Bilans przedsiębiorstwa co to takiego? Autor: mgr Gabriela Jagsz
Cele lekcji W trakcie zajęć uczeń powinien: ćwiczyć umiejętności pracy w grupie, ćwiczyć umiejętności autoprezentacji, prezentować efekty pracy zespołowej. Po zakończonych zajęciach uczeń powinien rozróżniać składniki majątku przedsiębiorstwa, wymienić podstawowe źródła finansowania majątku, znać pojęcie oraz strukturę bilansu, rozumieć istotę równania bilansowego, znać cel sporządzania bilansu, potrafić sporządzić uproszczony bilans małej firmy. Metody realizacji zajęć praca uczniów w zespołach, prezentacja, wykład interaktywny. Materiały tablice, foliogramy, duże arkusze papieru, mazaki, przykłady bilansu oraz słowniczek pojęć dla każdego ucznia. Proponowany przebieg zajęć 1. Czynności organizacyjno porządkowe. 2. Powtórzenie wiadomości z poprzedniej lekcji. 2
3. Zapoznanie uczniów z tematem lekcji. 4. Ćwiczenie 1. 5. Wykład - nauczyciel wyjaśnienia prawidłowe nazwy poszczególnych składników bilansu oraz ich znaczenie. 6. Ćwiczenie 2. 7. Wykład - nauczyciel przedstawia budowę bilansu z podziałem na aktywa trwałe i obrotowe oraz na kapitał własny i obcy. 8. Ćwiczenie 3. 9. Wykład - nauczyciel omawia istotę równania bilansowego. 10. Ćwiczenie 4. 11. Wykład. 12. Podsumowanie. 13. Zadanie domowe. 1. Czynności organizacyjno porządkowe: sprawdzenie obecności, przygotowanie materiałów do lekcji. 2. Powtórzenie wiadomości z poprzednich lekcji Uczniowie odpowiadają na pytania: co to jest podmiot gospodarczy? wymiń formy prawne podmiotów gospodarczych? jak należy rozpocząć działalność gospodarczą i gdzie należy ją zgłosić? 3. Zapoznanie uczniów z tematem oraz celem lekcji (punkt 1 i 2) 4. Ćwiczenie 1 Uczniowie zostają podzieleni losowo na 2 grupy, każda z nich odpowiada pisemnie (na dużym arkuszu) na jedno z pytań: I grupa co (jakie zasoby, jaki majątek) potrzebuje firma do prowadzenia działalności gospodarczej? 3
II grupa skąd firma może pozyskać środki (pieniądze i nie tylko) na zakup tego, co potrzebuje do działalności? Przedstawiciele grup prezentują efekty swojej pracy. 5. Wykład Otrzymane propozycje uczniów nauczyciel omawia, odpowiednio nazywa używając podstawowych pojęć: materiały, towary, pieniądze na rachunku bankowym, w kasie, należności, środki trwałe, kapitał własny, obcy, kredyty, pożyczki zobowiązania, a także aktywa i pasywa. Nauczyciel wręcza uczniom materiały Słownik podstawowych pojęć. Załącznik nr 1: foliogram oraz materiały dla uczniów: Słownik podstawowych pojęć. 6. Ćwiczenie 2 Uczniowie w dotychczasowych grupach na sporządzonych wcześniej arkuszach, mają za zadanie: pierwsza grupa dzieli składniki majątku na te, które pozostają w firmie długo oraz te, które się często zmieniają, zużywają, druga grupa dzieli kapitał na ten, który jest własnością firmy oraz ten, który należy do obcych właścicieli. 7. Wykład Nauczyciel wyjaśnia podział majątku na trwały i obrotowy oraz na kapitał własny i obcy prezentując uproszczony przykład bilansu. Załącznik nr 2: foliogram oraz materiały dla uczniów Bilans przedsiębiorstwa. 8. Ćwiczenie 3 Uczniowie w grupach na otrzymanych bilansach mają za zadanie przypisać poszczególnym składnikom wartości wg własnego uznania, a także obliczyć sumę wartości wszystkich aktywów oraz sumę wartości wszystkich pasywów. 4
Nauczyciel sprawdza sumy (najczęściej w ćwiczeniach uczniów suma aktywów nie jest równa sumie pasywów). Uczniowie muszą się zastanowić: jeśli w ich ćwiczeniu wartości aktywów > od wartości pasywów, nauczyciel zadaje pytanie: dlaczego przedsiębiorstwo posiada majątek o większej wartości, aniżeli wartość posiadanych funduszy? jeśli w ćwiczeniu wartość aktywów < od wartości pasywów, to dlaczego firma posiada majątek o mniejszej wartości, jeżeli kapitał zdobyty przez nią jest większy, co stało się z resztą funduszów? Uczniowie dochodzą do prawidłowego wniosku, iż wartość majątku firmy powinna być równa wartości jej kapitałów. 9. Wykład Nauczyciel wyjaśnia istotę równania bilansowego, cel sporządzania bilansu przez przedsiębiorców. 10. Ćwiczenie 4 Uczniowie otrzymują zadanie na sporządzenie prostego bilansu firmy X. 11. Wykład Nauczyciel wyjaśnia, kiedy i w jakim celu przedsiębiorstwo musi sporządzać bilans. 12. Podsumowanie przedsiębiorstwo posiada składniki majątku zwane aktywami, firma musi posiadać także źródła finansowania tego majątku, które nazywamy pasywami, zestawienie aktywów i pasywów to bilans przedsiębiorstwa, wartość wszystkich aktywów musi się równać wartości pasywów, równanie to nazywamy równaniem bilansowym. 13. Zadanie domowe Omówienie i rozdanie uczniom treści zadania domowego. 5
Załącznik nr 3: materiały dla uczniów: Zadanie domowe. 6
Załącznik nr 1 Wyjaśnienie pojęcia Bilans zestawienie aktywów i pasywów. Aktywa składniki majątku firmy (wszystkie środki gospodarcze): 1. Aktywa trwałe majątek firmy posiadany dłużej niż rok: a. Środki trwałe maszyny, urządzenia, budynki, grunty, wyposażenie, narzędzia, b. Wartości niematerialne i prawne nabyte prawa majątkowe, zakupione patenty, licencje, programy komputerowe, c. Długoterminowe aktywa finansowe udziały i akcje innych spółek, udzielone pożyczki, lokaty bankowe. 2. Aktywa obrotowe majątek posiadany przez okres dłuższy niż rok: a. Materiały surowce, materiały do produkcji, biurowe, środki czystości, opakowania, b. Wyroby gotowe wyprodukowane wyroby przeznaczone na sprzedaż, c. Towary produkty innych jednostek nabyte w celu dalszej odsprzedaży, d. Należności kwoty należne od odbiorców, którzy jeszcze nie zapłacili za dostawę, e. Rachunek bankowy pieniądze na rachunku (w banku), f. Kasa pieniądze w kasie (w firmie). Pasywa źródła finansowania majątku: 1. Kapitał własny - fundusze wewnętrzne, czyli wniesione przez współwłaścicieli do przedsiębiorstwa a. Kapitał współwłaścicieli fundusze (wkłady ) należące do współwłaścicieli przedsiębiorstwa, b. Zysk - zysk wypracowany w trakcie działalności. 2. Kapitał obcy - kapitał zewnętrzny, czyli nie należący do przedsiębiorstwa, wniesiony przez obce jednostki lub osoby, a. Zobowiązania: dług wobec dostawców (niezapłacone dostawy), dług wobec pracowników (niewypłacone wynagrodzenia), dług wobec urzędu skarbowego ( podatek do zapłacenia). b. Kredyty i pożyczki - kredyty i pożyczki zaciągnięte w banku oraz w innych jednostkach. 7
Załącznik nr 2 Tabela do uzupełnienia 1. Bilans przedsiębiorstwa X na dzień... Aktywa Wartość Pasywa Wartość 1. Aktywa trwałe a. Środki trwałe b. Długoterminowe aktywa finansowe / 3 -letnie obligacje/ 2. Aktywa obrotowe a. Materiały b. Produkty c. Towary d. Należności e. Gotówka w kasie f. Rachunek bankowy... 1. Kapitał własny a. Kapitał właścicieli udziały wspólników b. Wypracowany zysk 2. Kapitał obcy a. Kredyty b. Zobowiązania i. Wobec dostawców ii. Wobec pracowników Suma bilansowa Suma bilansowa... sporządził (podpis) 8
Tabela do uzupełnienia 2. Bilans przedsiębiorstwa X na dzień... Aktywa Wartość Pasywa Wartość 3. Aktywa trwałe c. Środki trwałe d. Długoterminowe aktywa finansowe / 3 -letnie obligacje/ 4. Aktywa obrotowe a. Materiały b. Produkty c. Towary d. Należności e. Gotówka w kasie f. Rachunek bankowy... 3. Kapitał własny a. Kapitał właścicieli udziały wspólników b. Wypracowany zysk 4. Kapitał obcy a. Kredyty b. Zobowiązania i. Wobec dostawców ii. Wobec pracowników Suma bilansowa Suma bilansowa... sporządził (podpis) 9
Załącznik nr 3 Zadanie do wykonania na lekcji Sporządź poprawnie bilans P.H.U. "Dona" Sp. z o.o. posiada na dzień 31.12.02 następujące składniki majątku oraz źródła finansowania: meble sklepowe 10.000 zł, wkłady wspólników 50.000 zł, kasa fiskalna 2.000 zł, komputer 2.000 zł, kredyt bankowy 30.000 zł, program komputerowy 4.000 zł, należność od odbiorcy 3.000 zł, zobowiązania od odbiorców 2.000 zł, pieniądze w kasie 5.000 zł, towary na sklepie 16.000 zł, samochód dostawczy 40.000 zł. Zadanie do wykonania na lekcji Sporządź poprawnie bilans P.H.U. Dona Sp. z o.o. posiada na dzień 31.12.02 następujące składniki majątku oraz źródła finansowania: meble sklepowe 10.000 zł, wkłady wspólników 50.000 zł, kasa fiskalna 2.000 zł, komputer 2.000 zł, kredyt bankowy 30.000 zł, program komputerowy 4.000 zł, należność od odbiorcy 3.000 zł, zobowiązania od odbiorców 2.000 zł, pieniądze w kasie 5.000 zł, towary na sklepie 16.000 zł, samochód dostawczy 40.000 zł. 10
Załącznik nr 4 Zadanie domowe do lekcji: Bilans przedsiębiorstwa - co to takiego? Zadanie domowe Sporządź na podstawie przykładu z lekcji bilans początkowy Przedsiębiorstwa Handlowego Gama, który posiada na dzień 1.01.2002 następujący majątek oraz źródła jego finansowania (odpowiednio pogrupuj i nazwij wymienione składniki): pawilon handlowy 40.000 zł, kasy fiskalne 3.000 zł, meble sklepowe 3.500 zł, kapitał współwłaścicieli 50.000 zł, artykuły chemiczne 6.000 zł, oprogramowanie komputera 4.000 zł, niezapłacone faktury dostawców 10.000 zł, samochód dostawczy 18.000 zł, pieniądze w banku 16.800 zł, zysk z ubiegłego okresu 7.000 zł, pieniądze w kasie 4.000 zł, wynagrodzenia do wypłacenia pracownikom 5.000 zł. kredyt zaciągnięty w banku... (obliczyć brakującą wartość). 11
Zadanie domowe Sporządź na podstawie przykładu z lekcji bilans Przedsiębiorstwa Handlowego Gama,który posiada na dzień 1.01.2002 następujący majątek oraz źródła jego finansowania (odpowiednio pogrupuj i nazwij wymienione składniki ): pawilon handlowy 40.000 zł, kasy fiskalne 3.000 zł, meble sklepowe 3.500 zł, kapitał współwłaścicieli 50.000 zł, artykuły chemiczne 6.000 zł, oprogramowanie komputera 4.000 zł, niezapłacone faktury od dostawców 10.000 zł, samochód dostawczy 18.000 zł, pieniądze w banku 16.800 zł, zysk z ubiegłego okresu 7.000 zł, pieniądze w kasie 4.000 zł, wynagrodzenia do wypłacenia pracownikom 5.000 zł. kredyt zaciągnięty w banku... (obliczyć brakującą wartość). 12
www.nbp.pl