Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia - nowelizacja Podstawowym aktem prawnym z zakresu prawa żywnościowego w Polsce jest ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (1). Z uwagi na nadrzędność prawa wspólnotowego nad prawem krajowym państw członkowskich Unii Europejskiej, przepisy krajowe muszą być dostosowywane do aktualnych unijnych aktów prawnych. Należy w tym miejscu przypomnieć, że rozporządzenia unijne obowiązują w każdym kraju członkowskim. W krajowym ustawodawstwie uwzględnia się je poprzez ich wskazanie bez przytaczania ich brzmienia, zaś przepisy dyrektyw do krajowych aktów prawnych są transponowane. W związku z wejściem w życie wielu nowych rozporządzeń wspólnotowych, w bieżącym roku po raz kolejny znowelizowano ustawę o bezpieczeństwie żywności i żywienia ustawą z dnia 8 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia oraz niektórych innych ustaw (2). Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia określa wymagania i procedury niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa żywności i żywienia zgodnie z przepisami rozporządzenia (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. W rozporządzeniu tym określono ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołano Europejski Urząd do spraw Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanowiono procedury w sprawie bezpieczeństwa żywności (3). W zakresie nieuregulowanym w rozporządzeniach Unii Europejskiej, ustawa określa: wymagania zdrowotne żywności, wymagania dotyczące przestrzegania zasad higieny żywności, jak również materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, właściwość organów w zakresie przeprowadzania urzędowych kontroli żywności na zasadach określonych w rozporządzeniu (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt (4) oraz wymagania dotyczące przeprowadzania urzędowych kontroli żywności, w zakresie nieuregulowanym w rozporządzeniu nr 882/2004. W nowelizowanej ustawie wprowadzono zapis o wzajemnym uznawaniu środków spożywczych, które nie są objęte przepisami wspólnotowymi o warunkach zdrowotnych i znakowaniu żywności, pod warunkiem, że nie stanowią zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka, a: pochodzą z krajów członkowskich Unii Europejskiej i zostały wyprodukowane zgodnie z ich wewnętrznymi przepisami, pochodzą z krajów będących członkiem Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) oraz z Turcji. Istotny, z punktu widzenia podmiotów stosujących ustawę, jest zamieszczony w odnośniku 2 do jej
tytułu, aktualny wykaz rozporządzeń i dyrektyw wspólnotowych. Stanowi on ważne źródło informacji o obecnie obowiązującym unijnym prawie żywnościowym. Pozwala też w prosty sposób sprawdzić, które z zagadnień prawa żywnościowego są regulowane bezpośrednio przez rozporządzenia wspólnotowe, a które przez polskie akty prawne. W związku z wejściem w życie wielu nowych rozporządzeń wspólnotowych, w większości definicji w słowniczku ustawowym (art. 3), wprowadzono odniesienia do tych rozporządzeń. Są to m.in. definicje: aromatów (środków aromatyzujących) w rozumieniu art. 3 ust. 2 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1334/2008 (5), substancji dodatkowych (dodatków do żywności) w rozumieniu art. 3 ust. 2 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 (6), substancji pomagających w przetwarzaniu - w rozumieniu art. 3 ust. 2 lit. b rozporządzenia nr 1333/2008 (6), enzymów spożywczych - w rozumieniu art. 3 ust. 2 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1332/2008 (7), składnika odżywczego - składnik odżywczy w rozumieniu art. 2 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1924/2006 (8); oświadczenia zdrowotnego oraz oświadczenia żywieniowego - oświadczenie zdrowotne w rozumieniu art. 2 ust. 2 pkt 5 i oświadczenie żywieniowe w rozumieniu art.2 ust.2 pkt 4 rozporządzenia nr 1924/2006 (8). Ponadto wprowadzono zmiany niektórych definicji oraz dodano nowe, np.: naturalnej wody mineralnej, wody stołowej, preparatów do początkowego i dalszego żywienia niemowląt, dobrej praktyki produkcyjnej, podmiotu zajmującego się recyklingiem, podmiotu działającego na rynku materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, zakładu działającego na rynku materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Z uwagi na obszerność ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia w dalszej części niniejszej publikacji zostaną omówione wybrane zagadnienia, w stosunku do których wprowadzono nowe i/lub zmieniono już istniejące zapisy w ustawie o bezpieczeństwie żywności i żywienia. Substancje dodatkowe W rozumieniu art. 3 ust. 2 lit. a rozporządzenia 1333/2008 (6) substancja dodatkowa (dodatek do żywności) oznacza każdą substancję, która w normalnych warunkach ani nie jest spożywana sama jako żywność, ani nie jest stosowana jako charakterystyczny składnik żywności, bez względu na swoją ewentualną wartość odżywczą, której celowe dodanie, ze względów technologicznych, do żywności w trakcie jej produkcji, przetwarzania, przygotowywania, obróbki, pakowania, przewozu lub przechowywania powoduje, lub można spodziewać się zasadnie, że powoduje, iż substancja ta lub jej produkty pochodne stają się bezpośrednio lub pośrednio składnikiem tej żywności. Rozporządzenie 1333/2008 (6) wprowadza obowiązek, w przypadku zastosowania niektórych barwników, takich jak: żółcień pomarańczowa (E 110), żółcień chinolinowa (E 104), azorubina
(karmoizyna) (E 122), czerwień allura (E 129), tartrazyna (E 102), pąs 4R (E 124), umieszczania na etykietach środków spożywczych dodatkowej informacji, że substancje te mogą mieć szkodliwy wpływ na aktywność i skupienie uwagi u dzieci. Ponadto ww. rozporządzenie przewiduje ponowną ocenę ryzyka substancji dodatkowych, przeprowadzaną przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA). W związku z tym, do czasu zakończenia opracowywania wspólnotowych wykazów dodatków do żywności, zgodnie z art. 10 ustawy będą obowiązywać określone przez Ministra Zdrowia w drodze rozporządzenia: wykazy substancji dodatkowych, które mogą być wprowadzane do obrotu i stosowane w żywności, w tym w aromatach, zgodnie z ich funkcjami technologicznymi, oraz szczegółowe warunki ich stosowania, w tym rodzaj środków spożywczych, w których mogą być stosowane, oraz ich dopuszczalne maksymalne poziomy, specyfikacje i kryteria czystości substancji dodatkowych. Obecnie trwają prace nad ich aktualizacją. Środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego Jak już wcześniej wspomniano, w omawianej nowelizacji ustawy zmieniono definicje: preparatu do początkowego żywienia niemowląt - jest to środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego stosowany w żywieniu niemowląt przez pierwsze miesiące życia, pokrywający całkowicie zapotrzebowanie żywieniowe do czasu wprowadzenia odpowiedniego żywienia uzupełniającego; preparatu do dalszego żywienia niemowląt - to środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego stanowiący podstawowy płynny składnik stopniowo różnicującej się diety, stosowany w żywieniu niemowląt od momentu wprowadzenia odpowiedniego żywienia uzupełniającego. Ponadto nowe przepisy dają możliwość uwzględnienia dodatkowych grup środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, poza wymienionymi w ust. 2 art. 24 ustawy. Wzbogacanie żywności W myśl art. 28 ustawy do środków spożywczych mogą być dodawane witaminy, składniki mineralne lub inne substancje wykazujące efekt odżywczy lub inny fizjologiczny, z uwzględnieniem wymagań określonych w rozporządzeniu (WE) nr 1925/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie dodawania do żywności witamin i składników mineralnych oraz niektórych innych substancji (9). Zasady znakowania wzbogaconych środków spożywczych zostały określone w art. 7 ww. rozporządzenia, w związku z tym pkt 7 art. 50 ust. 2 został uchylony. Omawiana ustawa przewiduje, że minister właściwy do spraw zdrowia określi w drodze rozporządzenia: środki spożywcze, do których są obligatoryjnie dodawane witaminy i składniki mineralne,
poziomy lub maksymalne poziomy witamin i składników mineralnych, mając na względzie potwierdzone dane naukowe, w tym dotyczące zmiennego zapotrzebowania różnych grup konsumentów, wymagania określone w art. 12 rozporządzenia nr 1925/2006 oraz potrzebę zapewnienia bezpieczeństwa żywności. Może on również określić w rozporządzeniu zakazy i ograniczenia w stosowaniu niektórych substancji innych niż witaminy i składniki mineralne w produkcji określonych środków spożywczych. Żywność wprowadzona po raz pierwszy do obrotu Najistotniejszą zmianą w przepisach dotyczących wprowadzania żywności po raz pierwszy do obrotu jest umożliwienie złożenia elektronicznego powiadomienia przez podmiot działający na rynku spożywczym do Głównego Inspektora Sanitarnego. Obecnie to ustawa (art. 29 ust. 2), a nie, jak dotychczas, rozporządzenie, określa informacje, które powinny znajdować się w powiadomieniu składanym do Głównego Inspektora Sanitarnego o wprowadzeniu po raz pierwszy do obrotu: preparatów do początkowego żywienia niemowląt oraz środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, z wyjątkiem grup określonych w art. 24 ust. 2 pkt 1-3 ustawy, suplementów diety, środków spożywczych do których dodano witaminy, składniki mineralne lub inne substancje zgodnie z rozporządzeniem 1925/2006. Rozszerzono również wykaz jednostek upoważnionych do wydawania opinii o środkach spożywczych wprowadzanych po raz pierwszy do obrotu, dla których wymagane jest powiadomienie, o Zespół ds. Suplementów Diety działający w ramach Rady Sanitarno-Epidemiologicznej. Oświadczenia żywieniowe i zdrowotne W nowelizacji ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia w dziale drugim dodano rozdział 12 poświęcony oświadczeniom żywieniowym i zdrowotnym. Ustawa zezwala na znakowanie żywności oświadczeniami żywieniowymi i zdrowotnymi pod warunkiem spełnienia wymagań określonych w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 (8). Producenci, którzy chcą zamieścić na opakowaniu produktu oświadczenie o zmniejszeniu ryzyka choroby lub oświadczenie odnoszące się do rozwoju i zdrowia dzieci, zgodnie z art. 52 b ustawy składają wniosek o udzielenie zezwolenia na wpisanie do wspólnotowego rejestru oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności. Wnioski należy składać do Głównego Inspektora Sanitarnego, który następnie przekazuje go do Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA).
Naturalne wody mineralne, wody źródlane i wody stołowe W nowelizowanej ustawie wprowadzono istotne zmiany dotyczące wód. Przyjęto nowe definicje: naturalna woda mineralna to woda podziemna wydobywana jednym lub kilkoma otworami naturalnymi lub wierconymi, różniąca się od wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi pierwotną czystością pod względem chemicznym i mikrobiologicznym oraz charakterystycznym stabilnym składem mineralnym, a w określonych przypadkach, także właściwościami mającymi znaczenie fizjologiczne, powodujące korzystne oddziaływanie na zdrowie ludzi. woda stołowa to woda powstała przez dodanie: 1. naturalnej wody mineralnej lub soli mineralnych zawierających co najmniej jeden składnik, mający znaczenie fizjologiczne, taki jak: sód, magnez, wapń, chlorki, szczawiany, węglowodany lub węglany, do wody źródlanej albo 2. wody źródlanej lub soli mineralnych, o których mowa w lit. a, do naturalnej wody mineralnej. Natomiast naturalne wody źródlane" zostały wodami źródlanymi". Nowa definicja wody stołowej pozwala również na jej produkcję przez dodanie wody źródlanej lub soli mineralnych do wody naturalnej. Jeżeli chodzi o wydanie decyzji Głównego Inspektora Sanitarnego o uznaniu wody za naturalną wodę mineralną, to w wyniku uchylenia pkt 4 w art. 35 ust. 2 we wniosku nie muszą być podawane warunki wydobywania, transportu i rozlewu tej wody, jak również opis stosowanych urządzeń i instalacji. Wymagania higieniczne i urzędowa kontrola żywności Odnośnie wymagań higienicznych w stosunku do podmiotów zajmujących się produkcją żywności lub jej wprowadzaniem do obrotu, jak i urzędowej kontroli żywności wprowadzono szereg istotnych zmian. Rozszerzono wykaz rodzajów działalności, do której rozpoczęcia wymagany jest tylko wpis do rejestru zakładów (art. 63 ust. 2), o: gospodarstwa agroturystyczne, apteki, punkty apteczne i hurtownie farmaceutyczne określone przepisami prawa farmaceutycznego, sklepy zielarskie, przedsiębiorców prowadzących sprzedaż detaliczną innych niż środki spożywcze produktów oraz wprowadzających do obrotu środki spożywcze opakowane, trwałe mikrobiologicznie, producentów gazów technicznych na potrzeby podmiotów działających na rynku spożywczym, zakłady działające na rynku materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, w tym zakłady prowadzone przez podmioty zajmujące się recyklingiem, podmioty działające na rynku spożywczym, prowadzące produkcję pierwotną.
Wprowadzono obowiązek przechowywania kopii orzeczenia lekarskiego i dokumentacji o przeprowadzonych szkoleniach lub udzielonym instruktarzu w miejscu wykonywania pracy przez pracownika. Wprowadzono również obowiązek uwzględniania przez przedsiębiorców prowadzących zakłady obrotu żywnością lub gastronomii, w procedurach dotyczących dobrej praktyki higienicznej oraz wdrażania i stosowania zasad systemu HACCP prawo wstępu i korzystania z tych zakładów przez osoby niepełnosprawne z psem asystującym w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Doprecyzowano również kompetencje w zakresie rejestracji i zatwierdzania zakładów, obiektów lub urządzeń ruchomych i tymczasowych oraz urządzeń dystrybucyjnych do sprzedaży żywności. Organami właściwymi są państwowy powiatowy inspektor sanitarny i państwowy graniczny inspektor sanitarny. Zniesiono obowiązek przechowywania przez zakłady żywienia zbiorowego typu zamkniętego próbek potraw wyprodukowanych i przeznaczonych do żywienia konsumentów w tym zakładzie. Odnośnie zmian w przepisach dotyczących urzędowej kontroli żywności to: wyłączono z granicznej kontroli sanitarnej towary przywożone lub wywożone w ilościach wskazujących na ich niehandlowy charakter, w tym w celu wykonania badań lub doświadczeń albo w celach reklamy; zniesiono obowiązek prowadzenia odrębnej książki kontroli sanitarnej na potrzeby kontroli wykonywanych przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej; doprecyzowano również, że odpowiedzialność w razie stwierdzenia nieprawidłowości wynikających z niewłaściwego przechowywania środka spożywczego znajdującego się w obrocie, w przypadku gdy ta niezgodność nie wynika z winy producenta, ponosi podmiot kontrolowany, a nie producent. Nowelizacja ustawy ma charakter porządkujący. Dostosowuje ona polskie ustawodawstwo z zakresu bezpieczeństwa żywności do regulacji wspólnotowych. Wprowadza zapisy upraszczające prowadzenie działalności podmiotów na rynku żywnościowym. mgr inż. Beata Przygoda mgr inż. Alicja Walkiewicz Instytut Żywności i Żywienia Piśmiennictwo: 1. Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (DzU nr 171 poz. 1225 z
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org) późn. zm.); 2. Ustawa z dnia 8 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia oraz niektórych innych ustaw (DzU nr 21 poz. 105); 3. Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz. Urz. UE L 31 s. 1 z 1.2.2002 z późn. zm.); 4. Rozporządzenie (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt (Dz. Urz. UE L 191 s. 1 z 30.4.2004 z późn. zm.); 5. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1334/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie środków aromatyzujących i niektórych składników żywności o właściwościach aromatyzujących do użycia w oraz na środkach spożywczych oraz zmieniające rozporządzenie Rady (EWG) nr 1601/91, rozporządzenia (WE) nr 2232/96 oraz (WE) nr 110/2008 oraz dyrektywę 2000/13/WE (Dz. Urz. UE L 354 s. 34 z 31.12.2008); 6. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie dodatków do żywności (Dz. Urz. UE L 354 s. 16 z 31.12.2008); 7. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1332/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie enzymów spożywczych, zmieniające dyrektywę Rady 83/417/EWG, rozporządzenie Rady (WE) nr 1493/1999, dyrektywę 2000/13/WE, dyrektywę Rady 2001/112/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 258/97 (Dz. Urz. UE L 354 s. 7 z 31.12.2008); 8. Rozporządzenie (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności (Dz. Urz. UE L 404 s. 9 z 30.12.2006 z późn. zm.); 9. Rozporządzenie (WE) nr 1925/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie dodawania do żywności witamin i składników mineralnych oraz niektórych innych substancji (Dz. Urz. UE L 404 s. 26 z 30.12.2006 z późn. zm.). Jeśli widzisz błąd w artykule, prosimy o e-mail'a na adres een (at) parp.gov.pl Artykuł pochodzi z grudniowego Biuletynu Euro Info 2010.