PREZES URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW DELEGATURA URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW w Warszawie RWA-61-10 /09/JKa DECYZJA Nr RWA-35/2009 Warszawa, dn. 30 października 2009 r. I. Na podstawie art. 28 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 ze zm.) oraz stosownie do art. 33 ust. 6 tej ustawy i 7 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 lipca 2007 r. w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz. U. Nr 134, poz. 939) w zw. z 7 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz. U. z 2009 r. Nr 107, poz. 887), po przeprowadzeniu wszczętego z urzędu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, w toku którego zostało uprawdopodobnione, iż UPS Polska Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, stosuje praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i 2 oraz w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, polegającą na: 1. stosowaniu przez UPS Polska Spółka z o. o. z siedzibą w Warszawie wzorca umownego Ogólne Warunki Świadczenia Usług UPS, który wbrew dyspozycji art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe (t.j.: Dz. U. 2000 r. Nr 50, poz. 601 ze zm.) rozszerza przysługujące przewoźnikowi prawo zastawu na inne przesyłki nadawcy, znajdujące się w posiadaniu UPS; 2. stosowaniu przez UPS Polska Spółka z o. o. z siedzibą w Warszawie nieuczciwej praktyki rynkowej, o której mowa w art. 6 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. z 2007r. Nr 171, poz. 1206) polegającej na nieumieszczeniu istotnych informacji dotyczących usługi pocztowej, które powinien zawierać wzorzec umowny Ogólne Warunki Świadczenia Usług UPS stosowany przez UPS Polska Sp. z o.o. w Warszawie; i przyjęciu przez Prezesa Urzędu zobowiązania UPS Polska Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie do zaniechania tych działań poprzez wprowadzenie nowego wzorca umownego Ogólne Warunki Świadczenia Usług UPS uwzględniającego wszystkie zastrzeżenia Prezesa Urzędu i załączonego do złożonego w niniejszym postępowaniu pisma ww. Spółki z dnia 30 czerwca 2009 r. - w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów: nakłada się na UPS Polska Sp. z o. o. z siedzibą w Warszawie obowiązek wykonania tego zobowiązania do dnia 5 stycznia 2010 r.
II. Na podstawie art. 28 ust. 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 ze zm.) oraz stosownie do art. 33 ust. 6 tej ustawy i 7 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 lipca 2007 r. w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz. U. z 2007 r., nr 134 poz. 939) w zw. z 7 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz. U. z 2009 r. Nr 107, poz. 887), - w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nakłada się na UPS Polska Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie obowiązek złożenia do dnia 15 lutego 2010 r. sprawozdania o stopniu realizacji przyjętego zobowiązania opisanego w pkt. I sentencji niniejszej decyzji. UZASADNIENIE Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów - Delegatura UOKiK w Warszawie przeprowadził postępowanie wyjaśniające (sygn. RWA-401-2/08/JKa) mające na celu kontrolę wzorców umów stosowanych przez operatorów, o których mowa w art. 3 pkt 11 ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. Prawo pocztowe (Dz. U. z 2003 r. Nr 130, poz. 1188 z późn. zm.) mających siedzibę na terenie objętym właściwością miejscową Delegatury. W toku prowadzonego postępowania wyjaśniającego Prezes Urzędu wystąpił m.in. do UPS Polska Sp. z o.o. w Warszawie (dalej także: UPS lub Spółka) o przesłanie wszelkich przedstawianych konsumentom wzorców umów, regulaminów, ogólnych warunków i innych wzorców umownych. W odpowiedzi na wezwanie Prezesa UOKiK UPS przedstawiła wzór Ogólne Warunki Świadczenia Usług UPS (dalej także jako: Ogólne warunki). Po analizie przesłanych przez Spółkę do dokumentów, Prezes UOKiK w dniu 29 maja 2009 r. wszczął z urzędu postępowanie w związku z podejrzeniem, iż: 1. stosowanie przez UPS Polska Spółka z o. o. z siedzibą w Warszawie wzorca umownego Ogólne Warunki Świadczenia Usług UPS, który wbrew dyspozycji art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe (t.j.: Dz. U. 2000 r. Nr 50, poz. 601 ze zm.) rozszerza przysługujące przewoźnikowi prawo zastawu na inne przesyłki nadawcy, znajdujące się w posiadaniu UPS, może stanowić praktykę określoną w art. 24 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów; 2. stosowanie przez UPS Polska Spółka z o. o. z siedzibą w Warszawie nieuczciwej praktyki rynkowej, o której mowa w art. 6 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. z 2007r. Nr 171, poz. 1206) poprzez nieumieszczenie istotnych informacji dotyczących świadczonego produktu, tj. usługi pocztowej, które powinien zawierać wzorzec umowny Ogólne Warunki Świadczenia Usług UPS stosowany przez UPS Polska Sp. z o.o. w Warszawie, stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów określoną w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Zgodnie z postanowieniem z dnia 29 maja 2009 r., Prezes Urzędu zaliczył w poczet materiału dowodowego dowody uzyskane w trakcie postępowania wyjaśniającego prowadzonego pod sygn. RWA-401-2/08/JKa, tj: 1. pismo UPS Polska Sp. z o.o. z dnia 2 kwietnia 2008 r. wraz z załącznikami: - odpisem pełnym z Krajowego Rejestru Sądowego UPS Polska Sp. z o.o.; - cennikiem; 2
- Przewodnikiem po usługach UPS 2008 zawierającym Ogólne Warunki Świadczenia Usług UPS; - broszurą Poradnik Pakowania ; - broszurą Obsługa celna UPS ; - broszurą UPS Returns - Przesyłki zwrotne ; - broszurą Pełna synchronizacja wysyłek dla klientów w Polsce ; - broszurą Wszystko, co oferuje UPS, on-line, na żądanie ; - broszurą Łączymy firmy na całym świecie. 2. pismo pełnomocnika UPS Polska Sp. z o.o. z dnia 28 października 2008 r. wraz z załącznikami: - pełnomocnictwem z dnia 10 stycznia 2006 r.; - pełnym odpisem pełnym z Krajowego Rejestru Sądowego UPS Polska Sp. z o.o.; - kopia przykładowej faktury wystawionej z opisem usługa spedycyjna ; - kopia przykładowej faktury z opisem usługa transportowa. Spółka zawiadomiona o wszczęciu postępowania administracyjnego ustosunkowała się do postawionych zarzutów w piśmie z dnia 30 maja 2009 r. wskazując, iż przepis art. 57 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 50 poz. 601 z późn. zm.) reguluje przysługujące prawo zastawu odnosząc je do przesyłki, która może składać się z kilku paczek. Jednocześnie Spółka wskazała, że przepisy ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. Prawo pocztowe przewidują prawo ustanowienia przez operatora zastawu na kilku przesyłkach (art. 38 Prawa pocztowego). Niezależnie od powyższego Spółka zobowiązała się dokonać zmian w pkt. 5.4. Ogólnych Warunków nadając mu brzmienie: Jeżeli nadawca, odbiorca lub osoba trzecia nie dokona zapłaty jakiejkolwiek kwoty zgodnie z niniejszymi warunkami, przepisami prawa lub umową, UPS ma prawo zatrzymać wszystkie paczki takiego nadawcy znajdujące się w posiadaniu UPS oraz UPS przysługuje ustawowe prawo zastawu na paczkach w celu zabezpieczenia roszczeń o zapłatę faktury związanej z paczkami nadanymi na podstawie tej samej umowy i które znajdują się w jego posiadaniu, albo co do których posiada dokumenty, z których pomocą może nimi rozporządzać, tak długo jak nie otrzyma zapłaty w pełnej wysokości, ( ) W zakresie zarzutu wskazanego w pkt. I.2. sentencji niniejszej decyzji Spółka wskazała, że pomimo braku wyraźnego wskazania w Ogólnych Warunkach, że świadczenie przez Spółkę usług polegających wyłącznie na przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu przesyłek z korespondencją, Spółka świadcząc usługi pocztowe zawsze wykonywała swoje zobowiązania stosując właściwe przepisy prawa. Niezależnie od powyższego Spółka zobowiązała się dokonać modyfikacji pkt. 2 oraz pkt. 10.2 Ogólnych Warunków poprzez nadanie im brzmienia: O ile nie uzgodniono, że będą świadczone inne usługi, usługi świadczone przez UPS ograniczają się do Usług. Usługi należy rozumieć jako odbiór, organizację przewozu włącznie ze zleceniem przewozu wykonywanego przez osobę trzecią, dokonanie odprawy celnej przesyłek międzynarodowych, dostarczanie przesyłek do przewoźnika w Polsce jak również dostarczanie przesyłek. Świadczone przez UPS Usługi polegające wyłącznie na przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu przesyłek zawierających jedynie korespondencję podlegają przepisom Prawa Pocztowego. (pkt 2 Ogólnych Warunków); O ile Zasady Konwencyjne lub Prawo Pocztowe w odniesieniu do Usług świadczonych konsumentom, do których znajduje zastosowanie Prawo Pocztowe nie 3
stanowią inaczej, UPS nie zaciąga żadnego zobowiązania, w jakichkolwiek warunkach, do zawieszenia świadczenia Usług ( ) (pkt 10.2 Ogólnych Warunków). Spółka zobowiązała się także do wprowadzenia pkt. 9.1.B do treści Ogólnych Warunków w brzmieniu: Jeżeli UPS świadczy Usługi, do których znajduje zastosowanie Prawo Pocztowe, nadawcy spełniającemu przesłanki definicji konsumenta w rozumieniu art. 22¹ Kodeksu Cywilnego, UPS ponosi odpowiedzialność wobec takiego nadawcy zgodnie z przepisami Kodeksu Cywilnego za niewykonanie lub nienależyte wykonanie Usług podlegających Prawu Pocztowemu, chyba że Prawo Pocztowe stanowi inaczej. W takim przypadku postanowienia ust. 9.2, ust. 9.3 i ust. 9.6. niniejszych warunków nie znajdują zastosowania. (pkt 9.1.B Ogólnych Warunków). W swym piśmie z dnia 30 czerwca 2009 r. Spółka zawarła wniosek o wydanie przez Prezesa Urzędu decyzji na podstawie art. 28 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz zobowiązała się do wprowadzenia w pkt 2, pkt 5.4., pkt 9.1.B oraz w pkt 10.2 Ogólnych Warunków zmian w przytoczonym już brzmieniu. Pismem z dnia 16 września 2009 r. Prezes Urzędu zawiadomił Spółkę o zakończeniu postępowania dowodowego w przedmiotowej sprawie. Jednocześnie strona została poinformowana o możliwości zapoznania się z aktami sprawy. Spółka nie skorzystała z przysługującego jej uprawnienia do zapoznania się z aktami sprawy. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił, co następuje UPS Polska Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie jest przedsiębiorcą wpisanym do Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS 000036680. Przedmiotem działalności Spółki jest m.in. działalność kurierska oraz spedycja i transport krajowy i międzynarodowy. Spółka jest wpisana do Rejestru Operatorów Pocztowych prowadzonego przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej pod numerem B-00044. W zakresie przewozu przesyłek Spółka świadczy usługi pocztowe oraz przewozowe. Po przeprowadzeniu analizy Ogólnych Warunków, którymi posługuje się Spółka Prezes Urzędu ustalił, iż w ich treści znajduje się postanowienie umowne o treści: Jeżeli nadawca, odbiorca lub osoba trzecia nie dokona zapłaty jakiejkolwiek kwoty zgodnie z niniejszymi warunkami, przepisami prawa lub umową, UPS ma prawo zatrzymać wszystkie paczki takiego nadawcy znajdujące się w posiadaniu UPS oraz UPS przysługuje ustawowe prawo zastawu na takich paczkach, które znajdują się w jego posiadaniu, albo co do których posiada dokumenty, z których pomocą może nimi rozporządzać, tak długo jak nie otrzyma zapłaty w pełnej wysokości, ( ) (pkt 5.4. Ogólnych Warunków). W Ogólnych warunkach Spółka nie zawarła również informacji o świadczeniu przez nią usługi pocztowej oraz informacji dotyczącej wysokości odszkodowania w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania usługi pocztowej. W toku postępowania, pismem z dnia 30 czerwca 2009 r., Spółka złożyła zobowiązanie do wyeliminowania z treści Ogólnych Warunków wskazanych przez Prezesa Urzędu uchybień. Stanowisko to zostało podtrzymane do zakończenia postępowania. 4
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje Przepis art. 28 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów stanowi, iż jeżeli w toku postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów zostanie uprawdopodobnione na podstawie okoliczności sprawy, informacji zawartych w zawiadomieniu, o którym mowa w art. 100 ust. 1, lub innych informacji będących podstawą wszczęcia postępowania że przedsiębiorca stosuje praktykę o której mowa w art. 24, a przedsiębiorca, któremu jest zarzucane naruszenie tego przepisu, zobowiąże się do podjęcia lub zaniechania określonych działań zmierzających do zapobieżenia tym naruszeniom, Prezes Urzędu może, w drodze decyzji, nałożyć obowiązek wykonania tych zobowiązań. W związku z powyższym, dla zastosowania art. 28 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów zachodzi w przedmiotowej sprawie konieczność uprawdopodobnienia naruszenia przez Spółkę przepisu art. 24 ww. ustawy. Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, przez które stosownie do definicji zawartej w art. 24 ust. 2 i 3 rozumie się godzące w zbiorowe interesy konsumentów bezprawne działanie przedsiębiorcy oraz nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji. Zbiorowe interesy konsumentów podlegają zatem ochronie przed wymierzonymi w nie naruszeniami, polegającymi na sprzecznych z prawem działaniach przedsiębiorców. Same przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nie regulują konstrukcji bezprawności działań przedsiębiorcy. Działania te mogą okazać się bezprawne w razie ustalenia, że doszło do naruszenia przepisów innych ustaw, ale także zasad współżycia społecznego i dobrych obyczajów. Bezprawność jest taką cechą działania, która polega na jego sprzeczności z normami prawa lub zasadami współżycia społecznego, bez względu na winę, a nawet świadomość sprawcy. Dla ustalenia bezprawności działania wystarczy ustalenie, że określone zachowanie koliduje z przepisami prawa. (por. Janusz Szwaja (red.) Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Komentarz, Warszawa 2000, s. 117-118). Przepisy regulujące postępowanie w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w większości mają charakter procesowy. Materialnoprawne przesłanki, istotne z punktu widzenia wydania decyzji, znajdują się w innych niż ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów aktach prawa powszechnie obowiązującego. Prezes Urzędu oceniając zachowanie Przedsiębiorcy pod kątem ewentualnego naruszenia przepisów zakazujących stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, musi zatem co do zasady stosować inne akty prawa powszechnie obowiązującego i na ich podstawie stwierdzić, czy działanie przedsiębiorcy było bezprawne. Jak wyżej wspomniano, art. 24 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów definiuje praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów jako godzące w nie bezprawne zachowanie przedsiębiorcy. Jednocześnie artykuł ten zawiera przykładowe wyliczenie zachowań przedsiębiorców uważanych za naruszające zbiorowe interesów konsumentów. W otwartym katalogu zakazanych praktyk ustawodawca umieścił stosowanie postanowień wzorów umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone (pkt 1), naruszenie przez przedsiębiorcę obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji (pkt 2), nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji (pkt 3). Aby określone zachowanie mogło zostać uznane za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów konieczne jest łączne spełnienie dwóch przesłanek, mianowicie 5
zaistnieć musi - po pierwsze - bezprawne działanie przedsiębiorcy, które - po drugie - narusza zbiorowe interesy konsumentów. Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów zawiera legalną definicję przedsiębiorcy. Zgodnie z art. 4 pkt 1 ww. ustawy pod pojęciem przedsiębiorcy rozumie się przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, a także: (a) osobę fizyczną, osobę prawną, a także jednostkę organizacyjną nie mającą osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, organizującą lub świadczącą usługi o charakterze użyteczności publicznej, które nie są działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, (b) osobę fizyczną wykonującą zawód we własnym imieniu i na własny rachunek lub prowadzącą działalność w ramach wykonywania takiego zawodu, (c) osobę fizyczną, która posiada kontrolę, w rozumieniu pkt 4, nad co najmniej jednym przedsiębiorcą, choćby nie prowadziła działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, jeżeli podejmuje dalsze działania podlegające kontroli koncentracji, o której mowa w art. 13, (d) związek przedsiębiorców w rozumieniu pkt 2 - na potrzeby przepisów dotyczących praktyk ograniczających konkurencję oraz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. UPS Polska Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie jest przedsiębiorcą wpisanym do Krajowego Rejestru Sądowego, prowadzącą we własnym imieniu działalność gospodarczą. Nie ulega zatem wątpliwości, iż Spółka posiada status przedsiębiorcy w rozumieniu powoływanego powyżej art. 4 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Oznacza to, że przy wykonywaniu działalności gospodarczej Spółka podlega rygorom określonym w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów. Tym samym jej działania mogą podlegać ocenie w aspekcie naruszenia zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. I.1. Odnosząc powyższe uwagi do zarzutów postawionych Spółce należy zauważyć, iż przepisy ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe (t.j.: Dz. U. 2000 r. Nr 50, poz. 601 ze zm., dalej również: Prawo przewozowe) ustalają katalog uprawnień i obowiązków przewoźnika również wobec konsumentów korzystających z jego usług. Podkreślić przy tym należy, iż są to przepisy prawne o charakterze bezwzględnie obowiązującym, wprowadzone do porządku prawnego po to, by chronić dobro zasługujące na ochronę. Każde bezprawne działanie, podejmowane w ramach danego stosunku prawnego, godzi w interesy drugiej strony kontraktu. Przyjąć zatem należy, iż nieuczynienie zadość tym obowiązkom ustawowym godzi również w interes konsumentów, który ustawodawca uznał za istotny i podlegający ochronie prawnej. Zawarcie w zakwestionowanych przez Prezesa Urzędu postanowieniach Ogólnych warunków regulacji niezgodnych z przepisami ustawy Prawo przewozowe może stanowić naruszenie art. 24 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie ( ). Zastrzeżenia Prezesa Urzędu wzbudziła regulacja pkt 5.4 Ogólnych Warunków, o treści: Jeżeli nadawca, odbiorca lub osoba trzecia nie dokona zapłaty jakiejkolwiek kwoty zgodnie z niniejszymi warunkami, przepisami prawa lub umową, UPS ma prawo zatrzymać wszystkie paczki takiego nadawcy znajdujące się w posiadaniu UPS oraz UPS przysługuje ustawowe prawo zastawu na takich paczkach, które znajdują się w jego posiadaniu, albo co do których posiada dokumenty, z których pomocą może nimi rozporządzać, tak długo jak nie otrzyma zapłaty w pełnej wysokości, ( ) 6
Jak już wspomniano przepis art. 24 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów stanowi, iż przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działalnie przedsiębiorcy. Bezprawność, do której odwołał się ustawodawca wprowadzając do ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów definicję praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów należy rozumieć jako sprzeczność z prawem. Jak wskazał Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w wyroku z dnia 23 czerwca 2006 r. (sygn. akt VIII Ama 32/05), art. 24 ust. 2 ww. ustawy nie ma samodzielnego znaczenia prawnego, lecz powinien być interpretowany oraz stosowany w określonym kontekście normatywnym. W związku z tym, w celu konkretyzacji przesłanki bezprawności należy sięgnąć do przepisów odrębnych ustaw i dopiero na ich podstawie możliwe jest dokonanie oceny działań przedsiębiorcy w aspekcie ich zgodności z prawem. Na tym tle należy stwierdzić, iż zgodnie z treścią art. 57 Prawa przewozowego przewoźnikowi przysługuje prawo zastawu na przesyłce w celu zabezpieczenia roszczeń wynikających z umowy przewozu, z wyjątkiem przesyłek organów władzy i administracji państwowej oraz organów wymiaru sprawiedliwości i ścigania. Na mocy przytoczonego przepisu przewoźnik ma prawo zastawu na przesyłce, jednakże wyłącznie w celu zabezpieczenia roszczeń wynikających z tej umowy przewozu, której dotyczy przesyłka. Tymczasem w opinii Prezesa Urzędu treść kwestionowanego w niniejszym postępowaniu postanowienia rozszerza przysługujące przewoźnikowi prawo zastawu na przesyłce na roszczenia dotyczące jakiejkolwiek kwoty, której nadawca, odbiorca lub osoba trzecia nie zapłaci zgodnie z Ogólnymi warunkami, przepisami prawa, lub umową. Tak sformułowane postanowienie daje Spółce uprawnienie do zatrzymania każdej przesyłki, która znajduje się w jego posiadaniu, nie tylko tej, której dotyczy umowa przewozu będąca źródłem roszczenia. W świetle powyższego uznać zatem należy, iż Spółka w swych Ogólnych warunkach dokonała modyfikacji przepisów Prawa przewozowego mogącej wywołać negatywne skutki w sferze interesów konsumentów. W tym kontekście Prezes Urzędu uznał za uprawdopodobnione, że Spółka poprzez stosowanie ww. postanowienia umownego dopuściła się działania bezprawnego i godzącego w zbiorowy interes konsumentów. W ocenie Prezesa Urzędu, w analizowanym przypadku uprawdopodobniona bezprawność działań podejmowanych przez Spółkę mogła polegać na naruszeniu przepisu art. 57 ustawy Prawo przewozowe, zgodnie z którym przewoźnikowi przysługuje prawo zastawu na przesyłce w celu zabezpieczenia roszczeń wynikających z umowy przewozu tej właśnie przesyłki. Treść postanowienia w pkt 5.4 Ogólnych Warunków mogła prowadzić do rozszerzenia ustawowego prawa zastawu na inne przesyłki. I.2. Z analizy dokumentów przekazanych przez UPS Polska Sp. z o.o. wynika, iż Spółka świadczy zarówno usługi pocztowe, jak również przewozowe. W Ogólnych warunkach nie wskazano jednak precyzyjnie przesłanek, w których dochodzi do zawarcia umowy na świadczenie usługi pocztowej. Zawierając ze Spółką umowę konsument nie posiada informacji jaką usługę pocztową, czy przewozową Spółka zobowiązuje się wykonać na jego rzecz. Tymczasem są to informacje istotne z punktu widzenia praw i obowiązków konsumenta, gdyż brak świadomości konsumenta w przedmiocie charakteru zawartej umowy może spowodować konsekwencje w dalszym postępowaniu reklamacyjnym lub sądowym i mieć wpływ na wysokość odszkodowania, które konsument może uzyskać. Każda z tych usług podlega bowiem odrębnym regulacjom prawnym. Zgodnie z art. 57 ust. 1 Prawa pocztowego do odpowiedzialności operatorów za niewykonanie lub nienależyte wykonanie usługi pocztowej stosuje się przepisy Kodeksu 7
cywilnego, jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej. Ze względu na przyjęte przez ustawodawcę uregulowanie odpowiedzialności operatora pocztowego należy przyjąć jego pełną odpowiedzialność kontraktową za realizowaną usługę pocztową, co oznacza, że naprawienie szkody obejmuje zarówno straty, jakie konsument poniósł, jak i korzyści, które mógł osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Operator odpowiada zatem w pełnym zakresie za szkodę spowodowaną źle wykonaną usługą. Należy przy tym zastrzec, iż na ogólnych zasadach przewidzianych w Kodeksie cywilnym odpowiadają operatorzy pocztowi nie będący jednocześnie operatorem publicznym świadczącym powszechne usługi pocztowe, a zatem również UPS Polska Sp. o.o. Odmienna sytuacja ma miejsce w przypadku ustalenia, że operator świadczył usługę przewozu, gdyż przekazana mu do przewozu przesyłka zawierała rzecz inną niż korespondencja. Reżim odpowiedzialności za utratę takiej przesyłki bądź opóźnienie w jej dostarczeniu jest ograniczony zazwyczaj do wartości przesyłki lub podwójnej kwoty przewoźnego i poza nielicznymi wyjątkami nie obejmuje utraconych korzyści. Konsument może dochodzić odszkodowania na pełnych zasadach jedynie wówczas, gdy szkoda powstała z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa przewoźnika, jednakże okoliczność tę trzeba uprzednio udowodnić. Ustalenie odszkodowania za utratę lub ubytek przesyłki następuje według art. 80 ust. 1 Prawa przewozowego i obejmuje: 1) cenę wskazaną w rachunku dostawcy lub sprzedawcy albo 2) cenę wynikającą z cennika obowiązującego w dniu nadania przesyłki do przewozu bądź 3) wartość rzeczy tego samego rodzaju i gatunku w miejscu i czasie ich nadania. Zgodnie z art. 80 ust. 2 Prawa przewozowego razie niemożności ustalenia wysokości odszkodowania w sposób określony w ust. 1, wysokość tę ustala rzeczoznawca. Jak wskazano powyżej przy umowie przewozu konsument ma prawo domagać się odszkodowania jedynie za naruszenie integralności przesyłki bądź za jej utratę. Nie może domagać się odszkodowania z tytułu utraconych pożytków, chyba że szkoda wynikła z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa przewoźnika (art. 86 Prawa przewozowego). Jeżeli jednak wskutek zwłoki w przewozie powstała szkoda inna niż w przesyłce, przewoźnik jest obowiązany do zapłacenia odszkodowania do wysokości podwójnej kwoty przewoźnego (art. 83 Prawa przewozowego). Daje się zatem zauważyć wyraźna dysproporcja pomiędzy wysokością odszkodowania ustalaną na podstawie Prawa pocztowego a Prawa przewozowego. Mając na uwadze powyższą analizę uprawnień odszkodowawczych konsumenta należy stwierdzić, iż w Ogólnych warunkach nie wskazano, iż Spółka w ogóle świadczy usługi pocztowe, czego konsekwencją może być wywołanie u konsumenta błędnego przeświadczenia, iż jest stroną umowy przewozu i w konsekwencji w przypadku nienależytego wykonania umowy przez Spółkę błędne skierowanie przeciwko Spółce roszczeń odszkodowawczych z uwzględnieniem ograniczeń sprecyzowanych w art. 80 Prawa przewozowego. Mając na uwadze powyższe argumenty Prezes Urzędu uznał za uprawdopodobnione, iż braki informacyjne Ogólnych warunków dotyczące usługi pocztowej stanowią nieuczciwą praktykę rynkową. Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (dalej również: u.p.n.p.r.) praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu. Nieuczciwą praktyką rynkową jest w szczególności praktyka rynkowa wprowadzająca w błąd. 8
Nieuczciwą praktykę rynkową może stanowić zarówno działanie, jak również zaniechanie przedsiębiorcy w zakresie obowiązku informacyjnego dotyczącego podstawowych cech produktu lub świadczonej usługi. Stosownie do przepisów u.p.n.p.r. praktykę rynkową uznaje się za zaniechanie wprowadzające w błąd, jeżeli pomija istotne informacje potrzebne przeciętnemu konsumentowi do podjęcia decyzji dotyczącej umowy i tym samym może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej realizacji uprawnień wynikających z umowy i przepisów prawa, której inaczej by nie podjął. Wprowadzającym w błąd zaniechaniem może w być zatajenie przez UPS Polska Sp. z o.o. lub nieprzekazanie w sposób jasny, jednoznaczny lub we właściwym czasie istotnych informacji dotyczących produktu. Na tle ustalonego stanu faktycznego należy stwierdzić, iż w tym przypadku tymi istotnymi informacjami są informacje o świadczeniu przez Spółkę również usługi pocztowej oraz o różnicach w zakresie odpowiedzialności odszkodowawczej istniejące pomiędzy świadczonymi usługami: pocztową i przewozową (art. 6 ust. 1 oraz ust. 3 pkt 1 u.p.n.p.r.). Brak podania konsumentom istotnych informacji w zakresie charakteru zawieranej umowy wprowadza w błąd, co jednocześnie może przyczynić się lub doprowadzić do zniekształcenia decyzji gospodarczej dotyczącej realizacji uprawnień odszkodowawczych wynikających z umowy i przepisów prawa. Wobec powyższego należy uznać, iż Spółka w sposób bezprawny zaniechała wskazania w Ogólnych warunkach jasnych i jednoznacznych informacji dotyczących świadczenia usługi pocztowej, czym dopuściła się naruszenia art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w zw. z art. 6 ust. 3 pkt 1 u.p.n.p.r. Dla uprawdopodobnienia przez Prezesa Urzędu naruszenia przez przedsiębiorcę art. 24 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów konieczne jest także uprawdopodobnienie, że w wyniku działań przedsiębiorcy naruszony został zbiorowy interes konsumentów. Zbiorowy interes konsumentów oznacza interes dotyczący ogółu, a naruszenie tego interesu może mieć miejsce, gdy skutkami działań sprzecznych z ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów dotknięty jest szerszy krąg uczestników rynku, jak i wtedy, gdy działania te wywołują inne niekorzystne zjawiska. Do naruszenia zbiorowych interesów konsumentów konieczne jest, by działanie przedsiębiorcy zostało skierowane nie do konkretnego adresata, lecz do adresata, którego nie da się z góry oznaczyć indywidualnie. Wobec tego działanie to jest w stanie wywołać niekorzystne następstwa w odniesieniu do każdego z konsumentów (a nie jedynie wobec określonego konsumenta) i zagraża ono, przynajmniej potencjalnie, interesom każdego z członków zbiorowości konsumentów. Z ustalonego przez Prezesa Urzędu stanu faktycznego wynika, iż działania Spółki dotyczą zbiorowego interesu konsumentów, gdyż skierowane są do nieokreślonego kręgu konsumentów, których nie sposób jednoznacznie zidentyfikować. W związku z powyższym za uprawdopodobnione należy uznać, iż kwestionowane przez Prezesa Urzędu działanie przedsiębiorcy narusza zbiorowe interesy konsumentów. Mając powyższe na względzie, za uprawdopodobnione należy uznać, iż posługiwanie się przez Spółkę ww. Ogólnymi Warunkami, wypełnia znamiona praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, o których mowa art. 24 ust. 1 i 2 oraz w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Stosownie do przepisu art. 28 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, jeżeli przedsiębiorca, któremu jest zarzucane naruszenie przepisu art. 24 ww. ustawy, zobowiąże się do podjęcia lub zaniechania określonych działań zmierzających do zapobieżenia ww. naruszeniom, Prezes Urzędu może, w drodze decyzji, zobowiązać przedsiębiorcę do wykonania tych zobowiązań. 9
Odpowiadając na zarzuty zawarte w postanowieniu o wszczęciu postępowania w swym piśmie z dnia 30 czerwca 2009 r. pełnomocnik Spółki wskazał, iż Spółka zobowiązuje się wyeliminowania wskazanych przez Prezesa Urzędu uchybień poprzez wprowadzenie w pkt. 2, pkt. 5.4., pkt. 9.1.B oraz w pkt. 10.2 Ogólnych Warunków zmian w przytoczonym już brzmieniu. Analizując projekt zmian zaproponowanych przez Spółkę Prezes Urzędu uznał, iż nie zawiera on w swej treści kwestionowanych w niniejszej decyzji postanowień, zawartych we wcześniejszych wzorach umowy. Sporządzając nowe postanowienia Spółka uwzględniła obowiązujące przepisy prawa. Zdaniem Prezesa Urzędu, tak opracowane postanowienia wzorca umowy mogą zostać wprowadzone do obrotu konsumenckiego w miejsce dotychczas obowiązujących. Prezes Urzędu uznał w szczególności, iż Ogólne Warunki w obecnym kształcie nie prowadzą do rozszerzenia ustawowego prawa zastawu na inne przesyłki, a tym samym pozostają w zgodzie z treścią art. 57 Prawa przewozowego. W przedstawionym w zobowiązaniu wzorcu umownym Spółka zmodyfikowała treść postanowienia w pkt 5.4. Ogólnych Warunków dotyczącego prawa zastawu usuwając z niego sformułowanie na mocy którego prawo zastawu obejmowało wszystkie paczki będące w posiadaniu UPS. Oznacza to, że Spółka zobowiązała się wyeliminować z obrotu postanowienie będące podstawą zarzutu sprecyzowanego w pkt. I.1 sentencji niniejszej decyzji. Z tego względu w zakresie pkt. I.1 sentencji niniejszej decyzji uzasadnione jest przyjęcie przedstawionego przez Spółkę zobowiązania. W zakresie zarzutu sprecyzowanego w pkt. I.2 sentencji niniejszej decyzji Prezes Urzędu stwierdził, iż w przedstawionym w zobowiązaniu wzorcu umownym Spółka zmieniła treść pkt.: 2, 10.2 oraz 9.1.B Ogólnych Warunków. W przedstawionym brzmieniu Ogólne warunki zawierają informację, iż przyjmowanie, przemieszczanie i doręczanie przesyłek zawierających jedynie korespondencję podlega przepisom Prawa Pocztowego, a Spółka za niewykonanie, bądź nienależyte wykonanie usługi pocztowej ponosi wobec konsumenta pełną odpowiedzialność odszkodowawczą zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego. Oznacza to, że Spółka zobowiązała się wprowadzić do treści Ogólnych Warunków postanowienia zmierzające do zapobieżenia uprawdopodobnionym w niniejszym postępowaniu naruszeniom, o których mowa w pkt. I.2 sentencji niniejszej decyzji. Należy uznać, że przyjęte przez Spółkę rozwiązania są równoznaczne z podjęciem działań zmierzających do zapobieżenia uprawdopodobnionym w toku niniejszego postępowania naruszeniom art. 24 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Z uwagi na powyższe, istnieje możliwość skorzystania z instrumentu prawnego przewidzianego art. 28 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Ze względu na okoliczność, iż Spółka przejawiła inicjatywę mającą na celu eliminację działań powodujących naruszenie prawa, celowa i uzasadniona jest akceptacja propozycji Spółki, z której wynika zamiar zmiany umów zawartych na podstawie kontrolowanych w ramach niniejszego postępowania wzorów stosownie do treści nowoopracowanych postanowień wzorca umowy. Stosownie do przepisu art. 28 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w decyzji ( ) Prezes Urzędu może określić termin wykonania zobowiązań. Mając powyższe na uwadze, Prezes Urzędu zobowiązał Spółkę do wykonania przyjętego przez nią zobowiązania do dnia 5 stycznia 2010 r. Wyznaczając powyższy termin Prezes Urzędu wziął pod uwagę możliwość wprowadzenia przez Spółkę do obrotu konsumenckiego wystarczającej ilości szablonów listów przewozowych, na których drukowane są Ogólne Warunki. W ocenie Prezesa Urzędu, wyznaczony termin jest wystarczający do wykonania nałożonego zobowiązania. 10
Mając powyższe na uwadze, należało orzec jak w punkcie I sentencji decyzji. Stosownie do art. 28 ust. 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w decyzji ( ) Prezes Urzędu nakłada na przedsiębiorcę obowiązek składania w wyznaczonym terminie informacji o stopniu realizacji zobowiązań. Zgodnie z tym przepisem Spółka została zobowiązana do złożenia do dnia 15 lutego 2010 r. sprawozdania o stopniu realizacji przyjętego zobowiązania opisanego w pkt. I sentencji niniejszej decyzji. Prezes Urzędu wyznaczając powyższy termin miał na uwadze termin wykonania zobowiązania, który został określony do dnia 5 stycznia 2010 r. Mając powyższe na uwadze, należało orzec jak w punkcie II sentencji decyzji. Stosownie do treści art. 81 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w związku z art. 479 28 2 k.p.c. od niniejszej decyzji przysługuje odwołanie do Sądu Okręgowego w Warszawie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w terminie dwutygodniowym od dnia jej doręczenia, za pośrednictwem Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Delegatury w Warszawie. Z upoważnienia Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Otrzymują: Pani Agata Szeliga Pani Justyna Michalik Pełnomocnicy UPS Polska Sp. z o.o. Sołtysiński&Szlęzak Kancelaria Radców Prawnych i Adwokatów Sp. kom. ul. Wawelska 15B 02-034 Warszawa 11
12