PRACE ORYGINALNE ORIGINAL PAPERS Grzegorz Józef NOWICKI 1 Jadwiga WOŹNIAK 2 Barbara ŚLUSARSKA 1 Hoorata PIASECKA 3 Ewa CHEMPEREK 2 Magdalea MŁYNARSKA 2 Katarzya NAYLOR 2 Aaliza stau wiedzy z zakresu udzielaia pierwszej pomocy wśród auczycieli wychowaia przedszkolego Study of the level of kowledge regardig first aid amog ursery teachers 1 Pracowia Pielęgiarstwa Środowiskowego Katedry Okologii i Środowiskowej Opieki Zdrowotej, Uiwersytet Medyczy w Lubliie 2 Zakład Kwalifikowaej Pomocy Medyczej z Pracowią Ratowictwa Medyczego, Uiwersytet Medyczy w Lubliie 3 Doktoracka Pracowia Pielęgiarstwa Środowiskowego Katedry Okologii i Środowiskowej Opieki Zdrowotej, Uiwersytet Medyczy w Lubliie Słowa kluczowe: pierwsza pomoc, auczyciele wychowaia przedszkolego, europejskie stadardy resuscytacji Keywords: childre, first aid, ursery teachers, resuscitatio. Adres do korespodecji: Grzegorz Nowicki Katedra Okologii i Środowiskowej Opieki Zdrowotej, Uiwersytet Medyczy w Lubliie Kierowik: dr hab.. o zdrowiu Barbara Ślusarska ul. S. Staszica 6 (Collegium Maximum) 20-081 Lubli tel. 81 448 6810 e-mail: grzesiek_owicki@iteria.pl Główymi przyczyami zgoów dzieci w wieku przedszkolym są urazy i zatrucia. Bardzo waża jest pomoc poszkodowaym już a miejscu zdarzeia przez świadków. Każdy powiie zać zasady udzielaia pierwszej pomocy i potrafić je zastosować w staach bezpośrediego zagrożeia życia. Obowiązek te w szczególości dotyczy auczycieli wychowaia przedszkolego. Celem pracy jest określeie stau wiedzy z zakresu udzielaia pierwszej pomocy wśród auczycieli wychowaia przedszkolego oraz ocea poziomu jej zróżicowaia w zależości od takich zmieych jak samoocea poziomu wiedzy, miejsce zamieszkaia i staż pracy. Badaiami objęto 100 auczycieli wychowaia przedszkolego z województwa lubelskiego. Badaia przeprowadzoo w stycziu i w lutym 2011 roku przy użyciu kwestioariusza akiety własego autorstwa. Aaliza wyików badań wykazała, że większość auczycieli (84 akietowaych) uczesticzyła w zajęciach dotyczących udzielaia pierwszej pomocy. Ocea poziomu wiedzy a temat zajomości zasad udzielaia pierwszej pomocy w badaej grupie wskazała, że 46 akietowaych miało iski poziom wiedzy (1 3 prawidłowe odpowiedzi), atomiast 54 to akietowai z wysokim poziomem wiedzy. Badai ze stażem pracy do 10 lat i pochodzący z miasta mieli istotie statystyczie większy poziom wiedzy (p<0,05). Wstęp Poczucie bezpieczeństwa jest jedym z podstawowych waruków istieia i rozwoju każdego człowieka, a jego aruszaia mogą się zdarzyć w wielu sytuacjach dia codzieego, powodując zagrożeie dla życia i zdrowia arażoych osób. Dlatego duże zaczeia ma umiejętość udzielaia pierwszej pomocy przedmedyczej a miejscu wypadku oraz umiejętość prawidłowego wezwaia odpowiedich służb ratukowych. Większość staów agłych w wieku dziecięcym jest początkowo zaopatrywaa przez osoby, które ie specjalizują się w resuscytacji dzieci i które mają ograiczoe doświadczeie w postępowaiu z dzieckiem w staie zagrożeia życia [1]. W sytuacji zagrożeia życia czasami wystarcza podstawowa wiedza, a przykład, że odchyleie As the mai predicamets of bodily ijuries ad casualties amog ifats are cosidered to be from trauma ad poisoig. Immediate assistace o the place of a accidet becomes a key factor as far as further health coditios are cosidered. Therefore kowledge of rules ad the ability of performig first aid becomes such a crucial feature. The obligatio is iextricably liked with the professio of the ursery teacher. The purpose of this study was to ivestigate the level of comprehesio amog ursery teachers regardig first aid, as well as a itesity of discrepacies resultig from self- evaluatio, work experiece ad their locatio. A study was coducted amog 100 ursery teachers from the Lubelskie district. The Research was performed i Jauary ad February 2011, usig a questioaire of our ow creatio. It was discovered that a overwhelmig umber of ursery teachers (84) participated i a first aid traiig school. The estimatio of the level of kowledge regardig first aid amog respodets prove that 46 of those surveyed exhibited a low level of comprehesio (1-3 correct aswers); whereas 54 displayed a higher level. Respodets with the work experiece of up to 10 years demostrated a cosiderable higher level of kowledge (p<0,05). głowy udrażiające drogi oddechowe głęboko ieprzytomego człowieka, przywraca mu możliwość oddychaia, umożliwiając przeżycie. Wśród podstawowych przyczy staów agłych w wieku dziecięcym opisywae są przede wszystkim urazy ciężkie, ajczęściej powstałe w wypadkach drogowych. Nieobojęte dla zdrowia są agmiie zdarzające się urazy lżejsze, które w okresie dorastaia często związae są z wypadkami w czasie zajęć sportowo-rekreacyjych [2]. Według daych Systemu Iformacji Oświatowej w roku szkolym 2009/2010 w województwie lubelskim w placówkach oświatowych: przedszkolach, szkołach podstawowych, gimazjach, liceach, techikach i szkołach zawodowych wypadkom uległo 3399 ucziów, z czego w przedszkolu było 58 wypad- OSTRY DYŻUR 2015. tom 8. umer 1 148
wypadków, szkole podstawowej 1313, gimazjum 1366, liceum 414, techikum 176 i szkole zawodowej 72. W prawie 59 ogólej liczby wypadków były to wypadki z udziałem chłopców. W województwie lubelskim odotowao 2 przypadki śmiertele, 27 zdarzeń sklasyfikowaych jako ciężkie uszkodzeie ciała. W statystyce ogólej wypadki ajczęściej klasyfikowae są jako ie, których liczba w roku szkolym 2009/2010 w województwie lubelskim wyosiła 3370 [3]. Są to wypadki lub zdarzeia traktowae w klasyfikacji jako lekkie, tz. m.i. złamaia, skręceia, zwichięcia kończy, zraieia, oparzeia. Zdaiem iektórych, urazy u dzieci są ajwiększą epidemią współczesych wysoko rozwiiętych społeczeństw i przyczyą zgoów większej liczby dzieci iż wszystkie ie choroby wieku dziecięcego [4]. Skutkiem wypadków a tereie szkół w województwie lubelskim w roku szkolym 2009/2010 są to w poad 65,5 złamaia, zwichięcia i skręceia w stawach. Następie poad 16 to stłuczeia i zmiażdżeia, poad 6 ray zewętrze, rozerwaia oraz prawie 12 to ie urazy m.i. oparzeia, urazy wewętrze, utrata części ciała. W ogólej liczbie zdarzeń agłych w środowisku wychowaia urazy kończy staowią prawie 80 przypadków, astępie kolejo prawie 13 to urazy głowy, poad 2 to urazy tułowia i prawie 1 urazy oczu. Najwięcej zdarzeń agłych występuje podczas lekcji wychowaia fizyczego poad 52 ogółu. Podczas przebywaia uczia a korytarzu i schodach dochodzi do poad 20 wypadków, boisku szkolym i placu gier i zabaw 10, poad 16 wypadków miało miejsce m.i. w sali lekcyjej, pracowi szkolej, ulicy, drodze. Wśród przyczy wypadków a pierwszym miejscu w poad 64 jest wymieiaa ieuwaga, astępie poad 16 to ieumyśle uderzeia. Mały odsetek przyczy staowią iewłaściwy sposób zabezpieczeia klatek schodowych, brak adzoru ad ucziem, ieprzestrzegaie przepisów BHP, pobicie, zły sta obiektów, iepeła zdolość uczia do zajęć oraz ie przyczyy, które razem dają poad 19 ogólej liczby wypadków [3]. Mimo zaczej skali zjawiska, jego powszechość jako przedmiot badań epidemiologiczych jest w Polsce iewielka w porówaiu z iymi chorobami cywilizacyjymi, jak owotwory czy choroby układu krążeia. Tymczasem skutecze działaia prewecyje są możliwe, gdy zaa jest skala zjawiska i grupy obciążoe większym ryzykiem dozaia urazu, a także zdefiiowae są cechy osób ze skłoością do powtarzających się urazów [5,6]. Cel pracy Celem pracy było określeie stau wiedzy z zakresu udzielaia pierwszej pomocy wśród auczycieli wychowaia przedszkolego oraz ocea poziomu jej zróżicowaia w zależości od takich zmieych jak samoocea poziomu wiedzy, miejsce zamieszkaia i staż pracy. Materiał i metoda Badaia przeprowadzoo w okresie od 1 lutego do 31 marca 2011 roku w grupie 100 auczycieli wychowaia przedszkolego z województwa lubelskiego. Nauczycieli wychowaia przedszkolego poproszoo o wypełieie akiety. Uczestictwo w badaiach było aoimowe i dobrowole. W pracy zastosowao metodę sodażu diagostyczego i wykorzystao specjalie w tym celu opracoway kwestioariusz akiety. W pierwszej części akiety badai poproszei byli o odpowiedz a pytaie czy kiedykolwiek uczesticzyli w zajęciach dotyczących udzielaia pierwszej pomocy oraz zostali poproszei o oceę swojego stau wiedzy z zakresu udzielaia pierwszej pomocy w pięciostopiowej skali gdzie 1 ozaczał ajgorzej a 5 ajlepiej. Druga część akiety składała się z Testu wiedzy a temat zajomości zasad udzielaia pierwszej pomocy (własego autorstwa). W pierwszym pytaiu respodeci w sposób subiektywy mieli oceić swój sta wiedzy a temat zasad udzielaia pierwszej pomocy. Z pośród zagadień tematyczych (resuscytacja krążeiowo oddechowa dorosłych, dzieci, iemowląt, urazy arządu ruchu, urazy tkaek miękkich, zatrucia, zadławieia, agłe stay ieurazowe: zdekompesowaa cukrzyca, reakcja uczuleiowa, drgawki), badai mieli wybrać te, w których pierwszą pomoc opaowali w sposób dobry. W kolejych pytaiach sprawdzao wiedzę w astępujących zakresach: prawidłowa ilość uciśięć klatki piersiowej oraz stosuek uciśięć klatki piersiowej do oddechów podczas resuscytacji krążeiowo oddechowej u dzieci. Koleje trzy pytaia opisywały stay zagrożeia życia u dzieci a respodeci z pośród wymieioych dystraktów mieli zazaczyć prawidłowe postępowaie w opisaej sytuacji. Uzyskae wyiki badań poddao aalizie statystyczej. Wartości aalizowaych parametrów mierzalych przedstawioo przy pomocy wartości średiej, odchyleia stadardowego i mediay, a dla iemierzalych przy pomocy liczości i wartości procetowej. Dla iepowiązaych cech jakościowych do wykrycia istieia różic między porówywaymi grupami użyto testu jedorodości Chi 2. Do zbadaia istieia zależości między badaymi cechami użyto testu iezależości Chi 2. Do zbadaia różic pomiędzy dwiema grupami zastosowao test U Maa- -Whiteya, zaś dla więcej iż dwóch grup zastosowao test Kruscala-Wallisa. Przyjęto poziom istotości p<0,05 wskazujący a istieie istotych statystyczie różic lub zależości. Bazę daych i badaia statystycze przeprowadzoo w oparciu o oprogramowaie komputerowe STATISTICA 9.0 (Stat- Soft, Polska). Wyiki badań Badaiami objęto 100 osób, w tym 90 staowiły kobiety, a 10 mężczyźi. Wśród akietowaych 28 mieszkało a wsi lub w mieście do 20 tysięcy mieszkańców, atomiast 28 badaych mieszkało w mieście od 21 do 100 tysięcy mieszkańców i 44 w mieście powyżej 100 tysięcy mieszkańców. Średi staż pracy respodetów wyosił 18,86 ± 9,42 lata (od kilku miesięcy do 35 lat), z czego 26 miało staż pracy do 10 lat, atomiast 30 badaych pracowało od 11 do 20 lat i 44 powyżej 20 lat. Z przeprowadzoych badań wyika, że w większości akietowai uczesticzyli w zajęciach dotyczących udzielaia pierwszej pomocy (84) i tylko 16 ie brało udziału w tego typu szkoleiach. W skali od 1 do 5 (1 ajgorzej; 5 ajlepiej) respodeci ajczęściej oceiali swoją wiedzę a temat udzielaia pierwszej pomocy a 3 (42). Średia ocea poziomu wiedzy wyiosła 2,98 ± 0,97. Aaliza jakościowa samoocey a temat udzielaia pierwszej pomocy w badaej grupie auczycieli wychowaia przedszkolego wskazała, że 62 w stopiu dobrym opaowało postępowaie w przypadku urazów i zadławień, 56 urazów tkaek miękkich i krwawień oraz 44 resuscytacji krążeiowo oddechowej osoby dorosłej. Do zajomości postępowaia w przypadku zatruć przyzało się 42 badaych, resuscytacji krążeiowo oddechowej dziecka 38, resuscytacji krążeiowo oddechowej iemowlęcia 26 oraz w stopiu dobrym postępowaie w agłych staach ie urazowych (zdekompesowaa cukrzyca, reakcja uczuleiowa, drgawki) za 22 respodetów (Tab. I). Większość akietowaych podała ieprawidłową częstość uciśięć klatki piersiowej podczas resuscytacji krążeiowo oddechowej u dzieci w wieku przedszkolym. Dla 84 respodetów częstość uciśięć wyosi 100/mi, jeżeli RKO prowadzi osoba bez wykształceia medyczego. Tylko 10 akietowaych podało prawidłową odpowiedz wskazując a wartość 100 120/mi, zaś 2 respodetów twierdziło, że 130 140/mi oraz 4 że 80 100/ mi. Prawidłowy stosuek uciśięć klatki piersiowej do ilości oddechów u dzieci w wieku przedszkolym podczas RKO prowadzoego przez osobę bez wykształceia medyczego zało 88 respodetów, atomiast 4 badaych zazaczyło 15:2 i 8 wybrało 5:1. Koleje pytaia opisywały róże sy- 149 OSTRY DYŻUR 2015. tom 8. umer 1
tuacje zagrażające życiu, z jakimi może spotkać się auczyciel wychowaia przedszkolego podczas swojej pracy: zadławieie podczas posiłku, dziecko z ierozpozaą cukrzycą, które dużo pije, bywa see, często korzysta z toalety i schudło w ostatim czasie oraz czterolatek, który apił się mydła w płyie. Przeprowadzoe badaia wskazały, że w większości respodeci wiedzieli, że prawidłowym postępowaiem w zadławieiu u dzieci jest uderzeie międzyłopatkowe 5 razy przy kotroli jamy ustej (78), atomiast 18 akietowaych podało błędie, że ależy 5 razy ucisąć adbrzusze dziecka, a astępie skotrolować jamę ustą i 4 respodetów uważa za słuszym postępowaiem będzie atychmiastowe wezwaie karetki pogotowia. Wśród akietowaych 96 wiedziało, że w sytuacji, gdy w grupie przedszkolej zajduje się dziecko, które często prosi o picie, bywa see, słabo kocetruje się a zajęciach, często korzysta z toalety, w ostatim czasie ieco schudło ależy poiformować o jego staie opiekuów i poprosić o jak ajszybsze skosultowaie się z lekarzem pediatrą, atomiast 2 badaych stwierdziło, że ależy wezwać karetkę i tyle samo respodetów uzałoby a podstawie objawów, że dziecko ajprawdopodobiej choruje a cukrzycę i ie może uczesticzyć w zajęciach i zgłosiłoby te fakt dyrekcji. Aż, 80 akietowaych wiedziało, że w sytuacji, gdy dziecko w wieku 4 lat apiło się mydła w płyie i jest przytome, to właściwym postępowaiem jest wezwaie pomocy i prowokowaie wymiotów, atomiast 20 akietowaych stwierdziło, że takie postępowaie jest ieprawidłowe. Ocea poziomu wiedzy a temat zajomości zasad udzielaia pierwszej pomocy w badaej grupie wskazała, że 46 akietowaych miało iski poziom wiedzy (1 3 prawidłowe odpowiedzi), atomiast 54 to akietowai z wysokim poziomem wiedzy (4 5 prawidłowe odpowiedzi). Przeprowadzoo aalizę statystyczą poziomu wiedzy a temat zajomości zasad udzielaia pierwszej pomocy w odiesieiu do takich zmieych jak samoocea poziomu wiedzy, miejsce zamieszkaia i staż pracy. Uzyskae wyiki aalizy pozwalają stwierdzić, że badai, którzy mieli wysoki poziom wiedzy a temat zajomości zasad postępowaia w sytuacji, gdy dziecko wymaga pomocy mieli istotie wyższą samooceę wiedzy a temat udzielaia pierwszej pomocy w porówaiu z badaymi, którzy mieli iski poziom wiedzy (p=0,04) (Tab. II). Istotą statystyczie zależość zaobserwowao korelując: oceę poziomu wiedzy a temat postępowaia w sytuacji, gdy dziecko wymaga pomocy z miejscem zamieszkaia (p<0,00001). Akietowai z miasta od 21 100 tysięcy mieszkańców mieli istotie częściej wysoki poziom wiedzy (92,86) iż badai z miasta powyżej 100 tysięcy mieszkańców (13,64) a także mieszkańcy wsi lub miasta do 20 tysięcy mieszkańców (78,57). Dalsza aaliza uzyskaych daych pozwoliła stwierdzić, że akietowai ze stażem pracy do 10 lat częściej mieli wysoki poziom wiedzy a temat postępowaia Tabela I. Aaliza jakościowa samoocey a temat udzielaia pierwszej pomocy w badaej grupie auczycieli wychowaia przedszkolego. Tabela II. Średia samoocea wiedzy a temat udzielaia pierwszej pomocy z uwzględieiem ocey zajomości postępowaia w sytuacji gdy dziecko wymaga pomocy. iski wysoki Tabela III. Aaliza statystycza poziomu wiedzy a temat zajomości zasad udzielaia pierwszej pomocy w odiesieiu do badaych zmieych. Miejsce zamieszkaia w sytuacji, gdy dziecko wymaga pomocy (84,62) w porówaiu z badaymi ze stażem pracy od 11 do 20 lat (40) i powyżej 20 lat (45,45). Stwierdzoa różica była istota statystyczie p=0,001). (Tab. III) iski wysoki Ogółem wieś/miasto do 6 22 28 20 tyś 21,43 78,57 100,00 miasto od 21-2 26 28 100 tyś 7,14 92,86 100,00 miasto powyżej 38 6 44 100 tyś 86,36 13,64 100,00 Razem 46 54 100 46,00 54,00 100,00 Staż pracy do 10 lat 4 22 26 15,38 84,62 100,00 11-20 lat 18 12 30 60,00 40,00 100,00 powyżej20 lat 24 20 44 54,55 45,45 100,00 Razem 46 54 100 46,00 54,00 100,00 Aaliza statystycza :Chi 2 =13,47; p=0,001* * Wartości ie sumują się do 100 ze względu a możliwość wyboru kilku odpowiedzi Aaliza statystycza Chi 2 =52,68; p<0,00001* Chi 2 =13,47; p=0,001* OSTRY DYŻUR 2015. tom 8. umer 1 150
Dyskusja Nowoczesy system Ratowictwa Medyczego wdrażay w Polsce od poad 10 lat coraz lepiej spełia swoje założeia i prężeie dąży do osiągięcia celu, jakim jest zmiejszeie śmiertelości około wypadkowej, poprzez zjedoczoe działaie wszystkich elemetów zitegrowaego ratowictwa, a także przez edukację społeczeństwa w zakresie udzielaia pierwszej pomocy. Osoby bez wykształceia medyczego, świadkowie zdarzeia w tym auczyciele wychowaia przedszkolego staowią bardzo waże ogiwo łańcucha przeżycia. To oi dzięki swojej wiedzy i umiejętościom efektywie mogą wykorzystać platyowe miuty złote godziy. Czyości pierwszej pomocy prowadzoe przez świadków od mometu astąpieia wypadku do przyjazdu zespołu ratowictwa medyczego, mogą zapobiec wystąpieiu zatrzymaia krążeia lub realie zwiększyć szase a przeżycie i wyzdrowieie. Nauczyciel powiie cały czas doskoalić swoje umiejętości po to, aby mógł pomagać dzieciom, młodzieży w trudych sytuacjach zagrożeia życia [7]. Jak wyika z daych miisterstwa edukacji w roku szkolym 2008/2009 w polskich szkołach doszło do 76 tyś. wypadków, w tym aż 60 śmiertelych i 388 ciężkich. Eksperci z Cetralego Istytutu Pracy obliczyli, że a 1000 ucziów przypada aż 21 iebezpieczych zdarzeń [8]. W Polsce dwukrotie badao wiedzę społeczeństwa dotyczącą zajomości zasad i sposobu postępowaia w sytuacji zagrożeia życia. Ośrodek Badaia Opiii Publiczej (OBOP) badaia a reprezetatywej grupie Polaków przeprowadził w 1997 i 2003 roku [9, 10,11]. Ostatie badaia OBOP wskazują, że poad połowa Polaków w wieku 15 lat i więcej (56) egatywie oceia swoje umiejętości udzielaia pierwszej pomocy, przy czym 19 badaych jest zdecydowaie przekoaa o braku takich umiejętości, zaś 37 określa swoje umiejętości jako iewystarczające [12]. Kosydar J. i wsp. [13] badali poziom zajomości zasad udzielaia pierwszej pomocy wśród 100 auczycieli szkół podstawowych. Z ich badań wyika, że prawie połowa badaych oceia swoją wiedzę z zakresu udzielaia pierwszej pomocy a poziomie dobrym 48. Respodeci przekoai o tym, że ich wiedza jest bardzo dobra staowili jedyie 4 akietowaych. 34 auczycieli oceiło swoje umiejętości jako średie, a 14 akietowaych twierdzi, że ie ma wystarczającej wiedzy z zakresu pierwszej pomocy. Wiśiewski J. i wsp. [14] swoimi badaiami objęli 100 auczycieli szkół licealych z dużego miasta Szczecia (50 osób) i miejszego Gryfic (50 osób). Zadao auczycielom pytaie: Dlaczego będąc świadkami wypadku ie udzielają pierwszej pomocy ofiarom zdarzeia? Najczęściej respodeci odpowiadali, że ie potrafią udzielić pierwszej pomocy (66 i 78). Badaia włase wskazują, że auczyciele wychowaia przedszkolego w 62 w stopiu dobrym opaowało postępowaie w przypadku urazów i zadławień, 56 urazów tkaek miękkich i krwawień oraz 44 resuscytacji krążeiowo oddechowej osoby dorosłej. Do zajomości postępowaia w przypadku zatruć przyzało się 42 badaych, resuscytacji krążeiowo oddechowej dziecka 38, resuscytacji krążeiowo oddechowej iemowlęcia 26 oraz w stopiu dobrym postępowaie w agłych staach ie urazowych (zdekompesowaa cukrzyca, reakcja uczuleiowa, drgawki) za 22 respodetów. Aalizując cytowae wyżej badaia Wiśiewskiego J. i wsp. [14] stwierdza się, że prawie wszyscy badai zają prawidłową częstość uderzeń serca u osoby dorosłej w ciągu miuty (98 i 90), a odpowiedio 52 i 50 auczycieli jako miejsce badaia tęta w celu rozpozaia zatrzymaia krążeia wskazało tęticę szyją. W jedym z pytań akiety, autorzy poprosili respodetów o zazaczeie krzyżykiem a sylwetce osoby miejsca, gdzie ależy ułożyć ręce do masażu serca. Cetralą część mostka zazaczyło 14 badaych ze Szczecia i 24 z Gryfic. Po 24 z obu grup zazaczyło miejsce powyżej wyrostka mieczykowatego. Ie miejsce zazaczyło odpowiedio 60 i 50 akietowaych. Algorytm postępowaia w przypadku ciała obcego w drogach oddechowych, w badaiach Kosydar J. i wsp. [13], większości auczycieli ie jest zay. Aż 40 akietowaych ajpierw uciskałoby adbrzusze, a 32 uderzyłoby przytome dziecko, które się dławi w okolicę międzyłopatkową, podczas gdy w takim przypadku ależy jedyie zachęcać dziecko do kaszlu, takiej odpowiedzi udzieliło 28 badaych. Badaia włase wskazały, że w większości auczyciele podali ieprawidłową częstość uciśięć klatki piersiowej podczas prowadzeia czyości ratukowych u dzieci. Dla 84 respodetów częstość ta wyosiła 100/mi i tylko 10 podało prawidłową odpowiedz wskazując wartość 100 120 uciśięć a miutę. Prawidłowy stosuek uciśięć klatki piersiowej do ilości oddechów u dzieci w wieku przedszkolym podczas RKO prowadzoego przez osobę bez wykształceia medyczego zało 88 respodetów, atomiast 4 badaych zazaczyło 15:2 i 8 wybrało odpowiedz 5:1. Ocea poziomu wiedzy a temat zajomości zasad udzielaia pierwszej pomocy w badaej grupie wskazała, że 46 akietowaych miało iski poziom wiedzy, atomiast 54 to akietowai z wysokim poziomem wiedzy. Aaliza statystycza badań własych wskazała, że wyższym poziomem wiedzy a temat udzielaia pierwszej pomocy legitymują się akietowai z większych miast iż z miejszych i ze wsi oraz respodeci z miejszym stażem pracy do 10 lat mieli wyższy poziom wiedzy iż badai ze stażem pracy powyżej 10 lat Ṙeasumując, obece i ie badaia wskazują, że auczyciele, podobie jak ie grupy społeczeństwa polskiego w większej części adal ie potrafią udzielać pierwszej pomocy. Wydaje się, że wraz ze wzrostem ilości ofiar wypadków drogowych [15] oraz urazowości wśród dzieci i młodzieży szkolej [16], potrzebe są rozwiązaia systemowe poprawiające umiejętości udzielaia pierwszej pomocy jak i poprawiające świadomość świadków wypadku do jej udzielaia. Ogromą rolę w tym zakresie odgrywa szkoła[17], poieważ auczyciel już od ajmłodszych lat swoich podopieczych jest osobą kształtującą ich postawę, a jedą z metod kształceia jest osobisty przykład, dlatego wpływ postawy auczyciela a postawę uczia, zachęcający do wysiłku dla ratowaia życia iego człowieka, jest bardzo istoty. A im doskoalsza stawałaby się wiedza auczycieli w zakresie pierwszej pomocy, poprzez okresowe i cyklicze szkoleia odbywae w ramach obowiązku pracy, a których auczyciele utrwalaliby, przypomiali oraz uczyli się owych zasad udzielaia pierwszej pomocy, lepsza byłaby prewecja urazów, ogóla liczba wypadków w szkołach mogłaby się zmiejszyć, a sprawiejsze udzielaie pierwszej pomocy przyczyiłoby się do zmiejszeia skutków agłych wypadków ie tylko w środowisku wychowaia. Wioski 1. Wyiki badań kwestioariuszowych wskazują a to, że wiedza z zakresu pierwszej pomocy wśród auczycieli wychowaia przedszkolego jest iewystarczająca. 2. Większym poziomem wiedzy wykazali się auczyciele wychowaia przedszkolego pochodzący z większych miast i posiadający krótszy staż pracy. 3. Szkoleia dla auczycieli wychowaia przedszkolego powiy odbywać się regularie i cykliczie, co pomoże w utrwaleiu i uaktualieiu posiadaej wiedzy. Piśmieictwo 1. Europea Resuscitatio Coucil Guidelies for Resuscitatio 2010. Resuscitatio 2010; 81: 1219-1452. 2. Mazur J, Kołoło H, Woyarowska B. Występowaie urazów wymagających pomocy medyczej u młodzieży gimazjalej w zależości od masy ciała i poziomu aktywości fizyczej. Probl Hig Epidemiol 2012;93:298-303. 3. Dae pochodzące z Systemu Iformacji Oświatowej, uzyskae dzięki uprzejmości Lubelskiego Kuratorium Oświaty, http://www.cie.me.gov. pl/idex.php/sio-struktura-zbiorow.html,d. 24.09.2011. 151 OSTRY DYŻUR 2015. tom 8. umer 1
4. Grochowska J, Górecki W. Urazy u dzieci. PZWL, Warszawa 2000. 5. Mazur J, Woyarowska B. Uwarukowaia urazów młodzieży szkolej. Zdr Publ 2000;110:338-344. 6. Jodkowska M, Oblacińska A, Mazur J. Urazy wymagające pomocy medyczej w retrospekcji ucziów w wieku 11-15 lat w Polsce (1994 2002). Przeg Epidemiol 2004;58:701-712. 7. Tokarski Z, Wojciechowska M. Poziom wiedzy auczycieli a temat padaczki w szkołach itegracyjych. Probl Piel 2008;16:151-156. 8.http://wiadomosci.gazeta.pl/Wiadomosci /1,80708,8414215,W_szkolach_wiecej_wypadkow_iz_w_gorictwie Rozwiazaie_.html, 9. Rasmus A, Czekajło MS. A atioal surver of the Polish populatio`s cardiopulmoary resuscitatio kowledge. Eur J Emerg Med 2000;7:39-43. 10. Rasmus A, Gaszyński W, Markiewicz A. Co społeczeństwo wie o pierwszej pomocy? Służ Zdr 1997; 93-94: 2-5. 11. Rasmus A, Balcerzyk Barzdo E, Sikorski T, Kołodziejczyk-Wojtczak D. Gotowość i umiejętość Polaków w zakresie udzielaia pierwszej pomocy. Med Ites Rat 2004;7: 125-132. 12. Gotowość i umiejętości Polaków w zakresie udzielaia pierwszej pomocy. Badaia TNS OBOP, http://www.tsglobal.pl/abi/r/1446/079-03.pdf, 13. Kosydar J, Mach Lichota E. Zachorowaia agłe i wypadki u dzieci zajomość zasad udzielaia pierwszej pomocy wśród auczyciel szkoły podstawowej. W: II Bieszczadzka Koferecja Ratowictwa Medyczego: Moografia, Lubli 2008. 14. Wiśiewska J, Majewski WD. Ocea poziomu wiedzy auczycieli szkół poad gimazjalych w zachodiopomorskim a temat pierwszej pomocy medyczej. Rocz PAM 2007;53:114-123. 15. Klukowski K. (red). Medycya wypadków w trasporcie. PZWL Warszawa 2005: 18. 16. Iformacja o wypadkach dzieci i młodzieży w szkołach i placówkach oświatowych w roku szkolym 2001/2002 http://www.wypadek. pl/ idex.php?site=wypadki /stat/stat1400_04.htm, 17. Chemperek E, Goiewicz M, Włoszczak- -Szubzda A, Wac-Górczyńska M, Nowicki G, Mikuła-Mazurkiewicz A. Poziom wiedzy ucziów szkół poadgimazjalych i studetów w zakresie pierwszej pomocy. Medycya Ogóla i Nauki o Zdrowiu 2011;17:174-179. OSTRY DYŻUR 2015. tom 8. umer 1 152