Warszawa, 11marca 2015 Przedsiębiorczość na obszarach wiejskich. Szanse, wyzwania, koncepcja rozwoju Finansowanie przedsiębiorczości. Budowanie rynków lokalnych. Tomasz Mironczuk Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową
Cel: Wzrost dobrobytu społeczności lokalnej Mierniki (przykładowe): Liczba miejsc pracy (stopa zatrudnienia) Poziom aktywności gospodarczej (PKB, obroty) Poziom przestępczości Jakość opieki medycznej i szkolnictwa
1. Finansowanie przedsiębiorczości 2. Budowanie rynków lokalnych 3. Model rynku lokalnego 4. Lokalny rynek finansowy
1.1. Finansowanie przedsiębiorczości - kto potrzebuje finansowania? A. Kto? Małe przedsiębiorstwo: zatrudnia mniej niż 50 osób, obrót lub suma bilansowa do 10 mln EUR, Mikroprzedsiębiorstwo: zatrudnia mniej niż 10 pracowników, obrót lub suma bilansowa do 2 mln EUR, Samozatrudnieni: osoby fizyczne prowadzące działalność na własny rachunek, własna odpowiedzialność i ryzyko, B. W jakim celu? Cel finansowania: rozpoczęcie działalności, rozwój działalności, innowacje,
1.2. Finansowanie przedsiębiorczości jakie instrumenty? Instrumenty finansowania przedsiębiorstw Kredyt bankowy (bank komercyjny) Kredyt bankowy (bank spółdzielczy) Pożyczka (niebankowa) Poręczenie/gwarancja Dostępność/Uwagi dominujący segment polskiego rynku finansowego, wysoka standaryzacja, nie uwzględnia specyfiki lokalnej decyzyjność lokalna, dobre dopasowanie do uwarunkowań lokalnych, konieczność dopasowania do wymogów prawa bankowego bardzo słabo rozwinięty segment, głównie fundusze pożyczkowe oparte o środki samorządów, nieefektywne wykorzystanie kapitału, nieliczne fundusze oparte o prywatny kapitał bardzo niespójny rynek funduszy poręczeniowych opartych o kapitał samorządowy, nieefektywne wykorzystanie kapitału, duży udział gwarancji de minimis BGK jednakże z nieznanym efektem dla wsparcia finansowania przedsiębiorstw na terenach wiejskich (nieznane są analizy efektywności tych instrumentów) Dotacja Leasing/Faktoring Finansowanie kapitału Venture Capital, wysoka standaryzacja produktu, aktywny segment rynku finansowego, bardzo słabo rozwinięty rynek funduszy wsparcia kapitałowego dla małych i mikroprzedsiębiorstw szczególnie dla fazy wczesnej, bardzo słaba dystrybucja na tereny wiejskie,
1.3. Finansowanie przedsiębiorczości - bariery Warunki uzyskania finansowania Kredytowalność/ bankowalność, historia przedsiębiorstwa, Wiarygodność formalna/realna, Business plan, ryzyko inwestycyjne, Aktywa na zabezpieczenie
2.1. Budowanie rynków lokalnych Centra rozwoju lokalnego Pobudzanie współpracy pomiędzy lokalnymi przedsiębiorcami Wsparcie samorządu w budowaniu przedsiębiorczości lokalnej Lokalni liderzy rozwoju instytucje, osoby Identyfikacja lokalnych aktywów Finansowe Produkty Kompetencje, know how, Wsparcie przedsiębiorców w pozyskaniu kapitału lub finansowania Identyfikacja innowacyjności na obszarach wiejskich (właściwe rozumienie innowacyjności)
2.2. Budowanie rynków lokalnych Zrównoważony rozwój główne wyznaczniki: w zrównoważonej gospodarce lokalnej następuje akumulacja podstawowych bogactw (aktywa), gospodarka niezrównoważona narusza zastane aktywa, traktując kapitały tak jak dochody i w rezultacie ograbia przyszłe pokolenia, gospodarka niezrównoważona sprzyja wyciekaniu kapitału: każdy zakup towarów wyprodukowanych gdzie indziej powoduje wyciek pieniędzy; każdy przypadek wyeksportowania surowców lokalnych bez przetworzenia ich w celu dodania im wartości wzbogaca zasoby innej społeczności, gospodarka zrównoważona wymaga troski o możliwie najlepsze wykorzystanie zasobów lokalnych, Pretty J., Sustainable Development for Local Economies, Centre for Environment and Society, University of Essex, (1998)
2.3. Budowanie rynków lokalnych Podstawowe zasady zrównoważonej gospodarki lokalnej: eliminacja niepotrzebnych wycieków kapitału, wykorzystanie odnawialnych zasobów własnych, nie pochodzących z zewnątrz, przetwarzanie zasobów finansowych w obrębie społeczności, a więc kupowanie lokalnych wyrobów i korzystanie z lokalnych usług, przetwarzanie produktów lokalnych nim zostaną sprzedane na zewnątrz, organizowanie uczestników procesu gospodarczego (osób i instytucji) w spójne grupy, tworząc w ten sposób klimat wzajemnego zaufania, promując lepszą wymianę i korzystne kontakty, przyciąganie aktywów zewnętrznych: kapitału, kwalifikacji, nowych technik. Pretty J., Sustainable Development for Local Economies, Centre for Environment and Society, University of Essex, (1998)
3.1. Model rynku lokalnego Identyfikacja głównych uczestników życia gospodarczego: sektor publiczny (np. szkoły, szpitale, urzędy), przedsiębiorstwa (np.: usługi, producenci, rolnicy, przetwórstwo rolne), mieszkańcy (emeryci, studenci), Identyfikacja istotnych przepływów finansowych lub procesów gospodarczych: dotacje (np: dla samorządu, emerytury, na ochronę przyrody) wpływy i koszty głównych uczestników życia gospodarczego (np.: z eksportu surowców, zakup energii i paliw, zakup towarów konsumpcyjnych) Wycieki i źródła zasilania rynku lokalnego: wycieki: lokowanie oszczędności poza gospodarka lokalną, zakup artykułów spożywczych importowanych źródła zasilania: wpływy z eksportu towarów, wpływy z dotacji,
3.2. Model rynku lokalnego Przykładowy schemat
3.3. Model rynku lokalnego macierz przepływów Macierz przepływów
3.4. Model rynku lokalnego Sformułowanie polityki wspierającej rozwój lokalny: Poprawa wykorzystania własnych zasobów odnawialnych w tym rozwój lokalnego handlu i sprzedaży bezpośredniej, promowanie i rozwijanie lokalnego biznesu Ożywienie wewnętrznych obrotów finansowych: w tym nabywanie miejscowych produktów i korzystanie z miejscowych usług; związki (spółdzielnie) kredytobiorców i inne metody mikrofinansowania; lokalne banki, fundacje i stowarzyszenia gospodarcze. Podnoszenie wartości produktów lokalnych przed sprzedaniem ich na zewnątrz w tym rozbudowa lokalnej sieci handlowej, agroturystyka; rozwój miejscowego przetwórstwa i wytwórczości. Tworzenie organizacyjnych powiązań między uczestnikami procesu gospodarczego w tym tworzenie sieci lokalnych usług służącej przedsiębiorstwom; stosowanie innych form demokracji uczestniczącej przy układania planów lokalnej rozbudowy i rewaloryzacji zasobów; wspieranie lokalnych organizacji społecznych; organizowanie się grup rolnych, zakładanie lokalnych spółdzielni, klastrów Przyciąganie zasobów spoza społeczności, zwłaszcza kapitału, umiejętności, nowych technik;
4.1. Lokalny rynek finansowy Przejście z konwencjonalnych do innowatywnych metod finansowania wzrostu obszarów wiejskich Podejście konwencjonalne: Finansowanie aktywności na obszarach wiejskich głównie ze środków publicznych. Lokalne oszczędności i lokalny kapitał nie są wykorzystywane lokalnie. Poszukiwanie kapitału zewnętrznego, kredytów ze środków zewnętrznych i dotacji. Podejście innowatywne: Podejście partycypacyjne aktywowanie lokalnych oszczędności i kapitału na lokalne inwestycje, koncentracja na generowaniu nowych miejsc pracy, rozwój metod inwestowania wspólnego. Powyższa typologia jest zaczerpnięta z Tabeli 2.2, OECD (2014), Innovation and Modernising the Rural Economy, OECD Publishing. Cytowana za: Bryce, B. (2012), Rural governance and innovation: Refining how rural regions reach decisions, presentation at the 8th OECD Rural Development Policy Conference held in Krasnoyarsk, Russian Federation, 4 October 2012,
4.2. Lokalny rynek finansowy stan obecny
4.3. Lokalny rynek finansowy wzmocnienie roli lokalnych instytucji finansowych
4.4. Lokalny rynek finansowy potencjalny efekt Po przemodelowaniu (wzmocnieniu) lokalnego rynku finansowego wynik finansowy funkcjonowania gospodarki lokalnej poprawia się - podsumowanie wyników modelowania: Model słabego lokalnego rynku finansowego Model aktywnego lokalnego rynku finansowego Oszczędności dostępne lokalnie (parametr wejściowy) 100 100 Dostępny kapitał (wynik modelu) Możliwe kredytowanie do gospodarki lokalnej (wynik modelu) Wartość dodana dla gospodarki lokalnej (wynik modelu) 3.92 10.84 19.60 54.22 2.99 4.43
5. Bibliografia OECD (2014), Innovation and Modernising the Rural Economy, OECD Publishing. http://dx.doi.org/10.1787/9789264205390-en Pretty J., Sustainable Development for Local Economies, Centre for Environment and Society, University of Essex, (1998) Dziemianowicz W., Kierzkowski T., Knopik R. Jak przygotować lokalny program rozwoju przedsiębiorczości?, PARP, (2003)