STRUKTURA PRZESTRZENNA ELEKTROWNI WIATROWYCH W POLSCE I JEJ UWARUNKOWANIA MICHAŁ JAKIEL UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI

STRUKTURA PRZESTRZENNA ELEKTROWNI WIATROWYCH W POLSCE I JEJ UWARUNKOWANIA MICHAŁ JAKIEL UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI Wstęp Wiatr jako źródło pozyskiwania energii znany jest już od tysięcy lat. Pierwsze urządzenia do pozyskiwania energii z wiatru znane były już w 2000 lat p.n.e. W starożytnej Babilonii wykorzystywano je do pompowania wody i nawadniania pól (Soliński I., 1999). W średniowiecznej Europie nastąpił rozwój różnego typu technik pozyskiwania energii z wiatru. Rozwój ten trwał do XIX w., kiedy to powstała maszyna parowa i zastąpiła energię niekonwencjonalną. Powrót do pozyskiwania energii z wiatru, nastąpił w latach 50. XX wieku. Przełomowe dla rozwoju tej gałęzi energetyki były kryzysy energetyczno-paliwowe z lat 1957 i 1973, które przyspieszyły prace nad pozyskiwaniem tego typu energii (Solińska M., Soliński I., 2003). Najbardziej dynamiczny rozwój energetyki wiatrowej, tak w Polsce, jak i na świecie, nastąpił w ostatnich dwóch dekadach. Wtedy to pojawiły się urządzenia, które mogły produkować energię na skalę przemysłową po cenach możliwych do zaakceptowania przez gospodarkę. Wzrost zainteresowania energetyką wiatrową wyraża, również ogólnoświatowy trend popularności, jaki przeżywają różnego typu niekonwencjonalne źródła energii. Głównym celem stało się ograniczenie emisji do atmosfery gazów cieplarnianych, a przede wszystkim dwutlenku węgla i metanu oraz wykorzystanie wiatru jako czystego, alternatywnego źródła energii w obliczu pojawiającego się zagrożenia, zmian klimatu, do których również przyczynia się człowiek (Kiedrowski B., 2007). W dobie drożejącego gazu ziemnego, węgla i ropy naftowej, których pokłady 50

Struktura przestrzenna elektrowni wiatrowych w Polsce i jej uwarunkowania maleją, energia wiatrowa i inne odnawialne źródła energii okazują się być korzystniejszą opcją nie tylko ze względów na wartości ekologiczne, ale również pod kątem ekonomicznym (Bonczar T., 2005). Wzrost zainteresowania wiedzą na temat OZE (Odnawialne Źródła Energii), a szczególnie energetyką wiatrową, skłania do podjęcia próby usystematyzowania stanu wiedzy na ten temat. W ostatnich latach pojawia się duża liczba pozycji związanych z tematyką OZE, w tym energetyką wiatrową (m.in. Bonczar T., 2005; Bonczar T., 2007; Kiedrowski B., 2007; Wolańczyk F., 2009), jednak literatura ta szybko się dezaktualizuje. Obecnie w zasadzie brakuje opracowań, które by traktowały ten problem w kontekście przestrzennym i związanych z nimi warunków lokalizacji na terenie Polski. Celem niniejszej pracy jest przybliżenie czytelnikowi problematyki związanej z rozmieszczeniem i warunkami lokalizacji elektrowni wiatrowych. Praca przedstawia najważniejsze elementy, kluczowe przy lokalizacji turbin wiatrowych na obszarze Polski, ze szczególnym naciskiem na aspekty administracyjno-prawne, ekonomiczne i przyrodnicze, czyli zasoby energii wiatru i ich mierzalność oraz wykorzystanie, gdyż aby pozyskać energię odnawialną generowaną przez wiatr, niezbędne jest spełnienie wielu warunków. Zasoby energii wiatru na terenie Polski Na początku należy przeanalizować zasoby energetyczne wiatru na terenie Polski oraz istniejącą bazę elektrowni wiatrowych. Zasoby wiatru są jedną z podstawowych wielkości, która w dużym stopniu ułatwia, a na pewno znacznie przybliża możliwości oceny warunków lokalizacji elektrowni wiatrowych. Składają się na nie średnioroczne i sezonowe prędkości wiatru. Szczególnie znaczące są tutaj opracowania wyników badań prof. H. Lorenc 51

z IMGW. W ich efekcie powstały mapy wietrzności Polski klasyfikujące zasoby wiatru na strefy przydatności (ryc.1). Ryc. 1 Mapa stref energetycznych wiatru w Polsce (Lorenc H., 1996) Oprócz uśrednionych prędkości wiatru, obliczanych na podstawie wieloletnich obserwacji, również istotne są informacje dotyczące sezonowej zmienności wiatru. Na terenie Polski zmienność sezonowa cechuje się: w okresie letnim prędkości wynoszą średnio około 50% do 70% średnich prędkości rocznych, natomiast w zimie odpowiednio około 150% do 170% (Lorenc H., 1996). Podobne zdanie na temat sezonowości i zmienności warunków wiatrowych w Polsce ma I. Soliński (1999), który uważa, że duża na obszarze naszego kraju istnieje duża zmienność oraz stosunkowo niska średnio roczna prędkości wiatru w porównaniu z doskonałymi warunkami wiatrowymi 52

Struktura przestrzenna elektrowni wiatrowych w Polsce i jej uwarunkowania panującymi w Wielkiej Brytanii, Dani czy Holandii. Warunki polskie są raczej zbliżone do tych panujących np. w Niemczech (Soliński I., 1999). Obecnie wykorzystywane prędkości wiatru, przy których turbina jest w stanie efektywnie pracować, zawierają się między 4 m/s a 20 do 25 m/s, co oznacza, że przy wietrze wiejącym z prędkością spoza tego zakresu turbina jest automatycznie zatrzymywana. Jednak zakres ten ulega nieznacznie zmianom wraz z postępem technicznym. (www.ozee.kape.gov.pl). Z analizy mapy stref energetycznych wiatru, przedstawionej na ryc. 1 wyraźnie wynika, że prawie 60% powierzchni kraju ma warunki korzystne dla rozwoju energetyki wiatrowej. W Polsce średnia roczna prędkość wiatrów waha się od 2,8 do 3,5 m/s. Są jednak obszary gdzie średnie roczne prędkości wiatru przekraczają 4 m/s, a lokalnie potrafią osiągać nawet 6 m/s. Do obszarów tych należą: Pobrzeże Słowińskie i Kaszubskie, Suwalszczyzna, Beskid Śląski i Żywiecki, prawie cała nizinna część Polski, na Mazowszu i w środkowej części Pojezierza Wielkopolskiego dolina Sanu od granic państwa po Sandomierz (Lorenc H., 1996). Rozkład prędkości wiatru w znacznym stopniu zależy od lokalnych warunków topograficznych. Znane są liczne inne mikroregiony kraju o korzystnych bądź doskonałych warunkach wiatrowych. Na terenie Polski posadowione jest ok. 310 turbin o łącznej mocy ok. 490 MW 1. Średnia moc posadowionej turbiny to ok. 1,52 MW. Zestawiając ze sobą mapę stref energetycznych wiatru z mapą przestrzennego rozmieszczenia elektrowni wiatrowych mamy pełen obraz wykorzystania zasobów wiatru w Polsce. Pojedyncze turbiny i małe farmy wiatrowe rozsiane są na terenie całego kraju. 1 Dane mają charakter orientacyjny, zebrane przez autora za pomocą różnych źródeł (stan na XII 2008). Urząd Regulacji Energetyki podał, że w listopadzie wszystkie polskie elektrownie wiatrowe osiągnęły moc 442 MW 53

Natomiast prawie ponad 90% z nich zainstalowana jest na terenach obejmujących strefy o korzystnych warunkach wiatrowych. Turbiny o niewielkich mocach zlokalizowane są głównie w centralnej i południowowschodniej Polsce. Wiele spośród nich umiejscowionych jest w strefach o niekorzystnych lub mało korzystnych warunkach wiatrowych. Jednak największa liczba i moc turbin zlokalizowana jest na Pobrzeżu Słowińskim i Kaszubskim, czyli na tych obszarach, które wymienia w swoim opracowaniu H. Lorenc (1996). Ryc. 2. Farma wiatrowa Kamieńsk, zlokalizowana na zwałowisku zewnętrznym KWB Bełchatów (www.ewk.pl) Aktualnie w kraju pracuje 15 farm wiatrowych z mocami przekraczającymi 5 MW. Aż 12 z nich znajduje się w na omawianym obszarze, dwie kolejne w niedalekim sąsiedztwie i jedna na a południu kraju (Kamieńsk, woj. łódzkie) na zrekultywowanym zwałowisku zewnętrznym kopalni węgla brunatnego w Bełchatowie (ryc. 2). Warunki tam są względnie różne od tych notowanych przez IMGW, ze względu na wysokość względną wierzchowiny, która wynosi 150-170 m (względem sąsiednich miejscowości), 54

Struktura przestrzenna elektrowni wiatrowych w Polsce i jej uwarunkowania całkowita 386 m n.p.m. Przyległe obszary nizinne ze względu na małą klasę szorstkości, pozwalają na duże średnio roczne prędkości wiatru (www.ewk.pl). Ryc. 3. Rozmieszczenie elektrowni i farm wiatrowych na terenie Polski wraz z mocami na tle stref energetycznych wiatru, stan na grudzień 2008 (opracowanie własne) 55 W innych częściach kraju, nawet tam gdzie warunki są zbliżone do tych w Polsce północnej, zlokalizowane są tylko pojedyncze elektrownie lub bark ich całkowicie. Chodzi tu przede wszystkim o tereny Pojezierza Wielkopolskiego, Niziny Mazowieckiej, Pogórza Dynowskiego i Kotliny

Sandomierskiej (ryc. 3) (Lorenc H., 1996). Można to prawdopodobnie wytłumaczyć faktem, że dzisiaj każdy z potencjalnych inwestorów przed przystąpieniem do realizacji projektu przeprowadza własne badania warunków wiatrowych, ponieważ często dane ze stacji są niewiarygodne, ze względu na ich odległość od miejsca inwestycji. Jak już wcześniej wspomniano, na terenie Polski mogą istnieć również inne obszary o sprzyjających warunkach wiatrowych, jednak problem z ich wytypowaniem związany jest bezpośrednio z brakiem szczegółowych danych na temat kierunku i prędkości wiatru oraz możliwej do uzyskania energii elektrycznej. Wymaga to dokładnych pomiarów uwzględniających lokalne warunki topograficzne, a w szczególności osłonięcie terenu wokół rozpatrywanych miejsc oraz rzeźbę i szorstkość terenu 2 (Lorenc H., 1996). Siłownie wiatrowe z centralnej i południowo-wschodniej Polski, są głównie eksperymentalnymi siłowniami wiatrowymi, budowanymi jako jedne z pierwszych w kraju (tab. 1). Budowane były przez drobnych przedsiębiorców lub gminy na potrzeby własne, bez wcześniejszego rozeznania warunków przyrodniczych. Należy również pamiętać, że spora część terenów o korzystnych warunkach wiatrowych jest wyłączona z możliwości ich użytkowania poprzez różnego typu formy ochrony przyrody, zabudowania czy niedostępność terenu (obszary górskie, bagienne czy zwarte kompleksy leśne). Jak szacuje I. Soliński (1999) tylko około 3 tys. km² może być przeznaczone pod siłownie wiatrowe bądź farmy wiatrowe. Budowa elektrowni wiatrowej wymaga dużej, otwartej przestrzeni. Stanowi to poważny problem, szczególnie dla farm wiatrowych, w których muszą być zachowane odpowiednie odległości między samymi wiatrakami i od zabudowań (Bonczar T., 2007). 2 Klasę szorstkości określa się na podstawie tak zwanej długości szorstkości (jest to wysokość nad powierzchnią ziemi [m] gdzie prędkość wiatru teoretycznie powinna wynosić zero) Na klasę szorstkości wpływa rodzaj powierzchni, stopień zabudowania i jej ukształtowanie które mają wpływ na prędkość wiatru. Przeszkody tj. budynki, również ujemnie wpływają na przepływ wiatru. 56

Struktura przestrzenna elektrowni wiatrowych w Polsce i jej uwarunkowania Można szacować, że tylko 30-40% obszaru kraju spełnia kryteria opłacalności wykorzystania energii wiatru tj. 1 000 kw h/m² rok¹ na wysokości 30 m n.p.g. Zakładając, że na 1 km² możliwe jest zainstalowanie farmy wiatrowej o mocy 10-15 MW, szacunkowa wielkość energii elektrycznej w tych elektrowniach wynosi ok. 15 TWh, czyli tylko 10% aktualnego zapotrzebowania w naszym kraju (Bonczar T., 2007; Soliński I., 1999). Za obszary, które spełnią wymogi odpowiedniej klasy szorstkości i zasobów energii wiatrowej, można uznać Pobrzeża jak i całe Pojezierze Pomorskie, choć z pewnością jest wiele innych równie atrakcyjnych obszarów, które w niedługim czasie mogą zostać zagospodarowane pod elektrownie wiatrowe. Takimi obszarami mogą stać się: Pojezierze Wielkopolskie, Mazowsze, Wschodnie Podkarpacie oraz Suwalszczyzna. Tab. 1. Działające w Polsce elektrownie i farmy wiatrowe, stan na grudzień 2008 L.p. Lokalizacja Ilość turbin Moc elektrowni (MW) Rok uruchomienia 1 Barzowice 6 5 2001 2 Bogataka 1 0,85 2006 3 Chwałowice 1 0,3 b.d. 4 Cisowo 9 18 2001 5 Dąbrowa 2 0,2 2001 6 Jagniątkowo 17 30,6 2007 7 Kamieńsk 15 30 2007 8 Karścino 46 69 2008 9 Kisielice 27 40,5 2007 10 Kłonowo 3 0,45 2005 11 Kramsk 5 0,75 2005 12 Kwilicz 1 0,16 1996 13 Lisewo 14 10,8 2006 14 Lisewo I 1 0,15 1991 15 Łosina 24 48 2008 16 Malbork 12 18 2008 17 Mielec 1 0,25 2006 57

L.p. Lokalizacja Ilość turbin Moc elektrowni (MW) Rok uruchomienia 18 Nowogard 1 0,225 1999 19 Ostrowo b.d. 30 2008 20 Pielgrzymka 1 0,15 2006 21 Połczyno 2 1,6 2006 22 Puck 11 22 2006 23 Rembertów 1 0,25 1997 24 Rytro 1 0,16 1994 25 Sieniawa 1 0,6 b.d. 26 Słup 1 0,16 1997 27 Sokoły 4 0,6 2004 28 Sowiniec 1 0,16 2001 29 Starbinino 1 0,25 1997 30 Swarzewo 2 1,2 1997 31 Śniatowo 16 32 2008 32 Tymień 25 50 2006 33 Wiżajny 6 1,8 2001 34 Wrocki 1 0,16 1995 35 Wróblik 2 0,32 2000 36 Zagorzyce 5 0,75 2004 37 Zagórze 15 30 2003 38 Zajączkowo/ 24 48 2008 39 Widzino Zawoja 1 0,16 1995 40 Zwarcienko 2 0,32 2001 41 Razem 309 493,9 - Źródło: opracowanie własne Model administracyjno-prawny Szybki rozwój energetyki wiatrowej jest niemożliwy bez wsparcia państwa. W Polsce umożliwiła to transformacja ustrojowa oraz przejście z gospodarki planowej do wolnorynkowej. Trwające od początku lat 90. przemiany umożliwiły napływ kapitału i technologii z krajów zachodnich. Zmieniło się również podejście wielu instytucji państwowych do OZE. Pierwszym aktem prawnym, który wymógł na Polsce zmianę jej polityki ekologicznej i energetycznej, był protokół z Kioto z 1997 r., który 58

Struktura przestrzenna elektrowni wiatrowych w Polsce i jej uwarunkowania zobowiązywał do redukcji gazów cieplarnianych. Kolejny etapem były rozmowy akcesyjne i zobowiązanie do przestrzegania dyrektywy Unii Europejskiej (2001/77/EC), mówiącej o stopniowym zwiększaniu udziału niekonwencjonalnych źródeł energii elektrycznej i cieplnej (Bonczar T., 2007). Po roku 2004 Polska musiała podporządkować się wszystkim dyrektywom unijnym wydanym przez Parlament Europejski, uczestnicząc też w tworzeniu i negocjowaniu nowych aktów prawnych. Na uwagę zasługuje, często ostatnio dyskutowany, pakiet klimatycznoenergetyczny, który został przyjęty w grudniu 2008 r. Założenia tego protokołu są bardziej restrykcyjne niż protokołu z Kioto. W skrócie określa się go mianem "3x20%", gdyż ma na celu: po pierwsze ograniczenie do roku 2020 emisji CO 2 o 20% w stosunku do roku 2000, zmniejszenie zużycia energii o 20% oraz wzrost udziału energii ze źródeł odnawialnych w całej UE z obecnych 8,5% do 20 % (www.ure.gov.pl). Najważniejsze zobowiązania międzynarodowe Polski wpływające na rozwój energetyki wiatrowej: Traktat Akcesyjny o przystąpieniu do UE, Dyrektywa 2001/77/EC w sprawie promocji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych na wewnętrznym rynku energii elektrycznej, Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zmian Klimatu, Protokół z Kioto (handel emisjami), Dyrektywa 2001/80/WE w sprawie ograniczenia niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania, Dyrektywa 2001/81/WE w sprawie krajowych pułapów emisji dla niektórych zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego (www.elektrownie-wiatrowe.pl). 59

Założenia pakietu klimatyczno-energetycznego są bardzo ambitne i kosztowne, szczególnie dla takich krajów jak Polska. Wymuszają na nich wiele zmian i inwestycji. Oczywiście wszelkiego typu ustawy i protokoły prawa międzynarodowego nie są jedynymi dokumentami, które stanowią w Polsce o proekologicznych źródłach energii. W naszym krajowym prawodawstwie pojawił się również szereg ustaw i dokumentów sankcjonujących i wspomagających rozwój tej gałęzi energetyki. Już w ustawie Prawo Energetyczne z 10 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 54 poz. 348), znalazły się zapisy o możliwości wprowadzenia nakazu zakupu przez zakłady energetyczne energii pochodzącej z OZE (Kiedrowski B., 2007). Możliwość tę wykorzystano już 3 lata później, wprowadzając z dniem z 15 grudnia 2000 r. rozporządzenie Ministra Gospodarki (Dz.U. 2000 nr 122 poz. 1336), mówiące o obowiązku zakupu energii elektrycznej ze źródeł niekonwencjonalnych i odnawialnych oraz wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła. W skrócie nakłada ono na przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się obrotem energią elektryczną obowiązek zakupu energii ze źródeł niekonwencjonalnych i odnawialnych. Obowiązek ten uznaje się za spełniony, jeżeli udział ilości energii elektrycznej wytworzonej w źródłach niekonwencjonalnych i odnawialnych w wykonanej całkowitej rocznej sprzedaży energii elektrycznej przez dane przedsiębiorstwo energetyczne wynosi nie mniej niż 6% dla roku 2009 (ryc. 4). 60

Struktura przestrzenna elektrowni wiatrowych w Polsce i jej uwarunkowania Ryc. 4 Minimalny udział ilości energii elektrycznej wytworzonej w OZE w wykonanej całkowitej rocznej sprzedaży energii elektrycznej rzez dane przedsiębiorstwo energetyczne (opracowanie własne) Szczególne miejsce w ustawie tej zajmuje energetyka wiatrowa, jako jedno z podstawowych i najbardziej efektywnych źródeł, z którego można uzyskiwać OZE. Jak podaje program elektroenergetyki z marca 2006 r. Wytwarzanie energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych (OZE) jest jednym ze sposobów ograniczenia negatywnego oddziaływania energetyki na środowisko. Aby wytworzona energia z tych źródeł osiągnęła udział 7,5 % w krajowym zużyciu energii elektrycznej brutto w 2010 r., wobec 2,6 % uzyskanego w 2005 r., konieczny jest znaczny wzrost mocy wytwórczej OZE. Dla zapewnienia takiego wzrostu niezbędne jest funkcjonowanie w długim horyzoncie czasowym stabilnego mechanizmu wsparcia, wprowadzonego w 2005 r. w postaci,,zielonych certyfikatów. Zielone certyfikaty nakładają na przedsiębiorstwa energetyczne obowiązek zakupu określonej ilości energii odnawialnej. Istnieje również wiele innych ustaw i rozporządzeń, które bezpośrednio bądź pośrednio regulują proces powstawania nowych elektrowni wiatrowych. Choć mogłoby się wydawać, że przedstawione powyżej tylko wybrane rozwiązania administracyjno- prawne dają spore możliwości i przywileje dla potencjalnych inwestorów, to w rzeczywistości lokalizacja 61

nowych turbin wiatrowych, a w szczególności farm wiatrowych, napotyka nadal na duże trudności, zarówno ze strony państwa, samorządów lokalnych jak i społeczności lokalnej. Ekonomia czyli opłacalność wykorzystania energii wiatru Opłacalność wykorzystania energii wiatru jest jednym z najważniejszych czynników decydujących o skali zainteresowania budową i eksploatacją elektrowni wiatrowych (Soliński I., 1999). Rozwój technologii w ciągu ostatnich 20 lat spowodował redukcje kosztów związanych z budową i eksploatacją turbin wiatrowych. Malejące koszty produkcji turbin wiatrowych przekładają się bezpośrednio na ceny wytwarzanej energii elektrycznej. Farmy wiatrowe o coraz większych mocach stają się realną konkurencją dla konwencjonalnych źródeł energii. Coraz częściej oprócz ekologicznych zalet energii wiatrowej, mówi się o jej zaletach ekonomicznych. Nadal jednak opłacalność budowy i lokalizacji elektrowni wiatrowych ściśle się wiąże z uregulowaniami prawnoadministracyjnymi. Koszty produkcji energii elektrycznej z różnych źródeł są silnie uzależnione zarówno od ram instytucjonalnych i prawnych oraz ekonomicznych w danym państwie. Na cenę energii wpływa się także poprzez wspieranie określonych technologii. Dla przykładu w Niemczech do wydobycia węgla rząd dopłaca rocznie ok. 4,5 miliardów euro (dane z 2002 r.). W Polsce szacuje się, że koszt podtrzymywania nierentownych kopalń od 1990 roku wyniósł 50 miliardów złotych (www.elektrownie-wiatrowe.pl). Rozwój tego sektora energetyki w rejonach nawet najbardziej dla niego korzystnych nie ma szans powodzenia bez odpowiedniego dofinansowania ze strony państwa. Nadal jednak jednym z najważniejszych czynników, który w znaczącym stopniu decyduje o konkurencyjności energii wiatrowej, jest średnio roczna prędkość wiatru dla danej lokalizacji. Przy prędkościach wiatru 62

Struktura przestrzenna elektrowni wiatrowych w Polsce i jej uwarunkowania powyżej 6 m/s, cena energii wiatrowej spada do poziomu cen energii wytwarzanej w elektrowniach cieplnych. Omawiane już obszary północnej Polski o takich właśnie średniorocznych prędkościach wiatrów mogą liczyć na jeszcze dynamiczniejszy rozwój, gdy powstaną odpowiednie systemy wspomagania finansowego, ulg podatkowych, przystępnych warunków do zakupu gruntów, czy też odpowiednich uregulowań w planowaniu przestrzennym w szczególności w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Tu największą rolę odgrywają samorządy lokalne, które mogą potencjalnego inwestora zachęcić (Bonczar T., 2005). Jak widać na przykładzie wielu gmin w województwach zachodniopomorskim i pomorskim ta współpraca funkcjonuje w miarę dobrze. Istnieją gminy potrafiące zachęcić do inwestowania na swoim terenie nawet kilku przedsiębiorców. Często jest to kluczowy powód wyboru potencjalnego miejsca lokalizacji i wpływa on na strukturę przestrzenną na poziomie danego regionu. Bywa również, że gminy boją się podejmować decyzje o lokalizowaniu na swoim obszarze farm wiatrowych, przede wszystkim ze względu na opór miejscowej ludności, nawet jeśli takie inwestycje mogą nieść ze sobą pozytywne skutki dla gminy. W myśl zasady NIMBY 3, brak poparcia społeczności lokalnej, stanowi poważny problem. Istnieje powszechne przekonanie, że turbiny wiatrowe wpływają negatywnie na zlokalizowane w ich sąsiedztwie zabudowania i ludzi, są one szczególnie związane z hałasem oraz utartą walorów turystycznych czy krajobrazowych. W rzeczywistości jednak jak wskazuje wiele badań i analiz, nie niosą one ze sobą tak dużego zagrożenia jakby mogło się wydawać(bonczar T., 2007). Brak jest odpowiednich przepisów prawa, które mogłoby regulować 3 z ang. Not In My Back Yard = nie na moim podwórku-potoczne określenie postawy osób, które wyrażają swój sprzeciw wobec pewnych inwestycji w swoim najbliższym sąsiedztwie, choć nie zaprzeczają, że są one potrzebne w ogóle. Są więc za ich powstaniem, ale w zupełnie innym miejscu, z dala od ich domostw. 63

te kwestie. W przepisach nie sprecyzowano na przykład minimalnej odległości turbin wiatrowych od siedzib ludzkich czy obszarów chronionych. To z pewnością utrudnia władzom lokalnym sprawne planowanie przestrzenne, odstraszając tym samym potencjalnych inwestorów, którzy mogliby na tym terenie inwestować. Jeśli w perspektywie lat dokonane zostaną w tej kwestii zmiany, to ułatwi to lokowanie nowych elektrowni wiatrowych. Podsumowanie Omówione powyżej trzy główne czynniki wpływające na lokalizacje, a co za tym idzie i strukturę przestrzenną elektrowni wiatrowych w Polsce, pokazują jak złożonym procesem jest lokalizacja tego typu elektrowni. Jak widać poza czynnikami przyrodniczymi, rozwój energetyki wiatrowej zależy w dużym stopniu od stosowanego modelu prawno-gospodarczego. Jest wiele krajów, które posiadają o wiele większe zasoby energii wiatrowej, np. Dania lub Wielka Brytania, ale mimo tego faktu potencjał naszego kraju jest dość znaczący, zwłaszcza w niektórych regionach. Wykorzystanie tych zasobów, nabiera coraz większej dynamiki i rozmiarów, czego dowodzi fakt, że w ciągu ostatniego roku (2008) potencjał farm wiatrowych wzrósł z 288 MW do ok. 490 MW. Struktura przestrzenna elektrowni jest nierównomierna: nadal istnieją obszary nie wykorzystane oraz takie, które eksploatowane są na tym polu już dość intensywnie. Zachodzi coraz większa korelacja między obszarami o korzystnych warunkach meteorologicznych i lokalizacją istniejących turbin wiatrowych. Większość farm wiatrowych zlokalizowana jest w północnej części kraju, jednak dalsza perspektywa rozwoju technologii i zmian prawnych, umożliwi być może zagospodarowywanie nowych obszarów, o trochę mniej korzystnych warunkach, lecz odpowiednim zapleczu technicznym. W dłuższej perspektywie mogą więc pojawić się problemy z odbiorem energii z elektrowni wiatrowych na Pomorzu i na Suwalszczyźnie. Wielkość mocy, która może być 64

Struktura przestrzenna elektrowni wiatrowych w Polsce i jej uwarunkowania przyłączana w farmach wiatrowych bez kosztownych modernizacji sieci szacuje się na 2500 MW (Lubośny Z., 2006). Element, który obecnie w dużej mierze wpływa na lokalizację wiatraków to warunki wiatrowe, ale z biegiem czasu mogą one stracić na zaznaczeniu. Wraz z rozwojem nowych technologii, ważniejszym aspektem będą uregulowania prawno-ekonomiczne, które mogą wpłynąć na obniżenie kosztów eksploatacji i wzrost opłacalność, nawet w rejonach mniej atrakcyjnych pod względem zasobów energetycznych wiatru. Najlepszym przykładem jest farma wiatrowa Kamieńsk, zainstalowana na terenach o mniej sprzyjających warunkach wiatrowych, lecz dobrej infrastrukturze w okolicach elektrowni Bełchatów. Przestrzenne rozmieszczenie elektrowni wiatrowych jest zatem warunkowane nie tylko warunkami jakie stwarza środowisko przyrodnicze, ale również polityką państwa i samorządów lokalnych, które poprzez swoją inicjatywę rozwijania energetyki wiatrowej dążą do zwiększania OZE i tym samym wypełniania kolejnych traktatów, dyrektyw i zobowiązań państwowych. 65

Spis literatury Boczar T., 2005, Eol w służbie energetyki, Oficyna Wydawnicza Politechniki Opolskiej, Opole. Boczar T., 2007, Energetyka wiatrowa : aktualne możliwości wykorzystania, Wydawnictwo Pomiary Automatyka Kontrola, Warszawa. Kiedrowski B., 2007, Alternatywne źródła energii, Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Końskowola. Lorenc H., 1996, Struktura i zasoby energetyczne wiatru w Polsce, IMiGW, Warszawa. Lubośny Z., 2006, Elektrownie wiatrowe w systemie elektroenergetycznym, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 15 grudnia 2000 r. w sprawie obowiązku zakupu energii elektrycznej ze źródeł niekonwencjonalnych i odnawialnych oraz wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła, a także ciepła ze źródeł niekonwencjonalnych i odnawialnych oraz zakresu tego obowiązku (Dz.U. 2000 nr 122 poz. 1336 z póź. zm.). Soliński I., 1999, Energetyczne i ekonomiczne aspekty wykorzystania energii wiatrowej, Wydaw. IGSMiE PAN, Kraków. Solińska M., Soliński I., 2003, Efektywność ekonomiczna proekologiczych inwestycji rozwojowych w energetyce odnawialnej, Uczelniane Wydawnictwa Naukowo- Dydaktyczne, Kraków. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz.U. 1997 nr 54 poz. 348 z póź. zm.). Wolańczyk F., 2009, Elektrownie wiatrowe, Wydawnictwo i Handel Książkami KaBe, Krosno. Strona internetowa: www.elektrownie-wiatrowe.pl (dostęp 06.03.2010) Strona internetowa: www.ewk.pl (dostęp 03.02.2010) Strona internetowa: www.ure.gov.pl (dostęp 09.03.2010) Jakiel M., 2011, Struktura przestrzenna elektrowni wiatrowych w Polsce i jej uwarunkowania [w:] E. Wylandowska, J. Kruszewski (red.), Panta Rhei wszystko płynie. Materiały XXXIV Zjazdu Studenckich Kół Naukowych Geografów, SKNG UG, Instytut Geografii UG, Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, s. 50-66, ISBN 978-83-7326-871-5 66