Temat: Rozprzestrzenianie się roślin (nasion) Mirosław Kwiatek Rozprzestrzenianie się roślin za pomocą prądów powietrza, głównie wiatrów nosi nazwę anemo_chorii w botanice. Najczęściej w przyrodzie spotyka się tzw. plananemochorię. Jest to rozprzestrzenianie się za pomocą wiatru nasion lub owoców z ułatwieniami w postaci różnych urządzeń w budowie. Np. owoce mniszka lekarskiego zaopatrzone są we włoski lotne tworzące swego rodzaju spadochroniki. Nasiona opatrzone włoskami ma sasanka, tzw. ostnica, wiele ostrożni np. oset (ostrożeń lancetowaty), tzw. wełnianka (z kosmatych turzycowatych), wierzba, topola. Często spotykanym na wiosnę zjawiskiem jest chmura unoszących się w powietrzu nasion wierzby lub topoli. Sałata dziki przodek siewnej
U wielu roślin wytworzyły się na nasionach lub owocach błoniaste skrzydełka mające rozmaite kształty i rozmiary. Punkt ciężkości tych nasion jest z reguły umieszczony asymetrycznie dzięki czemu wprowadzane są w lot ślizgowy, połączony z ruchem obrotowym. Klasycznym przykładem są uskrzydlone rozłupki jaworów, których lot połączony z ruchem obrotowym obserwujemy w parkach i lasach w jesieni. Podobnie wyposażone są też owoce i nasiona np. jesionu, modrzewia, brzozy, sosny, świerka. Klonowate (owoc złożony z 2 oskrzydlonych orzeszków): 5 Klon tatarski, sadzony w parkach krzew (czasem drzewo) 6 Jawor 7 Klon zwyczajny 8 Klon polny
(3) Jesion mannowy w parkach duży krzew lub małe drzewo. Owoce oskrzydlone; skrzydło rozszerzone w części górnej ( )
Powyżej - brzozowate: 6 Grab zwyczajny 8 Brzoza brodawkowata 9 Brzoza omszona 10 Brzoza karłowata 11 Olsza czarna 12 Olsza szara
Sosnowate: 2 Jodła 3 Świerk pospolity 4 Modrzew europejski 5 Sosna zwyczajna 7 Sosna czarna
Wiązy: 6 szypułkowy (orzeszek umieszczony pośrodku skrzydlaka) 7 pospolity (orzeszek w górnej części skrzydlaka) 8 górski Z kolei ziarniaki niektórych traw np. ostnic mają długie, włoskowate ości umożliwiające im lot ruchem kolistym i wbijanie się ostro zakończoną nasadą prosto w ziemię:
Swoistym przykładem jest urządzenie lotne miechunki, której owoc pomarańczowa kuleczka jest ukryty w niejako nadmuchanym wielkim błoniastym woreczku, który odgrywa rolę balonu.
Funkcje lotek często spełniają rozmaite liście przykwiatowe i przylistki. Np. lipa ma szeroki błoniasty liść (języczkowata podsadka), który po opadnięciu kwiatów unosi jej owoce na dużą odległość od macierzystego drzewa; podobne zjawisko odbywa się też u grabu. Lipy: 4 drobnolistna, 5,6 szerokolistna Z geoanemochorią mamy do czynienia gdy wiatr odrywa suche i zwykle okrągłe w przekroju pędy i pędzi je nieraz kilometrami po ziemi. Wariantem anemochorii może też być boleoanemochoria wiatr otrząsa nasiona np. maku Jeśli brak jest dodatkowych tworów wspomagających rozprzestrzenianie się to mamy do czynienia z autochorią. Może być balistyczna lub grawitacyjna. Z balistyczną mamy do czynienia u strączkowych roślin; Wysychając owoc pęka i nasiona oswobadzają się. (Pękanie następuje w wyniku różnicy w turgonie ścianek. Turgon to stan wysycenia komórek/tkanek roślinnych wodą umożliwiający utrzymanie kształtu i pozycji przez roślinę lub jej niektóre organy. Inaczej: turgon to napięcie błon komórek roślinnych powodowane ciśnieniem soku komórkowego od wewnątrz na ścianki komórki) Grawitacyjna występuje u drzew z ciężkimi ale pustawymi w środku i gładkimi nasionami. Wypadając nasiona odbijają się od gałęzi drzew przez co zwiększa się zasięg ich przemieszczenia się. Przenoszenie może być też przez wodę hydro_choria. Może być unoszenie (kłoski turzyc) lub wleczone po dnie
Oczywiście są jeszcze sposoby inne przemieszczenia się dzięki zwierzętom 2007-08-30 - turgon 2007-08-24