Techniki radzenia sobie ze stresem mgr Katarzyna Kulwicka-Durmowicz
Plan wykładu Część pierwsza: Stres koncepcje stresu objawy stresu przyczyny stresu Część druga: Sposoby radzenia sobie ze stresem
Koncepcje stresu Stres jako reakcja fizjologiczna reakcja organizmu na stresory - zewnętrzne bodźce wywołujące stres (Hans Selye) Stres jako bodziec zmiana w otoczeniu wywołuje napięcie emocjonalne i utrudnia normalne reagowanie (Irving Janis) Stres jako proces (transakcja) relacja między jednostką a otoczeniem oceniana jako obciążająca i przekraczająca możliwości poradzenia sobie (Richard Lazarus & Susan Folkman)
Objawy stresu Objawy emocjonalne lęk, niepokój, chwiejność emocjonalna, gniew, zmęczenie, drażliwość, nieufność, pesymizm, spadek samooceny Objawy poznawcze (intelektualne) natłok myśli, słabsza pamięć, problemy z koncentracją, spowolnienie reakcji, częstsze pomyłki, mniejsza efektywność pracy umysłowej Objawy behawioralne (w zachowaniu) konfliktowość, płaczliwość, nerwowość ruchów, przyspieszona mowa, objadanie się, nadużywanie tytoniu, nadużywanie alkoholu i innych środków uspokajających Objawy fizyczne napięcie i bóle mięśni, ból głowy, ból brzucha, ból w okolicy serca, suchość w ustach, bladość skóry, potliwość, drżenie dłoni, podwyższone tętno, problemy z oddychaniem, brak apetytu, problemy ze snem, nadwrażliwość na bodźce
Przyczyny stresu Wzorek, 2008 pielęgniarki z oddziałów intensywnej terapii, neurologii i POZ nerwowa atmosfera zła organizacja pracy reanimacja i śmierć pacjenta (dot. oddziałów intensywnej terapii) Ciesielska i in., 2013 pielęgniarki z oddziałów intensywnej terapii i anestezjologii odpowiedzialność za życie drugiego człowieka niskie pobory presja czasu Dębska i in., 2014 pielęgniarki z oddziałów internistycznych, intensywnej terapii, chirurgii oraz POZ presja czasu odpowiedzialność konflikty długotrwałe obciążenie
Konsekwencje przewlekłego stresu - spadek odporności - osłabienie układu immunologicznego - łatwiejsza zapadalność na choroby - nasilenie objawów chorób autoimmunologicznych - nadciśnienie tętnicze - zwiększone ryzyko choroby wieńcowej i zawału serca - zwiększona zapadalność na choroby układu kostno-stawowego - zaburzenia snu - zaburzenia lękowe (nerwicowe) - zaburzenia nastroju (depresja) - wypalenie zawodowe (Ogińska-Bulik, 2010)
Style radzenia sobie ze stresem Carver, Scheier & Weintraub Aktywne radzenie sobie Akceptacja Planowanie Unikanie konkurencyjnych działań Pozytywne przewartościowanie i rozwój Powstrzymywanie się od działania Odwracanie uwagi Koncentracja na emocjach i ich wyładowanie Poszukiwanie instrumentalnego wsparcia społecznego Poszukiwanie emocjonalne wsparcia społecznego Zwrot ku religii Poczucie humoru Zaprzeczanie Zaprzestanie działań Zażywanie alkoholu lub innych środków psychoaktywnych
Radzenie sobie ze stresem Strategie radzenia sobie wg Lazarusa i Folkman: skoncentrowane na problemie (instrumentalne, zadaniowe) poprawa niekorzystnej sytuacji między wymaganiami a możliwościami skoncentrowanie na emocjach (samoregulacja emocji) obniżenie przykrego napięcia i łagodzenie negatywnych stanów emocjonalnych Sposoby radzenia sobie wg Lazarusa: poszukiwanie informacji (np. o chorobie) bezpośrednie działanie (np. udanie się do lekarza) powstrzymanie się od działania (np. rzucenie palenia) metody intrapsychiczne regulowanie emocji (mechanizmy obronne)
Techniki radzenia sobie ze stresem Ćwiczenia fizyczne Trening Schultza Skupianie na poszczególnych częściach ciała i wywoływanie w nich uczucia ciężaru i ciepła Trening Jacobsona Naprężanie i rozluźnianie poszczególnych partii mięśni Wizualizacja Metoda 3-6-9
Polecana literatura Ciesielska, M., Jelonek, A., Łysiak, N., Nalazek, A., Cieślicka, M., Zukow, W. (2014). Sposoby radzenia sobie ze stresem wśród pielęgniarek intensywnej terapii i anestezjologii. Journal of Health Sciences, 3(5). Dębska, G., Pasek, M., Wilczek-Rużyczka, E. (2013). Ociążenie psychiczne i wypalenie zawodowe u pielęgniarek pracujących w różnych specjalnościach zawodowych. Hygeia Public Health, 49(11), 113-119. Heszen, I. (2013). Psychologia stresu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Terelak, J. (2005). Psychologia stresu. Warszawa: Wydawnictwo Branta. Wzorek, A. (2008). Porównanie przyczyn stresu u pielęgniarek pracujących na oddziałach o różnej specyfice. Studia Medyczne, 2008(11), 33-37.