Biznesowi użytkownicy nowych technologii w Polsce

Zakład Problemów Regulacyjnych i Ekonomicznych (Z-11) Biznesowi użytkownicy nowych technologii w Polsce Praca nr 11.30.004.8 Warszawa, grudzień 2008

Biznesowi użytkownicy nowych technologii w Polsce Praca nr 11.30.004.8 Słowa kluczowe (maksimum 5 słów): Internet, e-gospodarka, społeczeństwo informacyjne, badania sondażowe, nowe technologie Kierownik pracy: mgr inż. Roman Nierebiński Wykonawcy pracy: mgr Hanna Pawlak, mgr inż. Roman Nierebiński Kierownik Zakładu: inż. Mirosław Fereniec Copyright by Instytut Łączności, Warszawa 2008 2

Spis treści 1. Wprowadzenie... 1 1.1. Procedura badawcza... 1 1.2. Formularz ankiety... 4 1.3. Podstawowe zasady e-mail marketingu... 11 1.4. Program komputerowy AnoMail... 14 2. Metryka próby... 15 2.1. Wielkość firm... 15 2.2. Podstawowa działalność firm... 16 2.3. Status prawny firm... 18 2.4. Finansowa kondycja firm... 19 2.5. Administracyjne obszary działania firm - województwa... 20 2.6. Status miejscowości działania firm... 21 2.7. Wielkość miejscowości działania firm... 22 3. Komputery w firmie... 24 3.1. Zestawienia statystyczne... 24 3.1.1. Sposoby korzystania z komputerów... 24 3.1.2. Dostęp pracowników do komputerów... 40 3.1.3. Skutki komputeryzacji... 46 3.1.4. Plany zakupu komputerów... 50 3.1.5. Przyczyny braku planów zakupu komputerów... 52 3.2. Wnioski... 55 4. Internet w firmie... 56 4.1. Zestawienia statystyczne... 56 4.1.1. Sposoby korzystania z Internetu... 56 4.1.2. Dostęp pracowników do Internetu... 86 4.1.3. Skutki wprowadzenia Internetu do firmy... 92 4.1.4. Utrzymywanie firmowej strony WWW... 96 4.1.5. Zadowolenie z funkcjonowania stron WWW... 102 4.1.6. Korzyści z utrzymywania firmowej strony WWW... 104 4.1.7. Poczta elektroniczna w firmie... 114 4.1.8. Dostępność pracowników do poczty elektronicznej... 117 4.2. Wnioski... 124 5. Komunikacja... 126 5.1. Zestawienia statystyczne... 126 5.1.1. Telefonia komórkowa w firmach... 126 5.1.2. Plany wprowadzenia telefonii komórkowej... 138 5.1.3. Sposoby komunikacji z klientami... 139 5.2. Wnioski... 146 6. Publiczne e-usługi dla firm świadczone przez lokalne władze... 148 6.1. Zestawienia statystyczne... 148 6.1.1. Zapotrzebowanie na publiczne e-usługi dla firm... 148 i

6.1.2. Korzystanie z publicznych e-usług dla firm... 160 6.1.3. Jakość świadczenia przez lokalne władze publicznych e-usług dla firm171 6.2. Wnioski... 177 7. Firmowi użytkownicy Internetu w 2005 i 2008 roku... 178 8. Podsumowanie... 181 8.1. Potrzeba przeprowadzania badań... 181 8.2. Wyrażone zainteresowanie otrzymaniem raportu zbiorczego z przeprowadzania badania... 183 8.3. Korzyści własne z przeprowadzonego badania... 186 8.4. Publikacje z wykorzystaniem wyników badania... 186 Bibliografia... 187 ii

1. Wprowadzenie Badania ankietowe w zakresie wdrażania idei społeczeństwa informacyjnego w polskich firmach prowadzone są w Instytucie Łączności od kilku lat. W 2003 r. zrealizowano pracę Badania sondażowe społeczeństwa Trójmiasta w zakresie znajomości i zastosowań teleinformatycznych, w roku 2004 pracę Badania firmowych użytkowników Internetu w Polsce. Przedmiotem badania w roku 2004 były firmy z miast wojewódzkich, a w roku 2005 firmy z całej Polski, niezależnie od miejsca ich siedziby [1]. W roku 2008 przeprowadzono ponowne badanie firm z terenu całej Polski. 1.1 Procedura badawcza Ankietyzacja prowadzona była drogą internetową, za pomocą poczty elektronicznej. W ramach zrealizowanej procedury badawczej można wyróżnić kilka etapów: 1. Przygotowanie formularza ankiety i zamieszczenie go na serwerze Instytutu Łączności, 2. Pozyskanie adresów poczty elektronicznej firm, 3. Wysłanie poczty elektronicznej do badanych firm, 4. Wprowadzenie informacji z wypełnionych ankiet do bazy danych programu Statistica, 5. Analiza danych za pomocą programu Statistica. Podczas badań wykorzystano generalnie ten same pytania ankietowe, co podczas badania w 2005 r., dokonując jedynie drobnych modyfikacji (patrz p. 1.2). Formularz ankiety został umieszczony na serwerze Instytutu Łączności (ankieta.itl.waw.pl). Adresy poczty elektronicznej przedsiębiorstw zaczerpnięto z programu komputerowego na CD, Firmy Polskie 2006, zawierającego dane o 250 tys. firm i instytucji. Został on opracowany przez Instytut Promocji Eksportu i Kooperacji w Warszawie. Jednym z kryteriów wyszukiwania i grupowania firm oferowanych przez program jest wyszukiwanie firm dysponujących adresem poczty elektronicznej. Oferowana przez program funkcja Export umożliwia zapisanie wszystkich szukanych adresów poczty elektronicznej do pliku tekstowego. Korzystając z programu komputerowego AnoMail (patrz p. 1.4) wysłano listy pod adresy poczty elektronicznej, znajdujące się w bazie danych przedsiębiorstw. Zwróciliśmy się do przedstawicieli firm z prośbą o wypełnienie ankiety, znajdującej się pod wskazanym w e- mailu adresie. Podczas prowadzenia kampanii mailingowej staraliśmy się korzystać z reguł dotyczących e-mail marketingu (patrz p. 1.3). W celu skrócenia procesu wprowadzania danych z wypełnionych ankiet do bazy danych programu Statistica, zostało uruchomione automatyczne wprowadzanie wypełnionych ankiet do kolejnych rekordów bazy danych umieszczonej na serwerze Instytutu Łączności. Baza ta przechowuje dane w formacie.csv, który jest akceptowany przez program Statistica. Dane z bazy umieszczonej na serwerze zostały automatycznie przeniesione do programu Statistica. Badaniom poddano firmy z terenu całej Polski. O skali ankietyzacji świadczą dane zamieszczone w Tabl. 1. W tablicy przedstawiono informacje na temat liczby wysłanych maili i otrzymanych wypełnionych ankiet, z podziałem na województwa. Łącznie napłynęło 1.698 odpowiedzi, z czego do analizy zakwalifikowano 1.658 (wyłączono ankiety zdublowane, niewypełnione). 1

Tabl.1 Wysłane maile i otrzymane wypełnione ankiety Województwo Wysłano Otrzymano Procent Procent 2005 r. Dolnośląskie 9 797 131 1,3 % 3,1 % Kujawsko-pomorskie 5 288 40 0,8 % 3,0 % Lubelskie 4 459 63 1,4 % 3,2 % Lubuskie 2 368 32 1,4 % 3,5 % Łódzkie 6 703 105 1,6 % 3,0 % Małopolskie 13 140 165 1,3 % 3,0 % Mazowieckie 30 662 459 1,5 % 4,0 % Opolskie 2 436 38 1,6 % 2,1 % Podkarpackie 3 766 48 1,3 % 2,5 % Podlaskie 2 461 49 2,0 % 3,0 % Pomorskie 4 977 67 1,3 % 3,7 % Śląskie 6 833 175 2,6 % 5,3 % Świętokrzyskie 2 127 34 1,6 % 2,3 % Warmińsko-mazurskie 3 161 33 1,0 % 3,1 % Wielkopolskie 10 367 151 1,5 % 2,2 % Zachodniopomorskie 5 492 68 1,2 % 2,6 % Razem 114 037 1 658 1,5 % 3,4 % Maile z prośbą o wypełnienie ankiety wysłaliśmy do 114.037 firm. Liczba 1.658 wypełnionych ankiet stanowi 1,5% liczby wysłanych maili. Należy zauważyć, że podczas analogicznego badania przeprowadzonego w 2005 r. otrzymane ankiety stanowiły 3,4% wysłanych maili. Najchętniej na naszą prośbę o wypełnienie ankiety odpowiedzieli respondenci z województwa śląskiego (2,6%) i podlaskiego (2,0%), najrzadziej zaś - z województwa kujawsko-pomorskiego (0,8%) i warmińsko-mazurskiego (1,0%). Ciekawostką jest fakt, że przedstawiciele firm z województwa śląskiego także w 2005 r. najchętniej odpowiadali na prośbę wypełnienia ankiety. Interesujące mogą być dane na temat czasu trwania masowej korespondencji, związanej w rozsyłaniem maili. W Tabl. 2 podano wybrane informacje z 4 kolejnych dni ankietyzacji. 2

Tabl. 2 Czas trwania wysyłki e-maili Data Liczba e-maili Czas wysyłki Czas wysyłki 1 e-maila 30.06.2008 7 301 3 godz. 4 min. 1,6 s 01.07.2008 13 351 4 godz. 5 min. 1,1 s 02.07.2008 5 331 1 godz. 50 min. 1,2 s 03.07.2008 11 115 3 godz. 47 min. 1,2 s Razem 37 098 12 godz. 57 min. 1,3 s Nie prowadzono szczegółowych badań czasu trwania wysyłania e-maili, ale dysponując powyższymi danymi można oszacować, że wysłanie 114.037 listów przez program AnoMail trwało około 41 godz. 11 min. W rzeczywistości program nie działał bez przerwy i czas trwania kampanii mailingowej był zdecydowanie dłuższy. Listy wysyłano podczas sesji programu AnoMail, które trwały od kilku minut do kilku godzin. Największa porcja maili wysłana podczas jednej sesji działania programu liczyła 12.544 listy. 3

1.2 Formularz ankiety SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE Badania przeprowadzane przez Instytut Łączności trzecia edycja Ankieta dla firm rok 2008 I. Komputery 1. Do jakich celów wykorzystujecie Państwo komputery w firmie? (można zaznaczyć kilka odpowiedzi) o prace biurowe o prowadzenie księgowości o korzystanie z Internetu o pisanie oprogramowania o szkolenie pracowników o utrzymywanie bazy danych klientów o inne 2. Jaki procent pracowników ma dostęp do komputerów? o do 10% o 11-25 % o 26-50 % o 51-100 % 3. Jakie skutki przyniosło wprowadzenie komputerów do Państwa firmy? o stało się niezbędne do funkcjonowania firmy o znacznie usprawniło funkcjonowanie firmy o nieznacznie usprawniło funkcjonowanie firmy o nie wniosło żadnych zmian o trudno powiedzieć o inne 4. Czy planujecie Państwo zakup komputerów w przyszłości? o tak o nie o nie wiem (trudno powiedzieć) 5. Jeżeli nie planujecie państwo zakupu komputerów, to dlaczego? o brak możliwości finansowych o brak potrzeb o trudno powiedzieć o inne o nie dotyczy

II. Internet 1. Do jakich celów wykorzystujecie Państwo Internet w firmie? (można zaznaczyć kilka odpowiedzi) o korespondencja za pomocą poczty elektronicznej (e-mail) o wyszukiwanie informacji związanych z działalnością firmy o wyszukiwanie informacji o innych firmach o bankowość elektroniczna o wyszukiwanie partnerów o prowadzenie sprzedaży przez Internet o dokonywanie zakupów o składanie zamówień o promocja firmy, reklama o zamieszczanie ogłoszeń o świadczenie usług o praca na odległość o inne 2. Jaki procent pracowników ma dostęp do Internetu? o do 10% o 11-25 % o 26-50 % o 51-100 % 3. Jakie skutki przyniosło wprowadzenie Internetu do Państwa firmy? o stało się niezbędne do funkcjonowania firmy o znacznie usprawniło funkcjonowanie firmy o nieznacznie usprawniło funkcjonowanie firmy o nie wniosło żadnych zmian o trudno powiedzieć o inne 4. Czy Państwa firma posiada własna stronę internetową? o tak o nie 5. Jeżeli firma nie posiada własnej strony internetowej, to czy planujecie Państwo utworzenie takiej strony? o tak o nie o nie wiem (trudno powiedzieć) o nie dotyczy 6. Jeżeli firma posiada własną stronę internetową, to czy jesteście Państwo zadowolenie z jej funkcjonowania? 5

o tak o nie o nie wiem (trudno powiedzieć) o nie dotyczy 7. Jeżeli firma posiada własną stronę internetową, to czy przynosi ona firmie korzyści? o tak o nie o nie wiem (trudno powiedzieć) o nie dotyczy 8. Jeżeli utrzymywanie strony internetowej przynosi firmie korzyści, to jakie? o znaczne korzyści finansowe o niewielkie korzyści finansowe o promuje firmę, bez widocznych korzyści finansowych o inne o trudno powiedzieć o nie dotyczy 9. Czy pracownicy w Państwa firmie posiadają służbowe adresy poczty elektronicznej (email)? o tak o nie 10. Jeżeli w Państwa firmie posiadają służbowe adresy poczty elektronicznej, to jaki procent zatrudnionych z tego korzysta? o do 10% o 11-25 % o 26-50 % o 51-100 % o nie dotyczy 6

III. Komunikowanie się 1. Czy korzystają Państwo ze służbowych telefonów komórkowych? o tak o nie 2. Jeżeli korzystają Państwo ze służbowych telefonów komórkowych, to jaki procent pracowników został w nie wyposażony? o do 10% o 11-25 % o 26-50 % o 51-100 % o nie dotyczy 3. Jeżeli nie korzystają Państwo ze służbowych telefonów komórkowych, to czy planujecie ich zakup w przyszłości? o tak o nie o nie wiem (trudno powiedzieć) o nie dotyczy 4. W jaki sposób kontaktują się pracownicy Państwa firmy z klientami? (można zaznaczyć kilka odpowiedzi) o osobiście o za pomocą telefonu stacjonarnego o za pomocą telefonu komórkowego o za pomocą telefonii internetowej o za pomocą komunikatora internetowego o za pomocą poczty elektronicznej (e-mail) o listownie o za pomocą przesyłek kurierskich o za pomocą faksu o inne IV. Społeczeństwo informacyjne 1. Jakie usługi Państwa zdaniem powinny być świadczone dla firm przez lokalne władze administracyjne drogą elektroniczną? (można zaznaczyć kilka odpowiedzi) o podatki, inne płatności (np. ZUS) o akty notarialne o pozwolenia i opinie o ewidencja działalności gospodarczej o dostęp do dokumentów, zarządzeń o przetargi

o sprawy związane z zatrudnieniem o inne o nie wiem (trudno powiedzieć) 2. Proszę wskazać te usługi publiczne dla firm, z których państwo już korzystali? (można zaznaczyć kilka odpowiedzi) o podatki, inne płatności (np. ZUS) o akty notarialne o pozwolenia i opinie o ewidencja działalności gospodarczej o dostęp do dokumentów, zarządzeń o przetargi o sprawy związane z zatrudnieniem o inne o nie wiem (trudno powiedzieć) 3. Jeżeli korzystali Państwo służbowych wyżej wymienionych usług, to prosimy o ocenę ich jakości? o bardzo dobra o dobra o średnia (zadowalająca) o słaba o bardzo słaba o trudno powiedzieć o nie dotyczy 1. Ilu pracowników zatrudnia Państwa firma? o do 5 osób o 6-20 osób o 21-50 osób o 51-100 osób o 101-250 osób o powyżej 250 osób V. Informacje o firmie 2. Jaka jest podstawowa dziedzina działalności Państwa firmy? o produkcja o handel o usługi o informatyka o media, wydawnictwa o hotele, gastronomia, turystyka, rozrywka o budownictwo 8

o nauka i edukacja o ochrona zdrowia, farmacja, opieka społeczna o administracja publiczna o banki, finanse, ubezpieczenia o transport, spedycja o biura adwokackie, prawne o łączność i telekomunikacja o rachunkowość, doradztwo, auditing o służby ochrony, ratownicze o kultura o inne 3. Jaki jest status prawny Państwa firmy? o osoba fizyczna o przedsiębiorstwo państwowe o spółka cywilna o spółka z o.o. o spółka akcyjna o spółka jawna o spółdzielnia o stowarzyszenie, fundacja o inne 4. Jaka jest kondycja finansowa Państwa firmy? o bardzo dobra o dobra o średnia (zadowalająca) o słaba o bardzo słaba o trudno powiedzieć 5. W jakim województwie ma siedzibę Państwa firma? o dolnośląskie o kujawsko-pomorskie o lubelskie o lubuskie o łódzkie o małopolskie o mazowieckie o opolskie o podkarpackie o podlaskie o pomorskie 9

o śląskie o świętokrzyskie o warmińsko-mazurskie o wielkopolskie o zachodniopomorskie 6. Jaki jest status miejscowości, w której siedzibę ma Państwa firma? o miasto wojewódzkie o inne miasto o wieś 7. Jaka jest liczba mieszkańców miejscowości, w której siedzibę ma Państwa firma? o do 5 tys. o 5.001-20.000 o 20.001-100.000 o 100.001-200.000 o ponad 200 tys. 8. Czy Państwa zdaniem przeprowadzanie tego typu badań jest potrzebne? o tak o nie o nie wiem (trudno powiedzieć) 9. Czy Państwa firma jest zainteresowana otrzymanie zbiorczych wyników niniejszej Ankiety w postaci raportu? o tak o nie o nie wiem (trudno powiedzieć) 10. Jeżeli Państwa firma jest zainteresowana otrzymaniem zbiorczych wyników niniejszej Ankiety w postaci raportu, to proszę o podanie adresu poczty elektronicznej, na który można będzie przesłać informacje o wynikach 10

1.3 Podstawowe zasady e-mail marketingu Skrzynka pocztowa internauty zapełnia się sporą ilością wiadomości. Wiele z nich to korespondencja niechciana spam, która obok wirusów stanowi zmorę dzisiejszego Internetu. Ważne jest zatem, by napisać taką wiadomość, która zainteresuje odbiorcę i nie zostanie potraktowana jako śmieć. Podstawowe zasady e-mail marketingu przedstawiono poniżej, w oparciu o informacje zawarte w [2]. Ankietyzacja za pomocą poczty elektronicznej stanowi rodzaj marketingu, opiera się na wysyłaniu masowej korespondencji i poruszone poniżej zagadnienia w dużym stopniu jej dotyczą. Istotne elementy skutecznego email marketingu są następujące: elementy listu pola: Od: (From:), Do: (To:), Temat (Subject), treść listu, dobór adresatów listu, wysłanie korespondencji, tzw. mass mailing. Pole Od: musi jednoznacznie identyfikować nadawcę maila. Czytelnicy mailingu mają większe zaufanie do osoby niż do firmy widocznej w danych nadawcy. Możliwość łatwego ustalenia osoby odpowiedzialnej za wysłanie maila budzi zaufanie klienta. Zatem zamiast adresu info@firma.pl lepiej używać adresu Adam.Nowak@firma.pl. Bardzo istotnym elementem listu jest pole Do:, w którym umieszcza się adresata przesyłki. Niedopuszczalne jest umieszczanie adresów wielu adresów odbiorców w polach DW: (gdzie każdy z odbiorców widzi adresy innych) lub UDW: (adresat widzi tekst Undiclosed-Recipient). Jest to amatorskie, nieprofesjonalne podejście. Każdy z odbiorców mailingu powinien być traktowany indywidualnie i w jego polu Do: należałoby umieścić jego spersonalizowane dane: imię i nazwisko (nazwę firmy) lub jego adres e-mail. Kolejnym bardzo ważnym elementem e-maila jest pole Temat. Stwierdzono, że około pół sekundy trwa decyzja użytkownika, czy przeczytać dany lis, czy może od razu go skasować. Temat listu jest odpowiednikiem nagłówka w gazecie, musi być krótki i powinien być związany z treścią listu. Powinien zachęcać do przeczytania całej wiadomości i dlatego, zanim napiszemy temat warto postawić się w miejscu odbiorcy i zastanowić się, czy tak sformułowany temat skłoniłby nas do otwarcia przesyłki. Temat powinien zawierać maksymalnie 50 znaków i na samym początku zwierać najważniejsze słowa z tego powodu, że programy pocztowe z reguły wyświetlają tylko jego początkowy fragment. Należy mieć na uwadze, że użycie w temacie niektórych słów, jak np. promocja, okazja może kwalifikować (przez filtry antyspamowe) te wiadomości jako śmieci. Dopiero, gdy temat i nadawca maila skłonią czytelnika do przeczytania reszty wiadomości pojawia się jej treść. Na wstępie warto znowu postawić się w roli odbiorcy wiadomości i odpowiedzieć na mogące się pojawić przykładowe pytania: Co to mnie obchodzi? Co z tego będę miał? Pisząc treść wiadomości należy mieć na uwadze następujące sprawy: Najważniejszy jest pierwszy akapit wiadomości, stanowiąc jakby przedłużenie tematu. Pełni rolę nagłówka, który powinien przykuć uwagę czytelnika i skłonić do przeczytania dalszej części listu. Przyjmuje się, że od nagłówka zależy w 80% sukces reklamy. Pisząc treść wiadomości należy kierować ją do jednej osoby, tak jakby właśnie ona była zamierzonym adresatem. Liczbę mnogą można stosować w przypad- 11

ku firm. Możliwa jest personalizacja treści wiadomości, uwzględniająca odmianę imion, nazwisk, stanowisk itp. Treść maila powinna zawierać fazy informowania i budowania zaufania. Tekst nie może być zbyt długi i w razie potrzeby powinien zawierać odnośniki do strony, na której czytelnik może zapoznać się z dalszymi informacjami. Wiadomość powinna wzbudzać zaufanie do firmy i jej produktów, zawierać opinie klientów lub autorytetów w danej dziedzinie, informować o tym, co klient może otrzymać za darmo. Następnie należy próbować nakłonić czytelnika do podjęcia zakładanych przez nas działań, np. zakupu towaru, czy wypełnienia ankiety. Cały czas należy podkreślać, co zyska w przypadku, gdy zdecyduje się na ich podjęcie. Może to być np. dostęp do raportu, który nie jest dla wszystkich dostępny. Język użyty w przygotowanym tekście powinien być prosty. Każdy list powinien zawierać sygnaturę (do 4-8 linii) z imieniem, nazwiskiem nadawcy, adresem email, danymi firmy. W stopce listu, oddzielonej np. wykropkowaną linią, należy umieszczać skrót polityki prywatności lub odnośnik do niej. Polityka prywatności to dokument umieszczany na witrynie internetowej w celu poinformowania użytkowników o tym, jakie dane osobowe są o nich zbierane i jak będą wykorzystywane. Na samym dole powinna znaleźć się informacja, dlaczego list dotarł do adresata oraz jak w prosty sposób (zazwyczaj jedno kliknięcie) wypisać się z listy subskrypcyjnej. Mając przygotowaną treść maila oraz sprecyzowaną grupę odbiorców można przystąpić do kampanii mailingowej. Najważniejszym elementem kampanii mailingowej jest odpowiedni dobór adresatów korespondencji z uwzględnieniem ich preferencji i zainteresowań. Dopiero wysyłka do takich grup odbiorców, którzy uprzednio wyrazili na to zgodę ma sens i pozwoli osiągnąć zamierzone efekty. Własna lista mailingowa to nie tylko zbiór adresów e-mail, ale także potężne narzędzie w rękach marketingowców, którym pozwala na pozyskanie nowych klientów i zapobiega odpływowi starych. Aby rozpocząć własną kampanię mailingową należy posiadać profesjonalnie przygotowana stronę internetową, na której odbiorcy emaili będą mogli uzyskać dodatkowe informacje oraz podjąć określone działania, np. kupić produkt lub wypełnić ankietę. Możliwe są następujące sposoby przeprowadzenia kampanii mailingowej: Jeśli nie posiadamy własnej bazy teleadresowej, to należy wynająć firmę, która w naszym imieniu wyśle mailing do osób, które posiada we własnej bazie. Można także wykupić mailing do danego segmentu użytkowników darmowych kont pocztowych w popularnych portalach. Jeśli posiadamy własną bazę adresów e-mail klientów to potrzebne jest narzędzie do wysłania personalizowanej korespondencji do dużej grupy odbiorców. Do profesjonalnej korespondencji nie powinno używać się programu Outlook i pola UDW (Ukryci odbiorcy korespondencji). Na rynku dostępne jest oprogramowanie do tzw. masowego mailingu. Można korzystać z programów darmowych (na licencji freeware lub open source), które można zainstalować na własnym komputerze lub z systemów ASP (Application Service Provider), do których uzyskuje się dostęp poprzez stronę internetową producenta systemu. 12

Złym podejściem jest kupowanie baz adresów na aukcjach lub zbieranie ich bezpośrednio ze stron internetowych bez zgody użytkowników. Nie znając preferencji i zainteresowań właścicieli takich adresów, wysyłając mailing na takie adresy można więcej stracić niż zyskać. Z raportu Direct Marketing Association wynika, że liczba e-maili wysyłanych w celach marketingowych wzrasta rocznie o 30%. Stwierdzono, że wzrasta odsetek odpowiedzi na maile i kształtuje się on na poziomie 3-8%, a przy wąskiej segmentacji może być jeszcze większy. Z kolei z badań przeprowadzonych przez firmę SARE wynika, że: rośnie popularność newsletterów, które subskrybuje 90% ankietowanych, 75% subskrybentów takich wiadomości wyraża się o nich pozytywnie, blisko 1/3 osób deklaruje chęć odbierania mailingu nawet kilka razy w tygodniu pod warunkiem, że będzie on rzeczowy, czytelny i w prosty sposób będzie można z niego zrezygnować, ponad połowa przedsiębiorstw nie wykorzystuje poczty elektronicznej w działalności promocyjnej, ale 65% z nich zamierza wdrożyć mailing w przyszłości, gdyż już teraz dostrzega wymierne korzyści wynikające z e-mail marketingu. Firmy coraz częściej doceniają możliwość intensyfikacji kontaktów z klientami, niskie koszty komunikacji oraz zwiększenie liczby odwiedzin firmowej strony WWW. Dobra baza adresowa wzbudza zaufanie wśród bieżących i przyszłych klientów, poprawia wizerunek firmy i w efekcie przynosi wymierne korzyści ekonomiczne. 13

1.4 Program komputerowy AnoMail Podczas ankietyzacji korzystaliśmy z programu AnoMail 2007. Służy on do wysyłania masowej korespondencji e-mail oraz do zarządzania wiadomościami na grupach dyskusyjnych. W programie wykorzystywany został zewnętrzny komponent firmy SoftStack o nazwie local SMTP Relsy Serwer. Autorem programu jest Przemysław Rusiecki (e-mail: Przemek@rusiecki.com, serwis internetowy: www.anomail.pl). Program udostępniany jest za darmo na licencji freeware zarówno użytkownikom prywatnym, jak i biznesowym pod warunkiem, że zarejestrują swoją kopię programu. 14

2. Metryka próby W przeprowadzonych badaniach udział wzięło 1664 firmowych użytkowników Internetu. Próba była dość zróżnicowana. Wynikało to z tego, że w badaniach uczestniczyły firmy o różnych charakterystykach. Dotyczy to takich atrybutów, jak: 1. wielkość firmy, 2. podstawowa działalność firmy, 3. status prawny firmy, 4. finansowa kondycja firmy, 5. województwo działania firmy, 6. status miejscowości działania i 7. wielkość miejscowości działania firmy. Charakterystyki te nie tylko różnią (lub upodobniają) poszczególne firmy, ale też niejednokrotnie są w (statystycznie) istotnej zależności z określonymi sposobami korzystania przez nie z nowych technologii. Udowodniły to zaprezentowane w następnych fragmentach opracowania wartości współczynników (liniowej korelacji) Pearsona. Pokazane poniżej statystyki zobrazują rozkład próby ze względu na każdy z wyżej wymienionych atrybutów. Porównanie próby z omawianych badań z próbą z badań przeprowadzonych w 2005 roku pokazało, że ich struktury ze względu na określone cechy respondentów są zbliżone. Stąd poczynione w dalszej części opracowania odniesienia porównawcze do wyników uzyskanych w 2005 roku są sensowne i w określonej mierze pokazują zmiany, jakie zaszły w ciągu 3 lat w korzystaniu przez firmy z nowych technologii. 2.1 Wielkość firm Wielkość swojej firmy respondenci określali liczbą zatrudnionych. Największe grupy stanowiły małe firmy, zatrudniające nie więcej niż 6 pracowników (32,9%) oraz od 6 do 20 pracowników (29,4%). Najmniej było firm dużych, z zatrudnieniem powyżej 250 osób (5,1%). Tabl.3 Respondenci wg wielkości firm Liczba zatrudnionych Liczba stwierdzeń 1 do 5 548 2 6-20 487 3 21-50 273 4 51-100 151 5 101-250 102 15

Liczba zatrudnionych Liczba stwierdzeń 6 powyżej 250 85 Brak danych 18 40 badanie: firmowi użytkownicy Internetu 2008 35 32,93 30 29,27 25 Procent 20 15 16,41 10 5 0 9,07 6,13 5,11 do 5 osób 21-50 osób 101-250 osób 6-20 osób 51-100 osób pow 250 osób 1,08 BD Rys.1 Procentowy rozkład próby wg liczby zatrudnionych (wielkości firmy) 2.2 Podstawowa działalność firm Wśród badanych większość stanowiły te firmy, które prowadzą działalność w zakresie usług (19,7%), zajmują się handlem (16,4%) lub produkcją (12,1%). W badaniu najmniej wzięło udział firm, które działają jako służby ratownicze (0,9%). Tabl.4 Respondenci wg rodzaju prowadzonej działalności Dziedzina działania Liczba stwierdzeń 1 Produkcja 202 2 Handel 272 3 Usługi 327 4 Informatyka 113 5 Media, wydawnictwa 61 16

Dziedzina działania Liczba stwierdzeń 6 Hotelarstwo, gastronomia, turystyka, rozrywka 61 7 Budownictwo 57 8 Nauka i edukacja 118 9 Ochrona zdrowia, farmacja, opieka społeczna 41 10 Administracja publiczna 158 11 Banki, finanse, ubezpieczenia 26 12 Transport, spedycja 21 13 Biura adwokackie, prawo 22 14 Łączność i telekomunikacja 23 15 Rachunkowość, doradztwo, auditing 42 16 Służby ochrony, ratownictwo 15 17 Kultura 39 18 Inne 56 Brak danych 10 24 badanie: firmowi użytkownicy Internetu 2008 20 19,65 16 16,35 12 12,14 Procent 8 6,79 7,09 9,5 4 3,67 3,673,43 2,46 1,56 1,261,321,38 2,52 0,9 3,37 2,34 0,6 0 prod. handel usługi infor. media turystyka budow. nauka och.zdr. adm.pub. finanse trans. prawo łączność doradz. sł.ratow kultura inne BD Rys.2 Procentowy rozkład próby wg rodzaju działalności 17

2.3 Status prawny firm Większość biorących w badaniu firm, to firmy sektora prywatnego. Najwięcej z nich funkcjonuje jako osoba fizyczna (33,6%). Dużą grupę respondentów z tego sektora tworzą te, które zarejestrowały swoją działalność jako spółka z o.o (21,9%). Przedsiębiorstwa państwowe stanowiły 17,1% ogółu respondentów. Tabl.5 Respondenci wg statusu prawnego Prawna forma działania Liczba stwierdzeń 1 Osoba fizyczna 559 2 Firma państwowa 285 3 Spółka cywilna 151 4 Spółka z o.o. 365 5 Spółka akcyjna 51 6 Spółka jawna 83 7 Spółdzielnia 20 8 Fundacja, stowarzyszenie 81 9 Inna 53 Brak danych 16 40 badanie: firmowi użytkownicy Internetu 2008 35 33,59 30 25 21,94 Procent 20 15 17,13 10 5 0 os.fiz 9,07 3,06 4,99 1,2 4,87 3,19 sp.cywil sp akcyj spol. inne p.panst sp z o.o sp jawna fundacja Rys.3 Procentowy rozkład próby wg statusu prawnego 0,96 BD 18

2.4 Finansowa kondycja firm Największe grupy stanowili ci respondenci, którzy określili swoją finansową kondycję jako dobrą (39,5%) bądź średnią (34%). Firm osiągających bardzo dobre wyniki ekonomiczne znalazło się w próbie 12,9%. Najmniej było firm słabych bądź bardzo słabych ekonomicznie - (odpowiednio) 6,9% i 1,6%. Tabl.6 Respondenci wg finansowej kondycji Finansowa kondycja firmy Liczba stwierdzeń 1 Bardzo dobra 214 2 Dobra 657 3 Średnia 566 4 Słaba 114 5 Bardzo słaba 27 6 Trudno powiedzieć 61 Brak danych 24 badanie: firmowi użytkownicy Internetu 2008 45 40 39,48 35 34,01 30 Procent 25 20 15 10 5 0 12,86 6,85 3,67 1,62 1,44 b.dobra dobra średnia słaba b.słaba trud.pow BD Rys.4 Procentowy rozkład próby wg finansowej kondycji 19

2.5 Administracyjne obszary działania firm - województwa Największą grupę ankietowanych stanowili firmowi użytkownicy Internetu, którzy działają na terenie województwa mazowieckiego (27,3%). Pozostałe wyróżniające się grupy to firmy z województw: śląskiego (10,6%), małopolskiego (9,9%) i wielkopolskiego (8,9%). Najmniej liczne grupy respondentów tworzyły firmy mające swoje siedziby w województwach: świętokrzyskim i warmińsko-mazurskim (po 2%) oraz lubuskim (1,9%). Tabl.7 Respondenci wg województwa działania Nazwa województwa Liczba stwierdzeń 1 dolnośląskie 129 2 kujawsko-pomorskie 42 3 lubelskie 65 4 lubuskie 31 5 łódzkie 106 6 małopolskie 165 7 mazowieckie 455 8 opolskie 38 9 podkarpackie 47 10 podlaskie 48 11 pomorskie 67 12 śląskie 177 13 świętokrzyskie 33 14 warmińsko-mazurskie 33 15 wielkopolskie 148 16 zachodnio-pomorskie 70 Brak danych 10 20

badanie: firmowi użytkownicy Internetu 2008 32 28 27,34 24 20 16 Procent 12 8 4 0 9,92 7,75 6,37 2,52 3,91 1,86 10,64 8,89 4,03 4,21 2,28 2,82 2,88 1,98 1,98 0,6 dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarparpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazur. wielkopolskie zachodnio-pomorskie BD Rys.5 Procentowy rozkład próby wg województw 2.6 Status miejscowości działania firm Respondenci prowadzą swoją działalność w różnym otoczeniu. Niektórzy na wsi, a inni w miastach. Najliczniejszą grupę tworzą firmy posiadające swoje siedziby w miejscowościach zurbanizowanych: w wojewódzkich (59,3%) i w innych (29,8%) miastach Tych, którzy funkcjonują w środowisku wiejskim było najmniej 9,9%. Tabl.8 Respondenci wg statusu miejscowości działania Status miejscowości Liczba stwierdzeń 1 Miasto wojewódzkie 986 2 Miasto inne 495 3 Wieś 164 Brak danych 19 21

badanie: firmowi użytkownicy Internetu 2008 60 59,25 50 40 Procent 30 29,75 20 10 0 9,86 1,14 miasto woj. miasto inne wieś BD Rys.6 Procentowy rozkład próby wg statusu miejscowości działania 2.7 Wielkość miejscowości działania firm Miejscowości, w których prowadzą działalność ankietowani użytkownicy Internetu różnią się wielkościami. Za miarę ich wielkości, dla celów badania, przyjęto liczbę mieszkańców. Na podstawie deklaracji respondentów, 55,1% z nich działa w miastach dużych, posiadających powyżej 200 tysięcy mieszkańców. Drugą w kolejności grupę (15,7 %) stanowią ci, którzy mają swoje siedziby w miastach o liczbie mieszkańców z przedziału [20.001 100.000}. Najmniej w próbie jest firm, które umiejscowiły swoje siedziby w bardzo małych miejscowościach, których społeczność liczy nie więcej niż 5 tysięcy osób (8,8 %). Tabl.9 Respondenci wg wielkości miejscowości działania Liczba mieszkańców Liczba potwierdzeń 1 do 5 tys. 147 2 5.001 20.000. 165 3 20.001 100.000. 261 4 100.001 200.000. 156 5 ponad 200 tys. 917 Brak danych 18 22

60 badanie: firmowi użytkownicy Internetu 2008 55,11 50 40 Procent 30 20 15,69 10 8,83 9,92 9,38 0 do 5 tys. 5-20 tys. 20-100 tys. pow. 200 tys. 100-200 tys. 1,08 BD Rys.7 Procentowy rozkład próby wg wielkości miejscowości działania 23

3. Komputery w firmie 3.1 Zestawienia statystyczne 3.1.1 Sposoby korzystania z komputerów Najczęściej firmowych komputerów używa się do różnego rodzaju prac biurowych (96,2%). Równie często wykorzystywane są jako narzędzia dostępu do Internetu (96%). Najrzadsze korzystanie z komputerów odnosi się do takich czynności, jak tworzenie oprogramowania (15,5%) i wspomaganie szkoleń w firmie (21,6%). Dokładny rozkład uzyskanych potwierdzeń odnośnie sposobów korzystania z komputerów, wyszczególnionych w ankiecie, pokazuje umieszczona poniżej tablica i związany z nią wykres. Specyfikacje te wskazują, że służbowe komputery używane są jeszcze do innych celów (18%), realizowanych z wykorzystaniem dedykowanego oprogramowania i wynikających z podstawowej działalności firm. Najczęściej wymieniano następujące: projektowanie, monitoring firmy, analizy danych i sporządzanie raportów, pokazy multimedialne, sporządzanie kosztorysów, logistyka, tworzenie i utrzymywanie katalogów bibliotecznych, elektroniczna obróbka obrazu i dźwięku, grafika komputerowa, obsługa dedykowanych zadań, kształcenie bezrobotnych, planowanie produkcji i sterowanie produkcją, archiwizacja, prace wydawnicze i poligraficzne, elektroniczna obsługa sklepu i/lub magazynu, wspomaganie prac badawczych, prace inżynierskie, zarządzanie firmą, obróbka fotografii cyfrowej, dokumentacja fotograficzna usług, elektroniczny obieg dokumentów, wspomaganie tłumaczenia, 24

komunikacja wewnętrzna, tworzenie modeli i symulacje komputerowe, wspomaganie badań laboratoryjnych, kadry, diagnostyka, prowadzenie dydaktyki. Zdarzały się wypowiedzi, które świadczą o tym, że firmowe komputery bywają nieraz wykorzystywane przez pracowników w celach rozrywkowych. Tabl.10 Korzystanie z komputerów Sposoby używania komputerów Liczba stwierdzeń 1. Prace biurowe 1600 2. Prowadzenie księgowości 1187 3. Utrzymywanie bazy danych klientów 1200 4. Korzystanie z Internetu 1597 5. Tworzenie oprogramowania 258 6. Szkolenie pracowników 359 7. Inne 300 badanie: firmowi uzytkownicy internetu w 2008 r 110 100 96,15 95,97 90 80 70 71,33 72,12 2005 r. 60 50 40 procent 30 20 10 15,5 21,57 18,03 0 prace biurowe księgowość bazy danych Internet pisanie programów szkolenie inne Rys.8 Sposoby korzystania z komputerów (%) 25

Badane firmy w 2008 roku, w porównaniu do stwierdzonego stanu w 2005 roku, częściej używają komputerów do prowadzenia księgowości i utrzymywania baz danych, przy czym w przypadku baz danych różnica ta jest większa. 3.1.1.1 Korelacje Tabl.11 Macierz korelacji: sposoby używania komputerów i firmowe atrybuty (oznaczone wsp. korelacji są istotne z p <,05000) M_1 M_2 M_3 M_4 M_5 M_6 M_7. Prace biurowe,06,06,05 Prowadzenie księgowości,19,07,13 -,10 Bazy danych klientów -,10 -,10 Korzystanie z Internetu Tworzenie oprogramowania.,09 -,07 -,08,11 Szkolenie pracowników,23,07,10 -,09 Inne,07 -,06 Oznaczenia: M_1: liczba zatrudnionych (wielkość firmy) M_2: podstawowa dziedzina działalności firmy M_3: status prawny firmy M_4: finansowa kondycja firmy M_5: województwo, w którym firma działa M_6: status miejscowości, w której firma ma siedzibę M_7: liczba mieszkańców tej miejscowości(wielkość miejscowości) Przedstawiona macierz korelacji pokazuje wartości współczynników korelacji liniowej Pearsona, które wymiarują (statystyczne) zależności między poszczególnymi sposobami korzystania z komputerów i atrybutami firm. Wynika z niej, że używanie komputerów do: 1. prac biurowych jest w (statystycznie) istotny sposób skorelowane z wielkością, podstawową dziedziną działania i statusem prawnym firm; 2. prowadzenia komputerowej księgowości jest w (statystycznie) istotny sposób skorelowane z wielkością, dziedziną działania, statusem prawnym i finansową kondycją firm; 3. utrzymywania bazy danych klientów jest w (statystycznie) istotny sposób skorelowane z dziedziną działalności i finansową kondycją firm, 4. korzystania z Internetu jest (statystycznie) niezależne od jakichkolwiek firmowych atrybutów; 26

5. tworzenia oprogramowania jest w (statystycznie) istotny sposób skorelowane z wielkością firm, ich finansową kondycją, a także ze statusem i wielkością miejscowości, w którym firmy prowadzą działalność; 6. szkolenia pracowników jest w (statystycznie) istotny sposób skorelowane z wielkością, dziedziną działania, statusem prawnym i finansową kondycją firm. Analiza wpływu każdego z atrybutów firmowych, określających specyfikę firm, na poszczególne sposoby korzystania z komputerów ujawnia dla danego atrybutu szczególny sposób używania komputerów, na który ma on największy istotny wpływ. Okazuje się, że najsilniejsze zależności atrybut - sposób używania komputerów, to: 1. liczba zatrudnionych (wielkość firmy) i szkolenia pracowników i (0,23), 2. status prawny firm i prowadzenie komputerowej księgowości (0,13) oraz 3. liczba mieszkańców miejscowości (wielkość miejscowości), w której firma działa i tworzenie oprogramowania (0,11). Istotę tych i pozostałych korelacji zobrazują umieszczone poniżej wykresy. 3.1.1.1.1 Używanie komputera do prac biurowych i atrybuty firm 110 badanie: firmowi użytkownicy Internetu w 2008 r. 100 90 80 93,25 97,54 97,44 98,01 99,02 95,29 do 5 osób 6-20 osób 21-50 osób 51-100 osób 101-250 osób pow. 250 osób liczba zatrudnionych Rys.9 Korelacja: prace biurowe i wielkość firm (wsp. Pearsona: 0,06) Rozpatrując korzystanie z komputerów do wspomagania prac biurowych w kontekście liczby zatrudnionych w firmach (wielkości firm) widać, że stosunkowo najrzadziej ma to miejsce w firmach najmniejszych, zatrudniających do 5 osób (93,3%). Po 27

przekroczeniu takiego zatrudnienia wyraźnie występuje wzrost korzystania w ten sposób z posiadanych przez firmę komputerów. Stosunkowo najczęściej ma to miejsce w firmach z zatrudnieniem w przedziale od 101 do 250 pracowników. (99%). Wykazane mniejsze używanie komputerów do prac biurowych w firmach największych (95,3%), zatrudniających ponad 250 osób wynika prawdopodobnie z tego, że w tego typu przedsiębiorstwach, niejednokrotnie organizacyjnie rozbudowanych, pracami biurowymi zajmuje się tylko określona grupa pracowników. 105 badanie: firmowi użytkownicy Internetu w 2008 r. 100 100 99,2 99,4 100 100 100 98,2 95 90 85 95,6 93,6 88,5 92 95,1 95,1 92,7 95,2 95,5 95,6 95,2 produkcja handel usługi informatyka media turystyka budownictwo nauka ochrona zdrowia adm. pub. finanse transport prawo łączność doradztwo sł. ratow. kultura inne dziedzina działalności Rys.10 Korelacja: prace biurowe i rodzaj działalności firm (wsp. Pearsona: 0,06) Biorąc pod uwagę rodzaj działalności gospodarczej, w wykorzystywaniu firmowych komputerów do prac biurowych zauważa się występowanie (statystycznie) istotnych różnic. Wszystkie firmy działające w budownictwie, zajmujące się finansami (banki, ubezpieczenia i inne instytucje z tego obszaru), służby ratownicze, a także instytucje kulturalne potwierdziły ten sposób używania komputerów. Używanie komputerów do takiego celu częste jest także w administracji publicznej (99,4%) i instytucjach naukowych (99,2%). Stosunkowo najrzadziej rozpatrywany sposób korzystania z komputerów zdarza się w firmach produkcyjnych (88,5%). 28

104 badanie: firmowi użytkownicy Internetu w 2008 r. 100 98,25 98,2 100 100 96 92 88 93,74 osoba fiziczna p. państwowe 92,72 sp. cywilna sp. z o.o sp. akcyjna sp. jawna 90 spółdzienia 95,06 fundacja 96,23 inne status prawny Rys.11 Korelacja: prace biurowe i status prawny firm (wsp. Pearsona: 0,05) Używanie komputerów do prac biurowych jest bardzo popularne w grupie podmiotów zarejestrowanych jako spółka akcyjna lub jawna. Wszystkie tego typu badane firmy potwierdziły taki sposób korzystania z komputerów. Stosunkowo często potwierdzali to respondenci, którzy określili swój status prawny jako spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (98,2%), a także przedsiębiorstwa państwowe (98,3%). Najmniejsze korzystanie z posiadanych komputerów do wspomagania prac biurowych wystąpiło w grupie firm, które funkcjonują jako spółdzielnie (90%). Korzystanie z firmowych komputerów do prac biurowych jest popularne, chociaż występuje w tym zakresie pewne zróżnicowanie. Skorelowane jest to w (statystycznie) istotny sposób z wyżej omówionymi charakterystykami firmowymi. Ogólnie rzecz ujmując, taki sposób używania komputerów stosunkowo najrzadziej zdarza się bardzo w bardzo małych firmach, zajmujących się produkcją i funkcjonujących w systemie spółdzielczym. 29

3.1.1.1.2 Używanie komputera do prowadzenia księgowości i atrybuty firm 100 badanie: firmowi użytkownicy Internetu w 2008 r. 90 80 70 60 50 57,12 74,54 79,85 86,09 83,33 78,82 do 5 osób 6-20 osób 21-50 osób 51-100 osób 101-250 osób pow. 250 osób liczba zatrudnionych Rys.12 Korelacja: prace księgowe i wielkość firm (wsp. Pearsona: 0,19) Rozkład uzyskanych potwierdzeń prowadzenia komputerowej księgowości z uwzględnieniem wielkości zatrudnienia w badanych firmach pokazuje, że stosunkowo najczęściej taki sposób korzystania z komputera występuje wśród firm posiadających od 51 do 100 pracowników (86,1%). Respondenci, którzy zatrudniają więcej pracowników wskazywali na prowadzenie księgowości z użyciem komputera nieco rzadziej. Stosunkowo najrzadziej korzystanie z firmowych komputerów w omawiany sposób potwierdzały firmy bardzo małe, które zatrudniają do 5 osób (57,1%). Firmy większe wyraźnie częściej prowadzą księgowość z użyciem komputera. Biorąc pod uwagę wielkość różnicy w odpowiedziach na ten temat, jaka wystąpiła między najmniejszymi, a pozostałymi grupami firm, wydaje się, że w tym właśnie tkwi istota omawianej korelacji. I jest to związek (statystycznie) silny. 30

110 100 90 80 70 60 50 40 badanie: firmowi użytkownicy Internetu w 2008 r. 100 87,97 82,61 83,33 82,14 77,72 73,16 74,36 70,8 71,93 70,73 68,85 66,67 64,41 60,68 61,54 54,1 54,55 produkcja handel usługi informatyka media turystyka budownictwo nauka ochrona zdrowia adm. pub. finanse transport prawo łączność doradztwo sł. ratow. kultura inne dziedzina działalności Rys.13 Korelacja: prace księgowe i dziedzina działania firm (wsp. Pearsona: 0,07) Wszystkie badane firmy, które zajmują się ratownictwem potwierdziły prowadzenie księgowości z wykorzystaniem komputera. Także stosunkowo często ma to miejsce w administracji publicznej (88%). Najrzadziej komputerowe wspomaganie prac księgowych znajdywało swoje potwierdzenie wśród firm z obszaru szeroko pojętej turystyki (w tym hotele, gastronomia i rozrywka) 54,1%. Prawie równie rzadko ma to miejsce w firmach związanych z prawem 54,6%. 100 badanie: firmowi użytkownicy Internetu w 2008 r. 95 90 80 70 60 50 59,57 osoba fiziczna 78,25 p. państwowe 66,23 sp. cywilna 80,82 sp. z o.o 88,24 sp. akcyjna 83,13 sp. jawna spółdzienia 70,73 69,81 fundacja inne status prawny Rys.14 Korelacja: prace księgowe i status prawny firm (wsp. Pearsona: 0,13) 31

Wykorzystywanie firmowych komputerów do prac księgowych jest - biorąc pod uwagę status prawny firm - mocno zróżnicowane. Stosunkowo najczęściej (95%) występuje w spółdzielniach. Dość częste jest to także w spółkach akcyjnych (88,2%), jawnych (83,1%) i z ograniczoną odpowiedzialnością (80.9%).. Stosunkowo najrzadziej rozpatrywany sposób korzystania z komputerów znajdował potwierdzenie w grupie firm zarejestrowanych jako osoba fizyczna (59,6%). Jest to w stosunku do potwierdzonego przez spółdzielnie używania firmowych komputerów do prac księgowych znacząca różnica. 85 badanie: firmowi użytkownicy Internetu 2008r. 80 80,37 75 70 65 73,52 66,96 67,54 70,37 60 b. dobra dobra średnia słaba b. słaba finansowa kondycja Rys.15 Korelacja: prace księgowe i finansowa kondycja firm (wsp. Pearsona: -0,10) Stosunkowo najczęściej księgowość z wykorzystaniem komputera prowadzą te firmy, które - biorąc pod uwagę finansową kondycję - osiągają bardzo dobre wyniki ekonomiczne (80,4%). Na podstawie skategoryzowanego rozkładu odpowiedzi widać, że im słabsza finansowa kondycja, to tym rzadziej zdarza się, by prace księgowe wspomagane były komputerem. Stosunkowo najrzadziej wskazywały na to te badane firmy, które określiły swoją finansową kondycję jako średnią (67%). Ogólnie, korzystanie z firmowych komputerów do prac biurowych jest dość częste, chociaż występuje w tym zakresie pewne różnice. Skorelowane jest to w (statystycznie) istotny sposób z wyżej omówionymi firmowymi atrybutami. Szczególnie istotna jest w tym przypadku wielkość i status prawny firmy. Stosunkowo najrzadziej taki sposób wykorzystywania komputerów występuje w bardzo małych firmach (do 5 pracowników), zarejestrowanych jako osoba fizyczna, które działają w obszarze turystyki (w tym gastronomia, hotelarstwo, rozrywka), a także prawa (np. kancelarie prawne) i znajdują się w trudnej sytuacji finansowej. 32

3.1.1.1.3 Utrzymywanie baz danych klientów i atrybuty firm 100 90 badanie: firmowi użytkownicy Internetu w 2008 r. 92,31 86,96 85,29 80 70 60 50 40 30 77,23 77,88 75,61 72,13 70,34 68,99 67,21 57,89 52,54 66,67 68,18 61,91 40 71,79 62,5 produkcja handel usługi informatyka media turystyka budownictwo nauka ochrona zdrowia adm. pub. finanse transport prawo łączność doradztwo sł. ratow. kultura inne dziedzina działalności Rys.16 Korelacja: bazy danych klientów i dziedzina działalności (wsp. Pearsona: -0,10) Wykorzystywanie firmowych komputerów do utrzymywania baz danych o klientach jest biorąc pod uwagę rodzaj działalności gospodarczej mocno zróżnicowane. Najczęściej (92,3% potwierdzeń) występuje to w sferze działalności finansowej (banki, ubezpieczenia i inne instytucje z tego obszaru). Używanie komputerów do takiego celu częste jest także w łączności i telekomunikacji (87%) oraz w handlu (85,2%). Stosunkowo najrzadziej rozpatrywany sposób korzystania z komputerów zdarza się w firmach ratowniczych (40%). 90 badanie: firmowi użytkownicy Internetu 2008r. 80 80,84 70 60 73,36 72,26 57,89 55,56 50 b. dobra dobra średnia słaba b. słaba finansowa kondycja Rys.17 Korelacja: bazy danych klientów i finansowa kondycja firm (wsp. Pearsona: -0,10) 33

Używanie komputerów do utrzymywania baz danych o klientach biorąc pod uwagę kondycję finansową firm częściej zdarza się w firmach osiągających lepsze wyniki ekonomiczne niż w pozostałych. Potwierdziło to 80,4% respondentów o bardzo dobrej kondycji finansowej, podczas gdy na takie używanie komputera wskazało tylko 58% badanych firm o słabej i 55,6% o bardzo finansowej kondycji. Ogółem utrzymywanie komputerowych baz danych o klientach jest dość popularne. Jednak, biorąc pod uwagę takie cechy firm, jak: podstawowa działalność i ich finansowa kondycja, jest to w (statystycznie) istotny sposób zróżnicowane. Stosunkowo najczęściej taki sposób wykorzystywania komputerów potwierdzały te firmy, które działają w sferze finansowej (banki, ubezpieczenia i inne instytucje z tego obszaru), i którym działalność przynosi zadawalające wyniki ekonomiczne. Stosunkowo najrzadziej utrzymują komputerowe bazy o klientach te firmy, które zajmują się ochroną (w tym ratownictwem) i/lub są w złej kondycji finansowej. 3.1.1.1.4 Tworzenie oprogramowania i atrybuty firm 45 40 badanie: firmowi użytkownicy Internetu w 2008 r. 38,82 35 30 25 20 15 10 5 0 14,96 14,17 11,36 14,57 17,65 do 5 osób 6-20 osób 21-50 osób 51-100 osób 101-250 osób pow. 250 osób liczba zatrudnionych Rys.18 Korelacja: tworzenie oprogramowania i wielkość firm (wsp. Pearsona: 0,09) Skategoryzowany rozkład potwierdzeń używania firmowych komputerów do tworzenie oprogramowania w kontekście wielkości firm pokazuje, że takie zastosowanie komputerów stosunkowo najczęściej występuje w firmach zatrudniających powyżej 250 osób (38,8%). Mniejsze badane firmy wyraźnie rzadziej wskazywały na takie używanie 34

komputerów. Stosunkowo najrzadziej wykazywali to respondenci, którzy zatrudniają od 21 do 50% osób (11,4%). 28 24 badanie: firmowi użytkownicy Internetu 2008r. 24,3 20 16 12 8 15,22 13,96 9,65 7,41 4 b. dobra dobra średnia słaba b. słaba finansowa kondycja Rys.19 Korelacja: tworzenie oprogramowania i finansowa kondycja (wsp. Pearsona: -0,07) Tworzenie oprogramowania jako jeden ze sposobów używania komputerów częściej potwierdzały firmy w lepszej kondycji finansowej niż te, które borykają się z finansowymi kłopotami. Umieszczony wyżej rysunek pokazuje, że jest to zależność niemal wprost proporcjonalna. Im lepsza finansowa, tym częściej zdarza się korzystać w ten sposób z firmowych komputerów. Stosunkowo najczęściej potwierdzali to respondenci w bardzo dobrej kondycji finansowej (24,3%0, a najrzadziej w bardzo złej kondycji finansowej (7,4%). 35

20 badanie: firmowi użytkownicy Internetu w 2008 r. 18,05 15 10 13,03 7,93 5 miasto woj. miasto inne wieś status miejscowości działania Rys.20 Korelacja: tworzenie oprogramowania i status miejscowości (wsp. Pearsona: -0,08) Rozpatrując rozkład otrzymanych potwierdzeń odnośnie tworzenia oprogramowania z uwzględnieniem statusu miejscowości działania respondentów widać, że stosunkowo najczęściej zachodzi to firmach funkcjonujących w miastach wojewódzkich (18%), a najrzadziej w firmach z miejscowości o statusie wsi (8%). 24 badanie: firmowi użytkownicy Internetu 2008r. 21 18 19,87 18,43 15 12 9 6 6,12 9,7 11,49 3 do 5 tys. do 20 tys. do 100 tys. liczba mieszkańców miejscowosci ponad 200 tys. do 200 tys. Rys.21 Korelacja: tworzenie oprogramowania i wielkość miejscowości (wsp. Pearsona: 0,11) Tworzenie oprogramowania i wielkość miejscowości działania firm jest najsilniejszą korelacją z istotnych związków między korzystaniem w ten sposób z komputerów i 36

firmowymi atrybutami. Wykres tej korelacji pokazuje, że firmy działające w większych miejscowościach częściej niż z mniejszych używają do tego celu swoich komputerów. Stosunkowo najczęściej potwierdzały to firmy, które działają w dużych miejscowościach, posiadających od 101 do 200 tysięcy mieszkańców (19,9%), a najrzadziej te, które działają w małych miejscowościach o liczbie mieszkańców do 5 tysięcy (6,1%). Ogólnie tworzenia oprogramowania nie jest zbyt częstym sposobem korzystania z firmowych komputerów. Stwierdzono, że na takie używanie komputerów (statystycznie) istotny wpływ mają określone atrybuty firmowe, z których najsilniejszy to wielkość miejscowości funkcjonowania firmy. Stwierdzono, biorąc pod uwagę te atrybuty, że stosunkowo najczęściej ma to miejsce w dużych firmach, osiągających bardzo dobre wyniki finansowe, działających w dużych miastach, szczególnie w tych, które posiadają status stolicy województwa. Wytłumaczyć można to między innymi tym, że firmy takie częściej niż pozostałe posiadają własne serwery pocztowe i/lub utrzymują strony internetowe, co określony sposób implikuje tworzenie oprogramowania w celu zarządzania tymi zasobami. W porównaniu do nich te firmy, które działają w mniejszych miejscowościach (szczególnie na wsi), mają finansowe kłopoty i/lub są niewielkimi organizacjami w wyraźnie rzadziej tworzą oprogramowanie na swoich komputerach. 3.1.1.1.5 Używanie komputerów do szkoleń i atrybuty firm 55 badanie: firmowi użytkownicy Internetu w 2008 r. 50 45 47,06 40 35 30 25 20 20,53 23,81 32,45 37,25 15 10 11,5 5 do 5 osób 21-50 osób 101-250 osób 6-20 osób 51-100 osób pow. 250 osób liczba zatrudnionych Rys.22 Korelacja: szkolenia i wielkość firm (wsp. Pearsona: 0,23) Struktura potwierdzeń korzystania z komputerów do szkoleń w powiązaniu z wielkością firm pokazuje, że jest to związek prawie wprost proporcjonalny, a wartość współczynnika korelacji świadczy, że jest to zależność (statystycznie) silna. Im większa firma tym częściej do szkoleń używa się komputerów. Stosunkowo najrzadziej takie używanie komputerów potwierdzały firmy zatrudniające do 5 osób (11,5%), a najczęściej te, które zatrudniają powyżej 250 osób (47,1%). 37