Zał cznik do uchwały Nr... Rady Powiatu Wielu skiego z dnia... POWIATOWY PROGRAM DZIAŁA NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W POWIECIE WIELU SKIM

Zał cznik do uchwały Nr... Rady Powiatu Wielu skiego z dnia... POWIATOWY PROGRAM DZIAŁA NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W POWIECIE WIELU SKIM 2006-2013

SPIS TRE CI 1.0 WPROWADZENIE...3 2.0 METODOLOGIA...4 3.0 OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE W POWIECIE WIELU SKIM...5 4.0 INSTYTUCJE I ORGANIZACJE POZARZ DOWE DZIAŁAJ CE NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W POWIECIE WIELU SKIM...10 5.0 RAPORT O NIEKTÓRYCH FORMACH POMOCY NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W POWIECIE...12 6.0. CELE, OBSZARY I KIERUNKI DZIAŁANIA...16 6.1 Kształtowanie wiadomo ci społecze stwa na temat osób niepełnosprawnych...17 6.2. Działania z zakresu opieki medycznej...17 6.3. Rehabilitacja społeczna i słu by wspieraj ce...17 6.4. Dost p do rodowiska fizycznego...17 6.5. Dost p do informacji i rodków komunikacji mi dzyludzkiej...18 6.6. Edukacja osób niepełnosprawnych...18 6.7. Zatrudnianie i rehabilitacja...18 6.8. Zabezpieczenie potrzeb wy szego rz du: kultura, sport, rekreacja, religia...19 6.9. Informacja i badania naukowe...19 7.0. WDRA ANIE PROGRAMU...20 8.0 WARUNKI REALIZACJI PROGRAMU...23 2

1.0 Wprowadzenie Niepełnosprawno mo e powsta w ró nym okresie ycia osób. Bywa nast pstwem wypadków, wad wrodzonych, choroby. Tworzenie takich warunków lokalnych, które umo liwi osobom niepełnosprawnym uczestnictwo w yciu społecznym takie samo jak osobom sprawnym, jest podstaw wszelkich działa kierowanych do tej grupy ludzi. Osoby niepełnosprawne napotykaj w swoim yciu na ró ne bariery: architektoniczne, społeczne i psychiczne. Działania podejmowane zwłaszcza w sferach usuwania barier społecznych i psychicznych przyczyniaj si do wydobycia istniej cych mo liwo ci prowadzenia samodzielnego ycia. Osoby niepełnosprawne nie tylko zmagaj si w swoim yciu z ograniczeniami spowodowanymi niepełnosprawno ci, ale te musz przełamywa negatywne stereotypy w społecznym odbiorze tych osób. Dotyczy to tak e rodzin osób niepełnosprawnych, zwłaszcza w aspekcie akceptacji niepełnosprawno ci bliskich osób. Pokonywanie społecznych i psychicznych skutków niepełnosprawno ci z pewno ci ograniczaj osi ganie optymalnego poziomu ycia przez osoby niepełnosprawne. Upowszechnienie wiedzy o mo liwo ciach i ograniczeniach powodowanych przez poszczególne rodzaje schorze sprzyja lepszemu dostosowaniu rodowiska lokalnego do potrzeb osób niepełnosprawnych. Szczególnie istotne jest prowadzenie edukacji dla osób zatrudnionych w administracji samorz dowej, a wi c powołanej do załatwienia wszelkich spraw yciowych osób zamieszkuj cym ich teren działania. Zmierzanie w kierunku usuwania barier nie tylko tych widocznych architektonicznych ale przede wszystkim społecznych zacz nale y od urz dów publicznych. Osi ganie optymalnego funkcjonowania społecznego przez osoby niepełnosprawne wi e si ze stworzeniem mo liwo ci do usamodzielnienia si. Znajdowanie oparcia w rodowisku rodzinnym jest jak najbardziej oczekiwanym aspektem ycia. Jednak e cisłe uzale nienie od rodziny mo e powodowa zahamowanie rozwoju indywidualnego. Rodzina osoby niepełnosprawnej szczególnie musi uczy odró niania nadopieku czo ci i l ku od wspierania osoby niepełnosprawnej w jej d eniu do osi gni cia samodzielno ci. Prowadzenie przedsi wzi i instytucji słu cych rehabilitacji społecznej jest nieodzownym czynnikiem w poprawie warunków ycia osób niepełnosprawnych. Oddziaływania winny by tu kierowane zarówno na osoby niepełnosprawne jak i na ich rodziny. Warunkiem niezb dnym do usamodzielnienia si osób niepełnosprawnych jest mo liwo podj cia pracy zawodowej. Nieodzowne staje si dlatego podejmowanie wszelkich działa sprzyjaj cych zwi kszenie zatrudnienia w populacji niepełnosprawno ci. Pocz wszy od prowadzenia i wspierania kształcenia, w tym szkole zawodowych i podnosz cych kwalifikacje a ko cz c na informacji dla pracodawców o mo liwo ciach i celowo ci zatrudnienia niepełnosprawno ci. Powodzenie yciowe osób niepełnosprawnych to z pewno ci mniejsze obci enie dla społecze stwa, ale te satysfakcja człowieka pokonuj cego codzienne problemy. 3

2.0 Metodologia Powiatowy program działa na rzecz osób niepełnosprawnych w powiecie wielu skim na lata 2006-2013 opracowano na podstawie Powiatowej strategii rozwi zywania problemów społecznych w powiecie wielu skim na l. 2006-2013, na podstawie przeprowadzonej diagnozy sytuacji osób niepełnosprawnych w powiecie poprzedzonej debatami przedstawicieli o rodków pomocy społ. z terenu powiatu wielu skiego, innych liderów działaj cych na rzecz osób niepełnosprawnych oraz na podstawie danych GUS, Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawno ci, Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, PCPR, O rodków Pomocy Społecznej Na podstawie art. 35 a ustawy z dn. 27.08. 1997 o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych ( Dz.U z 1997 r.nr 123, poz. 776 z pó niejszymi zmianami) do zada powiatu nale y m.in. opracowanie i realizacja zgodnego z powiatow strategi dotycz c rozwi zywania problemów społ., powiatowego programu działa na rzecz osób niepełnosprawnych. 4

3.0 Osoby niepełnosprawne w powiecie wielu skim W wyniku reformy ustrojowej pa stwa, przeprowadzonej w ko cu lat 90- tych ubiegłego stulecia, na mapie administracyjnej kraju pojawiły si nowe jednostki samorz du terytorialnego- województwa samorz dowe i powiaty. Jednostki te przej ły szereg zada dotychczas nale cych do administracji centralnej, w tych zada zwi zanych z kreowaniem regionalnej i lokalnej polityki społeczno- gospodarczej. Otrzymały one m.in. kompetencje do tworzenia programów działa na rzecz osób niepełnosprawnych. Niepełnosprawno - oznacza to trwał lub okresow niezdolno do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawno ci organizmu, w szczególno ci powoduj c niezdolno do pracy. Z bada przeprowadzonych w 2002 roku w ramach Narodowego Spisu Powszechnego wynika, e 14,3% populacji polskiej to osoby niepełnosprawne. Jest to 5.457 000 osób. Oznacza to, e co siódmy mieszkaniec naszego kraju to osoba niepełnosprawna prawnie lub biologicznie. Osoby niepełnosprawne stanowi grup bardzo zró nicowan pod wzgl dem cech wyznaczaj cych ich potrzeby i ograniczaj cych mo liwo ci ich samodzielnego zaspokajania potrzeb. Powoduje to konieczno ró nicowania pomocy adresowanej do tych osób. W ród osób niepełnosprawnych ponad 4 miliony 450 tysi cy posiada prawne orzeczenie o niepełnosprawno ci. 19,5% populacji posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawno ci, 26,1%- umiarkowanym, a 28,8% o lekkim stopniu. Dochodzi do tego ponad 18% osób, które nie posiadaj c prawnego orzeczenia odczuwaj ograniczenie sprawno ci całkowite lub powa ne ( jest to ponad milion osób). 2,5% po ród niepełnosprawnych to dzieci; stanowi to ponad 135 000 osób w wieku od 0 do 15 lat. Sytuacja analogicznie wygl da w powiecie wielu skim. Dane statystyczne dotycz ce liczby osób niepełnosprawnych w latach 2003-2005 w skali kraju, województwa łódzkiego i powiatu wielu skiego: Liczba osób niepełnosprawnych W kraju W województwie łódzkim W powiecie wielu skim 2003r. Ogółem: 4 491 493 285 864 8 587 W wieku 0-14 r. 175 496 10 864 382 15 i wi cej 4 315 997 275 000 8 205 2004r. Ogółem: 4 450 141 281 445 8 665 W wieku 0-14 r. 123 782 9 015 254 W wieku 15 i wi cej 4 326 359 272 430 8 411 2005r. Ogółem: 4 501 733 277 026 8 688 W wieku 0-14 r. 115 546 7 166 251 W wieku 15 i wi cej 4 386 187 269 860 8 437 Bior c pod uwag w/w dane statystyczne mo na zauwa y i z roku na rok nieznacznie wzrasta liczba osób niepełnosprawnych zarówno w skali kraju jak i naszego powiatu. 5

s Ni ej zamieszczone dane dotycz ce liczby wydanych orzecze przez Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawno ci z terenu powiatu wielu skiego w latach 2003 2005: Powiat Liczba wydanych orzecze wielu ski Ogółem Przed 16 r. Po 16 r. 2003 r. 1078 291 787 2004 r. 1052 293 759 Ogóln liczb orzecze obrazuje poni szy wykres: 2005 r. 1248 257 991 1300 1250 1200 1150 1100 1050 1000 950 2003 2004 2005 6

Wydane orzeczenia o niepełnosprawno ci w latach 2003-2005 z podziałem na przyczyny niepełnosprawno ci: OZNACZENIE NIEPEŁNOSPRAWNO CI 2003 2004 2005 1-U 47 29 31 2-P 91 84 107 3-L 35 32 36 4-O 33 38 31 5-R 229 292 360 6-E 25 15 19 7-S 143 138 187 8-T 17 19 28 9-M 9 16 25 10-N 90 48 79 11-I 68 48 88 Przyczyny niepełnosprawno ci: 1-U - upo ledzenie umysłowe 2-P - choroby psychiczne 3-L - zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu 4-O - choroby oczu 5-R - choroby narz du ruchu 6-E - epilepsja 7-S - choroby kr enia i układu oddechowego 8-T - choroby przewodu pokarmowego 9-M - choroby układu moczowo-płciowego 10-N - choroby neurologiczne 11-I - inne w tym: schorzenia endokrynologiczne, metaboliczne zaburzenia enzymatyczne, choroby zaka ne i odzwierz ce, zeszpecenia, choroby układu krwiotwórczego 7

400 350 300 250 200 150 100 50 0 2003 2004 2005 1-U 2-P 3-L 4-O 5-R 6-E 7-S 8-T 9-M 10-N 11-I Przyczyny niepełnosprawno ci: 1-U - upo ledzenie umysłowe 2-P - choroby psychiczne 3-L - zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu 4-O - choroby oczu 5-R - choroby narz du ruchu 6-E - epilepsja 7-S - choroby kr enia i układu oddechowego 8-T - choroby przewodu pokarmowego 9-M - choroby układu moczowo-płciowego 10-N - choroby neurologiczne 11-I - inne w tym: schorzenia endokrynologiczne, metaboliczne zaburzenia enzymatyczne, choroby zaka ne i odzwierz ce, zeszpecenia, choroby układu krwiotwórczego Z w/w analizy wynika i najwi ksz grup stanowi osoby niepełnosprawne ze schorzeniami narz du ruchu. W ostatnich 3 latach grupa ta stale ro nie. W ostatnim roku nast pił te znaczny wzrost osób niepełnosprawnych ze schorzeniami układu kr enia, układu oddechowego oraz osób chorych psychicznie. 8

26-40 41-60 0-16 16-25 Procentowy udział liczby wydanych orzecze ze wzgl du na przynale no do okre lonego przedziału wiekowego osób niepełnosprawnych w latach 2003-2005. PRZEDZIAŁ WIEKOWY 2003 2004 2005 0-16 291 293 257 16-25 191 150 178 26-40 115 114 115 41-60 360 384 504 POW. 60 121 111 194 11% 18% pow.60 33% 27% 11% Jak wynika z w/w wykresu najwi cej osób niepełnosprawnych mie ci si w grupie wiekowej 41-60 lat (33% ogółu osób niepełnosprawnych). Obserwuj c ostatnie 3 lata zauwa a si tendencj wzrostow tej grupy. 27% stanowi dzieci niepełnosprawne w wieku 0-16 lat. 9

4.0 Instytucje i organizacje pozarz dowe działaj ce na rzecz osób niepełnosprawnych w powiecie wielu skim: 1. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Wieluniu 2. Powiatowy Urz d Pracy w Wieluniu 3. Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawno ci 4. Warsztaty Terapii Zaj ciowej w Olewinie - 25- ciu uczestników 5. Miejski i Gminne O rodki Pomocy Społecznej - M-GOPS Wielu - GOPS Biała - GOPS Czarno yły - GOPS Konopnica - GOPS Mokrsko - GOPS Osjaków - GOPS Ostrówek - GOPS P tnów - GOPS Skomlin - GOPS Wierzchlas 6. Dom Pomocy Społecznej w Skrzynnie dla osób chorych psychicznie- 170 osób 7. rodowiskowe Domy Samopomocy rodowiskowe Domy Samopomocy w: Wielu Mokrsko Ostrówek Strobin Liczba Osoby z gmin: uczestników: Miasto i Gmina 43 Wielu Mokrsko 29 Skomlin Czarno yły Lututów 35 Złoczew Ostrówek Konopnica Osjaków 25 Rusiec Razem: 132 8. Specjalny O rodek Szkolno- Wychowawczy w Gromadzicach 9. Edukacja dzieci niepełnosprawnych - Przedszkole integracyjne - Szkoły podstawowe i gimnazja oraz oddziały i klasy integracyjne - Szkoły ponadgimnazjalne 10

10. Publiczne i Niepubliczne Placówki Słu by Zdrowia 11. Fundacja Rozwoju Powiatu Wielu skiego 12. Stowarzyszenie dla Osób Potrzebuj cych Pomocy Razem w Skrzynnie 13. Stowarzyszenie Integracyjne Działaj ce na Rzecz Osób Niepełnosprawnych i Ich Rodzin Tacy Sami w Wieluniu 14. TPD- Dzieci Specjalnej Troski w Mierzycach 15.TPD- Dzieci Specjalnej Troski w Białej 16. Polskie Stowarzyszenie Diabetyków - koło w Wieluniu 17. Polski Zwi zek Niewidomych koło w Wieluniu 18. Polski Czerwony Krzy 19.PKPS 20. Polski Zwi zek Emerytów, Rencistów i Inwalidów w Wieluniu 21. Stowarzyszenie na Rzecz Osób Niepełnosprawnych Nadzieja w Strobinie 11

5.0 Raport o niektórych formach pomocy na rzecz osób niepełnosprawnych w powiecie Niepełnosprawno jako przyczyna przyznania wiadcze przez miejski i gminne o rodki pomocy społecznej powiatu wielu skiego w 2004 roku: Powiat / gmina Biała Czarno yły Konopnica Mokrsko Osjaków Ostrówek P tnów Skomlin Wielu m. /gm. Wierzchlas Liczba rodzin, którym przyznano wiadczenia z powodu niepełnosprawno ci 51 56 53 43 38 58 56 62 293 45 Liczba osób, w tych rodzinach 198 223 208 187 168 138 257 273 854 222 Powiat ogółem: 755 2.728 Usługi opieku cze w 2004 roku: Powiat / gmina Biała Czarno yły Konopnica Mokrsko Osjaków Ostrówek P tnów Skomlin Wielu m. /gm. Wierzchlas Usługi opieku cze w 2004 roku Liczba osób Liczba rodzin Liczba wiadcze - 3 13 9 2-5 4 54 - - 3 12 9 2-5 4 52 - - 468 3.928 6.072 600-4.740 867 24.823 - Powiat ogółem: 90 87 41.498 12

Osoby niepełnosprawne korzystaj ce z dofinansowania za rodków PFRON do turnusów rehabilitacyjnych w 2005 roku z podziałem na stopnie niepełnosprawno ci i gminy: Znaczny Umiarkowany Lekki Gminy I grupa II grupa III - grupa inwalidzka inwalidzka inwalidzka Wielu 82 75 56 33 Biała 6 5 4 2 Czarno yły 4 2 0 5 Ostrówek 64 31 0 4 Osjaków 6 3 1 4 Mokrsko 11 9 2 13 Skomlin 5 1 0 0 Konopnica 18 5 1 6 P tnów 3 4 1 5 Wierzchlas 6 7 2 0 Razem 205 142 67 72 Dzieci niepełnosprawne Dofinansowanie ze rodków PFRON do przedmiotów ortopedycznych i rodków pomocniczych: Wypłacone dofinansowanie w 2005 r. Rodzaj przedmiotu Lp. Liczba osób Kwota w zł ortopedycznego Ogółem W tym dzieci Ogółem W tym dzieci 1. Buty ortopedyczne 22 10 4.166 2.166 2. Wózek inwalidzki 14 2 24.450 3.500 Aparat na ko czyny 3. 4 1 1.999 100 dolne 4. Aparaty słuchowe 32 3 56.231 8.846 5. Protezy 5-3.187-6. Pieluchomajtki 102 29 36.707 11.185 7. Cewniki 10 4 5.145 2.752 8. Balkony 15 1 2.244 252 9. Worki na mocz 5-1.479-10. Materac p/odle ynowy 8 3 1.552 960 11. Pionizator 4 2 13.400 4.900 Razem: x x 150.560 34 661 13

Dofinansowanie ze rodków PFRON do likwidacji barier architektonicznych i komunikowaniu si Gmina Bariery architektoniczne Liczba rodzin Doro li Bariery w komunikowaniu si Dzieci Doro li Dzieci Kwota Liczba Kwota Liczba kwota Liczba kwota rodzin rodzin rodzin Biała x x x x x x 3 8.276 Czarno yły x x 1 6.640 x x x x Konopnica 2 18.726 x x 2 4.224 x x Mokrsko x x 1 7.742 x x x x Osjaków 1 9.694 x x x x x x Ostrówek x x x x x x x x P tnów x x x x x x x x Skomlin 1 4.381 x x x x x x Gm. Wielu 6 29.370 x x 3 5.112 2 7.412 Wierzchlas x x x x x x x x Razem 10 62.171 2 14.382 5 9.336 5 15.688 w Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Wieluniu przeprowadza badania dzieci i młodzie y niepełnosprawnych wydaj c opinie i orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego: l.p. FORMY POMOCY PO REDNIEJ 1 Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego dla dzieci i młodzie y z upo ledzeniem umysłowym w stopniu lekkim 2 Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego dla dzieci i młodzie y z upo ledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym 3 Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego dla dzieci i młodzie y z upo ledzeniem umysłowym w stopniu gł bokim 4 Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego dla dzieci i młodzie y z niepełnosprawno ciami sprz onymi w roku szkolnym 2002/2003 w roku szkolnym 2003/2004 w roku szkolnym 2004/2005 w roku szkolnym 2005/2006 26 34 21 9 6 8 9 3 9 3 3 2 3 3 6 0 5 Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego dla 1 0 3 0 dzieci i młodzie y z zaburzeniami zachowania 6 Orzeczenie o potrzebie nauczania indywidualnego 47 36 27 19 7 Opinie o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka 8 Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego dla dzieci i młodzie y niedostosowanych społecznie 9 Opinie o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka 2 7 2 1 0 0 1 0 0 0 6 5 14

Ponadto Poradnia prowadziła przesiewowe badania słuchu program Słysz i Słysz dla przedszkolaka : Rok szkolny Ł czna liczba zbadanych Liczba skierowanych na osób dalsze badania słuchu 2002/2003 25 6 2003/2004 267 33 2004/2005 83 15 2005/2006 96 23 Poradnia prowadzi te przesiewowe badanie wzroku program Widz : Rok szkolny Ł czna liczba zbadanych Liczba skierowanych na osób dalsze badanie wzroku 2004/2005 435 96 15

6.0. Cele, obszary i kierunki działania Priorytet 3 -niepełnosprawno zawarty w Strategii rozwi zywania problemów społecznych w powiecie wielu skim na lata 2006-2013 przedstawia programy operacyjne. Przy opracowaniu Powiatowego Programu Działania na Rzecz Osób Niepełnosprawnych na lata 2006-2013 okre lono cel główny działa, wyodr bniono 9 obszarów działa, ka demu z obszarów przypisano kierunki i zadania, wskazano realizatorów, ródło finansowania, spodziewany efekt. Cel główny Prowadzenie działa sprzyjaj cych poprawie warunków ycia osób niepełnosprawnych i ich rodzin. Obszary działania 1. Kształtowanie wiadomo ci społecze stwa na temat osób niepełnosprawnych 2. Działania z zakresu opieki medycznej 3. Rehabilitacja społeczna i słu by wspieraj ce 4. Dost p do rodowiska fizycznego 5. Dost p do informacji i rodków komunikacji mi dzyludzkiej 6. Edukacja osób niepełnosprawnych 7. Zatrudnianie i rehabilitacja 8. Zabezpieczenie potrzeb wy szego rz du: kultura, sport, rekreacja, religia 9. Informacja i badania naukowe 16

6.1. Kształtowanie wiadomo ci społecze stwa na temat osób niepełnosprawnych Kierunki działania: 6.1.1. Informowanie o formach pomocy dla osób niepełnosprawnych (np. wydanie broszury, informatora) 6.1.2 Rozprzestrzenianie wiedzy o takich samych prawach i obowi zkach wszystkich obywateli- równie niepełnosprawnych 6.1.3. Kreowanie pozytywnego wizerunku osoby niepełnosprawnej Spodziewany efekt: Zwi kszenie mo liwo ci uczestnictwa osób niepełnosprawnych w yciu publicznym 6.2. Działania z zakresu opieki medycznej Kierunki działania: 6.2.1. Działania maj ce na celu wczesne wykrywanie, diagnoz i leczenie uszkodze (np. utworzenie o rodka hipoterapii, zaopatrzenie w rodki ortopedyczne) 6.2.2. Działania na rzecz rozwoju bada profilaktycznych, specjalistycznych i programów psycho- edukacyjnych 6.2.3. Szkolenie personelu medycznego i opieku czego Spodziewany efekt: Zapobieganie powstawaniu niepełnosprawno ci, chorób zawodowych, łagodzenie skutków niepełnosprawno ci 6.3. Rehabilitacja społeczna i słu by wspieraj ce Kierunki działania: 6.3.1. Organizacja usług rehabilitacyjnych (np. segment usług opieku czych w miejscu zamieszkania osób niepełnosprawnych) 6.3.2. Zapewnienie ich powszechno ci i dost pno ci dla osób z ró nymi rodzajami niepełnosprawno ci (np. wł czenie rodzin i rodowisk osób niepełnosprawnych w rehabilitacj - grupy wsparcia dla osób wychowuj cych dzieci niepełnosprawne) 6.3.3. Wsparcie dla instytucji zapewniaj cych rehabilitacj powszechn i opiek Spodziewany efekt: Zwi kszenie mo liwo ci samodzielno ci osoby niepełnosprawnej 6.4 Dost p do rodowiska fizycznego Kierunki działania: 6.4.1. Dostosowanie mieszka do potrzeb osób niepełnosprawnych 17

6.4.2. Likwidacja barier architektonicznych w urz dach i instytucjach u yteczno ci publicznej- (promowanie obiektów budowlanych spełniaj cych współczesne standardy w zakresie likwidacji barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych) 6.4.3. Dostosowanie transportu do potrzeb osób z ró nymi rodzajami niepełnosprawno ci 6.4.4. Dostosowanie dróg, chodników, miejsc parkingowych, ci gów komunikacyjnych do osób niepełnosprawnych Spodziewany efekt: Zwi kszenie mo liwo ci samodzielnego funkcjonowania osoby niepełnosprawnej w rodowisku 6.5. Dost p do informacji i rodków komunikacji mi dzyludzkiej Kierunki działania: 6.5.1. Dostosowanie sposobów przekazywania informacji do potrzeb osób z ró nymi rodzajami niepełnosprawno ci (budowa internetowej sieci informatycznej, wyposa enie osób niepełnosprawnych w specjalistyczny sprz t, szkolenie w zakresie j zyka migowego pracowników urz dów) Spodziewany efekt: Mo liwo komunikowania si osób z ró nymi stopniami niepełnosprawno ci 6.6. Edukacja osób niepełnosprawnych Kierunki działania: 6.6.1. Edukacja integracyjna 6.6.2. Udost pnienie edukacji dla wszystkich uczniów 6.6.3 Zaspokojenie specjalnych wymaga i potrzeb edukacyjnych osób niepełnosprawnych 6.6.4. Edukacja specjalna Spodziewany efekt: Zwi kszenie mo liwo ci przygotowania do ycia, zdobycie przygotowania zawodowego, zawodu 6.7. Zatrudnianie i rehabilitacja Kierunki działania: 6.7.1. Wsparcie osób niepełnosprawnych na otwartym i chronionym rynku pracy 6.7.2. Szkolenia i poradnictwo zawodowe dla osób niepełnosprawnych 6.7.3. Podnoszenie wiadomo ci pracodawców Spodziewany efekt: 18

Zwi kszenie mo liwo ci zatrudnienia i aktywizacja osób niepełnosprawnych 6.8. Zabezpieczenie potrzeb wy szego rz du: kultura, sport, rekreacja, religia Kierunki działania: 6.8.1. Umo liwienie osobom niepełnosprawnym uczestnictwa w yciu kulturalnym i religijnym (np. tworzenie sekcji sportowych niepełnosprawnych, promowanie osi gni niepełnosprawnych w sporcie, promowanie dorobku artystycznego niepełnosprawnych, umo liwienie zaspokojenia potrzeb religijnych- w tym pielgrzymowanie) Spodziewany efekt: Pobudzenie do działa samopomocowych 6.9. Informacja i badania naukowe Kierunki działania: 6.9.1. Zbieranie danych i przeprowadzanie bada na temat ró nych aspektów ycia osób niepełnosprawnych 6.9.2. Upowszechnianie wiedzy Spodziewany efekt: Ocena działania powiatowego programu 19

7.0. Wdra anie programu l.p. Obszary działania realizatorzy termin ródło finansowania 1. Przedło enie Programu Powiatowej Radzie do Starostwo Powiatowe- Marzec - Spraw Osób Niepełnosprawnych Dyrektor PCPR 2006 2. Przedło enie Programu radnym powiatu Starostwo Powiatowe- Marzec - Dyrektor PCPR 2006 3. Kształtowanie wiadomo ci społecze stwa na temat osób niepełnosprawnych ci gły PCPR, O rodki Pomocy Społecznej, radio, tv, prasa, organizacje pozarz dowe 4. Działania z zakresu opieki medycznej Placówki słu by ci gły j. w. zdrowia, poradnie specjalistyczne, apteki, organizacje pozarz dowe, samorz dy 5. Rehabilitacja społeczna i słu by wspieraj ce PCPR, GOPS, ci gły j. w. WTZ, DS, organizacje pozarz dowe 6. Dost p do rodowiska fizycznego PCPR, gminy, powiat, ci gły j. w. 1. rodki PFRON 2. rodki własne powiatu 3. rodki bud etu gmin 4. rodki własne organizacji pozarz dowych 5. rodki unijne 6. pozaunijne fundusze celowe 7. kapitał prywatny 8. rodki rz dowe

7. Dost p do informacji i rodków komunikacji mi dzyludzkiej sektor prywatny (instytucje transportowe, komunikacyjne i przewozowe) Gminy, powiat, operatorzy sieci komórkowych i internetowych, organizacje pozarz dowe 8. Edukacja osób niepełnosprawnych Przedszkola, szkołypodstawowe, gimnazja, ponadgimnazjalne, wy sze, organizacje pozarz dowe, specjalne o rodki szkolnowychowawcze 9. Zatrudnienie i rehabilitacja zawodowa Powiatowy Urz d Pracy, zakłady pracy, organizacje pozarz dowe, gminy, Ochotnicze Hufce Pracy 10. Zabezpieczenie potrzeb wy szego rz du- kultura, sport, rekreacja, religia Ko cioły, kluby sportowe, organizacje pozarz dowe, WTZ, DS, gminy ci gły j. w. ci gły j. w. ci gły j. w. ci gły 1. rodki PFRON 2. rodki własne powiatu 3. rodki bud etu gmin 4. rodki własne organizacji pozarz dowych 5. rodki unijne 6. pozaunijne fundusze celowe 21

11. Informacje i badania naukowe Organizacje pozarz dowe, gminy, powiat, uczelnie Pierwsza analiza w 2007 r., kolejna w I półroczu roku nast pnego 7. kapitał prywatny 8. rodki rz dowe 9. rodki Caritas 1. rodki PFRON 2. rodki własne powiatu 3. rodki bud etu gmin 4. rodki własne organizacji pozarz dowych 5. rodki unijne 6. pozaunijne fundusze celowe 7. kapitał prywatny 8. rodki rz dowe 22

8.0. Warunki realizacji programu: Realizacja programu opiera si b dzie na: a) podejmowaniu działa wynikaj cych z zało onych celów zgodnie z kompetencjami b) działaniach opartych na partnerstwie samorz d gminny- powiatowy- wojewódzki, organizacje pozarz dowe, rz d c) działaniach opartych na zasadach partnerstwa publicznego- prywatnego d) zachowanie istniej cych wi zi społecznych, e) stosowanie zasad zrównowa onego rozwoju Struktura alokacji rodków na realizacj programu: rodki na realizacj programu podzielono na nast puj ce ródła finansowania: 8. rodki PFRON 9. rodki własne powiatu 10. rodki bud etu gmin 11. rodki własne organizacji pozarz dowych 12. rodki unijne 13. pozaunijne fundusze celowe 14. kapitał prywatny 15. rodki rz dowe Opracowała: Dyrektor Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie Danuta Drutowska 2006-02-24 23

24