¹ mog³y byæ ³¹cznie u ytkowane w modelach biznesowych 1. Rozszerzenie zakresu dostarczanych informacji 2. Podwy szenie jakoœci us³ug 1. Zwiêkszenie liczby œrodków przetwarzania i aplikacji 2. Zwiêkszenie jakoœci i u ywalnoœci zasobu informacyjnego SDI 1. Zwiêkszenie liczby danych o wysokiej rozdzielczoœci przestrzenno-czasowej 2. Intensyfikacja rozwoju i u ytkowania SDI Zwiêkszenie zapotrzebowania i dostêpnoœci w zakresie informacji o wysokiej rozdzielczoœci przestrzenno-czasowej w czasie bliskim rzeczywistego 1. Zwiêkszenie dostêpnoœci zasobów informacyjnych 2. Usprawnienie dostêpu do danych poprzez linki i mechanizmy wyszukuj¹ce 3. Ulepszenie opisów zasobów danych i ich jakoœci Prognozy ekonomiczne Analizy i wynikaj¹ce z nich prognozy ekonomiczne wykonywane s¹ przez wyspecjalizowane firmy i inne organizacje, stanowi¹c na ogó³ produkty o charakterze komercyjnym. Przyk³adem jest analiza rynku i prognoza dotycz¹ca systemów informacji geoprzestrzennej, która zosta³a opracowana przez firmê ARC Advisory Group specjalizuj¹c¹ siê w us³ugach doradczych. Prognoza (ARC, 2010) obejmuje okres 5 lat i siêga do roku 2015. Jej potencjalnymi odbiorcami s¹ producenci, us³ugodawcy i inwestorzy w zakresie informacji geoprzestrzennej. Zakres opracowania u³atwia znalezienie odpowiedzi na nastêpuj¹ce pytania: m Jaki jest spodziewany rozwój w ga³êziach przemys³u korzystaj¹cych z informacji geoprzestrzennej? m Jakie s¹ czynniki wzrostu rynku geoprzestrzennego i które segmenty tego rynku odnios¹ korzyœci?
TRENDY ROZWOJOWE W DZIEDZINIE INFORMACJI GEOPRZESTRZENNEJ 15 m Które firmy s¹ wiod¹cymi dostawcami w poszczególnych regionach i ga³êziach przemys³u? m W których regionach mo na siê spodziewaæ najwiêkszego wzrostu i jakie czynniki bêd¹ ten wzrost powodowaæ? Wed³ug firmy Global Industry Analysts, Inc œwiatowy rynek systemów informacji geograficznej osi¹gnie 10,6 miliardów dolarów amerykañskich w roku 2015 przy œredniej rocznej stopie wzrostu wynosz¹cej 9,2% (GIA, 2012). Oszacowanie podane przez czasopismo Geospatial World dla ca³ego przemys³u geoprzestrzennego w roku 2015 wynosi 100 miliardów dolarów (Geospatial, 2012). Wnioski Przedstawiony w artykule przegl¹d opinii, wizji i prognoz na temat rozwoju w dziedzinie informacji geoprzestrzennej pozwala na wysnucie wniosku, e w najbli szych latach rozwój w tej dziedzinie bêdzie szybki, ewolucyjny i wszechstronny, obejmuj¹c zmiany maj¹ce charakter prawny, organizacyjny, technologiczny i naukowy oraz powoduj¹ce daleko id¹ce skutki spo³eczne i ekonomiczne dla administracji publicznej i ogó³u obywateli. Nasuwaj¹ siê równie dalsze wnioski, których wa noœæ i aktualnoœæ wynika z szerokiego zakresu prowadzonych obecnie prac zmierzaj¹cych do pilnego utworzenia infrastruktur geoinformacyjnych. 1. Nie ulega kwestii, e rozwój w dziedzinie informacji geoprzestrzennej, w szczególnoœci w zakresie dotycz¹cych tej informacji infrastruktur, bêdzie przebiega³ pod wp³ywem osi¹gniêæ naukowych i technicznych informatyki oraz innych dziedzin powi¹zanych z geomatyk¹. W zwi¹zku z tym wa ne jest, aby tworzone obecnie infrastruktury geoinformacyjne na ró nych poziomach oraz o ró nych nazwach posiada³y cechê adaptowalnoœci technologicznej polegaj¹c¹ na zdolnoœci do przyswajania nowych technologii oraz efektywnego korzystania z nich. Wymóg ten stoi w sprzecznoœci z tendencj¹ do daleko id¹cej, wnikaj¹cej w szczegó³y standaryzacji wynikaj¹cej z d¹ enia do interoperacyjnoœci i polegaj¹cej na ustanawianiu drobiazgowych przepisów i specyfikacji obowi¹zuj¹cych z mocy prawa, których zmiana jest z natury rzeczy trudna i mo e siê wi¹zaæ z ró nymi negatywnymi konsekwencjami. Niezbêdne jest zatem poszukiwanie rozwi¹zañ kompromisowych, których pozytywnym przyk³adem jest wprowadzenie rozporz¹dzeniem o interoperacyjnoœci zbiorów i us³ug danych przestrzennych (Komisja Europejska, 2010) przepisów dopuszczaj¹cych przyporz¹dkowywanie atrybutom i rolom asocjacji wartoœci nieokreœlonej void, wówczas gdy uzyskanie wartoœci rzeczywistych jest zbyt trudne lub kosztowne. 2. Informacja geoprzestrzenna stanowiæ powinna dobro publiczne wszechstronnego przeznaczenia, s³u ¹ce ró nym u ytkownikom do ró nych celów. St¹d te, tworz¹c infrastrukturê zapewniaj¹c¹ dostêp do tego dobra, nale y d¹ yæ do zapewnienia powszechnoœci jej u ytkowania, bez nadmiernego, nieuzasadnionego szczególnymi wzglêdami, preferowania jednej tylko grupy u ytkowników. Ujête w tych dwóch wnioskach zalecenia dotycz¹ce adaptowalnoœci technologicznej i powszechnoœci u ytkowania wynikaj¹ bezpoœrednio z wystêpuj¹cych ju i przewidywanych trendów w dziedzinie informacji geoprzestrzennej.
16 JERZY GA DZICKI Literatura ARC, 2010: Geospatial Information Systems. Five Year Market Analysis and Technology Forecast through 2015. http://www.arcweb.com/market-studies/pages/ Deklaracja Milenijna Narodów Zjednoczonych, 2000: Oœrodek Informacyjny ONZ, Warszawa. Diaz L., Remke A., Kauppinen T., Degbelo A., Foerster T., Stasch C., Rieke M., Schaeffer B., Baranski B., Broering A., Wytzisk A., 2012: Future SDI Impulses from Geoinformatics Research and IT Trends. Under review for the International Journal of Spatial Data Infrastructures. GaŸdzicki J., 2012: Globalne aspekty zarz¹dzania informacj¹ geoprzestrzenn¹. Roczniki Geomatyki, preprint, (t.10, z. 6, w przygotowaniu), PTIP, Warszawa. Geospatial Technology, 2011: The Future of Geospatial Technology Conference. Bangor. Geospatial, 2012: Monetising geospatial values and practices. Materia³y informacyjne konferencji Geospatial World Forum, Rotterdam, 2013. GIA, 2012: Geographic Information Systems (GIS): A Global Outlook. http://www.strategyr.com Komisja Europejska, 2009: Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic ad Social Committee and the Committee of the Regions. Internet of Things An action plan for Europe. COM (2009) 278 final. Komisja Europejska, 2010: Rozporz¹dzenie Komisji (UE) Nr 1089/2010 z dnia 23 listopada 2010r. w sprawie wykonania dyrektywy 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w zakresie interoperacyjnoœci zbiorów i us³ug danych przestrzennych. Komitet GGIM, 2012: Future trends in geospatial information management: the five to ten year vision. Materia³y GGIM. Masser I., 2009: Changing Notions of a Spatial Data Infrastructure. In: SDI Convergence. Research, Emerging Trends, and Critical Assessment. Netherlands Geodetic Commission, 48. Rajabifard A., Binns A., Masser I. Williamson I., 2006: The role of subnational government and the private sector in future Spatial Data Infrastructures. International Journal of Geographic Information Science, 20(7). World Bank, 2011: World Bank SDI Report. http://lgosmgb2.nottingham.ac.uk/elogeowiki/index.php/world_bank_sdi_report ród³a internetowe Materia³y GGIM: www.ggim.org Materia³y INSPIRE: http://inspire.jrc.ec.europa.eu/ Materia³y IIP: www.radaiip.gov Internetowy Leksykon Geomatyczny: www.ptip.org.pl Abstract Dynamic progress in the area of geospatial information brings about the need to determine trends in broadly conceived geospatial information management, taking into account all processes of geospatial data collection, storage, verification, processing, updating and making available. After a short characteristics of forecasting these trends, the paper presents in turn results of executed or initiated forecasting efforts conducted by various organizations and research teams. Particular attention is paid to future development of geoinformation infrastructures, which constitute at present the basic form of geospatial information management at different levels from local to global. On the basis of this review of views and visions general conclusions and recommendations are presented. prof. dr hab. in. Jerzy GaŸdzicki gazdzicki@post.pl