ESTYMACJA CIŒNIEÑ POROWYCH NA PODSTAWIE WOLUMENU PRÊDKOŒCI SEJSMICZNYCH



Podobne dokumenty
Fig 5 Spectrograms of the original signal (top) extracted shaft-related GAD components (middle) and

Zastosowanie metody MASW do wyznaczania profilu prędkościowego warstw przypowierzchniowych

Jerzy Stopa*, Stanis³aw Rychlicki*, Pawe³ Wojnarowski* ZASTOSOWANIE ODWIERTÓW MULTILATERALNYCH NA Z O ACH ROPY NAFTOWEJ W PÓ NEJ FAZIE EKSPLOATACJI

Formularz recenzji magazynu. Journal of Corporate Responsibility and Leadership Review Form

Mo liwoœci rozwoju podziemnych magazynów gazu w Polsce

ukasz Habera*, Antoni Frodyma* ZABIEG PERFORACJI OTWORU WIERTNICZEGO JAKO CZYNNIK ODDZIA UJ CY NA WIELKOή SKIN-EFEKTU

Wykaz linii kolejowych, które są wyposażone w urządzenia systemu ETCS

Wykaz linii kolejowych, które są wyposażone w urzadzenia systemu ETCS

Tomasz Œliwa*, Andrzej Gonet*, Grzegorz Skowroñski** NAJWIÊKSZA W POLSCE INSTALACJA GRZEWCZO-CH ODNICZA BAZUJ CA NA OTWOROWYCH WYMIENNIKACH CIEP A

EXAMPLES OF CABRI GEOMETRE II APPLICATION IN GEOMETRIC SCIENTIFIC RESEARCH

Zarządzanie sieciami telekomunikacyjnymi

S³awomir Wysocki*, Danuta Bielewicz*, Marta Wysocka*

POLITECHNIKA WARSZAWSKA. Wydział Zarządzania ROZPRAWA DOKTORSKA. mgr Marcin Chrząścik

GOSPODARKA SUROWCAMI MINERALNYMI. Tom Zeszyt 2. DOI /gospo STANIS AW DUBIEL*, BARBARA ULIASZ-MISIAK**

EGARA Adam Małyszko FORS. POLAND - KRAKÓW r

Fig _31 Przyk ad dyskretnego modelu litologicznego

Has the heat wave frequency or intensity changed in Poland since 1950?

Zakopane, plan miasta: Skala ok. 1: = City map (Polish Edition)

Akademia Morska w Szczecinie. Wydział Mechaniczny

Prognozowanie ciśnień porowych w ośrodku geologicznym z wykorzystaniem modułu Seismic Pore Pressure Modeling firmy WesternGeco

WPŁYW TEMPERATURY W POMIESZCZENIACH POMOCNICZYCH NA BILANS CIEPŁA W BUDYNKACH DLA BYDŁA

Knovel Math: Jakość produktu

MIL SUP 21/15 (ENR 5) Obowiązuje od / Effective from 08 JUN 2015 Obowiązuje do / Effective to 19 JUN 2015

WYKORZYSTANIE MODELI AUTOREGRESJI DO PROGNOZOWANIA SZEREGU CZASOWEGO ZWIĄZANEGO ZE SPRZEDAŻĄ ASORTYMENTU HUTNICZEGO

SG-MICRO... SPRĘŻYNY GAZOWE P.103

NAFTA-GAZ, ROK LXXIV, Nr 10 / 2018

Odpowietrznik / Vent Charakterystyka pracy / Performance characteristic: Wykres ciœnienia wyjœciowego p2 w funkcji ciœnienia steruj¹cego p4 Diagram -

Instrukcja obsługi User s manual

Ścieżka rozwoju polskiej gospodarki w latach gospodarki w latach W tym celu wykorzystana zostanie metoda diagramowa,

W³adys³aw Duliñski*, Czes³awa Ewa Ropa*


MIÊDZYNARODOWY STANDARD REWIZJI FINANSOWEJ 520 PROCEDURY ANALITYCZNE SPIS TREŒCI

5.3. Analiza maskowania przez kompaktory IED-MISR oraz IET-MISR wybranych uszkodzeń sieci połączeń Podsumowanie rozdziału

ZASTOSOWANIE RÓWNANIA BOUSSINESQUE A DO OKREŚLANIA NAPRĘŻEŃ W GLEBIE WYWOŁANYCH ODDZIAŁYWANIEM ZESTAWÓW MASZYN

Extraclass. Football Men. Season 2009/10 - Autumn round

Nazwa projektu: Kreatywni i innowacyjni uczniowie konkurencyjni na rynku pracy

Installation of EuroCert software for qualified electronic signature

Struktury proponowane dla unikalnych rozwiązań architektonicznych.

Country fact sheet. Noise in Europe overview of policy-related data. Poland

Conception of reuse of the waste from onshore and offshore in the aspect of

SYSTEM INFORMACJI GEOGRAFICZNEJ JAKO NIEZBÊDNY ELEMENT POWSZECHNEJ TAKSACJI NIERUCHOMOŒCI**

CHARAKTERYSTYKA I ZASTOSOWANIA ALGORYTMÓW OPTYMALIZACJI ROZMYTEJ. E. ZIÓŁKOWSKI 1 Wydział Odlewnictwa AGH, ul. Reymonta 23, Kraków

Przydatność metody georadarowej w rozwiązywaniu zagadnień geologiczno inżynierskich w górnictwie odkrywkowym

PRZYKŁAD ZASTOSOWANIA DOKŁADNEGO NIEPARAMETRYCZNEGO PRZEDZIAŁU UFNOŚCI DLA VaR. Wojciech Zieliński

METODYKA WYBRANYCH PROCEDUR PRZETWARZANIA DANYCH SEJSMICZNYCH Z OBSZARU SIGMOIDY PRZEMYSKIEJ

ERASMUS + : Trail of extinct and active volcanoes, earthquakes through Europe. SURVEY TO STUDENTS.

METODYKA POSZUKIWAŃ ZLÓŻ ROPY NAFTOWEJ I GAZU ZIEMNEGO

Doœwiadczenia zwi¹zane z energetycznym wykorzystaniem biogazu ze sk³adowisk odpadów komunalnych

PETREL 2007 IMPORT DANYCH

AKADEMIA GÓRNICZO - HUTNICZA im. Stanisława Staszica w KRAKOWIE

ANALiZA WPŁYWU PARAMETRÓW SAMOLOTU NA POZiOM HAŁASU MiERZONEGO WEDŁUG PRZEPiSÓW FAR 36 APPENDiX G

Machine Learning for Data Science (CS4786) Lecture 11. Spectral Embedding + Clustering

KORŇANSKÝ ROPNÝ PRAMEN UNIKATOWE GEOSTANOWISKO PÓŁNOCNEJ SŁOWACJI KORŇANSKÝ ROPNÝ PRAMEN UNIQUE GEOSITE OF NORTHERN SLOVAKIA

Stanis³aw Dubiel*, Jan Ziaja*

MODELOWANIE POŁĄCZEŃ TYPU SWORZEŃ OTWÓR ZA POMOCĄ MES BEZ UŻYCIA ANALIZY KONTAKTOWEJ

y = The Chain Rule Show all work. No calculator unless otherwise stated. If asked to Explain your answer, write in complete sentences.

SPITSBERGEN HORNSUND

PRACA DYPLOMOWA Magisterska

RADIO DISTURBANCE Zakłócenia radioelektryczne

Wstępne wyniki badania właściwości tłumiących utworów fliszu karpackiego metodą refrakcji sejsmicznej

PROJEKT SIECI BEZPRZEWODOWEJ WYKORZYSTYWANEJ DO CELÓW PLANOWANIA AUTOSTRADY

OCENA PRACY I ZASIÊGU ODDZIA YWANIA DU EGO UJÊCIA WÓD PODZIEMNYCH PO 40 LATACH U YTKOWANIA

Modelowanie przep³ywu tworzyw w procesie wyt³aczania dwuœlimakowego przeciwbie nego

Warsztaty Ocena wiarygodności badania z randomizacją

Publikowanie w czasopismach z tzw. "listy filadelfijskiej" i korzystanie z finansowania zewnętrznego - wyzwania i możliwości rozwoju młodego naukowca

Micha³ Myœliwiec*, Kazimierz Madej*, Iwona Byœ* Gdañsk Koszalin Olsztyn. Szczecin. Poznañ PILZNO

Zmiany techniczne wprowadzone w wersji Comarch ERP Altum

TECHNIKI MONITOROWANIA I OBNIŻANIA SIĘ GRUNTU ZWIĄZANYCH Z Z ŁUPKÓW

STAŁE TRASY LOTNICTWA WOJSKOWEGO (MRT) MILITARY ROUTES (MRT)


BAZA DANYCH ORAZ SZCZEGÓŁOWY 3D MODEL GEOLOGICZNY DLA PODZIEMNEJ SEKWESTRACJI CO 2 REJONU BEŁCHATOWA NA PRZYKŁADZIE STRUKTURY BUDZISZEWIC - ZAOSIA

Przewody do linii napowietrznych Przewody z drutów okrągłych skręconych współosiowo

ZASTOSOWANIE ANALOGII BIOLOGICZNEJ DO

Zadanie A. 1. Interpretacja strukturalna utworów miocenu i jego podłoża

MaPlan Sp. z O.O. Click here if your download doesn"t start automatically

WPŁYW AKTUALIZACJI NIEKTÓRYCH WSKAŹNIKÓW EKSPLOATACYJNO-EKONOMICZNYCH NA KOSZTY EKSPLOATACJI CIĄGNIKÓW ROLNICZYCH NOWEJ GENERACJI

Kierunek: Geofizyka Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne. Wykład Ćwiczenia

ABOUT NEW EASTERN EUROPE BESTmQUARTERLYmJOURNAL


European Crime Prevention Award (ECPA) Annex I - new version 2014

WP YW STRUKTURY U YTKÓW ROLNYCH NA WYNIKI EKONOMICZNE GOSPODARSTW ZAJMUJ CYCH SIÊ HODOWL OWIEC. Tomasz Rokicki

RADIO DISTURBANCE Zakłócenia radioelektryczne

Krytyczne czynniki sukcesu w zarządzaniu projektami

ARNOLD. EDUKACJA KULTURYSTY (POLSKA WERSJA JEZYKOWA) BY DOUGLAS KENT HALL

Teoretyczne podstawy zmian amplitud z offsetem Metody interpretacji złożowej bazujące na zmianach amplitudy z offsetem

Andrzej Janocha*, Teresa Steliga*, Dariusz Bêben* ANALIZA BADAÑ NIEKTÓRYCH W AŒCIWOŒCI ROPY NAFTOWEJ ZE Z O A LMG

BADANIA WYTRZYMA OŒCI NA ŒCISKANIE PRÓBEK Z TWORZYWA ABS DRUKOWANYCH W TECHNOLOGII FDM

WYNIKI BADAÑ HYDROGEOLOGICZNYCH

Wykorzystanie ubocznych produktów spalania do utylizacji wód kopalnianych

Wstępne wyniki badania właściwości tłumiących utworów fliszu karpackiego metodą refrakcji sejsmicznej

PODZIAŁ SEKTOROWY OBSZARU KONTROLOWANEGO ACC W FIR WARSZAWA SECTORS OF ACC CONTROLLED AREA WITHIN WARSZAWA FIR

The Overview of Civilian Applications of Airborne SAR Systems

Total proved ("1P") reserves increased by 56% to 196 million barrels

BADANIA ARCHEOLOGICZNE W WESÓŁKACH, POW. KALISZ, W 1963 ROKU

Kierunek studiów. Opiekun projektu. dr hab. inż. Janusz Madej, prof. AGH. 1. Geofizyka. 2. Geofizyka. prof. AGH. 3. Geofizyka. prof. AGH. 4.

DETEKCJA FAL UDERZENIOWYCH W UKŁADACH ŁOPATKOWYCH CZĘŚCI NISKOPRĘŻNYCH TURBIN PAROWYCH

ZASTOSOWANIE KRIGINGU ZWYCZAJNEGO DLA OSZACOWANIA ZAWARTOŚCI POPIOŁU I SIARKI W WĘGLU W ZALEŻNOŚCI OD GĘSTOŚCI I ROZMIARU ZIARNA

OBRÓBKA CIEPLNA SILUMINU AK132

Weronika Mysliwiec, klasa 8W, rok szkolny 2018/2019

ROZPRAWA DOKTORSKA. Model obliczeniowy ogrzewań mikroprzewodowych

Transkrypt:

95 GEOLOGIA 2009 Tom 35 Zeszyt 4/1 95 107 ESTYMACJA CIŒNIEÑ POROWYCH NA PODSTAWIE WOLUMENU PRÊDKOŒCI SEJSMICZNYCH Estimation of pore pressures based on the volume of seismic velocities Wojciech GÓRECKI 1 & Tomasz MARECIK 2 1 Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydzia³ Geologii, Geofizyki i Ochrony Œrodowiska, Katedra Surowców Energetycznych; al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków; e-mail: wgorecki@agh.edu.pl 2 Geofizyka Kraków Sp. z o.o.; ul. ukaszewicza 3, 31-429 Kraków; e-mail: marecik@op.pl Treœæ: W artykule przedstawiono metodykê obliczenia ciœnieñ porowych wykorzystuj¹c¹ profil prêdkoœci sejsmicznych z migracyjnych analiz w wersji przed sk³adaniem. Obszar badañ znajduje siê we wschodniej czêœci polskich Karpat pomiêdzy Rzeszowem a Przemyœlem, w s¹siedztwie otworów R¹czyna, Jod³ówka oraz Drohobyczka. Przedstawiono przekrój prêdkoœci z migracyjnych analiz dla profilu 17-2-91K. Do obliczenia rozk³adu ciœnieñ w oœrodku geologicznym zosta³a zastosowana metoda Eatona. Na potrzeby przyjêtej metodyki obliczone zosta³y trendy prêdkoœci w funkcji kompakcji w utworach o zaileniu powy ej 65% wystêpuj¹cych w warunkach ciœnienia normalnego. Opisany zosta³ sposób obliczenia przestrzennego modelu prêdkoœci propagacji fali sejsmicznej na podstawie danych 1D i 2D. Przedstawiono finalny rozk³ad ciœnieñ porowych na profilu sejsmicznym 17-4-91K znajduj¹cym siê na wschód od Rzeszowa. S³owa kluczowe: ciœnienie porowe, anomalnie wysokie ciœnienia, metoda Eatona, przestrzenny model prêdkoœci Abstract: The paper presents the methodology of computing the pore pressures with the use of the seismic velocity profile from migration analyses in the pre-stack version. The area of interest is localized in eastern part of Polish Carpathians between Rzeszów and Przemyœli in the vicinity of R¹czyna, Jod³ówka nad Drohobyczka wells. The migration velocity crossection were included for 17-2-91K seismic profile. The Eaton method was applied to calculate the pressure distribution in the geologic medium. According to Eaton s methodology the velocity compaction trend for normal condition were computed in clay intervals (clay volume more than 65%). The way of calculating the spatial model of seismic-wave propagation velocity based on 1D and 2D data was described. Final distribution of the pore pressures along the seismic section 17-4-91K located east of Rzeszów was presented. Key words: pore pressure, abnormally high pressures, Eaton method, spatial model of velocity

96 W. Górecki & T. Marecik WSTÊP Wiedza na temat rozk³adu ciœnieñ górotworu jest bardzo przydatna w trakcie projektowania otworów naftowych. Informacje takie umo liwiaj¹ optymalny dobór gêstoœci p³uczki na poszczególnych etapach prowadzenia robót wiertniczych, zapewniaj¹c zminimalizowanie kosztów czy te unikniêcie strat zwi¹zanych z przestojami. Odpowiednio dobrana gêstoœæ p³uczki powinna zrównowa yæ ciœnienie górotworu, zapobiegaj¹c erupcji p³ynów z³o owych, jednoczeœnie nie powinna doprowadzaæ do spêkania górotworu i ucieczki p³uczki. Prace nad metodami predykcji ciœnieñ porowych trwaj¹ od koñca lat 60. minionego wieku. Na pocz¹tku badania prowadzone by³y w obrêbie poszczególnych otworów (1D). Obecnie in ynierowie koncentruj¹ swoje wysi³ki na danych sejsmiki 3D, wykorzystuj¹c owoce zaawansowanych technik przetwarzania, m.in.: migracyjn¹ analizê prêdkoœci, inwersjê sejsmiczn¹, analizy AVO, a ostatnio coraz czêœciej sejsmikê fali przemiennej PP-PS i analizy anizotropii oœrodka geologicznego w kontekœcie wykrywania stref anomalnych ciœnieñ porowych. Po³¹czenie wiedzy z wielu p³aszczyzn, zarówno in ynierii z³o owej, geofizyki otworowej, sejsmiki, geologii, jak i petrofizyki, pozwala rozpatrywaæ zagadnienia predykcji ciœnieñ bardziej kompleksowo. Dziêki temu otrzymany profil rozk³adu ciœnieñ mo e byæ wykorzystany do wytypowania niebezpiecznych stref alternatywnych lokalizacji projektowanego otworu naftowego, jak równie analizy dystrybucji ciœnieñ jako zagadnienia zwi¹zanego z budow¹ strukturaln¹ oœrodka geologicznego, zw³aszcza w kontekœcie analizy w³asnoœci uszczelniaj¹cych, uskoków czy tektonicznych zamkniêæ pu³apek z³o owych. Kluczowym zagadnieniem dla oceny magnitudy ciœnieñ porowych na podstawie danych sejsmicznych jest uzyskanie mo liwie wiarygodnego pola prêdkoœci propagacji fali sejsmicznej. Prêdkoœæ fali sejsmicznej dostarcza w sposób poœredni informacji na temat rozk³adu ciœnieñ w górotworze, poniewa prêdkoœæ zale y od wielu czynników, w g³ównej mierze od porowatoœci. W utworach klastycznych zarówno porowatoœæ, jak i ciœnienie p³ynów porowych jest funkcj¹ kompakcji. Dlatego dziêki ustaleniu empirycznych zale - noœci pomiêdzy prêdkoœci¹ fali sejsmicznej w funkcji kompakcji a ciœnieniem porowym mo liwe jest odtworzenie rozk³adu ciœnieñ p³ynów wzd³u profilu sejsmicznego czy w obrêbie przestrzennego wolumenu w przypadku danych sejsmiki 3D (Kan & Swan 2001, Den Boer et al. 2006, van de Coevering et al. 2007) Obszar badañ Opracowanie rozk³adu ciœnieñ porowych górotworu zosta³o wykonane na profilu sejsmicznym 17-2-91K (Fig. 1), jednak na potrzeby opracowania modelu prêdkoœci obszar poddany analizie zosta³ rozszerzony na profile 16A-2-91K, 18A-2-91K, 1-13-94K. W s¹siedztwie wytypowane zosta³y otwory wiertnicze R¹czyna-6, -8; Jod³ówka-3, -4, -31 oraz Drohobyczka-1, -2, -3, -4, -5, które pos³u y³y do kalibracji prêdkoœci. Obszar objêty opracowaniem znajduje siê pomiêdzy Rzeszowem a Przemyœlem w brze nej czêœæ Karpat. Na obszarze tym zosta³y wyró nione p³aszczowina skolska oraz jednostka stebnicka (To³wiñski 1927). Wystêpuje tutaj bardzo intensywne z³uskowanie orogenu. uski w tym obszarze s¹ ponasuwane na siebie dachówkowo, odkorzenione i podciête od do³u jedn¹ wspóln¹ p³aszczyzn¹ nasuniêcia (m.in. Wdowiarz 1949, Wdowiarz & Jucha 1981, M³ynarski & Bachan et al. 1982, Kotlarczyk 1988).

Estymacja ciœnieñ porowych na podstawie wolumenu prêdkoœci sejsmicznych 97 Fig. 1. Mapa lokalizacyjna profili sejsmicznych Fig. 1. Seismic lines localization map Jednostka skolska reprezentowana jest g³ównie przez kompleks warstw inoceramowych (formacja z Ropianki) (Kotlarczyk 1978) wieku senon-paleocen, podœcielonych warstwami spaskimi. Jednostka stebnicka przed czo³em jednostki skolskiej wykszta³cona jest jako molasa wieku ottang-starszy baden, natomiast u czo³a i w sp¹gu jednoski skolskiej, na NW od Przemyœla, wystêpuje w postaci p³atów. Tak skomplikowana budowa geologiczna mia³a istotny wp³yw na dobór zastosowanych procedur obliczeniowych. Predykcja ciœnienia porowego na podstawie danych sejsmicznych Prêdkoœæ propagacji fali sejsmicznej w oœrodku geologicznym jest silnie uzale niona od kompakcji i wielkoœci nadk³adu powoduj¹cego redukcjê porowatoœci oraz wzrost stopnia przylegania na granicy styku ziaren. Dlatego jakikolwiek wzrost ciœnienia porowego p³ynów, powy ej gradientu hydrostatycznego (w efekcie ograniczenia drogi ucieczki p³ynów),

98 W. Górecki & T. Marecik powoduje ograniczenie redukcji przestrzeni porowej w czasie kompakcji i w wiêkszoœci przypadków spadek prêdkoœci propagacji fali sejsmicznej. Prawid³owoœæ ta dotyczy przede wszystkim utworów klastycznych (Sayers et al. 2002), ale w utworach wêglanowych wzrost ciœnienia porowego do wartoœci anomalnych równie powoduje spadek prêdkoœci fali sejsmicznej, lecz w znacznie mniejszym stopniu w porównaniu z prêdkoœciami utworów otaczaj¹cych i anomalia taka jest bardzo trudna do zidentyfikowania (Huffman 1998). Po raz pierwszy zastosowanie prêdkoœci z profilowania akustycznego do predykcji ciœnieñ zosta³o przedstawione przez Hottmana & Johnsona (1965), a prêdkoœci sejsmiczne (sk³adania) przez Pennebakera (1968). Prace te oparte s¹ na za³o eniu, e zmiany prêdkoœci propagacji fali sejsmicznej (fali P) wskutek zmiany ciœnienia porowego i ciœnienia nadk³adu s¹ funkcj¹ ciœnienia efektywnego. Zale noœæ tê sformu³owa³ Terzaghi (1943) i jest czêsto przytaczana w literaturze. Mówi ona, e naprê enie pochodz¹ce od ciê aru nadk³adu jest równe sumie naprê enia w szkielecie skalnym (ciœnienie efektywne) oraz ciœnieniu porowemu. Zapisuj¹c t¹ zale noœæ w funkcji naprê enia efektywnego, mo emy otrzymaæ v S v P p (1) gdzie: v S v P p naprê enie efektywne, naprê enie pionowe pochodz¹ce od ciê aru nadk³adu, ciœnienie porowe. Ciœnienie pionowe nadk³adu S v w danym punkcie jest funkcj¹ ciê aru nadleg³ego szkieletu skalnego oraz p³ynów zawartych w przestrzeni porowej nadleg³ego interwa³u i mo e byæ opisane zale noœci¹ S v ( z) g ( z) dz 0 z (2) gdzie: ( z ) gêstoœæ na g³êbokoœci z, g przyspieszenie grawitacyjne. W niniejszym opracowaniu do oceny magnitudy ciœnienia porowego zosta³a zastosowana metoda Eatona (Eaton 1972, 1975, Eaton et al. 1997), która jest z powodzeniem stosowana w praktyce przemys³owej, a polega na estymacji pionowej sk³adowej naprê enia efektywnego na podstawie zale noœci n normal ( V/ V normal ) (3) W równaniu (3) normal oraz V normal s¹, kolejno, pionow¹ sk³adow¹ naprê enia efektywnego oraz prêdkoœci¹ propagacji fali sejsmicznej w utworach znajduj¹cych siê w warunkach ciœnienia normalnego natomiast n jest wyk³adnikiem potêgi, który definiuje wielkoœæ

Estymacja ciœnieñ porowych na podstawie wolumenu prêdkoœci sejsmicznych 99 wp³ywu parametru prêdkoœci na wartoœæ ciœnienia estymowanego. St¹d po przekszta³ceniu ciœnienie porowe jest dane nastêpuj¹cym równaniem p S ( S p )( V/ V ) (4) v v normal normal Dane sejsmiczne wykorzystane w niniejszym opracowaniu s¹ wynikiem badañ realizowanych w ramach polsko-ukraiñskiego projektu badawczego (Maækowski et al. 2009). Dostêpne dane sejsmiczne charakteryzowa³y siê s³ab¹ jakoœci¹. G³ówne problemy wynika³y z niejednorodnoœci przestrzennej pomiarów polowych, znacznej liczby opuszczonych punktów wzbudzenia oraz odsuniêæ od p³aszczyzny rejestracji (Marecik et al. 2008). W trakcie ponownego przetwarzania istotne by³o obliczenie poprawek statycznych z uwzglêdnieniem wp³ywu morfologii terenu oraz skomplikowanej budowy stref ma³ych prêdkoœci. Dodatkowo pogorszenie jakoœci danych by³o zwi¹zane z licznym wystêpowaniem stromo zalegaj¹cych ³usek i powodowa³o os³abienie koherencji sygna³u u ytecznego. Z punktu widzenia problematyki predykcji ciœnieñ najistotniejszym problemem by³o uzyskanie wiarygodnego pola prêdkoœci propagacji fali sejsmicznej. Dostêpne prêdkoœci na profilach 17-2-91K oraz 1-13-94K obliczono za pomoc¹ migracyjnych analiz (Fig. 2). Na pozosta³ych wymienionych profilach dostêpne by³y prêdkoœci sk³adania, które z powodu s³abej rozdzielczoœæ nie zosta³y odrzucone. Aby w pe³ni wykorzystaæ dostêpne dane (profile sejsmiczne 2D oraz punktow¹ informacjê z danych otworowych), obliczony zosta³ przestrzenny wolumen prêdkoœci 3D (Fig. 3), który pozwoli³ zintegrowaæ dostêpne informacje przez zastosowanie interpolacji i kalibracji w obrêbie osnowy strukturalnej. Takie podejœcie pozwoli³o uzyskaæ prawid³owy rozk³ad prêdkoœci w otworach zachowaæ jednoczeœnie trend zmian prêdkoœci sejsmicznych w przestrzeni. Obliczony wolumen 3D by³ syntez¹ danych 1D i 2D, a uzyskane wartoœci w przestrzeni pomiêdzy liniami maj¹ charakter przybli ony z dok³adnoœci¹ wystarczaj¹c¹ do wykonania poprawnej konwersji z domeny czasu do g³êbokoœæ, natomiast niewystarczaj¹c¹ do wiarygodnego oszacowania ciœnieñ porowych maj¹cych charakter lokalny (poprawnoœæ wykonanej konwersji z domeny czasu do g³êbokoœci zosta³a zweryfikowana w dostêpnych otworach). Dlatego z bloku prêdkoœci zosta³y wyekstrahowane prêdkoœci wzd³u profilu 17-2-91K, które zachowa³y rozdzielczoœæ z analiz migracyjnych i w niewielkim stopniu uleg³y modyfikacji wskutek kalibracji. Trend zmiany prêdkoœci z g³êbokoœci¹ w funkcji kompakcji dla warunków normalnych zosta³ opisany wielomianem trzeciego stopnia na podstawie akustycznego profilowania prêdkoœci dla interwa³ów o zawartoœci minera³ów ilastych powy ej 65% (Fig. 4). Dane geofizyki wiertniczej oraz ich interpretacja zosta³y opracowane w ramach projektu badawczego (Ba³a et al. 2003). Trend zmian ciœnienia porowego oraz naprê enia pionowego nadk³adu by³y estymowany w otworach R¹czyna-6, R¹czyna-8, Jod³ówka-21, Kañczuga-25 oraz Drohobyczka-3. Otwory te posiada³y pomiary ciœnieñ oraz gradientów ciœnieñ (Fig. 5). Finalny przekrój rozk³adu ciœnieñ p³ynów porowych przedstawia figura 6. n

100 W. Górecki & T. Marecik Fig. 2. Przekrój prêdkoœci sejsmicznych PSDM dla profilu 17-2-91K Fig. 2. The PSDM velocity cross-section

Estymacja ciœnieñ porowych na podstawie wolumenu prêdkoœci sejsmicznych 101 Fig. 3. Przestrzenny wolumen prêdkoœci Fig. 3. 3D velocity cube

102 W. Górecki & T. Marecik Fig. 4. Estymacja trendu prêdkoœci w funkcji kompakcji dla warunków normalnych Fig. 4. Normal compaction trend estimation

Estymacja ciœnieñ porowych na podstawie wolumenu prêdkoœci sejsmicznych 103 A) B) Fig. 5. Porównanie wartoœci ciœnienia porowego z pomiarów otworowych oraz estymowanego z prêdkoœci sejsmicznych dla: A) R¹czyna-6; B) Drohobyczka-3 Fig. 5. Pore pressure check for: A) R¹czyna-6; B) Drohobyczka-3

104 W. Górecki & T. Marecik Fig. 6. Rozk³ad ciœnieñ porowych dla profilu 17-2-91K [MPa] Fig. 6. Pore pressure cross-section for seismic line 17-2-91K [MPa]

Estymacja ciœnieñ porowych na podstawie wolumenu prêdkoœci sejsmicznych 105 PODSUMOWANIE Dziêki dobrej jakoœci danych sejsmicznych istnieje mo liwoœæ obliczenia rozk³adu ciœnieñ porowych. Profil rozk³adu ciœnieñ mo e byæ wykorzystany w trakcie projektowania prac wiertniczych i na etapie analizy zbiorników naftowych, umo liwiaj¹c ustalenie dróg migracji wêglowodorów i wytypowanie potencjalnych obiektów z³o owych. Prêdkoœci propagacji fali sejsmicznej obliczono za pomoc¹ analiz migracyjnych na profilach 17-2-91K oraz 1-13-94K (Fig. 1, 2). Obliczony zosta³ przestrzenny wolumen prêdkoœci (Fig. 3), który pozwoli³ zintegrowaæ dostêpne informacje przez zastosowanie osnowy strukturalnej oraz kalibracji. Z kolei trend zmian prêdkoœci z g³êbokoœci¹ w funkcji kompakcji zosta³ opisany na podstawie profilowania akustycznego prêdkoœci w interwa³ach o zawartoœci minera³ów ilastych powy ej 65% (Fig. 4). Wizualizacja ciœnienia porowego z pomiarów otworowych oraz estymowanego z prêdkoœci sejsmicznych dla otworu R¹czyna-6 i Drohobyczka-3 jest przedstawiona na figurze 5. Rozk³ad ciœnieñ porowych na profilu 17-2-91K zilustrowano jest na figurze 6. Wyestymowane wartoœci ciœnieñ naœladuj¹ trend pomiarów w otworach, wykazuj¹c jednoczeœnie pewne niedoszacowanie. Jest to zwi¹zane prawdopodobnie z lokalnymi uwarunkowaniami, których nie uda³o siê odtworzyæ lub które nie manifestowa³y siê na profilu sejsmicznym, przebiegaj¹cym w pewnej odleg³oœci od otworów. Mo e to równie byæ zwi¹zane z poziom¹ sk³adow¹ naprê eñ powstaj¹cych w górotworze w trakcie ruchów masywów zwi¹zanych z formowaniem siê Karpat, jednak potwierdzenie tego przypuszczenia wymaga dodatkowych badañ. Dletego uzyskane wyniki (Fig. 6) maj¹ znaczenie jakoœciowe, natomiast pod wzglêdem iloœciowym mog¹ byæ obci¹ one b³êdem trudnym do oszacowania na tym etapie. Analiza obliczonego rozk³adu ciœnieñ wskazuje, e od NE w utworach miocenu zapadliska przedkarpackiego wystêpuj¹ ciœnienia wykazuj¹ce normalny trend zmian z g³êbokoœci¹, w kierunku na SW widoczne jest podniesienie magnitudy ciœnieñ szczególnie wyraÿne w okolicy otworu Drohobyczka-3 w przedziale g³êbokoœci 2200 2700 m. Anomalia ta w pewnym stopniu naœladuje geometriê nasuniêtych utworów fliszowych. Sugeruje to uszczelniaj¹cy charakter powierzchni nasuniêcia w tym przedziale g³êbokoœci, stanowi¹cej barierê dla migracji p³ynów. Dodatkowo sytuacjê tê potwierdza spadek ciœnienia poni ej zaznaczonej powierzchni nieci¹g³oœci. Dalej na SW od otworu Drohobyczka-3 w utworach fliszowych, w przedziale g³êbokoœci 2600 3600 m, wartoœci ciœnieñ s¹ wy sze w porównaniu z ciœnieniami wystêpuj¹cymi na analogicznych g³êbokoœciach po stronie NE w utworach mioceñskich. Anomalia widoczna przy koñcu profilu na SE poni ej zaznaczonej powierzchni nasuniêcia jest trudna do zweryfikowania. LITERATURA Ba³a M., Jarzyna J., Górecka N., Czopek B., Nowak J., Kotu³a M., Wawrzyniak A. & Nale - niak A., 2003. Dokumentacja merytoryczna projektu Analiza potencjalnych pu³apek z³o owych w oparciu o badania sejsmiczne i analizê geologiczn¹ w strefie Drohobyczka-Skopów. Archiwum AGH, Kraków. Coevering N. van de, Al.-Dabagh H.H., Hoe L.M. & Jolly T., 2007. Large-scale pore pressure prediction after pre-stack depth migration in the Caspian Sea. First Break, 25, 39 51.

106 W. Górecki & T. Marecik Den Boer L.D., Sayers C.M., Nagy Z.R., Hooyman P.J. & Woodward M.J., 2006. Pore pressure prediction using well-conditioned seismic velocity. First Break, 24, 43 49. Eaton B.A., 1972. Graphical Method Predicts Geopressures Worldwide. World Oil, 51 56. Eaton B.A., 1975. The equation for geopressure prediction from well logs. SPE 5544. Eaton B.A. & Eaton T.A., 1997. Fracture Gradient Prediction from the New Generation. World Oil, 93 100. Hottman C.E. & Johnson R.K., 1965. Estimation of formation pressure from log-derived shale properties. Journal of Petroleum Technology, 17, 717 722. Huffman A.R., 1998. The Future of Pressure Prediction Using Geophysical Methods. AAPG Memoir, 76, 217 233. Kan T.K. & Swan H.W., 2001. Geopressure prediction from automatically-derived seismic velocity. Geophysics, 66, 1937 1946. Kotlarczyk J., 1978. Stratygrafia formacji z Ropianki. Poziomy z olistolitami w Karpatach przemyskich. Materia³y Konferencji Naukowej Sedymentologów, 7 16. Kotlarczyk J., 1988. Geologia Karpat Przemyskich szkic do portretu. Przegl¹d Geologiczny, 1, 325 332. Maækowski T. et al., 2009. Geofizyczno-geologiczne modele budowy struktur wg³êbnych. W: Górecki W. et al., Dokumentacja merytoryczna projektu PBS/ PUPW/6/2005 pt. Badania transgraniczne wg³êbnych struktur geologicznych brze nej strefy Karpat w aspekcie odkryæ i udostêpniania nowych z³ó ropy naftowej i gazu ziemnego, Blok III, cz. 1, Archiwum KSE AGH, Kraków. Marecki T. et al., 2008. Metodyka wybranych procedur przetwarzania danych sejsmicznych z obszaru sigmoidy przemyskiej. Geologia (kwartalnik AGH), 34, 2, 527 540. M³ynarski S. & Bachan W. et al., 1982. Interpretacja geofizyczno-geologiczna wyników badañ wzd³u profilów Lublin-Prabuty, Przedbórz- ebrak, Baligród-Dubienka. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 333, 5 57. Pennebaker E.S., 1968. Seismic data indicate depth, magnitude of abnormal pressure. World Oil, 166, 73 78. Terzaghi K., 1943. Theoretical soil mechanics. John Wiley and Sons, New York. To³wiñski K., 1927. Z geologii po³udniowej strefy przedgórza polskich Karpat wschodnich. Sprawozdanie Pañstwowego Instytutu Geologicznego, 4, 1 2. Wdowiarz S., 1939. Budowa geologiczna Karpat brze nych na po³udniowy wschód od Rzeszowa. Biuletyn Pañstwowego Instytutu Geologicznego, 11, 3 37. Wdowiarz S. & Jucha S., 1981. North-western extension of the Borislav-Pokutsie zone of deep- -seated folds in the Polish Carpathians. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 335, 7 27. Summary When a good-quality, processed seismic data are at one s disposal, it is possible to compute the pore pressure distribution. Such information can be used as early as during planning of drilling operations and at the stage of petroleum reservoir analysis to investigate

Estymacja ciœnieñ porowych na podstawie wolumenu prêdkoœci sejsmicznych 107 hydrocarbon migration pathways and to appoint potential accumulation objects. The seismic- -wave propagation velocity was calculated with application of migration analyses for seismic sections 17-2-91K and 1-13-94K (Figs 1 and 2). The three-dimensional velocity cube was calculated (Fig. 3), which allowed to integrate available information through application of interpretation and calibration within the structural base. The velocity V s depth trend as a function of compaction was described based on acoustic-velocity logs for the clay mineral content exceeding 65% (Fig. 4). Visualization of the pore pressure measured in wells and estimated from seismic velocity for the R¹czyna-6 and Drohobyczka-3 wells is presented in figure 5. Distribution of pore pressures along the seismic section 17-2-91K is illustrated in figure 6. The estimated pressure values follow the trend of well measurements, at the same time they reveal some underestimation. This is probably related to local conditions which were not successfully reconstructed or did not manifest themselves on the seismic section that was running some distance off the wells. It can also be associated with the horizontal component of stresses generated by the thrusting Carpathians, which requires, however, additional studies. For this reason, the obtained results (Fig. 6) should be treated as qualitative ones rather than quantitative. When analyzing the calculated pressure distribution, from NE in the Miocene deposits of the Carpathian Foredeep one can observe pressures demonstrating the normal depth trend. Toward SW, an increase of the pressure magnitude can be seen, which is most notably seen in the vicinity of the Drohobyczka-3 well in the 2200 2700 m depth interval. This anomaly to some degree follows the geometry of the thrust flysch deposits. It implies the sealing character of the thrust plane in this depth interval. So the plane represents a fluid migration barrier. This situation is additionally confirmed by the pressure drop below the discontinuity surface. Further to SW from the Drohobyczka-3 well, in the flysch deposits of the 2600 3600 m interval, pressure values are increased compared to pressures that occur at the same depth at the NE side in the Miocene deposits. The anomaly that can be seen in SE, at the end of the section, below the thrust plane, is difficult to verify.