Inspekcja Ochrony Środowiska http://www.gios.gov.pl/stansrodowiska/gios/get_pdf/pl/front/roznorodnosc_biologiczna_ochrona_gatunkowa_i_o bszarowa Różnorodność biologiczna Przyroda warunkuje życie człowieka, dostarczając mu: pożywienie, surowce, tlen, czystą wodę, niezanieczyszczoną glebę i wiele innych dóbr. W naturalnych procesach redukuje ilość dwutlenku węgla, stwarza warunki dla życia organizmów, jest środowiskiem zdrowego życia i wypoczynku dla człowieka. Nadrzędną cechą przyrody jest jej róznorodność, która gwarantuje utrzymanie równowagi na poziomie osobników, gatunków i ekosystemów. Utrata rożnorodności biologicznej ekosystemów stanowi zagrożenie dla właściwego funkcjonowania naszej planety, w dalszej konsekwencji dla gospodarki i ludzkości. W Polsce bioróżnorodność jest kształtowana przez stosunkowo dużą powierzchnię lasów (9,1 mln ha), obszarów wodno-błotnych (1,8 mln ha, w tym 455 tys. ha wód śródlądowych), jak również poprzez ekstensywne użytkowanie obszarów rolniczych. Stan przyrodniczy ekosystemów związanych z ostatnią grupą obszarów można ocenić stosując zagregowany indeks liczebności pospolitych ptaków krajobrazu rolniczego FBI. Wskaźnik ten w latach 2000-2003 wykazywał spadek ich liczby o 15%, a następnie od 2005 r. powolny wzrost do poziomu wyjściowego w 2000 r., co wskazuje na poprawę stanu przyrodniczego obszarów rolniczych. Zmiany wskaźnika liczebności pospolitych ptaków krajobrazu rolniczego FBI w latach 2000-2008 (źródło: GIOŚ/PMŚ) Rzadkie oraz zagrożone w skali europejskiej siedliska przyrodnicze i gatunki roślin i zwierząt podlegają ochronie na mocy Dyrektywy Siedliskowej. W Polsce jest to 80 typów siedlisk przyrodniczych, 92 gatunki roślin, w tym 7 gatunków, które można pozyskiwać i 143 gatunki zwierząt (bez ptaków), w tym 20 gatunków, które można pozyskiwać. Dyrektywa Siedliskowa wymaga nadzorowania stanu ochrony wszystkich tych siedlisk i gatunków, obejmującego nie tylko ich aktualny stan zachowania, ale i perspektywy ochrony w dającej się przewidzieć przyszłości. Stan ochrony ocenia się w oparciu o wyniki monitoringu i wszelką inną dostępną wiedzę, w 3- stopniowej skali: stan właściwy - FV, stan niezadowalający - U1 i
stan zły - U2. Ocen dokonuje się na poziomie, wyróżnionych w Europie, tzw. regionów biogeograficznych. Polska położona jest na obszarze trzech takich regionów: kontynentalnego, alpejskiego i bałtyckiego. Dotychczasowe wyniki monitoringu gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony oraz raport o stanie ochrony gatunków i siedlisk przyrodniczych z 2007 r. wskazują, że na terenie regionu kontynentalnego (96,2% powierzchni Polski) większość siedlisk i gatunków jest w niezadowalającym stanie ochrony (U1). Lepszy stan ochrony gatunków i siedlisk stwierdzono w regionie alpejskim (Karpaty), stanowiącym jednak tylko 3,2% powierzchni kraju. W obydwu regionach wyżej oceniano stan gatunków niż stan siedlisk przyrodniczych. Ocena stanu ochrony gatunków i siedlisk przyrodniczych występujących w Polsce na podstawie wiedzy eksperckiej i wyników monitoringu PMŚ w latach 2006-2009 (źródło: GIOŚ/PMŚ) Jednym z europejskich wskaźników osiągnięcia celu zahamowania tempa utraty różnorodności biologicznej (SEBI 2010) jest liczebność i rozpowszechnienie ptaków. Na podstawie wyników monitoringu ptaków, w tym monitoringu obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000, można stwierdzić, iż w latach 2000-2008 nastąpił wzrost liczebności najszerzej rozpowszechnionych gatunków ptaków.
Zmiany wartości zagregowanego wskaźnika liczebności 87 pospolitych gatunków ptaków rejestrowanych w programie MPPL, w podziale na obszary chronione jako: OSO, obszary poza siecią OSO oraz dla całego kraju łącznie (źródło: GIOŚ/PMŚ) Reprezentatywnym przykładem zmian zachodzących w środowisku przyrodniczym są zmiany liczebności gatunków ptaków wybranych jako flagowe.
Wskaźnik liczebności wybranych gatunków ptaków flagowych (źródło: GIOŚ/PMŚ) W 2010 r., po uzupełnieniu o brakujące dla ochrony gatunków i siedlisk przyrodniczych obszary, jest przewidywane zatwierdzenie kompletnej sieci obszarów Natura 2000 obejmującej 823 obszary OZW o powierzchni 3 432 tys. ha, co będzie stanowić 11,0% powierzchni lądowej Polski oraz 144 OSO o powierzchni 4 923 tys. ha (powiększonych ze względu na konieczność kompensacji inwestycji), co będzie stanowić ok. 15,8% powierzchni lądowej kraju. Sieci OZW i OSO pokrywają się ze sobą w ok. 25 %.
Łączna powierzchnia specjalnych obszarów ochrony ptaków Natura 2000 stan na lipiec 2009 r. (źródło: http://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000/barometer/docs/spa.pdf) O poprawności wyznaczenia obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 świadczą wyniki monitoringu pospolitych ptaków lęgowych (MPPL). Wykazały one, że trend liczebności dla 87 najpospolitszych gatunków rejestrowanych w ramach ww. programu (wynoszący powyżej 10%) jest wyższy na terenach OSO niż poza nimi.