SPIS TREŚCI Rozdział 1. Budowa i czynności skóry.................................. Budowa naskórka i skóry................................................. Skóra jako organ immunologiczny.......................................... Melanogeneza.......................................................... Strefa błony podstawnej.................................................. Skóra właściwa......................................................... Układ naczyniowy skóry................................................. Unerwienie skóry....................................................... Błony śluzowe otworów naturalnych........................................ Gruczoły łojowe........................................................ Gruczoły potowe........................................................ Gruczoły ekrynowe................................................... Gruczoły apokrynowe................................................. Włosy................................................................ Paznokcie............................................................. Rozdział 2. Symptomatologia ogólna chorób skóry (semiotyka)........... Podstawowe wykwity chorobowe........................................... Dermatologiczne badanie chorego.......................................... Rozdział 3. Zakażenia bakteryjne skóry................................. Ropne choroby skóry.................................................... Flora bakteryjna normalnej skóry...................................... Czynniki patogenetyczne............................................ Zakażenia gronkowcowe............................................... Zapalenie mieszka włosowego........................................ Figówka. Przewlekłe zapalenie ropne mieszków włosowych.................. Folliculitis Gram-negativa............................................. Czyrak. Czyraczność................................................ Ropnie mnogie pach................................................ Liszajec pęcherzowy noworodków..................................... Zapalenie pęcherzowe i złuszczające skóry noworodków pochodzenia gronkowcowego............................................................. Zakażenia paciorkowcowe.............................................. Róża............................................................ Necrotizing fasciitis................................................ Mieszane zakażenia paciorkowcowo-gronkowcowe........................... Liszajec zakaźny................................................... Niesztowica....................................................... Piodermia przewlekła bujająca i wrzodziejąca............................. Leki najczęściej stosowane w ropnych chorobach skóry....................... Inne choroby bakteryjne skóry............................................. Różyca.......................................................... Łupież rumieniowy................................................. 15 16 19 20 21 22 23 23 24 24 25 25 26 26 28 29 29 38 39 39 40 40 40 40 42 43 43 44 45 45 46 46 48 48 48 50 51 51 54 54 55 7
Choroba kociego pazura............................................. Promienica....................................................... Boreliozy............................................................ Rumień przewlekły pełzający......................................... Lymphocytoma.................................................... Zanikowe zapalenie skóry kończyn..................................... Rozdział 4. Gruźlica skóry............................................. Gruźlica właściwa....................................................... Gruźlica toczniowa................................................... Zapalenie gruźlicze węzłów chłonnych.................................... Gruźlica rozpływna................................................... Gruźlica brodawkująca................................................ Gruźlica wrzodziejąca (błon śluzowych)................................... Tuberkulidy........................................................... Tuberkulid guzkowo-zgorzelinowy....................................... Lupoid prosówkowy rozsiany twarzy...................................... Rumień stwardniały................................................... Leczenie gruźlicy skóry.................................................. Rozdział 5. Grzybice.................................................. Grzybice właściwe dermatofitozy.......................................... Grzybice skóry owłosionej.............................................. Odmiana powierzchowna wywołana przez grzyby antropofilne............... Grzybica strzygąca powierzchowna owłosionej skóry głowy................. Grzybica drobnozarodnikowa powierzchowna owłosionej skóry głowy......... Grzybica woszczynowa owłosionej skóry głowy........................... Odmiana z odczynem zapalnym wywołana przez grzyby zoofilne............. Grzybica skóry gładkiej................................................ Przewlekła grzybica skóry gładkiej..................................... Grzybica pachwin.................................................. Grzybica stóp........................................................ Grzybica paznokci.................................................... Zakażenia drożdżakowe.................................................. Kandydoza błon śluzowych............................................. Kandydoza kątów ust. Zajady........................................... Wyprzenia drożdżakowe............................................... Kandydoza wałów i płytek paznokciowych................................. Ziarniniak drożdżakowy................................................ Łupież pstry......................................................... Leczenie grzybic........................................................ Leki przeciwgrzybicze................................................. Leczenie grzybicy skóry, włosów i paznokci................................ Leczenie zakażeń drożdżakowych........................................ Rozdział 6. Choroby pasożytnicze skóry................................ Wszawica............................................................. Wszawica głowowa................................................... Wszawica odzieżowa.................................................. Wszawica łonowa.................................................... Leczenie wszawicy................................................... Świerzb............................................................... Rozdział 7. Choroby wirusowe skóry.................................... Grupa opryszczek....................................................... Opryszczka zwykła................................................... Eczema herpeticum................................................... Półpasiec........................................................... Ospa wietrzna....................................................... 56 56 58 59 60 61 63 64 64 66 67 68 69 70 70 71 72 73 75 76 76 76 78 78 79 80 81 82 84 85 86 88 88 89 89 89 90 90 92 92 95 95 97 97 97 98 98 99 99 103 103 103 106 108 110 8
Choroby z kręgu wirusa ospy.............................................. Guzki dojarek....................................................... Niesztowica zakaźna.................................................. Mięczak zakaźny..................................................... Grupa brodawek........................................................ Brodawki zwykłe..................................................... Brodawki stóp....................................................... Brodawki płaskie (młodocianych)........................................ Brodawki przejściowe................................................. Epidermodysplasia verruciformis (EV).................................... Choroba Hecka...................................................... Pryszczyca. Zaraza pyska i racic............................................. Zespół grudkowo-krwotoczny rękawiczkowo-skarpetkowy....................... Choroba Gianottiego-Crostiego............................................ Rozdział 8. Rumieniowe, rumieniowo-złuszczające i grudkowe dermatozy................................................ Rumienie............................................................. Rumień wielopostaciowy (wysiękowy).................................... Odmiana łagodniejsza (zwykła) rumienia wielopostaciowego................. Odmiana ciężka rumienia wielopostaciowego............................. Zespół Stevensa-Johnsona............................................ Toksyczna nekroliza naskórka......................................... Rumień trwały....................................................... Rumień guzowaty.................................................... Zespół Sweeta....................................................... Erythema gyratum repens.............................................. Łupież różowy Giberta................................................... Liszaj płaski........................................................... Przewlekłe wrzodziejące zapalenie jamy ustnej.............................. Erythema dyschromicum perstans........................................... Rozdział 9. Choroby alergiczne skóry................................... Pokrzywka............................................................ Pokrzywka ostra..................................................... Pokrzywka przewlekła................................................. Inne odmiany pokrzywki............................................... Pokrzywka wywołana mechanicznie.................................... Pokrzywka kontaktowa.............................................. Pokrzywka fizykalna................................................ Pokrzywka cholinergiczna........................................... Rozpoznanie pokrzywki................................................ Leczenie pokrzywki................................................... Wstrząs anafilaktyczny................................................. Osutki polekowe......................................................... Choroba posurowicza................................................... Urticaria vasculitis...................................................... Obrzęk naczynioruchowy (Quinckego)....................................... Dziedziczny obrzęk naczynioruchowy..................................... Wyprysk kontaktowy. Kontaktowe zapalenie skóry............................. Wyprysk kontaktowy niealergiczny....................................... Wyprysk zawodowy..................................................... Inne odmiany wyprysku.................................................. Wyprysk pieniążkowaty (wyprysk mikrobowy).............................. Wyprysk łojotokowy. Łojotokowe zapalenie skóry........................... Wyprysk łojotokowy noworodków..................................... Wyprysk potnicowy................................................... Wyprysk podudzia.................................................... Atopowe zapalenie skóry................................................. Neurodermit ograniczony. Liszaj zwykły przewlekły............................ Świerzbiączka guzkowa Hyde.............................................. 111 111 111 111 113 114 116 118 119 119 122 123 123 124 126 126 126 127 128 129 130 131 132 134 135 136 138 142 144 146 147 149 150 150 150 151 151 152 152 153 154 155 158 158 159 160 161 169 170 173 173 174 175 177 178 179 186 187 9
Rozdział 10. Fotodermatozy........................................... Działanie promieni słonecznych na skórę................................... Klasyfikacja fotodermatoz............................................ Starzenie się słoneczne skóry............................................ Wielopostaciowe osutki świetlne......................................... Pokrzywka świetlna................................................... Przewlekłe zmiany posłoneczne.......................................... Odczyny fototoksyczne................................................ Odczyny fotoalergiczne................................................ Świetlne zapalenie czerwieni warg........................................ Rozdział 11. Uszkodzenia skóry czynnikami fizykalnymi.................. Oparzenia........................................................... Przewlekłe uszkodzenie cieplne skóry..................................... Odmrożenia......................................................... Odmroziny....................................................... Uszkodzenia porentgenowskie skóry...................................... Przewlekły odczyn porentgenowski.................................... Rozdział 12. Łuszczyca i dermatozy łuszczycopodobne.................. Łuszczyca............................................................. Etiopatogeneza.................................................... Epidemiologia łuszczycy............................................. Objawy i przebieg.................................................. Rozpoznanie...................................................... Rozpoznanie różnicowe............................................. Leczenie......................................................... Pityriasis rubra pilaris (PRP).............................................. Pityriasis lichenoides.................................................... Pityriasis lichenoides chronica........................................... Pityriasis lichenoides et varioliformis acuta (PLEVA)......................... Rozdział 13. Choroby pęcherzowe o podłożu autoimmunologicznym....... Pęcherzyca............................................................ Pęcherzyca zwykła.................................................... Pęcherzyca bujająca................................................... Pęcherzyca liściasta................................................... Przejście pemphigus vulgaris w pemphigus foliaceus........................ Pęcherzyca rumieniowata, pęcherzyca łojotokowa............................. Pęcherzyca opryszczkowata............................................. Leczenie pęcherzycy.................................................. Inne odmiany pęcherzycy................................................. Pęcherzyca IgA i neutrofilowe śródnaskórkowe dermatozy z przeciwciałami typu pemphigus klasy IgA................................................... Pęcherzyca paraneoplastyczna........................................... Pemfigoid............................................................. Pemfigoid (opryszczki) ciężarnych.......................................... Pemfigoid bliznowaciejący................................................ Nabyte pęcherzowe oddzielanie się naskórka.................................. Zapalenie opryszczkowate skóry............................................ Linijna IgA dermatoza pęcherzowa.......................................... Rozdział 14. Choroby tkanki łącznej.................................... Toczeń rumieniowaty.................................................... Układowy toczeń rumieniowaty.......................................... Etiopatogeneza.................................................... Przeciwciała przeciwjądrowe......................................... Objawy i przebieg.................................................. 189 189 189 192 193 195 196 197 198 199 200 200 201 201 202 203 204 205 205 205 208 208 213 213 214 220 221 221 223 225 228 232 234 235 236 236 238 239 240 240 242 244 248 250 252 254 258 260 260 261 262 264 269 10
Rozpoznanie...................................................... Leczenie......................................................... Podostra skórna postać tocznia rumieniowatego.............................. Toczeń rumieniowaty noworodków....................................... Postać ogniskowa (przewlekła) tocznia rumieniowatego....................... Podskórna (głęboka) odmiana tocznia rumieniowatego........................ Zespół antykardiolipinowy (antyfosfolipidowy)................................ Zespół Sneddona....................................................... Zespół Sjögrena........................................................ Twardzina............................................................. Twardzina układowa.................................................. Etiopatogeneza.................................................... Przeciwciała przeciwjądrowe......................................... Podział twardziny.................................................. Zmiany układowe.................................................. Rozpoznanie różnicowe............................................. Leczenie......................................................... Twardzina ograniczona................................................ Atrophoderma Pasini-Pierini............................................ Liszaj twardzinowy....................................................... Fasciitis eosinophilica.................................................... Eosinophilia myalgia syndrome (EMS)...................................... Zapalenie skórno-mięśniowe............................................... Zapalenie wielomięśniowe z przeciwciałami przeciw syntetazom trna. Zespół syntetazowy Zespoły nakładania...................................................... Mieszana choroba tkanki łącznej. Zespół Sharpa............................. Scleromyositis....................................................... Guzkowe zapalenie tętnic................................................. Rozdział 15. Zmiany zapalne tkanki podskórnej i zmiany zanikowe tkanki podskórnej............................................................. Panniculitis Webera-Christiana.......................................... Zespół Rothmana-Makaia.............................................. Cytophagic histocytic panniculitis........................................ Zapalenie tkanki podskórnej w przebiegu chorób trzustki...................... Zapalenie tkanki podskórnej związane z niedoborem inhibitora alfa 1 -antytrypsyny... Lipoatrofie i lipodystrofie.............................................. Rozdział 16. Choroby naczyniowe skóry................................ Krwotoczne choroby skóry. Plamice......................................... Plamice małopłytkowe................................................. Plamica małopłytkowa wrodzona. Zespół Wiskotta-Aldricha................. Samoistna plamica trombocytopeniczna................................. Plamica małopłytkowa objawowa...................................... Plamice związane z zaburzeniami krzepliwości.............................. Plamice związane z uszkodzeniem naczyń skóry............................. Plamica hiperergiczna. Alergiczne lub leukoklastyczne zapalenie naczyń........ Plamica starcza. Plamica steroidowa.................................... Przewlekłe zapalenie naczyń włosowatych............................... Zapalenie ziarniniakowe naczyń Wegenera.................................... Zespół Churga-Strauss................................................... Choroba Kawasaki...................................................... Piodermia zgorzelinowa.................................................. Guzowate zapalenie naczyń............................................... Owrzodzenia podudzi.................................................... Rozdział 17. Ziarniniaki i zmiany odczynowe............................ Sarkoidoza............................................................ Ziarniniak twarzy. Ziarniniak eozynochłonny twarzy............................ 271 271 272 275 276 279 280 281 283 284 284 285 286 289 292 293 294 296 300 300 302 303 304 307 309 309 310 312 315 315 316 316 316 317 317 318 318 318 318 319 319 320 320 320 322 323 323 325 325 326 327 329 331 331 333 11
Ziarniniak obrączkowaty.................................................. Mastocytozy........................................................... Pokrzywka barwnikowa................................................ 334 336 337 Rozdział 18. Choroby związane z zaburzeniami metabolicznymi........................................................ Zmiany skórne w cukrzycy............................................... Scleromyxoedema.................................................... Obumieranie tłuszczowate.............................................. Rumień nekrolityczny wędrujący......................................... Porfirie............................................................... Porfiria szpikowa..................................................... Porfiria erytropoetyczna wrodzona..................................... Protoporfiria erytropoetyczna......................................... Leczenie porfirii szpikowych......................................... Porfiria wątrobowa.................................................... Porfiria skórna późna............................................... Hiperlipoproteinemie.................................................... Kępki żółte......................................................... 339 339 340 341 343 344 344 344 345 345 345 346 348 348 Rozdział 19. Genodermatozy........................................... Choroby związane z nadmiernym rogowaceniem............................... Rogowiec dłoni i stóp................................................. Uogólnione genodermatozy związane z nadmiernym rogowaceniem.............. Rybia łuska zwykła................................................. Rybia łuska wrodzona............................................... Hyperkeratosis epidermolytica........................................ Rzadkie zespoły ichtiotyczne......................................... Leczenie uogólnionych genodermatoz typu rybiej łuski..................... Rogowacenie mieszkowe............................................... Choroba Dariera..................................................... Choroby pęcherzowe.................................................... Choroba Haileya-Haileya............................................... Pęcherzowe oddzielanie się naskórka...................................... 353 353 353 356 356 359 360 360 361 361 362 363 363 364 Rozdział 20. Znamiona i nowotwory łagodne............................. Znamiona............................................................. Znamiona naskórkowe................................................. Znamię naskórkowe brodawkowate..................................... Brodawka łojotokowa (starcza). Rogowacenie łojotokowe................... Znamiona melanocytowe barwnikowe..................................... Znamiona barwnikowe naskórkowe.................................... Znamiona komórkowe barwnikowe....................................... Znamię Spitz (dawna nazwa czerniak młodzieńczy )....................... Znamiona wychodzące z gruczołów łojowych............................... Znamię łojowe.................................................... Gruczolak łojowy.................................................. Znamiona wychodzące z gruczołów potowych.............................. Znamiona naczyniowe................................................. Naczyniaki krwionośne.............................................. Ziarniniak naczyniowy.............................................. Naczyniak chłonny zwykły i jamisty.................................... Leczenie naczyniaków.............................................. Łagodne nowotwory łącznotkankowe........................................ Włókniak........................................................... Bliznowiec.......................................................... 371 371 372 372 373 374 374 376 377 378 378 379 379 380 380 381 382 382 383 383 384 12
Rozdział 21. Stany przedrakowe i raki in situ............................. Stany przedrakowe...................................................... Rogowacenie słoneczne (dawna nazwa rogowacenie starcze)................... Róg skórny......................................................... Skóra pergaminowata i barwnikowa....................................... Uszkodzenia porentgenowskie skóry...................................... Rogowacenie chemiczne (arsenowe i smołowcowe)........................... Rogowacenie białe.................................................... Raki in situ............................................................ Choroba Bowena..................................................... Erytroplazja Queyrata................................................. Rozdział 22. Nowotwory złośliwe skóry................................. Raki skóry............................................................ Rak podstawnokomórkowy............................................. Rak kolczystokomórkowy.............................................. Rak brodawkujący.................................................... Rogowiak kolczystokomórkowy............................................ Choroba Pageta......................................................... Czerniak złośliwy....................................................... Zespół znamion atypowych (dysplastycznych)............................... Rozdział 23. Chłoniaki skóry i stany poprzedzające...................... Przyłuszczyce.......................................................... Przyłuszczyca plackowata drobnoogniskowa palczasta........................ Przyłuszczyca plackowata wielkoogniskowa typu zapalnego.................... Przyłuszczyca plackowata wielkoogniskowa typu poikilodermicznego............. Chłoniaki skóry. Złośliwe chłoniaki skóry..................................... Chłoniaki typy T..................................................... Ziarniniak grzybiasty................................................ Zespół Sezary ego.................................................. Siatkowica pagetoidalna............................................. Lymphomatoid papulosis............................................ Chłoniaki typu B..................................................... Rozdział 24. Zespoły paraneoplastyczne................................ Rozdział 25. Zaburzenia barwnikowe................................... Bielactwo nabyte..................................................... Piegi.............................................................. Ostuda............................................................. Rozdział 26. Choroby gruczołów łojowych i potowych.................... Choroby gruczołów łojowych.............................................. Łojotok............................................................ Łupież łojotokowy.................................................... Trądzik pospolity..................................................... Trądzik różowaty..................................................... Choroby gruczołów potowych............................................. Pocenie się nadmierne................................................. Potówki............................................................ Rozdział 27. Choroby włosów.......................................... Łysienie.............................................................. Łysienie męskie androgenowe........................................... Łysienie androgenowe kobiet............................................ Łysienie plackowate................................................... Nadmierny porost włosów................................................ 386 386 387 390 391 392 393 394 396 396 397 399 399 400 403 406 407 409 410 415 418 418 418 418 419 420 421 423 426 427 428 428 430 434 434 436 437 438 438 438 439 439 445 447 447 448 449 449 450 451 452 455 13
Rozdział 28. Choroby przenoszone drogą płciową........................ Kiła.................................................................. Kiła wczesna........................................................ Kiła późna.......................................................... Kiła wrodzona....................................................... Zapalenie cewki moczowej i narządu rodnego................................. Opryszczka narządów płciowych........................................... Zmiany wywołane przez wirusy brodawczaka................................. Zakażenie HIV i AIDS................................................... Piśmiennictwo....................................................... Skorowidz........................................................... 457 457 458 466 469 477 485 489 498 508 514 14