Polska Globalne standardy i rozwizania systemu GS1 w zarzdzaniu odpadami www.gs1pl.org The global language of business
1. System GS1 System GS1 jest zbiorem midzynarodowych standardów obejmujcym wiele bran, którego zadanie polega na ułatwianiu efektywnego zarzdzania globalnymi łacuchami dostaw, poprzez unikaln identyfikacj produktów, przesyłek transportowych, zasobów, lokalizacji i usług. Najistotniejszym elementem integrujcym wszystkie standardy jest jednolity sposób wprowadzania danych o okrelonej strukturze, przekazywanych pomidzy uytkownikami przy pomocy kodów kreskowych i/lub tagów radiowych oraz elektronicznej wymiany danych - EDI. ZASTOSOWANIE STANDARDÓW GS1 Zastosowanie standardów GS1 jest nieograniczone, mona je stosowa m.in. w dystrybucji, transporcie, handlu, usługach, produkcji, administracji pastwowej, poczcie, wojsku, bankowoci i wszdzie tam, gdzie potrzebna jest identyfikacja i monitorowanie towarów, usług, dokumentów itp. Nadrzdn zasad Systemu GS1 jest jednoznaczna identyfikacja firm i towarów w skali całego wiata. Oznacza to, e np. kady towar rónicy si od innych jakkolwiek stał cech, istotn dla producenta, handlowca i konsumenta, musi posiada swój własny numer. Inaczej mówic - nie moe zdarzy si, aby dwa róne towary w obrocie krajowym lub midzynarodowym posiadały ten sam numer GS1. To jednoznaczne oznaczenie zapewnia struktura numeru identyfikacyjnego oraz organizacja jego nadawania. System GS1 ma zastosowanie do identyfikacji: Lokalizacji siedziby firmy lub organizacji, ich oddziałów i działów oraz innych lokalizacji fizycznych np. punktów przyj towarów, półek w magazynie, laboratorium w szpitalu, miejsc przetwarzania odpadów itp.; Jednostek handlowych - to dowolne jednostki od surowca po produkt konsumencki oraz powstajce z nich odpady, które mog by wyceniane, zamawiane i fakturowane w dowolnym punkcie łacucha dostaw; Jednostek logistycznych - dowolnych kombinacji jednostek handlowych, utworzonych dla potrzeb przechowywania i transportu, które musz by identyfikowane i monitorowane w całym łacuchu dostaw; Zasobów - rodków trwałych, opakowa wielokrotnego uytku o okrelonej wartoci (np. kegi do piwa, butle gazowe, palety, skrzynki), urzdze transportowych, magazynowych i innych; Relacji usługowych - obejmuje dane, zwizane z usług lub usługami wiadczonymi na rzecz konkretnego usługobiorcy (np. nazwa i adres usługobiorcy, rodzaj usługi); Zastosowa specjalnych - kupony rabatowe, bony wartociowe, kwity zwrotne, rachunki płatnicze, telefony komórkowe i inne. All contents copyright Instytut Logistyki i Magazynowania - GS1 Polska 2007 strona 2 z 11
2. Identyfikatory systemu GS1 stosowane w zarzdzaniu odpadami 2.1 GLOBAL LOCATION NUMBER (GLN) GLOBALNY NUMER LOKALIZACYJNY Numery lokalizacyjne GS1 identyfikuj w sposób jednoznaczny i unikalny firm lub organizacj. Numery GLN wykorzystywane s przede wszystkim w elektronicznej wymianie danych, gdzie słu do identyfikacji nadawcy i odbiorcy komunikatów EDI oraz wszystkich uczestników transakcji np. producentów odpadów, ich nabywców, sprzedawców, spedytorów, organizacji odzysku, itp. oraz ich lokalizacji np. miejsc zbiórki i przetwarzania odpadów, spalarni itp. Numery lokalizacyjne mog by te pomocne w systemach przepływu informacji opartych na dokumentach papierowych. Oszczdzaj miejsce i czas oraz zmniejszaj ryzyko popełnienia pomyłek przy wpisywaniu pełnego adresu i jego przepisywaniu przez pracowników zajmujcych si przetwarzaniem danych. Numery lokalizacyjne GS1 mog by stosowane do identyfikacji kadego miejsca posiadajcego adres, s to np: o jednostki prawne, czyli zarejestrowane firmy, ich filie bd oddziały; o jednostki funkcjonalne, czyli okrelone oddziały w jednostkach prawnych (np. dział ksigowoci), adresy elektroniczne lub pliki w komputerze; o konkretne miejsca fizyczne, tj. magazyn, bramy wjazdowe, okrelone pomieszczenia w budynku, punkt dostarczenia przesyłek itp. Numery lokalizacyjne mog take pełni rol informacji uzupełniajcej w kontroli przepływu dóbr fizycznych. Mona je wówczas wydrukowa w postaci kodu kreskowego i nanie w identyfikowanym miejscu lub na opakowaniach wyrobów. 2.2 GLOBAL TRADE ITEM NUMBER (GTIN) GLOBALNY NUMER JEDNOSTKI HANDLOWEJ GTIN jest numerem stosowanym do unikalnej identyfikacji jednostek handlowych na całym wiecie. Jednostk handlow jest kada rzecz ( produkt i usługa) która moe by wyceniana, zamawiana i fakturowana pomidzy partnerami handlowymi w kadym miejscu łacucha dostaw. W ten sam sposób definiowane s odpady, które mog by wyceniane, zamawiane, fakturowane poprzez zastosowanie GTIN do identyfikacji odpadu jako specjalnej jednostki handlowej. Identyfikacja i oznaczanie symbolem stosowanym dla jednostek handlowych umoliwia automatyzacj procesów przyjcia odpadów, zarzdzanie zapasami, automatyczne zamówienia, analiz sprzeday, ledzenie i monitorowanie odpadów, raportowanie i szerok gam innych aplikacji biznesowych. 2.3 SERIAL SHIPPING CONTAINER CODE (SSCC) - SERYJNY NUMER JEDNOSTKI WYSYŁKOWEJ Numer SSCC jest stosowany do unikalnej identyfikacji jednostek logistycznych dla transportu i składowania. Jednostka logistyczna to jednostka przeznaczona do transportu lub składowania, która wymaga zarzdzania wzdłu całego łacucha dostaw. Odpady s zazwyczaj transportowane w kontenerach na paletach, dlatego numer SSCC jest istotny dla zwrotnego łacucha dostaw i w zarzdzaniu odpadami. Symbol SSCC ( kod kreskowy lub tag radiowy EPC/RFID) na kadej jednostce logistycznej pozwala na ledzenie i monitorowanie kadej indywidualnej jednostki wysyłkowej poprzez powizanie fizycznego przepływu towaru z przepływem informacji dotyczcej tej jednostki. Rozwizanie to dostarcza moliwoci implementacji szerokiego zakresu dodatkowych aplikacji All contents copyright Instytut Logistyki i Magazynowania - GS1 Polska 2007 strona 3 z 11
takich jak automatyczne przyjcie towaru, wyznaczanie trasy przesyłki, czy przeładowywanie itp. W zarzdzaniu odpadami stosuje si SSCC i odpowiedni identyfikator dla gromadzenia np. odpadów papierowych (makulatury) w kontenerach wysyłanych zwrotnie do fabryk papieru. (00) oznacza rodzaj zakodowanych danych 3 identyfikator opakowania 590 prefiks kraju 12345 numer przedsibiorstwa 67893379 numer kolejny nadawany przez przedsibiorstwo 8 cyfra kontrolna 2.4 IDENTYFIKACJA ZASOBÓW Globalny Identyfikator Zasobów Zwrotnych (GRAI) identyfikujcy opakowania zwrotne i inne wyposaenie pomocnicze. Przy jego pomocy mona identyfikowa takie obiekty jak opakowania zwrotne wielokrotnego uytku, przekazywane czasowo odbiorcom razem z towarem lub pomocnicze wyposaenie magazynowe o okrelonej wartoci. Mog to by np. beczki do piwa, butle do gazu, plastikowe palety, skrzynki itp. Identyfikator ten ułatwia ich kontrol i ledzenie przepływu. Mona na przykład wykorzysta go do kontroli opakowa w procesie ich czyszczenia, składowania itp. Numer ten składa si z numeru oznaczajcego rodzaj identyfikowanego obiektu (czyli czternastocyfrowego podstawowego numeru identyfikacyjnego) i numeru seryjnego identyfikujcego konkretny obiekt. All contents copyright Instytut Logistyki i Magazynowania - GS1 Polska 2007 strona 4 z 11
(8003) oznacza rodzaj zakodowanych danych 0 zero uzupełniajce 590 prefiks kraju 34567 numer przedsibiorstwa 8933 numer identyfikacyjny pojemnika 6 cyfra kontrolna LMN971123 numer seryjny oznaczajcy konkretny pojemnik Globalny Indywidualny Identyfikator Zasobów (GIAI ) W systemie GS1 kady zasób jest uznawany za fizyczn jednostk złoon z pewnych cech. GIAI identyfikuje poszczególn jednostk fizyczn jako zasób. Obiekty identyfikowane s oznaczane jednoznacznie przy pomocy numeru GS1 przedsibiorstwa i numeru seryjnego, jeeli nie jest konieczne wyrónianie rodzaju identyfikowanego obiektu. Identyfikacja ta ułatwia ledzenie przepływu oraz kontrol zarówno zapasów poszczególnych obiektów, jak i przebiegu okresu uywalnoci, kalibracji i testów, uzupełniania zawartoci, montau, a wic w procesach niezwykle istotnych w systemach zapewnienia jakoci. Moliwe zastosowania obejmuj ledzenie przepływu obiektów zwrotnych, takich jak bbny, naczynia cinieniowe, sprzt elektroniczny, urzdzenia pomiarowe, sprzt przeciwpoarowy itp. 2.5 GLOBALNY NUMER RELACJI USŁUGOWEJ (GSRN) Wród Identyfikatorów Zastosowania przewidziano równie jeden do identyfikacji numeru zwizanego z usług (tzw. numer GSRN). Przeznaczony jest on do jednoznacznej identyfikacji relacji pomidzy usługodawc a usługobiorc. Przy jego pomocy mona wywoływa wszelkie zapisy odnoszce si do danej usługi. Numer GSRN nadawany jest usługobiorcy przez usługodawc. Umoliwia on: o identyfikacj i rejestracj usługobiorcy o identyfikacj lokalizacji przedmiotu usługi w przedsibiorstwie usługodawcy o generowanie raportu o wykonaniu usługi o ocen procesu Informacje te przypisuje si fizycznie do usługobiorcy poprzez kody kreskowe. (8018) oznacza rodzaj zakodowanych danych 590 prefiks kraju 12345 numer przedsibiorstwa nadany mu przez organizacj GS1 123456789 numer usługobiorcy nadany przez usługodawc 4 cyfra kontrolna All contents copyright Instytut Logistyki i Magazynowania - GS1 Polska 2007 strona 5 z 11
2.6 KUPONY ZWROTNE Kupony to kwity, które s produkowane dla automatycznej płatnoci za zwrot pustych kontenerów. Kupony zwrotne automatyzuj i przyspieszaj obrót pustymi kontenerami ( np. butelki, skrzynki), które stanowi warto w placówce handlowej. W sytuacji zwrotu urzdze elektrycznych i elektronicznych kupon zwrotny jest drukowany i przekazywany klientowi. Klient przedstawia kupon zwrotny przy kasie i odpowiednia kwota jest zwracana lub odejmowana z rachunku klienta. 3. Najnowsze technologie w zarzdzaniu odpadami Obecnie w zarzdzaniu odpadami maj zastosowanie nastpujce innowacyjne technologie: 1. Synchronizacja Danych w oparciu o katalogi elektroniczne umoliwia jednolite zarzdzanie surowcami, materiałami i urzdzeniami ( zawierajcymi koncentracj metali cikich). GDSN ( Global Data Synchronisation Network) oferuje moliwo zapisu globalnych ustrukturyzowanych danych oraz ich odzyskywanie. Dane te s klasyfikowane za pomoc atrybutów odnoszcych si do zarzdzania odpadami. 2. Elektroniczna wymiana danych to globalne rozwizanie umoliwiajce elektroniczn komunikacj w oparciu o standardy komunikatów XML. Jego zastosowanie umoliwia wymian danych midzy rónymi systemami informatycznymi. 3. EPC/RFID - skrót RFID (identyfikacja za pomoc fal radiowych) przeznaczona jest jako rozwizanie do globalnego oraz lokalnego ledzenia i monitorowania obiektów z uyciem Tagów RFID. RFID jest technologi automatycznej identyfikacji obiektów bdc pomostem do systemów informatycznych, do których wprowadzano uprzednio dane w sposób manualny. Standaryzacja GS1 na polu RFID znana pod nazwa EPC (Elektroniczny Kod Produktu) umoliwia przepływ standaryzowanych danych w tagach RFID. Biorc pod uwag, e odpady przesyłane s zazwyczaj w kontenerach EPC jest idealnym rozwizaniem w szczególnoci dla spełnienia wymogów traceability. Standardy EPCglobal zapewniaj automatyczne gromadzenie i przechowywanie danych podczas gdy XML i GDSN jest w stanie sprosta wyzwaniom globalnej elektronicznej wymiany danych. 4. ledzenie i monitorowanie odpadów za pomoc standardów GS1 Konsekwencj wymaga prawnych i biznesowych odnoszcych si do zarzdzania odpadami jest konieczno posiadania standardu umoliwiajcego wzajemn komunikacj partnerów handlowych i innych uczestników rynku odpadów (np. organizacji odzysku, administracji publicznej). Celem tego rozwizania ma by uzyskanie sprawnego systemu ledzenia i monitorowania odpadów. System GS1 w całoci spełnia powysze wymogi. Załoenia ledzenia i monitorowania odpadów systemu GS1 Globalna i unikalna identyfikacja Globalna i unikalna identyfikacja oznacza identyfikacj i znakowanie jednostek, które musz by ledzone i monitorowane w tradycyjnym jak i odwrotnym łacuchu dostaw. System GS1 stosujcy identyfikatory (GTIN, SSCC, GLN, SGTIN, SGLN itp.) jest zaprojektowany do pokonywania ogranicze i przeszkód w funkcjonowaniu firm, organizacji lub specyficznych All contents copyright Instytut Logistyki i Magazynowania - GS1 Polska 2007 strona 6 z 11
systemów kodowych, aby ledzenie i monitorowanie było bardziej efektywne i gotowe na szybsz reakcj w systemie uytkowników. Komunikacja i transmisja danych ledzenie i monitorowanie odpadów wymaga gromadzenia, zapisywania i przekazywania danych i informacji uprzednio uzgodnionych. Informacja dotyczca traceability powinna by przekazywana pomidzy partnerami i/lub gromadzona przez uczestników systemu gdziekolwiek jest to istotne i konieczne. Aby sprosta powyszym wymaganiom polecane jest stosowanie technologii automatycznego gromadzenia danych (ADC) obejmujcej symboliki kodów kreskowych GS1 oraz technologii tagów radiowych RFID/EPC. Technologia identyfikacji radiowej rozwija si obecnie bardzo szybko znajdujc coraz szersze zastosowanie ze wzgldu na swoj bogat funkcjonalno. W zarzdzaniu odpadami wykorzystuje si tagi elektroniczne do identyfikacji obiektów ( kontenerów, palet) i zasobów zwrotnych wzdłu całego łacucha. Komunikacja danych dotyczcych ledzenia i monitorowania odpadów Podstawow cech kadego systemu ledzenia i monitorowania jest wymiana informacji, która wymaga powizania fizycznego przepływu odpadów z przepływem danych o tych odpadach. Moliw i najlepsz opcj jest połczenie systemów automatycznego gromadzenia danych i elektronicznej wymiany danych w standardzie XML. Obecnie technologia RFID/EPC (EPCglobal Network) rozwija si w zaskakujco szybkim tempie, co pozwala przypuszcza, e za kilka lat to włanie ta technologia zdominuje rynek w zakresie przetwarzania danych do procesów ledzenia i monitorowania odpadów. GTIN, SSCC, GRAI, GIAI identyfikatory odpadów GLN - identyfikator jednostek fizycznych i prawnych XML standard dostarczajcy uytkownikom globalny jzyk komunikatów biznesowych do prowadzenia efektywnej gospodarki elektronicznej w oparciu o Internet All contents copyright Instytut Logistyki i Magazynowania - GS1 Polska 2007 strona 7 z 11
EPC/RFID Elektroniczny Kod Produktów globalny standard identyfikacji w oparciu o technologi fal radiowych ( RFID) SYNCHRONIZACJA DANYCH - w oparciu o katalog elektroniczny EANIC-SINFOS 6. Midzynarodowe zastosowanie systemu GS1 wybrane przykłady Europejska Wymiana Danych dla systemów raportowania ( EUDIN) Projekt EUDIN oparty jest na systemie informatycznym zaprojektowanym w celu uproszczenia funkcjonujcych procedur administracyjnych, opartych na papierowych powiadomieniach odpowiednich urzdów o przesyłanych odpadach w ramach EU i poza EU. W projekcie uczestnicz 4 kraje: Belgia, Holandia, Niemcy i Austria, których zadania dotycz opracowywania narzdzi dla procesów elektronicznego powiadamiania. Podstaw funkcjonujcego systemu EUDIN s wspólne, jednolite i zunifikowane definicje przesyłanych danych. Dane te s wykorzystywane w operacjach biznesowych oraz słu spełnianiu wymogów nałoonych na podmioty przez ustawodawstwo UE. Uczestnicy projektu cile współpracuj z organizacj midzynarodow UN/CEFACT. Zadaniem tej organizacji jest rozwój midzynarodowych standardów i ujednolicenie definicji w celu uniknicia braku komplementarnoci danych w transferze pomidzy systemami. Zalety projektu EUDIN: o Przyspiesza procedur powiadamiania i pomaga zaoszczdzi surowce (np. papier); o System rozwinity i przetestowany, który łatwo moe by zaimplementowany w innych krajach, przez pozostałe organizacje krajowe; o System jest systemem innowacyjnym, gdy korzysta z narzdzi nowoczesnej komunikacji; o o Procedury powiadamiania s uproszczone, dlatego stanowi równie due ułatwienie dla małych i rednich przedsibiorstw; o Projekt ten jest moliwy do rozszerzenia o kraje które wie europejska regulacja dotyczca transportu odpadów (259/93/EEC). 6.1 AUSTRIA W Austrii numery GLN 1 s narzdziem identyfikacji producentów oraz innych podmiotów współpracujcych z organami administracji pastwowej, którym powierzono zarzdzanie rynkiem odpadów. Numery GLN s czci danych podstawowych umieszczanych na składanych raportach, wnioskach i innych dokumentach. Ich stosowanie wprowadzono obligatoryjne do prawa austriackiego regulujcego rynek odpadów. Posiadanie numeru lokalizacyjnego GLN jest konieczne, aby podmiot zobowizany mógł złoy wniosek, raport czy inny dokument i tym samym skorzysta z portalu Ministerstwa rodowiska. Portal ten, bdcy rezultatem wdroenia rzdowego projektu EDM (Elektronicznego Zarzdzania Danymi), jest narzdziem komunikacji pomidzy podmiotami działajcymi na rynku odpadów a Ministerstwem rodowiska. 1 Akronim oznaczajcy Globalny Numer Lokalizacyjny All contents copyright Instytut Logistyki i Magazynowania - GS1 Polska 2007 strona 8 z 11
6.1.1 Elektroniczne zarzdzanie danymi (EDM) Inicjatywa ta zreformowała obecny system zarzdzania odpadami. Dane dotyczce odpadów przesyłane były dotychczas za pomoc faxu, listu lub maila. Inicjatywa EDM zastosowała elektroniczn wymian danych po to, aby uproci i ustandaryzowa procedury zapisu danych dotyczcych odpadów. Głównym powodem wdroenia tego rozwizania była konieczno zwikszenia wydajnoci i zmiejszenie kosztów obsługi. Zasadniczym celem projektu było wdroenie elektronicznego rejestru, elektronicznych listów przewozowych, elektronicznych systemów raportujcych i elektronicznego transferu danych zgodnych z regulacjami prawnymi dotyczcymi transportu i powiadamiania o odpadach. Ustawa austriacka dotyczca zarzdzania odpadami z 2002 roku wprowadziła obowizek stosowania standardów GS1 do identyfikacji odpadów, dziki czemu uzyskano szerszy dostp do globalnych danych dotyczcych rynku odpadów na całym wiecie. Numery GLN stosowane w systemie EDM słu do identyfikacji uczestników rynku odpadów, w tym firm zajmujcych si obróbk, oraz do identyfikacji lokalizacji przetwarzania poszczególnych odpadów. Natomiast numery GTIN s uywane do identyfikacji rodzajów odpadów, metod utylizacji i obróbki odpadów oraz rodzajów (typów) firm zajmujcych si obróbk odpadów. Zalet numerów identyfikacyjnych GS1 jest powszechno stosowania na całym wiecie. Nie istniej równie adne ograniczenia w dostpnoci do numerów spowodowane koniecznoci spełnienia przez podmioty okrelonych wymaga czy kryteriów. 6.1.3.NIEMCY Rekomendacje dla standardów GS1 w sektorze zarzdzania odpadami zostały zatwierdzone i opublikowane w 2004 roku. Zaleca si uycie numerów GLN dla identyfikacji wszystkich podmiotów zaangaowanych w proces zarzdzania odpadami, w szczególnoci producentów odpadów, dostawców usług logistycznych, przewoników i spedytorów oraz firm zajmujcych si przetwarzaniem odpadów. Usługi te powinny by znakowane za pomoc numerów GTIN 2. Dodatkowo elektroniczne komunikaty EANCOM zawarte w portfolio GS1 wspieraj efektywne zarzdzanie odpadami. W przeciwiestwie do Austrii, Wgier i Belgii Niemcy nie posiadaj obowizku obligatoryjnego stosowania systemu GS1 zagwarantowanego ustaw lub innym aktem legislacyjnym. 6.1.4.WGRY Na mocy porozumienia zawartego pomidzy Ministerstwem Ochrony rodowiska i Zarzdzania Wod a organizacj krajow GS1 Wgry powstał system elektronicznych opłat produktowych za korzystanie ze rodowiska (ekt). System ten oparty jest na standardach GS1. Organizacje identyfikowane s numerami GLN, natomiast numery GTIN identyfikuj odpady. Jest to rozwizanie umoliwiajce z jednej strony spełnienie wymaga wynikajcych z obowizków administracyjnych firm, odnoszcych si do opłat produktowych i sprawozdawczoci, z drugiej strony pozwala dostarcza okrelone usługi dla firm działajcych na tym rynku. System ten zbudowany jest z 3 czci : 1. Sektor Administracji Publicznej 2. Sektor Biznesowy 3. Sektor Uytkowników GS1 Do organizacji krajowej GS1 Wgry przystpiły w 2006 roku dwie współpracujce ze sob organizacje odzysku działajce w sektorze odpadów sprztu elektrycznego i elektronicznego. 2 Akronim oznaczajcy Globalny Numer Lokalizacyjny All contents copyright Instytut Logistyki i Magazynowania - GS1 Polska 2007 strona 9 z 11
7. PODSUMOWANIE All contents copyright Instytut Logistyki i Magazynowania - GS1 Polska 2007 strona 10 z 11
Instytyt Logistyki i Magazynowania GS1 Polska ul. Estkowskiego 6 61-755 Pozna www.ilim.poznan.pl www.gs1pl.org All contents copyright Instytut Logistyki i Magazynowania - GS1 Polska 2007 strona 11 z 11