INFORMACJA DLA POWODZIAN Nie korzystać z wody ze studni z terenów objętych powodzią do czasu doprowadzenia jej do odpowiedniego stanu technicznego, oczyszczeniu i wydezynfekowaniu. Do picia używać tylko wodę mineralną butelkowaną lub inną zdatną do picia dostarczoną z terenów nieobjętych powodzią. Do oczyszczania i odkażania studni przystąpić po opadnięciu wody do normalnego poziomu. Odkażanie i czyszczenie studni kopanej Do czyszczenia i odkażania studni przystąpić po ustąpieniu powodzi (aż woda w studni opadnie do normalnego poziomu). wybrać wodę ze studni, oczyścić dno ze szlamu i innych nieczystości, wybrać kilkudziesięciocentymetrową warstwę piasku, wsypać do studni warstwę przemytego żwiru lub grubo zmielonego piasku na grubość 10 cm, oczyścić cembrowiny z mchu, porostów, plam zaciekowych, zabetonować ubytki i szpary. Przeprowadzić dezynfekcję cembrowiny w następujący sposób: wyszorować cembrowinę środkiem dezynfekcyjnym (dwie płaskie łyżeczki od herbaty wapna chlorowanego lub podchlorynu sodu na wiadro wody), odczekać do ponownego napełnienia studni wodą, zmierzyć głębokość wody i średnicę studni (np. za pomocą tyczki lub sznurka z obciążeniem), Do wody należy wlać środek dezynfekcyjny zachowując następujące proporcje : Średnica studni w cm Potrzebna ilość wapna chlorowanego na każdy metr głębokości wody Ilość chloraminy T na każdy metr głębokości wody 80 150g 1 szklanka 165g 90 200g 1 i 1/4 szklanki 220g 100 250g 1 i 1/2 szklanki 270g 120 350g 2 i 1/4 szklanki 380g W przypadku stosowania roztworu podchlorynu sodu stosować dwukrotnie większe dawki jak dla wapna chlorowanego. Do wody należy wlać środek dezynfekcyjny przygotowany w następujący sposób: wymieszać na jednolitą papkę i dopełnić wiadro wodą, 1
przygotowany roztwór wlać do studni, wymieszać roztwór z wodą w studni tyczką lub przez kilkakrotne nabieranie i wlewanie z powrotem do studni, zabezpieczyć studnię przed użyciem wody, po 24 godzinach wybierać wodę aż do zaniku zapachu chloru, zbadać jakość wody w stacji sanitarno-epidemiologicznej celem określenia, czy nadaje się do spożycia, w przypadku nieprzydatności ponownie wodę zdezynfekować. Wymienione środki stosowane do dezynfekcji wody w studni są żrące i parzące Nie należy ich przechowywać razem z kwasami Należy je przechowywać w szczelnych opakowaniach w suchym i ciemnym pomieszczeniu. Odkażanie studzien wierconych i abisyńskich W przypadku studni wierconej wymieszanie roztworu odkażającego nastręcza szereg trudności. Dlatego w wyjątkowych wypadkach odkaża się je wprowadzając roztwór dezynfekcyjny za pomocą specjalnej pompy. Zazwyczaj w przypadku zanieczyszczenia tego typu studni dokładnie się je przepłukuje przez długotrwałe pompowanie. Odkażanie wewnętrznej części pompy abisyńskiej Przeprowadza się w następujący sposób: 4 gramy wapna chlorowanego (1czubata łyżeczka) albo 7 ml podchlorynu sodu (1,5 łyżeczki) rozpuścić w dwóch kubkach wody. Zdjąć kolumienkę studni, nalać do rury przygotowany roztwór, nałożyć kolumienkę i pompować aż do ukazania się wody w wylocie pompy; pozostawić na 24 godziny, następnie pompować aż do zaniku zapachu chloru w wodzie. Po wykonaniu czyszczenia i odkażania studni, woda z niej powinna być zbadana przez najbliższą stację sanitarno-epidemiologiczną, która wyda decyzję o przydatności wody do spożycia. Odkażanie wody Każdą niepewną wodę przeznaczoną do spożycia należy odkazić. Dzięki zniszczeniu bakterii, a w szczególności zarazków chorób zakaźnych przewodu pokarmowego, staje się ona bezpieczna dla zdrowia. Odkażanie wody można przeprowadzić różnymi środkami : Uwaga! najprostszym sposobem odkażania wody jest jej gotowanie, można dezynfekować wodę za pomocą specjalnych preparatów (podchlorynu sodowego) i pastylek zgodnie z załączonym do nich przepisem stosowania. Każdą niepewną wodę przeznaczoną do spożycia należy odkazić. Odkażanie wody nie usuwa zanieczyszczeń chemicznych. Należy pamiętać, iż duża zawartość związków chemicznych (azotany) może wywołać u niemowląt sinicę, która przy braku natychmiastowej pomocy lekarskiej bywa śmiertelna. Dlatego wszystkie kobiety ciężarne oraz niemowlęta powinny korzystać wyłącznie z wody badanej i określanej jako odpowiadająca wymaganiom wody do spożycia. 2
Zakaźne schorzenia przewodu pokarmowego szerzą się poprzez zakażoną wodę, żywność i brudne ręce. Woda roznosi i osadza na terenie powodziowym zarazki schorzeń przewodu pokarmowego: duru brzusznego, czerwonki, salmonellozy, inne wywołujące choroby biegunkowe. W glebie oraz w pomieszczeniach chłodnych i wilgotnych mogą pozostawać zarazki zdolne do zakażenia przez kilka tygodni. Zarazki te należy niszczyć wszędzie tam, gdzie jest to możliwe. W tym celu należy : odkazić wapnem chlorowanym zalane powodzią studnie i ujęcia wodne, oczyścić z osadów, a następnie odkazić przy użyciu chemicznych środków czyszczących powierzchnie ścian, podłóg i sprzęt, wywietrzyć, wysuszyć i odmalować pomieszczenia mieszkalne i gospodarcze, zwłaszcza te w których przechowuje się żywność i gdzie przebywają małe dzieci oraz osoby starsze, niedołężne, oczyścić i odkazić miejsca ustępowe; często powtarzać odkażanie urządzeń sanitarnych i ustępów, zmywać je i utrzymywać w czystości i suchości. Tylko rygorystyczne przestrzeganie zasad higieny chroni przed zachorowaniem. Wodę do picia, płukania owoców i warzyw spożywanych na surowo, do mycia zębów należy zawsze gotować przed użyciem. Postępowanie z żywnością Surowe produkty pochodzenia zwierzęcego (mięso, drób, jaja, ryby) oraz warzywa należy traktować jako zakażone i nie dopuszczać do ich zetknięcia z produktami gotowymi do spożycia, zwłaszcza gotowanymi i przeznaczonymi do spożycia na zimno lub przechowywania. Ręce myć dokładnie wodą i mydłem, czyszcząc również paznokcie po każdej bytności w ustępie, oporządzaniu zwierząt, oczyszczaniu warzyw oraz mięsa i jaj. Tak samo należy czynić przed przystąpieniem do: obróbki produktów przeznaczonych do spożycia, przygotowywania posiłków, karmienia dzieci, pielęgnowania niemowląt. W razie zachorowania należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza i poddać jego zaleceniom. W przypadku konieczności zastosowania szczepień ochronnych przeciw durowi brzusznemu należy jak najszybciej zgłosić się do odpowiednich punktów szczepień. Zasady przygotowania pomieszczeń do użytkowania po powodzi Pomieszczenie wstępnie oczyścić z grubych zanieczyszczeń: piasku, szlamu, itp., następnie umyć starannie wodą z użyciem detergentów. Dokładne umycie usuwa nie tylko brud, ale również obniża liczbę drobnoustrojów, często do bezpiecznego dla zdrowia poziomu. Pomieszczenia mocno zanieczyszczone np. fekaliami, powinny być zdezynfekowane. Po usunięciu zanieczyszczeń i umyciu, należy przeprowadzić dezynfekcję preparatami dostępnymi na rynku lub przekazanymi przez stacje sanitarno epidemiologiczne. Dezynfekcję pomieszczeń nieodpowiednio wentylowanych (np. piwnice), dużych powierzchni powinny przeprowadzić przeszkolone ekipy. 3
Do dezynfekcji pomieszczeń mieszkalnych nie należy stosować lizolu i wapna chlorowanego, należy również ograniczyć stosowanie podchlorynu sodu. Pomieszczenia po dezynfekcji należy wietrzyć. Postępowanie z przedmiotami codziennego użytku Przedmioty, które zostaną uznane za przydatne do dalszego użytkowania należy dokładnie wymyć, a następnie zdezynfekować. Najlepszą metodą dezynfekcji: jest zastosowanie wysokiej temperatury, stosowanie gorącego powietrza, gotowanie, wyparzanie, prasowanie. Postępowanie z bielizną pościelową i odzieżą Bieliznę pościelową i odzież dokładnie wypłukać, a następnie wyprać: odporną na temperaturę w temp. 95º C - prać przez 15 min w pralkach automatycznych, pralnicach lub gotować. Wrażliwą na temperaturę prać co najmniej dwukrotnie w temp 60º C, najlepiej z proszkami zawierającymi nadboran sodu. Bieliznę, odzież (białą, odporną na chlor) można dezynfekować w preparatach do wybielania, potem dokładnie wypłukać. Postępowanie z bielizną pościelową i odzieżą Prasowanie gorącym żelazkiem: wypraną bieliznę, odzież należy prasować; prasowanie jest szczególnie ważne, gdy woda użyta do prania i płukania nie odpowiada jakości wody pitnej. Odzież, która nie będzie prana, po wyczyszczeniu powinna być prasowana przez mokrą tkaninę. Przy czyszczeniu powierzchni, odzieży, szczególnie w przypadku usuwania zanieczyszczeń już wysuszonych, należy chronić drogi oddechowe (zasłonić nos, usta tkaniną zwilżoną wodą) Z chloraminy, podchlorynu wapnia, wapna chlorowanego i innych preparatów zawierających chlor, także z domowych środków wybielających, może gwałtownie wydzielać się szkodliwy chlor. Dezynfekcję należy wykonywać w pomieszczeniach dobrze wietrzonych. Chronić drogi oddechowe (np. maską z tkaniny). Stosować rękawice i ubrania ochronne. W pomieszczeniach mieszkalnych należy zmyć powierzchnie po dezynfekcji, szczególną uwagę zwracając na usunięcie pozostałości środków dezynfekcyjnych tam, gdzie będą przebywać niemowlęta. Stosowanie preparatów dezynfekcyjnych w pomieszczeniach dotkniętych powodzią W postępowaniu profilaktycznym preparaty dezynfekcyjne należy stosować w parametrach wykazujących przede wszystkim działanie bakteriobójcze i w miarę możliwości grzybobójcze. Na terenach, gdzie jest zagrożenie wystąpienia wirusowego zapalenia wątroby typu A, wskazane są preparaty wirusobójcze, szczególnie do powierzchni i pomieszczeń, gdzie jest przygotowywana lub przechowywana żywność (dotyczy również środków transportu żywności). 4
W przypadku wystąpienia chorób zakaźnych należy postępować zgodnie z obowiązującymi wytycznymi. W obecnie prowadzonych akcjach, ze względu na dostępność, zakres działania oraz aspekty ekonomiczne, do dezynfekcji pomieszczeń, powierzchni na terenach dotkniętych powodzią stosowane są głównie preparaty zawierające aktywny chlor. Najczęściej do tego celu stosowana jest chloramina. Ze względu na warunki stosowania (wilgotne powierzchnie dłuższy czas działania) oraz zagrożenie toksykologiczne, do dezynfekcji dużych powierzchni (np. ściany) proponuje się używanie roztworów chloraminy T w stężeniu 1%, w innych przypadkach od 1% do 3%, w zależności od stopnia zanieczyszczenia powierzchni. Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne mogą zalecić inne stężenia, w zależności od oceny zagrożenia na podległym im terenie. Jednak z uwagi na zagrożenia związane ze szkodliwym działaniem chloru na ludzi (drażniące, w dużych dawkach uszkadzające drogi oddechowe i skórę) należy ograniczyć stosowanie wapna chlorowanego i podchlorynu sodu w budynkach mieszkalnych. W przypadku konieczności ich użycia dezynfekcję powinny przeprowadzać odpowiednio przeszkolone osoby. Ze względu na szkodliwe działanie chloru na człowieka i środowisko, a nawet prawdopodobieństwo zagrożenia katastrofą ekologiczną na skutek powszechnego używania preparatów z aktywnym chlorem, wskazane jest ograniczenie rozmiarów ich stosowania. W większości przypadków środki te można zastąpić preparatami zawierającymi aktywny tlen lub pochodne fenolowe, a w niektórych przypadkach czwartorzędowe związku amoniowe lub aldehydy. Pomieszczenia można dezynfekować preparatami zawierającymi pochodne fenolowe. Do tego celu należałoby stosować preparaty nie posiadające przykrego zapachu (w najniższych stężeniach). Związki fenolowe będą pozostawać aktywne dłuższy czas np. ściany, które następnie można pomalować bez usuwania pozostałości. Preparaty zawierające pochodne fenolowe mogą być stosowane również do dezynfekcji np. klatek schodowych. Preparatów zawierających związki fenolowe nie należy stosować do dezynfekcji żadnych przedmiotów lub powierzchni z gumy lub tworzyw sztucznych np. podłóg z PCV. Nie zaleca się preparatów fenolowych do dezynfekcji pomieszczeń do produkcji i magazynowania żywności. Nie zaleca się stosowania pochodnych krezolowych (lizol) do dezynfekcji pomieszczeń mieszkalnych. Preparaty zawierające czwartorzędowe związki amoniowe. Preparaty zawierające czwartorzędowe związki amoniowe można stosować tylko do powierzchni nienasiąkniętych wodą, które szybko ulegną wysuszeniu. Preparaty zawierające aktywny tlen mogą znaleźć zastosowanie do dezynfekcji powierzchni gładkich w zakładach do produkcji i magazynowania żywności, a także w budynkach mieszkalnych. Środki ostrożności przy wykonywaniu dezynfekcji Wykonujący dezynfekcję oraz użytkujący pomieszczenia po dezynfekcji, powinni być uprzedzeni o zagrożeniach natury toksykologicznej oraz środkach ochrony zmniejszających skutki zagrożenia. W czasie wykonywania dezynfekcji należy chronić oczy, błony śluzowe, skórę, drogi oddechowe, stosować środki ochrony osobistej. 5