Ubezpieczenia armatorskie - casco, cz. 8 Ubezpieczenia statków w budowie Obok klasycznego ubezpieczenia casco, opisanego już w poprzednich numerach magazynu, można wyróżnić instytutowe klauzule ubezpieczenia statków w budowie (Institute Clauses for Builders Risks). Stanowią one ochronę polisową od niebezpieczeństw, na które przedmiot ubezpieczenia może być narażony podczas budowy. Na bazie tych warunków zainteresowany może objąć ochroną statki w budowie (kadłub, maszyny, itd.) oraz ich transport między stoczniami zaangażowanymi w prace konstrukcyjne, a także pływający tabor własny. W ramach polisy casco umieszczone są również w klauzuli 19 warunki P&I takie jak: odpowiedzialność cywilna z tytułu prowadzenia remontów gwarancyjnych statków, szkody na osobach, rzeczy osobiste członków załogi taboru pływającego oraz osób biorących udział w rejsach próbnych. Warunków ochrony statków w budowie nie można łączyć z ubezpieczeniem stoczni remontowych od odpowiedzialności cywilnej (Shiprepairer`s Liability Clause). O tych ostatnich będziemy pisać w kolejnych numerach magazynu, zajmując się ubezpieczeniami P&I (Protection & Indemnity). Ubezpieczenia statków rybackich Istnieją również osobne instytutowe klauzule dla dalekomorskich statków rybackich trawlerów, baz rybackich, statków-przetwórni, kutrów (Institute Fishing Vessel Clauses IFVC z 20.07.1987 r.), które chronią od niebezpieczeństw występujących podczas podróży i połowów. Są to klauzule w większości wzorowane na warunkach ubezpieczeniowych statków handlowych ITC-Hulls. Zapewniają one ochronę od takich ryzyk jak: kolizje (szkody doznane i wyrządzone), uderzenia o obiekty stałe i pływające, wejścia na mieliznę, awarie maszynowe, ratownictwo, zatonięcia / strata całkowita, abandon statku oraz awaria wspólna. Ta ostatnia występuje sporadycznie, bowiem w większości przypadków połów jest własnością armatora kutra, aż do momentu sprzedaży. Warunki IFVC wykluczają ubezpieczenie sprzętu rybackiego i połowowego, będącego w wyposażeniu statku rybackiego, chyba że strata lub uszkodzenia tego sprzętu wynikły z pożaru lub straty całkowitej statku (Cl. 15 Fishing Gear). Sprzęt ten (np. sieci, włoki, osprzęt przetwórni rybackich, itp.) może zostać ubezpieczony oddzielnymi polisami. Ubezpieczenie połowu (ryb i ich przetworów, mączki rybnej uzyskanej w trakcie rejsu) jest również wykluczone z podstawowego
ubezpieczenia statku rybackiego i powinno być dodatkowo, obok odpowiedzialności cywilnej armatora i szkód dotyczących osób trzecich, objęte ochroną osobną polisą P&I. Natomiast ubezpieczenie kutrów i łodzi rybackich łowiących na Morzu Bałtyckim ma wymiar krajowy. Polscy ubezpieczyciele opracowali własne, szerokie warunki dotyczące tych jednostek. Obejmują one również ochronę ryzyk związanych z połowem. Przedmiotem tego ubezpieczenia są: kadłub wraz z wyposażeniem, urządzenia maszynowe, urządzenia elektryczne, urządzenia radiowo-nawigacyjne, środki ratunkowe i przyrządy sygnalizacyjne, wyposażenie dodatkowe nie wymienione w karcie bezpieczeństwa, połów, rzeczy osobiste członków załogi, odpowiedzialność cywilna armatora oraz następstwa nieszczęśliwych wypadków. Taki zakres gwarantuje armatorom kutrów i łodzi rybackich całościową ochronę zarówno o charakterze casco jak i P&I. Ubezpieczenia jachtów Statki sportowe i sprzęt pływający można ubezpieczyć również na podstawie skonstruowanych przez polskich ubezpieczycieli ogólnych warunków ubezpieczenia jachtów (OWUJ). Do zakresu pokrycia wchodzi tu kadłub (casco), odpowiedzialność cywilna armatora, rzeczy osobiste członków załogi jachtu, następstwa nieszczęśliwych wypadków załogi czy koszty leczenia załogi jachtu podczas pobytu za granicą. Na podstawie OWUJ ochroną można objąć główne łodzie żaglowe, motorowe lub żaglowo-motorowe na wodach śródlądowych, choć zdarza się również posługiwać tymi warunkami w odniesieniu do jednostek pełnomorskich. Z drugiej strony, teoretycznie jachty śródlądowe można by ubezpieczać na podstawie polisy IYC, jednakże takie sytuacje występują bardzo rzadko. Jeśli właściciel jachtu chciałby mieć jak najszerszą ochronę w zakresie Casco, powinien zdecydować się na żeglarskie warunki instytutowe z 1985 r. (Institute Yacht Clauses IYC z 1.11.1985 r.), na bazie których notabene powstały polskie OWUJ. Brak tu miejsca na opis różnic pomiędzy tymi dwoma rodzajami warunków, choć warto nadmienić, iż na bazie IYC można uzyskać ochronę w przypadku szkody spowodowanej rażącym niedbalstwem członka załogi, co jest wykluczone na bazie OWUJ. Szerszy jest również zakres ubezpieczenia ryzyk powstałych podczas regat. Polisa IYC gwarantuje odszkodowanie właścicielowi jachtu za poniesioną stratę, wydatki lub szkodę na jachcie, które powstały m.in. w konsekwencji: Strona 2 z 5
niebezpieczeństw morza, jezior, rzek lub innych żeglownych wód (jest tu zawarty bardzo szeroki zakres m.in. błąd nawigacyjny, warunki pogodowe, kolizje, wejście na skały, mieliznę, uderzenie o obiekty stałe lub pływające, dotknięcie gruntu itp.); pożaru, wyrzucenia czegokolwiek za burtę dla ratowania jachtu, aktu piractwa; kontaktu (uderzenia) z nabrzeżem lub instalacjami portowymi czy lądowymi, upadek statku powietrznego lub kontakt z jakiekolwiek obiektami opadającymi z nich na statek; trzęsienia ziemi, erupcji wulkanów lub burz / piorunów, eksplozji; czynów złośliwych tj. aktów wandalizmu, dewastacji dokonanych przez osoby trzecie; wypadku przy operacjach przeładunkowych, przemieszczaniu sprzętu, wyposażenia, maszyn lub paliwa na jachcie; kradzieży jachtów lub należących do nich łodzi, lub zewnętrznych silników, sprzętu i wyposażenia pod warunkiem, że oprócz zamontowania ich do jachtu lub łodzi są one dodatkowo zabezpieczone przed kradzieżą; awarii maszynowych, jeżeli jachty posiada swój własny napęd, a silnika jest umiejscowiony w maszynowni; wydatki związane z ratowaniem jachtu, inspekcją powypadkową jachtu (np. przegląd kadłuba po ściągnięciu jachtu z mielizny). awarie na jachcie z wyjątkiem silnika i jego komponentów (choć śruba i wał śrubowy kwalifikują się do ubezpieczenia) oraz wyposażenia elektrycznego i baterii spowodowane przez wady ukryte powstałe w kadłubie lub maszynowni, uszkodzenia wałów lub pęknięcie / wybuch zbiorników z wyłączeniem kosztów związanych z naprawą lub wymianą wadliwej części takiego wału lub zbiornika; Polisa IYC posiada szereg wyłączeń, które odzwierciedlają specyfikę pełnomorskiego żeglarstwa. Odszkodowania nie przysługują m.in. za: utrata silników przyczepnych wskutek ich wypadnięcia za burtę; szkody na jachtach mających konstrukcyjną możliwość przekroczenia swojej prędkości powyżej ustanowionej maksymalnej granicy 17 węzłów, co oznacza, że jachty osiągające powyżej 17 węzłów powinny być dodatkowo ubezpieczone; uszkodzenia lub porwania przez wiatr żagli, gdy są one postawione, chyba że uszkodzenie ich nastąpiło w konsekwencji uszkodzenia drzewców, do których żagle Strona 3 z 5
były zamocowane, lub też na skutek wejścia na mieliznę lub uderzenia o zewnętrzne, inne niż woda, obiekty (włączając obiekty lodowe); uszkodzenia lub strata podczas regat: żagli, masztów, rei, olinowania stałego lub ruchomego, chyba że strata lub uszkodzenie powstała na skutek wejścia statku na mieliznę, zatonięcia, spalenia lub kolizji bądź uderzenia o wszelkie inne niż woda obiekty (włączając obiekty lodowe); stratę rzeczy osobistych, zapasów, sprzętu wędkarskiego lub wyposażenia cumowniczego; uszkodzenia poszycia lub jego naprawę, chyba że uszkodzenie lub konieczność naprawy wynikła z wejścia jachtu na mieliznę, zatonięcia, pożaru, kolizji lub uderzenia o inne niż woda obiekty zewnętrzne (włączając obiekty lodowe); stratę lub wydatki poniesione na naprawę szkód wynikłych z błędów projektowych lub wad konstrukcyjnych albo ze względu na ulepszenie projektu lub konstrukcji; uszkodzenie silnika wraz z podłączeniami (z wyłączeniem uszkodzeń śruby oraz wału śrubowego), akumulatorów wraz z układem elektrycznym (system elektryczny), kiedy uszkodzenia te są spowodowane warunkami pogodowymi, chyba że uszkodzenia te nastąpiły w wyniku zanurzenia jachtu. Jednak wyłączenie to nie odnosi się do szkód wynikłych z wejścia na mieliznę jachtu, jego zderzenia lub kontaktu z innym statkiem, pomostem czy nabrzeżem. Powyższe wielowarstwowe wyszczególnienie ryzyk oraz precyzyjne wypunktowanie wyłączeń jest spowodowane zwiększonym zakresem niebezpieczeństw związanych z tą formą żeglugi. Ponadto innej oceny wymaga uprawianie żeglarstwa w celach czysto wypoczynkowych, a innej w celach regatowych, gdzie ryzyko wystąpienia szkody się zwiększa. Dlatego zakres ubezpieczenia jachtów uwzględnia specyfikę żeglarską, choć podstawowa polisa IYC może być rozszerzona o klauzule uzupełniające, np. Machinery Damage Extension Clause ubezpieczenie systemu napędowego jachtu, Racing Risk Extension Clause ubezpieczenie ryzyk regatowych, Personal Effects Clauses rzeczy osobiste załogi, Transit Clause ubezpieczenie jachtu w trakcie jego transportu, czy Institute Speedboat Clause ubezpieczenie jachtu przy zniesieniu limitu jego osiągalnej prędkości. Powyższe możliwości rozszerzenia zakresu podstawowego ubezpieczenia dowodzą elastyczności podejścia ubezpieczycieli do ochrony polisowej jachtów. Obowiązuje jednak Strona 4 z 5
podstawowa zasada w relacji między stronami umowy ubezpieczenia - każde dodatkowe ryzyko należy zgłosić, a następnie dodatkowo uzgodnić z ubezpieczycielem. A do tego niezbędna jest wiedza ubezpieczonego odnośnie warunków polisowych, na które przecież dobrowolnie się godzi, oraz kontrola tego, co dzieje się ze statkiem. Piotr Radwański Opracowano na podstawie: Jan Łopuski, Prawo morskie, t. II cz. 3, Prawo żeglugi morskiej, Bydgoszcz - Toruń 2000 Zdzisław Brodecki, Prawo ubezpieczeń morskich, Sopot 1999 Andrzej Hebel, Poradnik ubezpieczeń morskich, Szczecin 1995 W następnym numerze: Wyłączenia z pokrycia ubezpieczeń Casco Strona 5 z 5