Sygn. akt VII SA/Wa 1026/15 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie składzie: Dnia 2 marca 2016 r. Przewodniczący: sędzia WSA Joanna Gierak-Podsiadły sędzia WSA Włodzimierz Kowalczyk (spr.) sędzia WSA Maria Tarnowska Protokolant spec. Eliza Jędrasik po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 marca 2016 roku sprawy ze skargi J. P. i D. S. na decyzję Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego z dnia [...] lutego 2015 r. znak: [...] w przedmiocie stwierdzenia braku naruszenia przepisów rozporządzenia przez przewoźnika lotniczego I. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzające je decyzje Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego z dnia [...] lipca 2014 r. znak: [...] oraz z dnia [...] października 2014 r. znak: [...], II. zasądza od Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego na rzecz skarżących J. P. i D. S. kwotę 657 zł (sześćset pięćdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.
UZASADNIENIE Zaskarżoną decyzją z dnia [...]lutego 2015 r. Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego działając na podstawie art. 138 1 pkt 1 w zw. z art. 127 3 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2013r. poz. 267 z późn. zm.), art. 205a ust. 1, art. 205b ust. 1 pkt 1, art. 209 ust. 4 ustawy z dnia 3 lipca 2002r. - Prawo lotnicze (Dz.U. z 2013r. poz. 1393 z późn. zm.), art. 5, art. 7, art. 8, art. 9, art. 14 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie nr 295/91/EWG (Dz.Urz. WE L 46 s.l, 2004, s.l), po rozpatrzeniu wniosku D. S. zam. w K. o ponowne rozpatrzenie sprawy, w której Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego w Warszawie, po rozpatrzeniu wniesionego przez nią wniosku, jako pasażera lotu z dnia [...]-11-2012r. na trasie [...]-[...]/[...]/, kod [...], wydał w dniu [...]-07-2014r. decyzję znak: [...], którą stwierdził brak naruszenia przez R. Ltd. z siedzibą w D. /[...]/ przepisów rozporządzenia (WE) nr 261/2004 oraz wniosku J. P. zam. w P. o ponowne rozpatrzenie sprawy, w której Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego w Warszawie, po rozpatrzeniu wniesionego przez nią wniosku, jako pasażera lotu z dnia [...]-1 l-2012r. na trasie [...]-[...], kod [...], wydał w dniu [...]-10-2014r. decyzję znak: [...], którą stwierdził brak naruszenia przez R. Ltd. przepisów rozporządzenia (WE) nr 261/2004 utrzymał zaskarżone decyzje w mocy. W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji wskazano, iż w wyniku przeprowadzonych postępowań wszczętych na podstawie wniosków w/w pasażerów lotu z dnia [...]-1 l-2012r. na trasie [...]-[...], kod [...], Prezes Urzędu wydał w dniu [...]-07-2014r. decyzję znak: [...] oraz w dniu [...]-10-2014r. decyzję znak: [...], którymi stwierdził brak naruszenia przez R. Ltd. przepisów rozporządzenia (WE) nr 261/2004. Z uzasadnienia każdej z przedmiotowych decyzji wynikało, iż przedmiotowy lot został odwołany. Organ I instancji uznał, iż przewoźnik wskazując, iż lot ten został odwołany z powodu wystąpienia mgły na lotnisku w [...] dowiódł, iż do odwołania tego lotu doszło w następstwie zaistnienia nadzwyczajnych okoliczności, z których wystąpieniem rozporządzenie wiąże wyłączenie odpowiedzialności odszkodowawczej przewoźnika. Każda ze stron skarżących zrezygnowała z odbycia podróży lotniczej i otrzymała zwrot pełnego kosztu biletu. W sprawie znalazło zastosowanie domniemanie prawne, z którego wynika, iż każda ze stron skarżących została pouczona o przysługujących jej prawach.
D. S. wniosła o ponowne rozpatrzenie sprawy zakończonej wydaniem w dniu [...]-07-2014r. decyzji znak: [...]. J. P. wniosła o ponowne rozpatrzenie sprawy zakończonej wydaniem w dniu [...]-10-2014r. decyzji znak: [...]. Z uzasadnienia złożonych wniosków wynika, iż żadna ze stron skarżących nie jest zadowolona z wydanych decyzji, gdyż ustalona przez organ I instancji podstawa faktyczna rozstrzygnięcia została wydana z pominięciem istotnych dla sprawy okoliczności. Jak wskazała D. S. okolicznościami niewziętymi przez organ pod uwagę było to, iż skarżony lot został odwołany przez przewoźnika dopiero po upływie blisko 2 godzin od planowanego startu, a do upływu tego czasu lot ten był lotem opóźnionym. Od chwili złożenia przez przewoźnika lotniczego oświadczenia o odwołaniu lotu do godz. 17 czasu lokalnego trwała procedura rezygnacji przez D. S. ze skarżonego lotu za zwrotem pełnego kosztu biletu. D. S. ponownie wyjaśniła, iż nie została pouczona o przysługujących jej prawach, stąd bezzasadnym jest stwierdzenie przez organ, iż dokonała świadomej rezygnacji z podróży oraz przysługujących jej świadczeń. W ocenie każdej ze stron skarżących rzeczywisty stan faktyczny sprawy wskazuje, iż przewoźnik mógł, stosownie do art. 9 ust. 2 pkt 1 pkt 1 Ogólnych Warunków Przewozu R. Ltd., zorganizować przelot stronom skarżącym z lotniska zapasowego ([...]), gdzie wylądował samolot wykonujący lot poprzedzający skarżony lot i na które przewiózłby pasażerów tego lotu transportem drogowym. Skarżąca ponadto wskazała, iż fakt braku systemu ILS na lotnisku w [...] znany był przewoźnikowi - więc powinien on ponieść odpowiedzialność odszkodowawczą za odwołanie lotu z powodu wystąpienia niekorzystnych warunków atmosferycznych w postaci mgły. Orzekając w postępowaniu odwoławczym Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego stwierdził, iż nie budzi wątpliwości organu II instancji, iż w dniu [...]-1 l-2012r. lot na trasie [...]-[...], kod [...] nie odbył się. Organ II instancji przyjął za własne niekwestionowane przez żadną ze stron postępowania ustalenia organu I instancji, iż każda ze stron skarżących zrezygnowała z podróży do Bolonii i otrzymała zwrot pełnej ceny biletu. Na podstawie danych skarg złożonych przez każdą ze stron skarżących ustalono, iż przewoźnik lotniczy na dwie godziny po planowym starcie skarżonego lotu złożył pasażerom skarżonego lotu oświadczenie woli o odwołaniu tego lotu. Faktem powszechnie znanym jest, iż w terminalu portu lotniczego w [...] wywieszone są plakaty traktujące o prawach pasażerów określonych przepisami rozporządzenia (WE) nr
261/2004, do pulpitów stanowisk odpraw przytwierdzona jest w sposób trwały informacja następującej treści: Jeżeli odmówiono Państwu przyjęcia na pokład lub Państwa lot został odwołany lub opóźniony o co najmniej dwie godziny, możecie Państwo poprosić obsługę na stanowisku odpraw lub w punkcie przyjęć pasażerów na pokład samolotu o tekst określający przysługujące Państwu prawa, w szczególności w odniesieniu do odszkodowania i należnej Państwu pomocy. Ponadto w terminalu powszechnie dostępne są broszury informacyjne traktujące o prawach pasażerów. Z wyjaśnień strony skarżącej wynika, iż otrzymała ona informację na temat praw pasażerów. Jak wynika z pisma Dyrektora Departamentu Operacyjno-Lotniczego z dnia 30-06- 2014r. znak [...], sprostowanego w dniu 18-02-2015r., warunki pogodowe panujące w dniu [...]-Il-2012r. na lotnisku w [...] uniemożliwiały wykonanie bezpiecznego lądowania samolotu lecącego z [...] i w konsekwencji lot [...] został skierowany na lotnisko zapasowe w W.. W świetle powyższego organ II instancji uznał za wiarygodne wyjaśnienia przewoźnika, iż z powodu mgły panującej na lotnisku w [...] przewoźnik nie mógł na to lotnisko dostarczyć samolotu mogącego wykonać skarżony lot i w rezultacie lot ten odwołał. Mierzona metodą trasy po ortodromie odległość pomiędzy lotniskiem w [...] a lotniskiem w [...] wynosi 1118km. Stosownie do art. art. 2 lit. 1 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 odwołanie oznacza nieodbycie się lotu, który był uprzednio planowany i na który zostało zarezerwowane przynajmniej jedno miejsce. Z uwagi na okoliczność, iż każda ze stron skarżących posiadała potwierdzoną rezerwację na skarżony lot oraz fakt, iż przedmiotowy lot się nie odbył należało stwierdzić, iż lot ten był lotem odwołanym w rozumieniu rozporządzenia. Stosownie do art. 5 ust. 1 lit. a rozporządzenia (WE) nr 261/2004 w przypadku odwołania lotu, pasażerowie, których to odwołanie dotyczy otrzymują pomoc od obsługującego przewoźnika lotniczego, zgodnie z art. 8. W myśl art. 8 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 261/2004: W przypadku odwołania do niniejszego artykułu, pasażerowie mają prawo wyboru pomiędzy: a) zwrotem w terminie siedmiu dni, za pomocą środków przewidzianych w art. 7 ust. 3, pełnego kosztu biletu po cenie za jaką został kupiony, za część lub części nie odbytej podróży
oraz za część lub części już odbyte, jeżeli lot nie służy już dłużej jakiemukolwiek celowi związanemu z pierwotnym planem podróży pasażera, wraz z, gdy jest to odpowiednie, - lotem powrotnym do pierwszego miejsca odlotu, w najwcześniejszym możliwym terminie; b) zmianą planu podróży, na porównywalnych warunkach, do ich miejsca docelowego, w najwcześniejszym możliwym terminie; lub c) zmianą planu podróży, na porównywalnych warunkach, do ich miejsca docelowego, w późniejszym terminie dogodnym dla pasażera, w zależności od dostępności wolnych miejsc. Każda ze stron skarżących skorzystała z ustawowego prawa odstąpienia od umowy przewozu. W przypadku odstąpienia od umowy zasadą jest, że ulega zwrotowi to co strony sobie już świadczyły. Nie budzi wątpliwości, iż przewoźnik zwrócił każdej ze stron skarżącej pełen koszt biletu - tym samym organ stwierdził brak naruszenia przez niego przepisów, o których mowa powyżej. Wobec zarzutu, iż przewoźnik lotniczy nie zorganizował stronom skarżącym alternatywnego przelotu na trasie [...]-[...]wraz z zapewnieniem transportu drogowego na trasie [...]-[...], organ wskazał, iż żaden przepis rozporządzenia (WE) nr 261/2004 nie nakłada na przewoźnika obowiązku w tym zakresie, a jakiekolwiek modyfikacje umowne dokonane przez strony umowy przewozu w tym zakresie pozostają bez wpływu na określone przepisami rozporządzenia (WE) nr 261/2004 obowiązki przewoźnika, których beneficjentem jest pasażer. Stosownie do art. 5 ust. 1 lit. b rozporządzenia (WE) nr 261/2004 w przypadku odwołania lotu, pasażerowie, których to odwołanie dotyczy otrzymują pomoc od obsługującego przewoźnika lotniczego, zgodnie z art. 9 ust. 1 lit. a) i art. 9 ust. 2, jak również, w przypadku zmiany trasy, gdy racjonalnie spodziewany czas startu nowego lotu ma nastąpić co najmniej jeden dzień po planowym starcie odwołanego lotu, pomoc określoną w art. 9 ust. 1 lit. b) i c). W myśl art. 9 ust. 1 lit. a) rozporządzenia (WE) nr 261/2004: W przypadku odwołania do niniejszego artykułu, pasażerowie otrzymują bezpłatnie posiłki oraz napoje w ilościach adekwatnych do czasu oczekiwania.
W myśl art. 9 ust. 1 lit. b) rozporządzenia (WE) nr 261/2004: W przypadku odwołania do niniejszego artykułu, pasażerowie otrzymują bezpłatnie zakwaterowanie w hotelu w przypadku: - gdy występuje konieczność pobytu przez jedną albo więcej nocy, lub - gdy zachodzi konieczność pobytu dłuższego niż planowany przez pasażera. W myśl art. 9 ust. 1 lit. b) rozporządzenia (WE) nr 261/2004: W przypadku odwołania do niniejszego artykułu, pasażerowie otrzymują bezpłatnie transport pomiędzy lotniskiem a miejscem zakwaterowania (hotelem lub innym). W myśl art. 9 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 261/2004: Ponadto, pasażerom bezpłatnie przysługują dwie rozmowy telefoniczne, dwa dalekopisy, dwie przesyłki faksowe lub e-mailowe. W ocenie organu żadna ze stron skarżących nie oczekiwała na start alternatywnego lotu. Oznacza to, iż przewoźnik nie był zobowiązany zapewnić którejkolwiek ze stron skarżących bezpłatnie pomocy, o której mowa powyżej. Mając powyższe na uwadze Prezes Urzędu stwierdził brak naruszenia przepisów rozporządzenia w powyższym zakresie. Na marginesie stwierdzono, iż w przypadku, gdyby, tak jak strony skarżące wskazały w wyjaśnieniach zawartych we wnioskach, które zainicjowały postępowanie przez organem I instancji, iż przez pierwsze dwie godziny od planowego startu skarżony lot miał status lotu opóźnionego, a dopiero z upływem tych dwóch godzin przewoźnik oświadczył, iż odwołuje ten lot, to żadna ze stron skarżących nie nabyła przez fakt tego dwugodzinnego opóźnienia prawa do żądania opieki, o którym mowa powyżej, gdyż w myśl art. 6 ust. 1 lit. a rozporządzenia (WE) nr 261/2004 prawo to powstaje w przypadku opóźnienia lotu do 1.500 kilometrów pasażerowie otrzymują od obsługującego przewoźnika lotniczego pomoc, o której mowa powyżej, jeżeli obsługujący przewoźnik lotniczy ma uzasadnione powody, by przewidywać, że lot będzie opóźniony w stosunku do planowego startu o dwie lub więcej godzin. Stosownie do art. 5 ust. 1 lit. c rozporządzenia (WE) nr 261/2004 w przypadku odwołania lotu, pasażerowie, których to odwołanie dotyczy mają prawo do odszkodowania od obsługującego przewoźnika lotniczego, zgodnie z art. 7.
Stosownie do art. 7 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 261/2004: W przypadku odwołania do niniejszego artykułu, pasażerowie otrzymują odszkodowanie w wysokości: a) 250 EUR dla wszystkich lotów o długości do 1.500 kilometrów; b) 400 EUR dla wszystkich lotów wewnątrzwspólnotowych dłuższych niż 1.500 kilometrów i wszystkich innych lotów ) długości od 1.500 do 3.500 kilometrów; c) 600 EUR dla wszystkich innych lotów niż loty określone w lit. a) lub b). Przy określaniu odległości, podstawą jest ostatni cel lotu, do którego przybycie pasażera nastąpi po czasie planowego przylotu na skutek opóźnienia spowodowanego odmową przyjęcia na pokład lub odwołaniem lotu. Stosownie do art. 5 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 obsługujący przewoźnik lotniczy nie jest zobowiązany do wypłaty rekompensaty przewidzianej w art. 7, jeżeli może dowieść, że odwołanie jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. W świetle motywu 14 preambuły rozporządzenia (WE) nr 261/2004 nadzwyczajne okoliczności, których nie można uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków, mogą, w szczególności, zaistnieć w przypadku destabilizacji politycznej, warunków meteorologicznych uniemożliwiających dany lot, zagrożenia bezpieczeństwa, nieoczekiwanych wad mogących wpłynąć na bezpieczeństwo lotu oraz strajków mających wpływ na działalność przewoźnika. Z ustalonego w sprawie stanu faktycznego wynika, iż przyczyną opóźnienia lotu było wystąpienie warunków meteorologicznych uniemożliwiających wykonanie skarżonego lotu, z tej przyczyny, iż z uwagi na panującą mgłę przewoźnik nie mógł dostarczyć na lotnisko w [...] statku powietrznego, którym mógłby wykonać ten lot. Organ nie podzielił stanowiska każdej ze stron skarżących, że nie można uznać za nadzwyczajną okoliczność w rozumieniu przepisów rozporządzenia (WE) nr 261/2004 faktu niemożliwości lądowania w [...] samolotu, którym przewoźnik zamierzał wykonać skarżony rejs, skoro obecny stan techniki pozwala na wykonanie lądowania samolotu w warunkach ograniczonej widoczności, a przewoźnik lotniczy miał świadomość, iż lotnisko, z którego zamierzał wykonać ten lot nie dysponuje radiowym systemem nawigacyjnym wspomagającym lądowanie samolotu w warunkach ograniczonej widoczności, tj. ILS. W ocenie organu stanowisko, o którym mowa powyżej jest
bezzasadne z tego powodu, iż Prezes Urzędu nie dopatrzył się w braku system ILS przesłanki, by stosownie do art. 161 ust. 4 ustawy - Prawo lotnicze, odmówić wydania certyfikatu na eksploatację lotniska użytku publicznego dla lotniska w [...]. Zdaniem organu odwoławczego biorąc powyższe pod uwagę należało z całą stanowczością stwierdzić, iż w przedmiotowej sprawie odwołanie skarżonego lotu zostało spowodowane nadzwyczajnymi okolicznościami w rozumieniu przepisów rozporządzenia (WE) nr 261/2004, a tym samym należało stwierdzić, iż w związku z odwołaniem skarżonego lotu przewoźnik nie był zobowiązany wypłacić którejkolwiek ze stron skarżących odszkodowanie w kwocie 250. Mając powyższe na uwadze Prezes Urzędu stwierdził brak naruszenia przepisów rozporządzenia w powyższym zakresie. W myśl art. 14 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 261/2004: Obsługujący przewoźnik lotniczy dba o to, aby w punkcie odpraw pasażerów była umieszczona w miejscu widocznym dla pasażerów czytelna informacja zawierająca następujący tekst: Jeżeli odmówiono Państwu przyjęcia na pokład lub Państwa lot został odwołany lub opóźniony o co najmniej dwie godziny, możecie Państwo poprosić obsługę na stanowisku odpraw łub w punkcie przyjęć pasażerów na pokład samolotu o tekst określający przysługujące Państwu prawa, w szczególności w odniesieniu do odszkodowania i należnej Państwu pomocy. Zgodnie z art. 14 ust. 2 in principio rozporządzenia (WE) nr 261/2004 obsługujący przewoźnik lotniczy, który odmawia przyjęcia na pokład lub odwołuje lot wręcza każdemu pasażerowi, którego to dotyczy pisemną informację o przepisach na temat odszkodowania i pomocy zgodnie z niniejszym rozporządzeniem. Ponadto w myśl art. 209 ust. 4 ustawy - Prawo lotnicze w przypadku, gdy przewoźnik wykonał wszystkie inne niż informacyjne pozostałe obowiązki wynikające z rozporządzenia (WE) nr 261/2004, domniemywa się, że pasażerowie zostali poinformowani o przysługujących im prawach. Z uwagi na okoliczność, iż w postępowaniu nie został ujawniony żaden dowód pozwalający wzruszyć domniemanie, o którym mowa powyżej, a także z uwagi na fakt, iż na lotnisku w [...] powszechnie dostępna jest informacja o prawach pasażera - należało stwierdzić brak naruszenia przepisów rozporządzenia w tym zakresie.
Skargę na tę decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie złożyły D. S. i J. P.. Decyzji Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego zarzuciły: 1. Naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy tj. art. 5 w zw. z art. 8 Rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiające wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylające rozporządzenie (EWG) nr 295/91 (Dz.U.UE L z dnia 17 lutego 2004 r., dalej jako Rozporządzenie (WE) 261/2004 ), poprzez błędną ich interpretację, polegającą na przyjęciu, że przepisy te nie nakładają na przewoźnika lotniczego obowiązku zorganizowania alternatywnego przelotu na trasie na jaką strony zawarły umowę przewozu, podczas gdy, prawidłowa interpretacja powinna prowadzić do stwierdzenia, że powyższe przepisy ustanawiają obowiązek zorganizowania alternatywnego przelotu przez przewoźnika lotniczego w najbliższym możliwym terminie w przypadku takiej decyzji pasażera; 2. Naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy tj. art. 14 Rozporządzenia 261/2004, poprzez błędną jego interpretację i przyjęcie, że przewoźnik lotniczy nie ma obowiązku wręczania każdemu pasażerowi pisemnej informacji o przepisach na temat odszkodowania i pomocy zgodnie z niniejszym rozporządzeniem oraz o sposobach skontaktowania się z wyznaczonym organem krajowym, o którym mowa w art. 16 Rozporządzenia (WE) 261/2004, podczas gdy, przepis wyraźnie wskazuje, że taki obowiązek wręczenia informacji każdemu pasażerowi spoczywa na przewoźniku lotniczym oraz, że obowiązek udowodnienia wypełnienia tego zobowiązania ciąży na przewoźniku; 3. Naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy tj. art. 209 ust. 4 Ustawy z dnia 3 lipca 2002 roku prawo lotnicze (Dz. U. z 2013 roku, poz. 1393 t.j., dalej jako: prawo lotnicze ), poprzez błędną jego interpretacje i zastosowanie w niniejszym stanie faktycznym, w sytuacji w której prawidłowa interpretacja powinna prowadzić do stwierdzenia, że powyższy przepis odnosi się wyłącznie do obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w przewozie lotniczym poczty, zgodnie z przepisami Unii Europejskiej dotyczącymi wspólnych zasad wykonywania przewozów lotniczych na terenie Wspólnoty przez Przewoźnika;
4. naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy tj. art. 205b ust. 5 Prawa Lotniczego, poprzez jego wadliwą wykładnie i niezastosowanie,podczas gdy jego prawidłowa wykładnia prowadzi do wniosków, że ciężar udowodnienia, że uprawnienia przysługujące pasażerowi na podstawie przepisów, o których mowa w art. 205a ust. 1, nie zostały naruszone, spoczywa tylko i wyłącznie na przewoźniku lotniczym; 5. naruszenie przepisów postępowania tj. art. 7, 8 oraz 77 k.p.a., mające wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, - polegające na nieuwzględnieniu słusznego interesu strony postępowania administracyjnego, - polegające na błędnym i niewyczerpującym zebraniu materiału dowodowego w sprawie, co w konsekwencji skutkowało dokonaniem jego oceny w sposób nieobiektywny, z pominięciem argumentów przedkładanych przez Skarżących; - poprzez niepodjęcie wszelkich czynności do ustalenia pełnego stanu faktycznego sprawy, co w konsekwencji spowodowało ustalenie, że przewoźnik nie naruszył przepisów Rozporządzenia (WE) 261/2004; 6. naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 107 3 k.p.a. mające wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, poprzez wadliwe uzasadnienie decyzji w szczególności poprzez zaniechanie wykazania dowodów na których oparł się organ zarówno I jak i II instancji oraz nie odniesienie się przez Organ w decyzji z dnia [...] lutego 2015 roku do wszystkich zarzutów, podniesionych przez Skarżących we wnioskach o ponowne rozpatrzenie Decyzji z dnia [...] lipca 2014 roku oraz Decyzji z dnia [...] października 2014 roku, i nie wskazanie w uzasadnieniu decyzji przesłanek i okoliczności, które stanowiły podstawą takiego działania lub zaniechania; 7. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonych decyzji, poprzez przyjęcie przez organ, że: - przewoźnik R. Ltd. podjął wszystkie racjonalne środki aby uniknąć odwołania lotu z dnia [...] listopada 2012 roku na trasie [...]-[...], kod [...]; - Skarżący nie oczekiwali na alternatywny lot w konsekwencji powzięcia informacji o odwołaniu lotu zgodnego z zawartą umową przewozu i niezwłocznie po otrzymaniu takiej informacji zażądali zwrotu kosztów poniesionych na zakup biletów;
- na lotnisku w [...]znajdują się ogólnodostępne, widoczne informacje o prawach pasażera wynikających z Rozporządzenia (WE) 261/2004 i w związku z tym przewoźnik lotniczy nie musi informować pasażerów o przysługujących im prawach w przypadku odwołania lotu; - przewoźnik wykonał wszelkie obowiązki wynikające z Rozporządzenia (WE) 261/2004 a w szczególności obowiązek informacyjny wynikający z art. 14 Rozporządzenia. Podnosząc te zarzuty Skarżące wnosiły o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz decyzji ją poprzedzających. W odpowiedzi na skargę organ wnosił o jej oddalenie podtrzymując argumentację zaprezentowaną w zaskarżonej decyzji. Uczestnik postępowania R. Limited przedstawił stanowisko, w którym nie zgodził się z zarzutami skargi, podzielił natomiast stanowisko Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego zajęte w zaskarżonej decyzji. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje: Sąd administracyjny, zgodnie z art. 1 ustawy z 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269ze zm.), kontroluje jedynie legalność zaskarżonej decyzji, a więc prawidłowość zastosowania przepisów obowiązującego prawa oraz trafność ich wykładni. Uwzględnienie skargi następuje wówczas, gdy Sąd stwierdzi, że doszło do naruszenia prawa (art. 145 1 pkt 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2002 r. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.), przy czym ocena tego naruszenia następuje w świetle prawa obowiązującego w dacie wydania zaskarżonej decyzji. Biorąc pod uwagę powyższe kryteria Sąd uznał, że skarga zasługuje na uwzględnienie, ponieważ zaskarżona decyzja narusza prawo. Podstawą zaskarżonej decyzji był art. 205a ust. 1, art. 205b ust. 1 pkt 1, art. 205b ust. 5, art. 209b ust. 1 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. - Prawo lotnicze (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 933 z późn. zm.) w zw. z art. 5 ust. 3, art. 6 ust. 1, art. 7 ust. 1 lit. a, art. 8 ust. 1 lit. a, art. 9 ust. 1 i 2 oraz art. 14 i 16 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na
pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów; uchylającego rozporządzenie nr 295/91 (Dz. U. JJE L 46 z 17 lutego 2004 r.). Dokonując kontroli niniejszej decyzji przede wszystkim należy wskazać, że stan faktyczny sprawy ustalony przez Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego jest niesporny. Przedmiotem sporu w przedmiotowej sprawie jest kwestia powód odwołania lotu oraz dochowanie przez przewoźnika obowiązków informacyjnych. W pierwszej kolejności wskazać należy, iż zasadnie w analizowanej decyzji organ zakwalifikował warunki meteorologiczne uniemożliwiające wykonanie skarżonego lotu (panująca mgła) i uniemożliwiające dostarczenie na lotnisko w [...] statku powietrznego, którym można by było wykonać tenże lot, jako nadzwyczajną okoliczność, o której mowa w Rozporządzeniu. Okoliczności wyłączające odpowiedzialność odszkodowawczą określone zostały m.in. w art. 5 ust. 3 zgodnie z którymi przewoźnik zwolniony jest z tego obowiązku jeżeli może dowieść, iż odwołanie zostało spowodowanie zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć mimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. Stosownie do pkt 14 postanowień preambuły rozporządzenia nr 261/2004/WE, zobowiązania przewoźników powinny być ograniczone lub ich odpowiedzialność wyłączona w przypadku, gdy zdarzenie jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć mimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. Okoliczności te mogą, w szczególności, zaistnieć w przypadku destabilizacji politycznej, warunków meteorologicznych uniemożliwiających dany lot, zagrożenia bezpieczeństwa, nieoczekiwanych wad mogących wpłynąć na bezpieczeństwo lotu oraz strajków mających wpływ na działalność przewoźnika. Materiał dowodowy zgromadzony przez organ, dawał podstawę do stwierdzenia, że przyczyną odwołania lotu były złe warunki pogodowe (mgła). Potwierdzały to komunikaty meteorologiczne METAR i TAF. Mgła paraliżująca pracę lotniska stanowi okoliczność nadzwyczajną. Nie ma przy tym większego znaczenia, z jakim wyprzedzeniem te warunki można przewidzieć, gdyż z punktu widzenia obowiązku wypłaty odszkodowania istotne jest czy przewoźnik mógł podjąć racjonalne środki by uniknąć nadzwyczajnych okoliczności. Jeżeli chodzi o zapobieganie złym warunkom meteorologicznym, to nie ma takich środków, by przewoźnik mógł im zapobiec. Czym innym jest bowiem zapobieganie wystąpieniu nadzwyczajnych okoliczności, a czym innym jest zapobieganie odwołaniu lotu (tak wyrok WSA w Warszawie z dnia 28 marca 2013 r., VII Sa/Wa 2737/12). Jak wskazał Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z dnia 12 maja 2011 r. w
sprawie C-294/10, przewoźnik ma obowiązek na podstawie art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 podjęcia wszelkich rozsądnych środków w celu uniknięcia nadzwyczajnych okoliczności, w tym powinien rozsądnie na etapie planowania lotu wziąć pod uwagę ryzyko opóźnienia związanego z ewentualnym zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności. Trudno na etapie planowania lotów, na kilka miesięcy wcześniej przewidzieć, którego dnia wystąpią złe warunki pogodowe. Z informacji zawartych w wydanych w sprawie decyzjach wynika, że przewoźnik był gotowy do wykonania lotu, a brak możliwości jego realizacji nie wynikał z braku uprawnień załogi do jego wykonania w trudnych warunkach czy z właściwości statku powietrznego, ale z nadzwyczajnych okoliczności, których nie mógł przewidzieć. Przechodząc dalej przytoczyć należy treść art. 5 lit. a) i b) Rozporządzenia, zgodnie z którym, w przypadku odwołania lotu, pasażerowie, których to odwołanie dotyczy otrzymują pomoc od obsługującego przewoźnika lotniczego, zgodnie z art. 8 oraz z art. 9 ust. 1 lit. a) i art. 9 ust. 2 [...]. Z wyszczególnionych wyżej regulacji wynika, iż, w przypadku odwołania lotu przewoźnik winien bezpłatnie zapewnić pasażerom posiłki oraz napoje w ilościach adekwatnych do czasu oczekiwania, a nadto umożliwić pasażerom bezpłatnie wykonanie dwóch rozmów telefonicznych, dwóch dalekopisów, dwóch przesyłek faksowych lub e- mailowych. Zaznaczenia wymaga, że w treści art. 5 Rozporządzenia nie została określona jakakolwiek przesłanka, której spełnienie warunkuje otrzymanie rzeczonej pomocy. Przyjęta przez Prezesa ULC teza, iż decyzja skarżących o rezygnacji z lotu do [...], automatycznie skutkowała zwolnieniem przewoźnika z obowiązku objęcia ich opieką nie znajduje oparcia w jakimkolwiek przepisie prawa. Zasadnie zatem skarżące podnoszą, iż wobec odwołania lotu przewoźnik był zobligowany do zapewnienia im pomocy, o której mowa w art. 9 ust. 1 lit. a i art. 9 ust. 2. Pokreślić też należy, że zapisy Rozporządzenia nr 261/2004 określają obowiązki przewoźnika w odniesieniu do konkretnego lotu odbywającego się z lotniska odlotu do lotniska przylotu określonych w bilecie lotniczym. Zatem ewentualny lot z innego lotniska nie byłby tym samym lotem, który przewoźnik odwołał. W związku z tym żądanie zapewnienia lotu z innego lotniska w związku z odwołaniem planowanego lotu wykracza poza ramy ww. Rozporządzenia. Odnosząc się do kwestii oczekiwania Skarżących na lotnisku wskazać należy, że lot został zaplanowany na godz. 12.25, po niespełna dwóch godzinach od momentu planowanego
odlotu przekazano komunikat o odwołaniu lotu. Podnoszone przez Skarżące okoliczności przybycia na lotnisko o godz. 10.20 i przebywanie do 17.20 w ocenie Sądu pozostaje bez wpływu na odpowiedzialność przewoźnika. Określony w Rozporządzeniu czas opóźnienia odnosi się do momentu od planowanego odlotu do podania komunikatu. Inne okresy oczekiwania są niezależne od przewoźnika. Przychodząc do drugiej ze spornych kwestii zaznaczenia wymaga, że Skarżące zarzuciły naruszenie przez przewoźnika przepisu art. 14 Rozporządzenia, polegające na niewywiązaniu się przez R. Ltd. z obowiązku wynikającego z art. 14 ust. 2, a nadto na niewykazaniu w żaden sposób wypełnienia obowiązków wynikających z art. 14 ust. 2. Odnosząc się do przedmiotowej kwestii, organ II instancji podniósł, że faktem powszechnie znanym jest, iż w terminalu portu lotniczego w [...]wywieszone są plakaty traktujące o prawach pasażerów określonych przepisami rozporządzenia (WE) nr 261/2004, do pulpitów stanowisk odpraw przytwierdzona jest w sposób trwały informacja o następującej treści: jeżeli odmówiono Państwu przyjęcia na pokład lub Państwa lot został odwołany lub opóźniony o co najmniej dwie godziny, możecie Państwo poprosić obsługę na stanowisku odpraw lub w punkcie przyjęć pasażerów na pokład samolotu o tekst określający przysługujące Państwu prawa, w szczególności w odniesieniu do odszkodowań i należnej Państwu pomocy. Nadto zaznaczył, że w terminalu powszechnie dostępne są broszury informacyjne traktujące o prawach pasażerów. Dodatkowo organ II instancji podniósł, że z wyjaśnień strony skarżącej wynika, iż otrzymała ona informację na temat praw pasażerów. Ustosunkowując się do powyższego w pierwszej kolejności przytoczyć należy treść art. 14 ust. 1 Rozporządzenia, zgodnie z którym obsługujący przewoźnik lotniczy dba o to, aby w punkcie odpraw pasażerów była umieszczona w miejscu widocznym dla pasażerów czytelna informacja zawierająca następujący tekst: Jeżeli odmówiono Państwu przyjęcia na pokład lub Państwa lot został odwołany lub opóźniony o co najmniej dwie godziny, możecie Państwo poprosić obsługę na stanowisku odpraw lub w punkcie przyjęć pasażerów na pokład samolotu o tekst określający przysługujące Państwu prawa, w szczególności w odniesieniu do odszkodowania i należnej Państwu pomocy. Jak stanowi zaś ust. 2 w/w aktu, obsługujący przewoźnik lotniczy, który odmawia przyjęcia na pokład lub odwołuje lot wręcza każdemu pasażerowi, którego to dotyczy pisemną informację o przepisach na temat odszkodowania i pomocy zgodnie z niniejszym rozporządzeniem. Wręcza również odpowiednią informację każdemu pasażerowi dotkniętemu opóźnieniem o co najmniej dwie godziny. Pasażer
otrzymuje również pisemną informację o sposobach skontaktowania się z wyznaczonym organem krajowym, o którym mowa w art. 16. Rozporządzenie nr 261/2004/WE, jak wynika z jego preambuły, zostało uchwalone z tego powodu, że poprzednio obowiązujące rozporządzenie Rady (EWG) nr 295/91 z dnia 4 lutego 1991 r. ustanawiające wspólne zasady systemu odszkodowań dla pasażerów, którym odmówiono przyjęcia na pokład w regularnych przewozach lotniczych (Dz.Urz. UE L 2004.46.1) okazało się nieskuteczne w zakresie ochrony pasażerów, gdyż mimo tego uregulowania liczba pasażerów, którym odmówiono przyjęcia na pokład wbrew ich woli, pozostaje zbyt wysoka, podobnie jak liczba pasażerów poszkodowanych odwołaniem lotu bez uprzedzenia oraz dużymi opóźnieniami (pkt 4). Celem rozporządzenia nr 261/2004/WE stało się zatem podniesienie standardów ochrony zarówno przez wzmocnienie praw pasażerów, jak i zapewnienie przewoźnikom lotniczym działalności w ujednoliconych warunkach na zliberalizowanym rynku (pkt 4), natomiast oczekiwanym przez prawodawcę wspólnotowego skutkiem rozporządzenia nr 261/2004/WE jest to, aby pasażerowie zostali w pełni poinformowani o ich prawach wynikających z odmowy przyjęcia na pokład oraz odwołania lub dużego opóźnienia ich lotów, tak by mogli skutecznie korzystać z przysługujących im praw (pkt 20). Jak podkreślił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 28 kwietnia 2011 r., sygn. VII SA/Wa 2208/10 : normę ujętą w art. 14 ust. 2 Rozporządzenia nr 261/2004/WE należy odczytywać zgodnie z jej literalnym brzmieniem, że każdemu pasażerowi, któremu odmówiono przyjęcia na pokład lub którego lot został odwołany, albo dotkniętego opóźnieniem o co najmniej dwie godziny, przewoźnik ma obowiązek wręczyć pisemną informację na temat odszkodowania i przysługującej pomocy. Dopiero wówczas, a nie na skutek obwieszczenia w punkcie odpraw o możliwości uzyskania informacji o przysługujących prawach, istnieje pewność, że do pasażera dotarła pełna informacja o przysługujących mu prawach, a zatem że zrealizowany został cel wymienionego przepisu rozporządzenia. Skutek zaś w postaci pełnej informacji o przysługujących prawach nie następuje wówczas, gdy pasażer poweźmie wiadomość, że może uzyskać taką informację (tylko bowiem taki skutek wywołuje obwieszczenie w punkcie odpraw lub w karcie pokładowej), lecz dopiero wtedy, kiedy doręczona mu zostanie informacja o przysługujących prawach. Wobec powyższego, obowiązek zamieszczenia przez przewoźnika ogłoszenia w punkcie odpraw o tym, że pasażerowie mogą domagać się informacji o przysługujących im prawach, należy rozumieć z jednej strony jako realizację ogólnego obowiązku
informacyjnego, z drugiej zaś jako zapewnienie kontroli pozwalającej pasażerowi, któremu nie zostanie wręczona pełna informacja o przysługujących mu prawach, domagać się wręczenia mu pełnej informacji. Nie jest wystarczające, ograniczenie obowiązków przewoźnika do zamieszczenia informacji w punkcie odpraw, a także nie jest wystarczające umieszczenie w karcie pokładowej informacji, że pasażer może zwrócić się o doręczenie mu informacji o przysługujących mu prawach. Nawet zapoznanie się z taką informacją nie czyni zadość wymaganiu poinformowania pasażera o przysługujących mu prawach, gdyż pasażer co najwyżej wie z takiej informacji, że może domagać się udzielenia mu pełnej informacji. Nie chodzi bowiem prawodawcy wspólnotowemu o to, aby pasażer dotknięty określoną w dyspozycji normy prawnej dolegliwością mógł dokonać wyboru, czy chce uzyskać pełną informację o przysługujących mu prawach, lecz o to, aby - po wręczeniu mu pełnej informacji o przysługujących mu prawach, w tym prawie do odszkodowania i innych świadczeń - mógł dokonać wyboru, czy chce uzyskać zadośćuczynienie za szkodę, czy też nie. Wyboru takiego zaś może dokonać dopiero, gdy informacja o przysługujących uprawnieniach zostanie mu wręczona. Przedmiotowa kwestia była również przedmiotem rozważań Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie. W wyroku z dnia 15 stycznia 2013 r. (I OSK 1412/11) Sąd ten wskazał, że, art. 14 reguluje w zakresie obowiązku informowania pasażerów o przysługujących im prawach dwa zakresowo różne obowiązki: - po pierwsze, obowiązek określony w ust. 1 wywieszenia informacji o prawie zwrócenia się z prośbą o tekst określający przysługujące prawa, w szczególności w odniesieniu do odszkodowania i należnej pomocy; - po drugie, obowiązek wręczenia każdemu pasażerowi, któremu odmówiono przyjęcia na pokład lub odwołania lotu oraz dotkniętego opóźnieniem co najmniej dwie godziny, pisemnej informacji o przepisach na temat odszkodowania o pomocy zgodnie z rozporządzeniem. Artykuł 14 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 nakłada na obsługującego przewoźnika lotniczego expressis verbis obowiązek wręczenia każdemu pasażerowi pisemnej informacji. Tak określony obowiązek przewoźnika lotniczego nie można ograniczyć przez wykładnię wynikająca z uregulowania obowiązku określonego w art. 14 ust. 1. To, że nałożono na przewoźnika lotniczego ogólny obowiązek informacji o prawie żądania tekstu określającego przysługujące prawa, w szczególności w odniesieniu do odszkodowania i należnej pomocy nie uchyla obowiązku wręczenia każdemu pasażerowi pisemnej informacji o przepisach na temat odszkodowania i pomocy zgodnej z rozporządzeniem. Określony w art.
14 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 tworzy całościowy system udzielenia przez przewoźnika lotniczego informacji o przysługujących prawach, system, który ma gwarantować możliwość pełnego dostępu do informacji o przysługujących prawach. Taka wykładnia językowa art. 14 rozporządzenia, który w sposób jasny określa obowiązki przewoźnika lotniczego, zgodnie z kierunkiem zmian dla wzmocnienia praw pasażerów nie może być zmieniona przez wykładnię systemową, czy funkcjonalną. Względy organizacyjne nie mogą wpływać na wykładnię art. 14 ust. 2 rozporządzenia, ograniczając obowiązki przewoźnika lotniczego a w następstwie prawa pasażerów. Podkreślić nadto należy, iż na okoliczność niewręczenia skarżącym pisemnych informacji o przysługujących im prawach zwrócił uwagę organ I instancji (decyzja z dnia [...]-07-2014 r. i decyzja z dnia [...]-10-2014r.), gdzie wskazał, że zgromadzonego materiału dowodowego wynika, iż przewoźnik nie wywiązał się z obowiązku wręczenia rzeczonej informacji na piśmie. Zaznaczenia przy tym wymaga, że podniesiona przez organ II instancji teza stanowiąca : z wyjaśnień strony skarżącej wynika, iż otrzymała ona informację na temat praw pasażerów, w żaden sposób nie potwierdza wywiązania się z wykonania rzeczonego obowiązku. Jak bowiem wywiedziono powyżej na przewoźniku lotniczym ciąży bezwzględna konieczność wręczenia pisemnej informacji, niezależnie od tego czy np. pasażer został poinstruowany ustanie. Przewoźnik nie wykazał ażeby uczynił zadość w/w obowiązkowi. Bezsprzecznie zatem w analizowanej sprawie doszło do naruszenia art. 14 ust. 2 Rozporządzenia. Wobec wywiedzionych wyżej okoliczności przyjąć należy, iż w niniejszej sprawie wbrew odmiennym założeniom Prezesa ULC - nie będzie zachodziło domniemanie, o którym mowa w art. 209 b ust. 4 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze. Ma ono bowiem zastosowanie jedynie w przypadku, gdy przewoźnik, pomimo zaniedbania obowiązku informowania pasażerów o przysługujących im prawach, wykonał wszystkie pozostałe obowiązki wynikające z rozporządzenia nr 261/2004/WE. Tylko w takiej sytuacji można domniemywać, że pasażerowie zostali poinformowani o przysługujących im prawach. R. Ltd. poza naruszeniem art. 14 ust. 2, dopuścił się naruszenia również innych postanowień Rozporządzenia. Brak jest zatem podstaw do zastosowania domniemania, o którym mowa powyżej.
W tym stanie rzeczy przyjęć należy, iż wydana w sprawie decyzja Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego obarczona jest wadami, powodującymi, iż nie powinna się ona ostać w obrocie prawnym. Sądu. Rozpoznając sprawę ponownie organ będzie miał na uwadze powyższe wskazania Kierując się powyższą argumentacją Wojewódzki Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji w trybie art. 145 1 pkt 1 lit. a, art. 200 p.p.s.a.- ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (D. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.).