Wykład 2. Charakterystyka organizacji 1
1. Rodzaje organizacji: Ogólny podział organizacji: komercyjne, publiczne, społeczne. Organizacje komercyjne są organizacjami gospo- darczymi nazywanymi przedsiębiorstwami. Przedsiębiorstwo stanowi zespół ludzi, środków materialnych i finansowych powołany do prowa- dzenia określonej działalności gospodarczej i wyodrębniony pod względem techniczno- produkcyjnym (lub usługowym), organizacyjnym, przestrzennym, ekonomicznym i prawnym. 2
Podział organizacji wg charakteru zaspokajania potrzeb i formy organizacyjnej: publiczne i społeczne: państwowe, samorządowe fundacje, stowarzyszenia; osobowe: osoby fizyczne prowadzące działalność gosp. spółki cywilne, spółki jawne, spółki partnerskie, spółki komandytowe, spółki komandytowo-akcyjne; kapitałowe: spółki z o. o. spółki akcyjne. 3 spółdzielnie.
2. Cele organizacji: Cel to do czego się dąży i chce się osiągnąć. Cel charakteryzuje się dwoma aspektami: treściowy to co zostało wybrane i zamierzone, ilościowy poziom trudności i aspiracji. Drzewo celów organizacji, w której podstawowy cel jest nazywany misją. Cel podstawowy (zapewnienie rentowności) i cele szczegółowe (np. innowacje produktowe). 4
Analiza celów organizacji: cel nadrzędny cel pośredni cel podrzędny preferencji między celami: rodzaju, wysokości, ryzyka, czasu; związki między celami: komplementarności, konkurencyjności, równości, neutralności. 5
Cel podstawowy organizacji jest różnie definiowany w zależności od rodzaju organizacji. Cele organizacji publicznych i społecznych są określane w formie: opisu działań do zrealizowania, realizacji celu lub stopnia zrealizowania, wielkości zrealizowanych działań, stopnia poprawy sytuacji w określonej dziedzinie itp. Pomiar efektywności działań organizacji publicznych i społecznych. 6
Cel organizacji komercyjnej jest zwykle definiowany w formie finansowej, np.: rentowność (zysk, dochód), dochód z zainwestowanego kapitału, dochód w przeliczeniu na 1 akcję itp. Maksymalizacja dochodu (zysku): ujęcie statyczne wielkość zysku w danym czasie; ujęcie dynamiczne uwzględniający czynnik czasu, a więc maksymalizacja zdyskontowanego w czasie strumienia dochodów pochodzących z całego portfela różnych biznesów. 7
Inne cele organizacji komercyjnych, zwłaszcza małych organizacji: przetrwanie, utrzymanie własności i kontroli firmy, satysfakcja z posiadania firmy i/lub kierowania nią, substytucja zatrudnienia lub dochodów. Cele małej organizacji mogą być utożsamiane z celem jej właściciela. 8
3. Funkcje organizacji: Funkcje organizacji wynikają z realizacji celów, do osiągnięcia których one zmierzają, głównie takie jak: 1. Funkcja mobilizacyjna wyraża się w mobilizowa- niuróżnegorodzajurodzaju zasobów ludzkich, rzeczowych, informacyjnych dla osiągania celów organizacji; 2. Funkcja kreacyjna wyraża się w poszukiwaniu i kreowaniu zmian w organizacji i otoczeniu oraz w ciągłym jej doskonaleniu; 3. Funkcja innowacyjna przejawia się w kreowaniu i wprowadzaniu nowych rozwiązań i innowacji, zapewniających jej przewagę konkurencyjną; 4. Funkcja adaptacyjna wyraża się w elastyczności i dostosowywaniu się organizacji do zmiennych warunków otoczenia; 9
funkcje organizacji cd.: 5. Funkcja absorpcyjna polega na wchłanianiu informacji, w tym wiedzy, płynących z otoczenia, na potrzeby rozwoju organizacji. 6. Funkcja dystrybucyjna wynika z potrzeby dystrybucji różnymi kanałami swych produktów tak, aby docierały one do ostatecznych odbiorców. 6. Funkcja integracyjna polega na łączeniu ludzi, celów, środków i struktur w jedna odrębną całość zdolną do przetrwania na rynku i rozwoju. Funkcje organizacji zależą przede wszystkim od kadry zarządzającej i jej aktywności. 10
4. Interesariusze organizacji: Osoby fizyczne i prawne, grupy społeczne i instytucje, które mają wpływ na działanie organizacji określane są mianem interesariuszy (stakehoders). Wyróżnia się następujące rodzaje grup interesów: Wewnętrzne: kierownictwo, pracownicy, kultura organizacyjna itp.; Zewnętrzne: grupy finansujące organizację (np.akcjonariusze), grupy interesów gospodarczych współpracują- cych (np. dostawcy i odbiorcy) i konkurujących, grupyinteresów politycznych i samorządowych na różnych szczeblach (od krajowego do lokalnego), grupy interesów społecznych (związki zawodowe, organizacje społeczne np. ekologiczne itp.), 11
Grupy interesów i ich oczekiwania (przykłady): Grupy interesów Akcjonariusze i właściciele Dostawcy i odbiorcy towarów Pożyczko i kredytodawcy Organizacje publiczne i społeczne Społeczność lokalna Konkurencja Pracownicy i związki zawodowe Oczekiwania Wzrost wartości firmy Uczciwa, rzetelna współpraca Spłata kapitału Przestrzeganie prawa Unikanie działańźle wpły- wających na środowisko Unikanie praktyk utrudnia- jących prowadzenie biznesu Uznawanie i zapewnianie ich praw, bezpieczeństwo pracy 12
5. Cykl życia organizacji: Cykl życia organizacji obejmuje naturalną sekwencję faz, przez którą przechodzi większość organizacji. Różna nazwa tych faz: narodziny, młodość, wiek średni, dojrzałość i schyłek; kreacji, rozwoju, dojrzałości, regresu i upadku lub rekonstrukcji i odrodzenia. Sumaryczny model cyklu życia organizacji: przedsiębiorczość orientacja głównie na zewnątrz, przy małej elastyczności działania; zespołowość stopniowa reorientacja do wewnątrz, tworzenie zespołu i potrzeby współdziałania; formalizacja i kontrola orientacja wewnętrzna oraz potrzeba zwiększenia sterowalności; odnowa otwarcie na zewnątrz, dopracowanie struktury w celu przełamania rutyny i inercji. 13
wielkość organizacji małe duże Schemat kryzysowej koncepcji przekształceń organizacyjnych wg L. E. Greiner a: Faza 1 Faza 2 Faza 3 Faza 4 Faza 5 kryzys biuro- kratyzmu kryzys przywó- dztwa kreatywność kryzys autonomii dyrektywność kryzys kontroli decentralizacja koordynacja kryzys odnowy współpraca młode wiek organizacji dojrzałe 14
Dziękuję za uwagę... 15