Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi¹ Polskiej Akademii Nauk nr 85, rok 2013 Zbigniew KASZTELEWICZ*, Miranda PTAK** Obowi¹zki przedsiêbiorcy i kierownika ruchu zak³adu górniczego w œwietle nowych uregulowañ prawnych wybrane zagadnienia Streszczenie: Pytanie o kszta³t przepisów reguluj¹cych dan¹ dzia³alnoœæ gospodarcz¹ jest zawsze pytaniem aktualnym. Jakie powinny byæ normy prawne, by jasnoœæ i precyzyjnoœæ ich sformu³owañ, jak równie pewien uniwersalizm, by³ gwarantem dobrego prawa? Prawa, którego poznanie nie ogranicza siê tylko do poznania s³ów ustawy, lecz jej istoty i mocy, co wyra a ³aciñska sentencja Scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vi mac potestem. Nie inaczej jest dziœ, kiedy z dniem 17 wrzeœnia 2013 roku do systemu obowi¹zuj¹cego prawa wprowadzono nowe rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 kwietnia 2013 r. w sprawie szczegó³owych wymagañ dotycz¹cych prowadzenia ruchu odkrywkowego zak³adu górniczego (Dz.U., poz. 1008). Ten akt prawny stanowi delegacjê art. 120 ust 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U., nr 163, poz. 981 oraz z 2013 r. poz. 21). S³owa kluczowe: górnictwo, wydobycie kopalin, uregulowania prawne The obligations of enterpreneur and mine manager according to new legal regulations selected aspects Abstract: The form of legislation on relevant business activities question is always actual. What characteristics should have the legal standards to be clear, precise, universal and will be a guarantee of good law? Learning law is not limited only to understanding of Act words but also its spirit and power. Like the sentence says Scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vi mac potestem. Today it is the same because the new regulation into the applicable system law has been introduced since September 17 th, 2013. It is the regulation of the Ministry of Economy of 8 th April 2013 on the specific requirements related to operations in open pit mining (Dz.U.2013.1008). This instrument is the delegation of article 120 of the Geological and Mining Law Act of 9 th June 2011 (Dz.U.2011.163.981, and Dz.U.2013.21). Key words: mineral extraction, legal regulations ** Prof. dr hab. in., AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków; e-mail: kasztel@agh.edu.pl ** Dr, OUG, Wroc³aw; e-mail: miranda9@op.pl 155
1. Uwagi ogólne dotycz¹ce nowego rozporz¹dzenia D³ugo oczekiwane rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 kwietnia 2013 r. w sprawie szczegó³owych wymagañ dotycz¹cych prowadzenia ruchu odkrywkowego zak³adu górniczego popularnie okreœlane jako tzw. rozporz¹dzenie be-ha-powskie jest kompromisem wypracowanych dotychczas rozwi¹zañ z nowymi, postulowanymi zmianami. Przede wszystkim akt ten jest regulacj¹ dla wszystkich rodzajów odkrywkowych zak³adów górniczych. Ustawodawca, konsekwentnie po likwidacji rozdzia³u kopalin na kopaliny pospolite i podstawowe, dla górnictwa odkrywkowego wyda³ jedn¹ regulacjê prawn¹. Podzia³ natomiast zosta³ dokonany wewn¹trz samego aktu. Nale y zauwa yæ, e wszystkie przepisy bêd¹ mia³y zastosowanie dla zak³adów górniczych, których koncesja na wydobywanie kopaliny zosta³a wydana przez ministra. W tej grupie znajd¹ siê zatem wszystkie te zak³ady górnicze, które kiedyœ eksploatowa³y kopaliny podstawowe. Nastêpna grupa zak³adów górniczych odkrywkowych, która prawie w ca³oœci bêdzie realizowaæ ruch na podstawie przepisów zawartych w rozporz¹dzeniu, to zak³ady górnicze pracuj¹ce na koncesjach wydanych przez w³aœciwego marsza³ka. Ustawodawca tylko w dziewiêciu przypadkach nie widzi koniecznoœci stosowania przepisów rozporz¹dzenia dla tych zak³adów odkrywkowych. W tabeli 1 przedstawione zosta³y wy³¹czenia ze stosowania przepisów nowego rozporz¹dzenia. Nowe rozporz¹dzenie dla odkrywkowych zak³adów górniczych pracuj¹cych na koncesji wydanej przez marsza³ka, z uwagi na mniejsz¹ skalê przedsiêwziêæ ni w przypadku koncesji wydanej przez ministra, zwalnia od niektórych obowi¹zków. Jak wykazano w tabeli 1, dotyczy to miêdzy innymi rezygnacji z obowi¹zku przedstawiania w dokumentacji technicznej charakterystyki maszyn i urz¹dzeñ do zwa³owania, okreœlania przez s³u bê miernicz¹ deformacji powierzchni w granicach terenu górniczego, czy te rezygnacji z obowi¹zku dokonywania obligatoryjnie przez s³u bê geologiczn¹ szczegó³owych badañ w zakresie zjawisk geologicznych pod wzglêdem strukturalnym, mineralogicznym lub petrograficznym. Przedsiêbiorcy prowadz¹cy dzia³alnoœæ na koncesjach wydanych przez marsza³ka nie musz¹ równie przez swoje s³u by geologiczne dokonywaæ okresowych analiz gospodarki z³o em. Obowi¹zek ten jest przypisany tylko koncesjom wydanym przez ministra, mimo e dotychczasowe przepisy w tym zakresie nak³ada³y taki obowi¹zek. Dla odkrywkowych zak³adów górniczych, wydobywaj¹cych kopaliny na podstawie koncesji udzielonej przez starostê, oprócz wy ej wymienionych w tabeli 1 przepisów, nie stosujemy przepisów wymienionych w tabeli 2. Wskazane w tabeli 1 i 2 wy³¹czenia dotycz¹ce odkrywkowych zak³adów górniczych pracuj¹cych na podstawie koncesji wydanej przez marsza³ka lub starostê, realizuj¹ od lat podnoszony przez œrodowiska górnicze postulat, aby ró nicowaæ skalê obowi¹zków w zale noœci od faktycznie wystêpuj¹cych zagro eñ. Dlatego te, za jak najbardziej zasadne nale y uznaæ poszczególne wy³¹czenia. Na podkreœlenie zas³uguje fakt, e s¹ to zak³ady górnicze, których ruch nie jest prowadzony na podstawie planu ruchu zak³adu górniczego. Ruch tych zak³adów górniczych odbywa siê na podstawie koncesji i na podstawie projektu technicznego zatwierdzonego przez kierownika ruchu zak³adu górniczego, co jest nowym rozwi¹zaniem. Dokument bezpieczeñstwa natomiast jest zast¹piony przez instrukcje i inne dokumenty opracowane przez przedsiêbiorcê. Zabrak³o ustawodawcy konsekwencji, 156
TABELA 1. Wy³¹czenia ze stosowania przepisów dla zak³adów górniczych pracuj¹cych na koncesjach udzielonych przez w³aœciwego marsza³ka TABLE 1. The List of not applicable regulations for mining establishments which work on marshal's licence Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Wy³¹czenie W zak³adzie górniczym organizuje siê s³u bê dyspozytorsk¹ ruchu zak³adu górniczego, wyposa on¹ w odpowiednie œrodki techniczne, która na bie ¹co kontroluje ruch tego zak³adu. Organizacjê i obsadê s³u by dyspozytorskiej ruchu zak³adu górniczego ustala kierownik ruchu zak³adu górniczego. Je eli w zak³adzie górniczym nie zosta³a zorganizowana s³u ba dyspozytorska ruchu zak³adu górniczego, zadania tej s³u by, dostosowane do potrzeb organizacji ruchu zak³adu górniczego, wykonuje wyznaczona przez kierownika ruchu zak³adu górniczego osoba kierownictwa lub dozoru ruchu zak³adu górniczego. Wyprzedzenie robót górniczych robotami odwadniaj¹cymi ustala siê na podstawie szczegó³owego rozeznania hydrogeologicznego z³o a. W przypadkach uzasadnionych warunkami terenowymi i techniczno-ruchowymi kierownik ruchu zak³adu górniczego mo e odst¹piæ od wymogu, o którym mowa w ust. 1. Hydromechaniczne i termiczne urabianie nadk³adu lub kopaliny oraz prowadzenie eksploatacji z³o a spod lustra wody urz¹dzeniami p³ywaj¹cymi wykonuje siê zgodnie z projektem technicznym eksploatacji, zatwierdzonym przez kierownika ruchu zak³adu górniczego. W przypadku prowadzenia eksploatacji z³o a spod lustra wody urz¹dzeniami p³ywaj¹cymi: na morzu w projekcie technicznym eksploatacji uwzglêdnia siê wymagania okreœlone w przepisach ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeñstwie morskim (Dz.U., nr 228, poz. 1368, z 2012 r. poz. 1068 oraz z 2013 r. poz. 852). Kieruj¹cy s³u b¹ ochrony przeciwpo arowej organizuje ochronê przeciwpo arow¹ w zak³adzie górniczym oraz sprawuje nadzór nad stanem bezpieczeñstwa po arowego terenu, obiektów i urz¹dzeñ. Na terenie zak³adu górniczego wyznacza siê odpowiednio oznakowane i utrzymane drogi dojazdowe do poszczególnych maszyn oraz punkty czerpania wody dla celów przeciwpo arowych. Oceny zagro eñ wystêpuj¹cych w ruchu zak³adu górniczego dokonuje kierownik ruchu zak³adu górniczego, który w szczególnoœci: na podstawie opinii zespo³u lub zespo³ów, o których mowa w pkt 1: b) ocenia mo liwoœæ zaistnienia wstrz¹sów sejsmicznych o energii równej b) lub wiêkszej ni 1 10 6 J. Kszta³towanie zwa³owisk lub sk³adowisk prowadzi siê zgodnie z dokumentacj¹ techniczn¹, zatwierdzon¹ przez kierownika ruchu zak³adu górniczego. Dokumentacja, o której mowa w ust. 1, zawiera dane dotycz¹ce: 5) maszyn i urz¹dzeñ stosowanych do zwa³owania i sk³adowania. W zakresie obs³ugi geologicznej zak³adu górniczego, o której mowa w 151 ust. 1, prowadzi siê: a) badania strukturalne, mineralogiczne i petrograficzne, a) niezbêdne do okreœlenia zjawisk geologicznych, d) okresowe analizy gospodarki z³o em. W zakresie obs³ugi mierniczej zak³adu górniczego, o której mowa w 151 ust. 5, prognozuje i okreœla siê deformacjê powierzchni w granicach terenu górniczego. Jednostka redakcyjna nowego rozporz¹dzenia 8 24 35 ust.3 pkt 2 41 43 ust. 2 48 ust. 1 pkt 2 lit. b. 143 ust. 2 pkt 5 154 pkt 4 lit. a i d 155 pkt 5 157
TABELA 2. Przepisy jakich nie stosuje siê dla odkrywkowych zak³adów górniczych pracuj¹cych na koncesjach udzielonych przez starostê TABELA 2. The List of not applicable regulations for open pit mining establishments which work on district governor s licence Lp. Wy³¹czenie Jednostka redakcyjna nowego rozporz¹dzenia 1 2 3 1. 2. 3. 4. 5. 6. Ruch zak³adu górniczego jest organizowany i prowadzony przez kierownika ruchu zak³adu górniczego, który w szczególnoœci: 1) ustala zakres dzia³ania poszczególnych dzia³ów ruchu zak³adu górniczego oraz s³u b specjalistycznych zak³adu górniczego; W zakresie, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, okreœla siê w szczególnoœci sposób: 1) koordynacji prac wykonywanych przez poszczególne dzia³y ruchu zak³adu górniczego i s³u by specjalistyczne oraz pracowników zatrudnionych w podmiotach, o których mowa w art. 121 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze, zwanej dalej ustaw¹ ; 2) wykonywania nadzoru nad pracami, o których mowa w pkt 1; 3) u ytkowania maszyn i urz¹dzeñ w zak³adzie górniczym. Osoby, których zakres czynnoœci obejmowaæ bêdzie zadania dotycz¹ce techniki strza³owej, mog¹ byæ zatrudniane w kierownictwie i dozorze ruchu zak³adu górniczego, je eli ukoñczy³y kurs specjalistyczny z zakresu techniki strza³owej, powtarzany co 5 lat. Osoba zatrudniona w ruchu zak³adu górniczego musi posiadaæ znaczek kontrolny lub inny identyfikator. Osoby kierownictwa i dozoru ruchu zak³adu górniczego oraz inne osoby uprawnione mog¹ za ¹daæ okazania znaczka kontrolnego lub innego identyfikatora. W przypadkach uzasadnionych warunkami terenowymi i technicznymi kierownik ruchu zak³adu górniczego mo e zwolniæ z obowi¹zku posiadania przez osoby, o których mowa w ust. 1, znaczków kontrolnych lub innych identyfikatorów. Osoby kierownictwa lub dozoru ruchu zak³adu górniczego, odpowiedzialne za pracowników wykonuj¹cych pracê na danej zmianie po jej zakoñczeniu: 1) dokumentuj¹ wykonane prace; 2) potwierdzaj¹ opuszczenie przez pracowników stanowisk pracy lub 3) przekazuj¹ osobie dozoru ruchu zak³adu górniczego nastêpnej zmiany informacje o pracownikach, którzy pozostali na stanowiskach pracy w celu jej dokoñczenia, podaj¹c przewidywany czas opuszczenia tych stanowisk. Sposób dokumentowania wykonanych prac oraz potwierdzania opuszczenia przez pracowników stanowisk pracy ustala kierownik ruchu zak³adu górniczego. W zak³adzie górniczym przechowuje siê aktualne mapy wyrobisk górniczych w miejscu dostêpnym dla osób kierownictwa i dozoru ruchu zak³adu górniczego. Zasady podzia³u obowi¹zków i wspó³dzia³ania osób za³ogi urz¹dzenia p³ywaj¹cego i osób zatrudnionych przy prowadzeniu ruchu zak³adu górniczego, o którym mowa w ust. 3, ustala przedsiêbiorca, powiadamiaj¹c w³aœciwe organy nadzoru górniczego, a tak e administracji œródl¹dowej albo morskiej. W zak³adzie górniczym organizuje siê i wyposa a siê w œrodki do zapobiegania i zwalczania po arów s³u bê ochrony przeciwpo arowej, a w przypadku zak³adów górniczych wydobywaj¹cych kopaliny palne jednostkê ochrony przeciwpo arowej. Przedsiêbiorca mo e zapewniæ ochronê przeciwpo arow¹ przez sta³¹ wspó³pracê s³u b ochrony przeciwpo arowej kilku przedsiêbiorców lub zlecenie zapobiegania i zwalczania po arów wyspecjalizowanym w tym zakresie jednostkom ochrony przeciwpo arowej. 7 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 9 ust. 3 16 31 35 ust.4 40 ust. 1 i 4 158
TABELA 2. cd. TABELA 2. cont. 1 2 3 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. Kontrolê (ochrona przeciwpo arowa) przeprowadza wyspecjalizowana s³u ba wyznaczona przez kierownika ruchu zak³adu górniczego lub certyfikowana jednostka zewnêtrzna. Przygotowanie zak³adu górniczego do ruchu w okresie zimowym odbywa siê na podstawie harmonogramu opracowanego do dnia 15 paÿdziernika ka dego roku i zatwierdzonego przez kierownika ruchu zak³adu górniczego. W harmonogramie, o którym mowa w ust. 1, uwzglêdnia siê w szczególnoœci bezpieczeñstwo prowadzonych prac. W przypadku z³ó lub ich czêœci, które zosta³y zaliczone do odpowiedniego stopnia zagro enia osuwiskowego: 1) na mapach przegl¹dowych wyrobisk górniczych oznacza siê odpowiednio rejony, w których mog¹ wyst¹piæ osuwiska. Je eli w zwi¹zku z ruchem zak³adu górniczego zaistnia³ wstrz¹s sejsmiczny o energii równej lub wiêkszej ni 1 10 6 J: 1) w zak³adzie górniczym tworzy siê stacjê lub stacje geofizyki górniczej, w której dokonuje siê bie ¹cej analizy aktywnoœci sejsmicznej górotworu i ocenia siê mo liwoœæ zaistnienia kolejnych wstrz¹sów sejsmicznych; 2) kierownik ruchu zak³adu górniczego, na podstawie opinii zespo³u, o którym mowa w 48 ust. 1 pkt 1, okreœla: a) sposób organizacji badañ i interpretacji skutków tych wstrz¹sów oraz metod usuwania zagro enia sejsmicznego, b) rodzaj, zakres i sposób wykorzystania metod stosowanych do oceny mo liwoœci zaistnienia kolejnych wstrz¹sów sejsmicznych. Dokumentacjê mierniczo-geologiczn¹ przechowuje siê w zak³adzie górniczym, w sposób zapewniaj¹cy jej w³aœciwe zabezpieczenie przed uszkodzeniem i dostêpem osób nieupowa nionych. Za zgod¹ kierownika ruchu zak³adu górniczego dokumentacja mierniczo-geologiczna mo e byæ przechowywana poza zak³adem górniczym, pod warunkiem spe³nienia wymagañ, o których mowa w ust. 1. O przechowywaniu tej dokumentacji poza zak³adem górniczym powiadamia siê w³aœciwy organ nadzoru górniczego. Przeprowadza siê kontrolê selektywn¹ eksploatacji kopaliny. Prowadzi siê: a) badania strukturalne, mineralogiczne i petrograficzne, niezbêdne do okreœlenia zjawisk geologicznych, b) aktualizacjê treœci geologicznej map podstawowych, przegl¹dowych i specjalnych, c) badania geologiczne wyprzedzaj¹ce i rozpoznawcze, d) okresowe analizy gospodarki z³o em. Bada siê i kontroluje jakoœæ z³o a oraz zmiennoœci parametrów jakoœciowych w procesie wydobywania kopalin. Aktualizuje siê i uzupe³nia dokumentacjê mierniczo-geologiczn¹ wynikami badañ i pomiarów geologicznych, hydrogeologicznych i geologiczno-in ynierskich oraz wynikami badañ laboratoryjnych;. W zakresie obs³ugi mierniczej zak³adu górniczego, o której mowa w 151 ust. 1: sporz¹dza, aktualizuje i uzupe³nia siê dokumentacjê mierniczo-geologiczn¹. W zakresie odwadniania m. in.: projektowanie przewidywanych dop³ywów wód, okreœlanie parametrów wydajnoœci pomp i iloœci pomp stanowi¹cych rezerwê, sporz¹dzenie dokumentacji pompowni. 45 ust. 4 46 49 ust. 1, pkt 1 50 152 154 pkt 1, lit d, pkt 4, 8, 9 155 pkt 3 od 134 do 140 159
gdy przy wy³¹czeniu z obowi¹zku posiadania schematu struktury organizacyjnej zak³adu górniczego, powo³uje siê na za³¹cznik nr 1 rozporz¹dzenia (Dokument Bezpieczeñstwa), który w ca³oœci nie obowi¹zuje prowadz¹cych dzia³alnoœæ na podstawie koncesji wydanej przez starostê. Eksploatacja z³o a odbywa siê w tych zak³adach na podstawie warunków okreœlonych w koncesji, a w szczególnoœci na warunkach projektu technicznego, który winien uwzglêdniaæ optymalny wariant wykorzystania z³o a. Przedsiêbiorcy dzia³aj¹cy na podstawie koncesji starosty nie musz¹ prowadziæ rekultywacji w sposób okreœlony w dokumentacji rekultywacji, jak¹ zatwierdza kierownik ruchu zak³adu górniczego, chyba e do rekultywacji bêd¹ wykorzystywali odpady pochodz¹ce spoza zak³adu górniczego. Nowe rozporz¹dzenie do minimum ograniczy³o obowi¹zki w zakresie odwadniania zak³adu górniczego. Odwadnianie zak³adu górniczego w zasadzie sprowadzone zosta³o do dokumentacji technicznej sporz¹dzanej na podstawie warunków hydrologicznych i hydrogeologicznych, zatwierdzonej przez kierownika ruchu zak³adu górniczego. W przypadku braku takiej dokumentacji, sposób odwadniania okreœla kierownik ruchu zak³adu górniczego. Podobne, ograniczaj¹ce do minimum rozwi¹zanie, dotyczy dokumentowania czynnoœci dokumentacyjnych na zmianach roboczych i po jej zakoñczeniu. Dla zak³adów pracuj¹cych na podstawie koncesji starosty nie ma wiêc obowi¹zku posiadania znaczka kontrolnego identyfikatora przez zatrudnionych w ruchu zak³adu. Nie ma obowi¹zku dokumentowania przez osoby kierownictwa i dozoru ruchu wykonywania pracy przez pracownika, potwierdzania opuszczenia przez pracownika stanowiska pracy. Zak³ady górnicze z koncesjami starosty nie bêd¹ te musia³y posiadaæ dokumentacji technicznej kszta³towania zwa³owiska lub sk³adowiska. S³u by miernicze zak³adu górniczego w zakresie swojej obs³ugi nie bêd¹ musia³y sporz¹dzaæ, aktualizowaæ i uzupe³niaæ dokumentacji mierniczo- -geologicznej, co by³o obowi¹zkowe w dotychczasowych przepisach, oraz nie bêd¹ musia³y prognozowaæ i okreœlaæ deformacji powierzchni w granicach terenu górniczego, co ustawodawca zastrzeg³ dla dzia³alnoœci prowadzonej na podstawie koncesji wydanej przez ministra. Zakres przedmiotowy rozporz¹dzenia, w odró nieniu od dotychczasowych regulacji, obejmuje zagadnienia nie tylko bezpiecznego prowadzenia ruchu, ale i szczegó³owe wymagania w zakresie gospodarki z³o em, ochrony œrodowiska, podstawowych obiektów, maszyn i urz¹dzeñ. 2. Obowi¹zki przedsiêbiorcy i kierownika ruchu zak³adu górniczego 2.1. Obowi¹zki przedsiêbiorcy Nowe rozporz¹dzenie w wielu miejscach adresatem obowi¹zków czyni kierownika ruchu zak³adu górniczego (KRZG). Natomiast przedsiêbiorca, czyli zgodnie z ustaw¹ Prawo geologiczne i górnicze ten, kto posiada koncesjê na wydobywanie, w nowym rozporz¹dzeniu ma zaledwie kilka obowi¹zków, które s¹ skierowane wprost do przedsiêbiorcy. Ich treœæ przedstawia tabela 3. Generalnie wymienione wy ej obowi¹zki, jakie spoczywaj¹ na przedsiêbiorcy, s¹ obowi¹zkami znanymi z przepisów dotychczasowych. Ró ni¹ siê doprecyzowaniem pewnych 160
TABELA 3. Obowi¹zki przedsiêbiorcy TABLE 3. The obligations of mining enterpreneur Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Obowi¹zek Przedsiêbiorca sporz¹dza, uzupe³nia i aktualizuje dokumentacjê dotycz¹c¹ prowadzenia ruchu zak³adu górniczego, oceny ryzyka zawodowego i stosowania rozwi¹zañ zmniejszaj¹cych to ryzyko oraz przeprowadza bie ¹ce analizy i badania niezbêdne dla bezpiecznego prowadzenia tego ruchu. Przedsiêbiorca regularnie dokonuje przegl¹du dzia³añ podjêtych w celu zapewnienia bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia pracowników. Przed rozpoczêciem prac przedsiêbiorca sporz¹dza dla zak³adu górniczego dokument bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia pracowników, zwany dalej dokumentem bezpieczeñstwa. Dla osób kierownictwa i dozoru ruchu zak³adu górniczego sporz¹dza siê zakresy czynnoœci, szczegó³owo okreœlaj¹ce ich obowi¹zki, uprawnienia i zakres odpowiedzialnoœci. Zakresy czynnoœci, o których mowa w ust. 1, zatwierdza: przedsiêbiorca dla kierownika ruchu zak³adu górniczego. W przypadku wykrycia w nadk³adzie, z³o u lub urobku œladów kultury materialnej b¹dÿ znaleziska paleontologicznego, przerywa siê roboty górnicze i zawiadamia osobê dozoru ruchu zak³adu górniczego. Dalszy sposób prowadzenia robót ustala kierownik ruchu zak³adu górniczego wraz z przedsiêbiorc¹. Przedsiêbiorca powiadamia o zdarzeniu, o którym mowa w ust. 1, w³aœciwy organ jednostki samorz¹du terytorialnego, konserwatora przyrody, wojewódzkiego konserwatora zabytków oraz w³aœciwy organ nadzoru górniczego. Zasady podzia³u obowi¹zków i wspó³dzia³ania osób za³ogi urz¹dzenia p³ywaj¹cego i osób zatrudnionych przy prowadzeniu ruchu zak³adu górniczego, o którym mowa w ust. 3, ustala przedsiêbiorca, powiadamiaj¹c w³aœciwe organa nadzoru górniczego, a tak e administracji œródl¹dowej albo morskiej. Przedsiêbiorca mo e zapewniæ ochronê przeciwpo arow¹ przez sta³¹ wspó³pracê s³u b ochrony przeciwpo arowej kilku przedsiêbiorców lub zlecenie zapobiegania i zwalczania po arów wyspecjalizowanym w tym zakresie jednostkom ochrony przeciwpo arowej. Jednostka redakcyjna nowego rozporz¹dzenia 4 5 6 9 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 33 ust.1 i 2 35 ust. 4 40 ust. 4 kwestii. Obecnie przedsiêbiorca realizuj¹c obowi¹zek sporz¹dzania, uzupe³niania i aktualizacji dokumentacji dotycz¹cej prowadzenia ruchu zak³adu górniczego, oceny ryzyka zawodowego, stosowanych rozwi¹zañ w ruchu zak³adu górniczego, ma przeprowadziæ a nie jak w poprzednim rozporz¹dzeniu zapewniæ bie ¹c¹ analizê i badania dla bezpiecznego prowadzenia tego ruchu. Nowym elementem, jaki zosta³ sformu³owany w omawianym rozporz¹dzeniu, jest obowi¹zek przedsiêbiorcy do regularnego dokonywania przegl¹du dzia³añ podjêtych w celu zapewnienia bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia pracowników. Na uwagê zas³uguje fakt, e przedsiêbiorca bêdzie musia³ precyzyjnie okreœliæ sobie czêstoœæ dokonywania przegl¹dów (kontroli) dzia³añ. Jednoczeœnie musi mieæ na wzglêdzie, e nie bêd¹ to dzia³ania przypadkowe. Musz¹ byæ to dzia³ania konkretnie ukierunkowane na bezpieczeñstwo pracowników, jak równie na ochronê zdrowia pracownika. W nowym 161
rozporz¹dzeniu wprost zosta³ równie okreœlony obowi¹zek wrêczenia kierownikowi ruchu zak³adu górniczego zakresu obowi¹zków. Jest to sformalizowanie praktyki, jaka dotychczas mia³a miejsce, a która nie by³a uregulowana w przepisie prawnym. W zdecydowanej wiêkszoœci przypadków to kierownik ruchu bêdzie decydowa³ i okreœla³ bezpieczne warunki dla prowadzenia ruch zak³adu górniczego. Staraj¹c siê przedstawiæ w sposób usystematyzowany te obowi¹zki, podzielono je wed³ug poszczególnych zakresów, zgodnie z uk³adem zawartym w nowym rozporz¹dzeniu. Jednoczeœnie nale y nadmieniæ, e nie s¹ to zmiany rewolucyjne, i jak by³o wskazane na wstêpie jest to owoc kompromisu, jaki ustawodawca wypracowa³ maj¹c na uwadze doœwiadczenia wczeœniejsze. 2.2. Obowi¹zki kierownika ruchu zak³adu górniczego w zakresie bezpieczeñstwa i higieny pracy oraz bezpieczeñstwa po arowego wybrany katalog Najwa niejsze obowi¹zki kierownika ruchu zak³adu górniczego (KRZG) w zakresie bezpieczeñstwa i higieny pracy oraz bezpieczeñstwa po arowego przedstawiono w tabeli 4. Czêœæ z nich jest znana z dotychczasowych przepisów, a w obecnym rozporz¹dzeniu znalaz³a now¹ edycjê. Czêœæ jednak stanowi zupe³nie nowy obowi¹zek, któremu kadra in ynierska bêdzie musia³a sprostaæ. Generalna zasada, jaka towarzyszy ca³emu rozporz¹dzeniu, to przekazanie odpowiedzialnoœci na wielu p³aszczyznach kierownikowi ruchu zak³adu górniczego. Kierownik ruchu zak³adu górniczego jest odpowiedzialny za organizowanie i prowadzenie ruchu w sposób bezpieczny. Obecnie fakultatywnie mo e swoje czynnoœci wykonywaæ przy pomocy podleg³ych mu osób kierownictwa i dozoru ruchu zak³adu górniczego. Jedn¹ z istotnych zmian jest obowi¹zek opracowania zrozumia³ej dla pracownika instrukcji bezpiecznego wykonywania prac i w dalszej kolejnoœci dokonania konsultacji pracowniczych. Dopiero po procesie wzajemnego uzgodnienia z pracownikami kierownik ruchu ma obowi¹zek zatwierdziæ tak¹ instrukcjê. Ustawodawca doœæ dok³adnie ustali³ równie, co powinno stanowiæ treœæ takiej instrukcji. Kolejny przepis, który zosta³ doprecyzowany i stanowi efekt dobrej praktyki, dotyczy iloœci i lokalizacji tablic i znaków bezpieczeñstwa. Jednym z obowi¹zków, jaki ci¹ y na kierowniku ruchu zgodnie z nowym rozporz¹dzeniem, jest dokonywanie w³aœciwego oraz zgodnego z przeznaczeniem doboru TABELA 4. Obowi¹zki Kierownika Ruchu Zak³adu Górniczego w zakresie bezpieczeñstwa TABLE 4. The obligations of mining manager about safety Lp. Obowi¹zek Jednostka redakcyjna nowego rozporz¹dzenia 1 2 3 1. 2. Kierownik ruchu zak³adu górniczego zapoznaje pracowników zak³adu górniczego z obowi¹zuj¹cym dokumentem bezpieczeñstwa lub odpowiedni¹ jego czêœci¹. Ruch zak³adu górniczego jest organizowany i prowadzony przez kierownika ruchu zak³adu górniczego, który szczególnoœci: 1) ustala zakres dzia³ania poszczególnych dzia³ów ruchu zak³adu górniczego oraz s³u b specjalistycznych zak³adu górniczego, 6 ust. 4 7 162
TABELA 4. cd. TABLE 4. cont. 1 2 3 2. 3. 4. 2) dokonuje w³aœciwego oraz zgodnego z przeznaczeniem doboru maszyn, urz¹dzeñ, materia³ów, wyrobów z tworzyw sztucznych oraz œrodków strza³owych i sprzêtu strza³owego w taki sposób, aby nie stwarza³y one zagro enia dla bezpieczeñstwa i zdrowia osób oraz œrodowiska, 3) wyznacza osobê kierownictwa lub dozoru ruchu zak³adu górniczego do wykonywania nadzoru nad prowadzeniem ruchu tego zak³adu na danej zmianie albo ruch zak³adu górniczego na danej zmianie nadzoruje osobiœcie, 4) ustala zasady zabezpieczenia zak³adu górniczego na zmianach, na których ruch nie jest prowadzony, w dni wolne od pracy oraz w przypadku czasowego wstrzymania eksploatacji, 5) zapewnia odpowiedni nadzór lub œrodki ³¹cznoœci, je eli stanowiska pracy s¹ zajmowane przez odosobnionych pracowników. Kierownik ruchu zak³adu górniczego mo e wykonywaæ swoje obowi¹zki przy pomocy podleg³ych mu osób kierownictwa i dozoru ruchu zak³adu górniczego. Organizacjê i obsadê s³u by dyspozytorskiej ruchu zak³adu górniczego ustala kierownik ruchu zak³adu górniczego. 7 3 ust. 3 8 ust. 2 5. KRZG zatwierdza dla podleg³ych mu osób zakres czynnoœci. 9 ust. 2, pkt 2 6. 7. KRZG opracowuje zrozumia³¹ dla pracowników instrukcjê oraz przeprowadza proces konsultacji z pracownikami. Po uzyskaniu konsensusu zatwierdza instrukcjê. KRZG ustala sposób zabezpieczenia miejsc niebezpiecznych na terenie zak³adu górniczego. 10 13 ust. 2 8. KRZG ustala liczbê i miejsce tablic informacyjnych o terenie zak³adu. 13 ust. 4 9. KRZG ustala sposób dokumentowania wykonania prac oraz opuszczenia stanowiska przez pracownika. 16 ust. 5 10. KRZG ustala rodzaje prac szczególnie niebezpiecznych. 18 11. KRZG ustala liczbê i miejsce punktów pierwszej pomocy, noszy, apteczek. 21 ust. 3 12. KRZG zawiadamia nadzór górniczy o ka dym wypadku œmiertelnym, ciê kim, zbiorowym, zgonie naturalnym oraz niebezpiecznych zdarzeniach i o ka dym wypadku zaistnia³ym w zak³adzie górniczym. 22 13. KRZG ustala czêstotliwoœæ i zakres kontroli okresowych wyrobiska i zwa³owiska. 29 14. KRZG zatwierdza projekty techniczne prowadzenia eksploatacji (urabianie hydromechaniczne, termiczne, eksploatacja spod lustra wody urz¹dzeniami p³ywaj¹cymi). 35 ust. 1 15. Przy rêcznym urabianiu KRZG ustala parametry przodka i wysokoœæ urabianego piêtra. 37 16. KRZG jest odpowiedzialny za ochronê przeciwpo arow¹ w zak³adzie górniczym. 40 ust. 2 17. 18. Przy po arach endogenicznych wielkoœæ pola, zabezpieczenia i sposób likwidacji tych po arów okreœla KRZG. KRZG opracowuje harmonogram na okres zimowy do dnia 15 paÿdziernika i go zatwierdza. 42 46 163
maszyn, urz¹dzeñ, materia³ów, wyrobów z tworzyw sztucznych oraz œrodków strza³owych i sprzêtu strza³owego w taki sposób, aby nie stwarza³y one zagro enia dla bezpieczeñstwa i zdrowia osób oraz œrodowiska. W ocenie autorów ten ogólny zapis bêdzie wielokrotnie konkretyzowany podczas czynnoœci kontrolnych nadzoru górniczego. 2.3. Obowi¹zki kierownika ruchu zak³adu górniczego w zakresie zagro eñ wybrany katalog Najwa niejsze obowi¹zki kierownika ruchu zak³adu górniczego (KRZG) w zakresie zagro eñ przedstawiono w tabeli 5. TABELA 5. Obowi¹zki kierownika ruchu zak³adu górniczego (KRZG) w zakresie zagro eñ TABLE 5. The obligations of mining manager (KRZG) about hazards Lp. 1. 2. 3. 4. Obowi¹zek Kierownik ruchu zak³adu górniczego (KRZG) dokonuje oceny zagro eñ w zak³adzie górniczym. Warunki statecznoœci oraz parametry skarp i zboczy okreœla KRZG na podstawie opinii s³u by geologicznej. Je eli w zwi¹zku z ruchem zak³adu górniczego zaistnia³ wstrz¹s sejsmiczny o energii równej lub wiêkszej ni 1 10 6 J, to: 1) w zak³adzie górniczym tworzy siê stacjê lub stacje geofizyki górniczej, w której dokonuje siê bie ¹cej analizy aktywnoœci sejsmicznej górotworu i ocenia siê mo liwoœæ zaistnienia kolejnych wstrz¹sów sejsmicznych; 2) kierownik ruchu zak³adu górniczego, na podstawie opinii zespo³u, o którym mowa w 48 ust. 1 pkt 1, okreœla: a) sposób organizacji badañ i interpretacji skutków tych wstrz¹sów oraz metod usuwania zagro enia sejsmicznego, b) rodzaj, zakres i sposób wykorzystania metod stosowanych do oceny mo liwoœci zaistnienia kolejnych wstrz¹sów sejsmicznych. Strefy zagro enia gazowego zabezpiecza siê w sposób ustalony przez KRZG. Jednostka redakcyjna nowego rozporz¹dzenia 48 49 ust. 3 50 51 ust. 2 Obowi¹zki kierownika zak³adu górniczego w zakresie zagro eñ zosta³y bardziej ni dotychczas jednoznacznie okreœlone. To kierownik ruchu odpowiada za ocenê zagro eñ wystêpuj¹cych w ruchu zak³adu górniczego. Ma do swojej dyspozycji, je eli uzna to za celowe, cia³a kolegialne, tj. zespo³y do rozpoznawania i zapobiegania zagro eniom. Nale y podkreœliæ, e nie mo na ograniczyæ siê tu do katalogu zagro eñ naturalnych. Ustawodawca celowo okreœli³ zagro enia, które dok³adnie w odniesieniu do specyfiki danego zak³adu, jego lokalizacji, jego wielkoœci i sposobu organizacji, wska e kierownik ruchu zak³adu górniczego. Ocena zagro eñ wystêpuj¹cych w ruchu zak³adu górniczego ma byæ równie dokonana z uwzglêdnieniem warunków, jakie powinny byæ zachowane w œrodowisku pracy zgodnie z przepisami prawa pracy. W przypadku stwierdzenia mo liwoœci wyst¹pienia 164
zagro enia lub faktycznego wyst¹pienia zagro eñ, kierownik ruchu zak³adu górniczego okreœla zagro one rejony, strefy lub stanowiska pracy. Nowe rozporz¹dzenie, nak³adaj¹c obowi¹zek oceny zagro enia na kierownika ruchu zak³adu górniczego, dok³adnie okreœli³o, e to kierownik ma ustaliæ technologiê wykonywania robót górniczych, w tym stosowanych maszyn, przyjêtych parametrów skarp i zboczy, zasady nadzorowania tych prac, zasady odwadniania i zakres oraz czêstotliwoœæ wykonywania pomiarów i kontroli. Obowi¹zek ten dotyczy solidarnie wszystkich zak³adów odkrywkowych, niezale nie na podstawie jakiej koncesji prowadz¹ dzia³alnoœæ. Jedn¹ z wa niejszych nowych regulacji jest obowi¹zek nanoszenia na mapach przegl¹dowych rejonów, w których mog¹ wyst¹piæ osuwiska. Dotyczy to z³ó, które zosta³y zaliczone do odpowiedniego stopnia zagro enia osuwiskowego. W takich sytuacjach prognozuje siê równie mo liwoœæ wyst¹pienia takich stref oraz dokumentuje warunki geologiczno-górnicze, hydrogeologiczne oraz inne czynniki mog¹ce mieæ wp³yw na powstanie osuwiska. Now¹ regulacj¹ jest na³o enie obowi¹zku na kierownika ruchu zak³adu górniczego w zakresie zaistnienia w zak³adzie górniczym wstrz¹su sejsmicznego o energii równej lub wiêkszej ni 1 10 6 J, okreœlenia sposobu organizacji badañ oraz szeroko rozumianej profilaktyki. 2.4. Obowi¹zki kierownika ruchu zak³adu górniczego w zakresie maszyn, urz¹dzeñ i instalacji oraz obiektów budowlanych zak³adu górniczego wybrany katalog Wa niejsze obowi¹zki kierownika ruchu zak³adu górniczego w zakresie maszyn, urz¹dzeñ i instalacji oraz obiektów budowlanych zak³adu górniczego omówiono w tabeli 6. Analogicznie jak w pozosta³ych przypadkach, obowi¹zki kierownika ruchu zak³adu górniczego w odniesieniu do maszyn i urz¹dzeñ oraz obiektów budowlanych zak³adu górniczego, nie stanowi¹ zupe³nie nowych treœci. Zastosowane rozwi¹zania obowi¹zuj¹ we wszystkich odkrywkowych zak³adach górniczych, niezale nie od rodzaju koncesji, na podstawie jakiej prowadzi siê ruch zak³adu. Jednym z wa niejszych obowi¹zków kierownika jest opracowanie harmonogramu przegl¹dów, konserwacji, a w razie potrzeby badañ sprzêtu mechanicznego i elektrycznego. W dalszym ci¹gu do podstawowych obiektów budowlanych zak³adu górniczego nale ¹: g³ówne rozdzielnie elektryczne wysokiego i œredniego napiêcia, centrale telefoniczne i dyspozytorskie wraz z systemami ³¹cznoœci i alarmowania oraz g³ówne urz¹dzenia i uk³ady odwadniania. Nie jest natomiast obiektem podstawowym zak³adu górniczego stacja sprê arek powietrza. Ustawodawca w nowym rozporz¹dzeniu przewidzia³ mo liwoœæ dokonywania zmian w uzasadnionych przypadkach dotycz¹cych usytuowania istniej¹cych obiektów budowlanych zak³adu górniczego na podstawie zatwierdzonej przez kierownika ruchu zak³adu górniczego dokumentacji. 2.5. Obowi¹zki kierownika ruchu zak³adu górniczego (KRZG) w zakresie ochrony œrodowiska W tabeli 7 omówiono obowi¹zki kierownika ruchu zak³adu górniczego (KRZG) w zakresie ochrony œrodowiska. 165
TABELA 6. Obowi¹zki kierownika ruchu zak³adu górniczego w zakresie maszyn, urz¹dzeñ i instalacji oraz obiektów budowlanych zak³adu górniczego TABLE 6. The obligations of mining manager about machines, equipment and electrical system and construction objects Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Obowi¹zki Wprowadzenie zmian w maszynach i urz¹dzeniach, w szczególnoœci w konstrukcji noœnej, zawiesiach, rozmieszczeniu przeciwciê arów oraz rozszerzenie zakresów dzia³ania wy³¹czników krañcowych jest dozwolone tylko za zgod¹ kierownika ruchu zak³adu górniczego, w sposób okreœlony w dokumentacji techniczno-ruchowej. Zasady przeprowadzania kontroli, o których mowa w ust. 1, ich zakres, czêstotliwoœæ oraz sposób dokumentowania okreœla instrukcja, zatwierdzana przez kierownika ruchu zak³adu górniczego, opracowana na podstawie dokumentacji techniczno-ruchowej maszyn. Kierownik ruchu zak³adu górniczego opracowuje harmonogram przeprowadzania systematycznych przegl¹dów, konserwacji, a w razie potrzeby badañ sprzêtu mechanicznego i elektrycznego oraz urz¹dzeñ. Pozwolenie na oddanie do ruchu g³ównych rozdzielni elektrycznych wysokiego i œredniego napiêcia, centrali telefonicznych i dyspozytorskich wraz z systemami ³¹cznoœci i alarmowania, g³ównych urz¹dzeñ i uk³adów odwadniania, zwanych dalej podstawowymi obiektami budowlanymi i urz¹dzeniami zak³adu górniczego, wydaje siê na wniosek kierownika ruchu zak³adu górniczego na podstawie przed³o onej dokumentacji technicznej oraz protokó³u odbioru technicznego sporz¹dzonego przez komisjê powo³ywan¹ przez kierownika ruchu zak³adu górniczego. Zmiana usytuowania istniej¹cych obiektów budowlanych odbywa siê na podstawie zatwierdzonej dokumentacji przez KRZG. W okresie planowanych przerw w pracy maszyn, o których mowa w ust. 3, nadzoruje siê je w sposób ustalony przez kierownika ruchu zak³adu górniczego lub wyznaczon¹ przez niego osobê kierownictwa odpowiedniego dzia³u ruchu zak³adu górniczego. Sposób poruszania siê maszyn na poziomach nad podziemnymi wyrobiskami okreœla kierownik ruchu zak³adu górniczego. Dla ka dej maszyny kierownik ruchu zak³adu górniczego okreœla szerokoœæ pasa bezpieczeñstwa, w zale noœci od przyjêtej technologii eksploatacji z³o a, od górnej lub dolnej krawêdzi poszczególnych skarp. Badania kontrolne konstrukcji noœnych, lin stalowych oraz zespo³ów i elementów zwi¹zanych z zapewnieniem bezpieczeñstwa pracy maszyn zwa³uj¹cych oraz wielonaczyniowych urabiaj¹cych i ³aduj¹cych wykonuje siê zgodnie ze szczegó³ow¹ instrukcj¹ kontroli stanu technicznego, zatwierdzon¹ przez kierownika ruchu zak³adu górniczego. Jednostka redakcyjna nowego rozporz¹dzenia 54 56 ust. 3 56 ust. 4 57 ust. 1 58 ust. 5 60 62 65 68 Przedstawione w tabeli 7 obowi¹zki kierownika ruchu zak³adu górniczego nie stanowi¹ katalogu zamkniêtego. Ustawodawca konstruuj¹c obowi¹zki w zakresie ochrony œrodowiska, jak równie bezpieczeñstwa i higieny pracy, zastosowa³ odwo³anie siê do przepisów powszechnie obowi¹zuj¹cych zawartych w licznych ustawach. Tym samym przedstawiaj¹c 166
TABELA 7. Obowi¹zki kierownika ruchu zak³adu górniczego w zakresie ochrony œrodowiska TABLE 7. The obligations of mining manager about environmental protection Lp. 1. 2. 3. Obowi¹zki Kierownik ruchu zak³adu górniczego podejmuje dzia³ania maj¹ce na celu zmniejszenie negatywnego wp³ywu ruchu zak³adu górniczego na œrodowisko. Urz¹dzenia odpylaj¹ce i neutralizuj¹ce oraz zabezpieczenia s³u ¹ce do ochrony powietrza atmosferycznego eksploatuje siê w sposób okreœlony w instrukcji zatwierdzonej przez kierownika ruchu zak³adu górniczego. Rekultywacjê gruntów w granicach zak³adu górniczego prowadzi siê w sposób okreœlony w dokumentacji rekultywacji, zatwierdzonej przez kierownika ruchu zak³adu górniczego. Jednostka redakcyjna nowego rozporz¹dzenia 157 161 162 ust. 3 obowi¹zki KRZG w zakresie ochrony œrodowiska, nale y mieæ na uwadze obowi¹zki, jakie wynikaj¹ z takich ustaw jak: Ustawa z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeñstwie morskim (Dz.U. 2011, nr 228, poz. 1368), Ustawa z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych (Dz.U. z 2008 nr 138, poz. 865), Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. z 2001, nr 115 poz. 1229), Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony œrodowiska (Dz.U. 2001, Nr 62, poz. 627), Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o egludze œródl¹dowej (Dz.U. z 2001, nr 5 poz. 43). Jako nowe rozwi¹zanie w odniesieniu do dotychczasowych przepisów nale y odnotowaæ fakt, e to kierownik ruchu zak³adu górniczego bêdzie zatwierdza³ dokumentacjê rekultywacji. Treœæ tej dokumentacji w formie tekstowej i graficznej zosta³a w rozporz¹dzeniu szczegó³owo podana z zaznaczeniem, e przedmiotowa dokumentacja ma uwzglêdniaæ wymagania i wytyczne, jakie s¹ zawarte w normie okreœlaj¹cej ogólne wytyczne projektowania rekultywacji w górnictwie odkrywkowym. Wydaje siê, e jest to pierwszy krok w dobr¹ stronê w zakresie uporz¹dkowania spraw proceduralnych w procesie rekultywacji. Obowi¹zek sporz¹dzania dokumentacji rekultywacji czy wrêcz projektu technicznego, doœæ d³ugo by³ podnoszony przez przedstawicieli ró nych œrodowisk bran y górnictwa odkrywkowego. Wydaje siê równie, e zapis, i rekultywacjê w granicach udokumentowanego z³o a poprzedza siê dokonaniem obmiaru wyeksploatowanej czêœci tego z³o a, doprowadzi do unikania sytuacji konfliktowych i mudnej procedury dowodowej w przypadku kwestii spornych. 3. Najwa niejsze zmiany w rozporz¹dzeniu Nowe rozporz¹dzenie w wielu miejscach jest identyczne z dotychczas obowi¹zuj¹cymi, tj.: Rozporz¹dzeniem Ministra Gospodarki z 28 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpo arowego w odkrywkowych zak³adach górniczych wydobywaj¹cych kopaliny pospolite, 167
Rozporz¹dzeniem Ministra Gospodarki z 17 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpo arowego w odkrywkowych zak³adach górniczych wydobywaj¹cych kopaliny podstawowe. Dokonane zmiany dotycz¹ g³ównie doprecyzowania istniej¹cych i znanych ju rozwi¹zañ. Jedn¹ z nich jest zmiana zakresu przedmiotowego. Nowe rozporz¹dzenie obejmuje swoj¹ regulacj¹ nie tylko zagadnienia bezpieczeñstwa i higieny pracy, ale równie szczegó³owe uwarunkowania prowadzenia ruchu zak³adu górniczego w zakresie ochrony œrodowiska, czy te racjonalnej gospodarki z³o em. Z analizy rozporz¹dzenia wynika powo³anie siê na szereg ustaw powszechnie obowi¹zuj¹cych, w tym na przepisy Kodeksu pracy i Prawa ochrony œrodowiska, co powoduje koniecznoœæ sta³ej kwalifikacji zaistnia³ych sytuacji do norm powszechnie obowi¹zuj¹cych. Od 17 wrzeœnia 2013 r. obowi¹zkiem przedsiêbiorcy jest równie, nie tak jak dotychczas zapewnienie analizy stanu bezpieczeñstwa, ale faktyczne jej przeprowadzenie. Zapoznaj¹c pracownika z dokumentem bezpieczeñstwa, kierownik ruchu w szczególnoœci musi przedstawiæ ocenê ryzyka zawodowego, któr¹ pracownik przyjmuje do wiadomoœci, potwierdzaj¹c to pisemnie. Nowe rozporz¹dzenie stawia kierownikom ruchu zak³adu górniczego nowe wyzwania, czyni¹c ich w wielu miejscach odpowiedzialnymi za zatwierdzenie dokumentów ruchowych, instrukcji, projektów technicznych, regulaminów ruchu, dokumentacji rekultywacji. Na dokonanie zmian w szeroko rozumianej dokumentacji zak³adu górniczego, w tym instrukcji, poleceñ, regulaminów ruchu, ustawodawca zachowa³ okres 6 miesiêcy. Podsumowanie D³ugo oczekiwane rozporz¹dzenie nie wprowadzi³o drastycznych zmian. Stanowi kontynuacjê za³o eñ, jakie by³y dokonane w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze. Jednoczeœnie stanowi wzajemnie wypracowany kompromis, który jest prób¹ wprowadzenia koniecznych nowych regulacji przy istniej¹cym ju systemie prawa. Systemie, który ma historycznie bardzo bogaty dorobek legislacyjny. Zasadne wydaje siê wiêc zachowanie w wielu miejscach rozporz¹dzenia instytucji prawnych znanych i sprawdzonych. Niemniej jednak treœæ nowego rozporz¹dzenia w odmienny sposób ni dotychczas ujmuje szczegó³owe obowi¹zki i warunki prowadzenia ruchu zak³adu górniczego. Za cenne nale y równie uznaæ wyraÿne zró nicowanie zakresu obowi¹zków ci¹ ¹cych na przedsiêbiorcy i na osobach kierownictwa i nadzoru w zale noœci od zak³adu górniczego, tj. gradacja tych obowi¹zków od najliczniej sformu³owanych dla odkrywkowych zak³adów górniczych posiadaj¹cych koncesjê wydan¹ przez ministra, po liberalizacjê obowi¹zków dla zak³adów górniczych pracuj¹cych na koncesji starosty. Zdaniem autorów pozytywnie nale y oceniæ fakt, e akt ma charakter uniwersalny, z zastosowaniem dla wszystkich zak³adów odkrywkowych, a nie jak by³o dotychczas, kiedy kwestie te regulowa³y dwa akty prawne. Dobrym rozwi¹zaniem wydaj¹ siê byæ nowe regulacje w zakresie rekultywacji, w szczególnoœci zatwierdzanie dokumentacji przez kierownika ruchu zak³adu górniczego. Oczywiœcie, e o jakoœci tego rozporz¹dzenia najlepiej zaœwiadczy czas i liczba dokonywanych w nim zmian, ale ju dziœ mo na powiedzieæ, e sam fakt ograniczenia regulacji prawnych do jednego aktu jest pozytywnym sygna³em. 168
Literatura Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U.2011.163.981 ze zm.). Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 kwietnia 2013 r. w sprawie szczególnych wymagañ dotycz¹cych prowadzenia ruchu odkrywkowego zak³adu górniczego (Dz.U.2013.1008).