Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii w Gminie Czerwonak

Załącznik do uchwały Nr 20/IV/2011 Rady Gminy Czerwonak z dnia 20 stycznia 2011 r. Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii w Gminie Czerwonak na lata 2011-2013

SPIS TREŚCI Wstęp.. 3 Rozdział I Opis zjawiska w skali kraju... 4 Rozdział II Opis zjawiska na poziomie lokalnym.. 12 Rozdział Cele Programu III 1. Cel główny 35..... 2. Cele szczegółowe z podziałem na poszczególne zadania.... 35 Rozdział IV Plan finansowy budŝetu na realizację zadań Programu... 40 2

Rozdział V Monitoring i ewaluacja... 42 Wstęp Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011 2013 opracowany został zgodnie z treścią Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 29 lipca 2005r. oraz załoŝeniami Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii. Podstawę prawną Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii stanowi Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2005 r. nr 179 poz. 1485, ze zm.) Zgodnie z jej zapisem, do podstawowych zadań własnych gminy naleŝą: 1) zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzaleŝnionych i osób zagroŝonych uzaleŝnieniem; 2) udzielanie rodzinom, w których występują problemy narkomanii, pomocy psychospołecznej i prawnej; 3) prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej, edukacyjnej oraz szkoleniowej w zakresie rozwiązywania problemów narkomanii, w szczególności dla dzieci i młodzieŝy, w tym prowadzenie zajęć sportowo-rekreacyjnych dla uczniów, a takŝe działań na rzecz doŝywiania dzieci uczestniczących w pozalekcyjnych programach opiekuńczowychowawczych i socjoterapeutycznych; 4) wspomaganie działań instytucji, organizacji pozarządowych i osób fizycznych, słuŝących rozwiązywaniu problemów narkomanii; 3

5) pomoc społeczną osobom uzaleŝnionym i rodzinom osób uzaleŝnionych dotkniętym ubóstwem i wykluczeniem społecznym i integrowanie ze środowiskiem lokalnym tych osób z wykorzystaniem pracy socjalnej i kontraktu socjalnego. Zgodnie z kierunkami działań zaplanowanymi do realizacji dla samorządów w Krajowym Programie Przeciwdziałania Narkomanii, Gminne Programy powinny obejmować następujące obszary: profilaktykę; leczenie, rehabilitację; ograniczanie szkód zdrowotnych i reintegrację społeczną; badanie i monitoring. GPPN w gminie Czerwonak jest zgodny z załoŝeniami Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2006 2009 oraz wpisany w Gminną Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2006 2013. Koordynacja Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii od roku 2008 leŝy w kompetencjach Centrum Profilaktyki, Terapii i Rehabilitacji, w ramach struktur GOPS w Czerwonaku. Rozdział I OPIS ZJAWISKA W SKALI KRAJU Narkomania jest niepokojącym zjawiskiem, które dotyczy wszystkich grup społecznych, bez względu na region, wiek, wykształcenie i status finansowy. Narkomania jest problemem wielowymiarowym. NiezaleŜnie od ogólnych skutków społecznych, wpływa na liczbę ofiar zdrowotnych i śmiertelnych, zwiększa zagroŝenie obywateli przestępczością kryminalną. Jako problem zdrowotny, niesie za sobą powaŝne ryzyko dla zdrowia publicznego, szczególnie w kontekście chorób infekcyjnych takich jak Ŝółtaczka, HIV, choroby weneryczne). W zakresie społecznym to marginalizacja osób uzaleŝnionych wiąŝąca się z ubóstwem, bezrobociem, prostytucją czy bezdomnością. Konsekwencje narkomanii dotykają nie tylko jednostek, ale ujemnie wpływają takŝe na ogół społeczeństwa powodując szereg wymiernych strat ekonomicznych, zaprzepaszczenie wartości niedających się przeliczyć na pieniądze. Leczenie narkomanii jest 4

niezwykle trudne. Ocenia się, Ŝe szanse wyjścia z nałogu przy współcześnie stosowanych metodach terapeutycznych wahają się w granicach 8-12%. Popyt na narkotyki mierzony jest rozpowszechnieniem ich konsumpcji. W ramach monitorowania problemu narkotyków i narkomanii realizowane są badania dotyczące uŝywania narkotyków w populacji generalnej oraz wśród młodzieŝy szkolnej. Ostatnie badania wskazują na tendencje spadkowe lub stabilizację trendu uŝywania substancji psychoaktywnych. Bezwzględnie najbardziej popularną substancją psychoaktywną, we wszystkich grupach wiekowych jest alkohol. Najbardziej rozpowszechnioną nielegalną substancją psychoaktywną są pochodne konopi indyjskich, przede wszystkim marihuana (haszysz w mniejszym stopniu). Następnie w kolejności są syntetyczne stymulanty, przede wszystkim amfetamina. UśYWANIE SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH W POPULACJI GENERALNEJ wyniki badania z 2009 roku 1 Pod koniec 2009 roku przeprowadzono badania ilościowe dotyczące uŝywania substancji psychoaktywnych, ze specjalnym uwzględnieniem leków uspokajających i nasennych, którymi objęto populację reprezentatywną mieszkańców naszego kraju w wieku 15-75 lat. Do badania uŝyto kwestionariusza opracowanego przez Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii (CINN KBPN). Badania realizowane przez CINN KBPN w 2002 i 2006 roku pokazywały, Ŝe leki uspokajające i nasenne dostępnych na receptę bez przepisu lekarza są bardziej popularne od marihuany i haszyszu, czyli od najbardziej popularnych substancji nielegalnych. W badaniu z 2009 roku do eksperymentów (uŝywanie kiedykolwiek w Ŝyciu) z lekami przyznało się 4% respondentów, 2% uŝywało leków w ciągu ostatnich 12 miesięcy, a 1% w ciągu ostatnich 30 dni. Wg autorów opracowania, rezultaty dotyczące leków uspokajających i nasennych naleŝy traktować jako przeszacowane i nieoddające dokładnie skali problemu uŝywania leków uspokajających i nasennych bez przepisu lekarza. W badaniu proszono respondentów o podanie nazwy leku, którego uŝywanie badany zadeklarował w ankiecie. 1 www.cinn.gov.pl 5

Osoby udzielające odpowiedzi mogły podawać więcej niŝ jeden lek. Ponad połowa wymienionych przez respondentów leków nie była w rzeczywistości lekami na receptę. Respondenci wymieniali takie środki, jak: Persen, melisa, Deprim, waleriana, Validol, Nervosol, Neospamina, Melatonina, Kalms, a nawet APAP noc. Przetwory konopi, czyli marihuana i haszysz, są najbardziej rozpowszechnionym narkotykiem w Polsce, jak równieŝ w Europie. W omawianym badaniu do ich uŝywania kiedykolwiek w Ŝyciu przyznało się 5% badanych, w ciągu ostatnich 12 miesięcy 2%, a w ciągu ostatnich 30 dni 0%. Co dziesiąty badany w wieku 15-24 lata przyznał się do kontaktu z marihuaną lub haszyszem kiedykolwiek w Ŝyciu. Wyniki omawianego badania pokazują, Ŝe 3% respondentów przyznało się do uŝywania amfetaminy choć raz w Ŝyciu, 1% w ciągu ostatnich 12 miesięcy, 0% w ciągu ostatniego miesiąca. Na polskiej scenie substancji psychoaktywnych pojawiły się nowe substancje dopalacze, jak mawiają niektórzy paranarkotyki. Słowo dopalacz najczęściej kojarzyło się z czymś, co wzmacnia, przyśpiesza, poprawia czy potęguje i przez długi czas zarezerwowane było dla substancji, które faktycznie miały mieć wpływ na zwiększanie wydolności fizycznej lub psychicznej. Dopalacze były wiec synonimem środków dopingujących uŝywanych przez amatorsko lub wyczynowo uprawiających sport lub stanowiły określenie dla środków mających wzmacniać i poprawiać pamięć, koncentrację uwagi i ogólnego poziomu aktywności psychicznej, co najczęściej wykorzystywali przygotowujący się do sesji egzaminacyjnej studenci, kierowcy czy inne intensywnie pracujące osoby. Nazwa dopalacze określa rozmaite substancje o róŝnym sposobie działania. Są to substancje zarówno pochodzenia syntetycznego, jak i naturalnego, działające stymulująco bądź psychodelicznie czy halucynogennie. Oprócz specyfików o jednorodnym pochodzeniu często spotyka się mieszanki wielu ziół, często egzotycznych, których jakość i przebieg działania jest z wielu powodów trudna do przewidzenia. Nazywanie substancji psychoaktywnych nie objętych kontrolą ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii i sprzedawanych w specjalnych sklepach lub w internecie dopalaczami, jest polską specyfiką. W unijnych raportach tego typu substancje nazywane są spice product, legal highs, występują równieŝ pod nazwą smarts. Dopalacze są nazwą sieci sklepów sprzedających produkty o działaniu psychoaktywnym oraz akcesoria do ich zaŝywania. Nazwa ta jest powszechnie uŝywana i obecnie bardzo często identyfikowana z substancjami psychoaktywnymi sprzedawanymi jako przedmioty do kolekcjonowania. 6

W ramach omawianych badań po raz pierwszy podjęto próbę określenia skali zjawiska uŝywania dopalaczy w całej populacji mieszkańców Polski. Wyniki badania pokazują, Ŝe są one najbardziej popularną substancją psychoaktywną. W badaniach ogólnopolskich przeprowadzonych w 2009 roku zadano pytanie o uŝywanie tzw. dopalaczy lub smartów. Do kontaktu z dopalaczami przyznawał się prawie co dziesiąty badany w grupie wiekowej od 15 do 24 lat (9%). Autorzy opracowania zastanawiają się, czy jest tak na pewno? Biorąc pod uwagę wspomniany powyŝej przykład leków uspokajających i nasennych, nie moŝna wykluczyć, Ŝe respondenci mogli deklarować jako uŝycia dopalaczy innych substancji, np. napojów energetycznych. Raport końcowy z badania KONSUMPCJA SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH PRZEZ MŁODZIEś SZKOLNĄ MŁODZIEś 2008 zrealizowanego przez Centrum Badania Opinii Społecznej na zlecenie Krajowego Biura do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii w ramach Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii 2 Dotychczasowe badania, realizowane w latach 1992 2003, wskazywały stopniowy wzrost odsetka uczniów regularnie palących papierosy (od 23% do 31%). W sondaŝu z 2008r. regularne palenie deklaruje 22% badanych, czyli mniej niŝ w jakimkolwiek z dotychczasowych badań. Oznacza to, Ŝe w ciągu ostatnich pięciu lat spadł wśród młodzieŝy odsetek regularnych palaczy, a wzrósł odsetek uczniów niepalących. Problem uŝywania przez młodzieŝ nielegalnych substancji psychoaktywnych, zwanych potocznie narkotykami, nabierał od początku lat dziewięćdziesiątych coraz większego znaczenia. Media prowadziły liczne kampanie mające na celu zahamowanie wzrostu zjawiska, rosła liczba działań profilaktycznych skierowanych bezpośrednio do młodzieŝy. Wyniki cytowanego badania świadczą, Ŝe w ostatnich latach zmniejsza się skala zaŝywania narkotyków przez uczniów. W 1994 roku co piaty badany (22%) wiedział, od kogo lub gdzie moŝna kupić narkotyki, w roku 2003 była ich juŝ niemal połowa. W latach 1994 2003 grupa ta wzrosła ponad dwukrotnie. Badania z 2008 roku pokazują, Ŝe co trzeci uczeń wie, gdzie moŝna zdobyć 2 www.cinn.gov.pl 7

nielegalne substancje psychoaktywne. Spadek wskaźnika z 49% do 35% moŝe być spowodowany zarówno mniejszym zainteresowaniem narkotykami wśród młodzieŝy, jak i ograniczeniem liczby miejsc oraz osób, od których moŝna je kupić. W ostatnim sondaŝu co drugi badany (52%) przyznał, Ŝe zna osobę zaŝywającą narkotyki lub środki odurzające, a pozostali (48%) odpowiedzieli przecząco. W 2003 roku 67% uczniów znało kogoś uŝywającego środków psychoaktywnych, a co trzeci badany (32%) nie miał takich znajomych. Uzyskane wyniki świadczą o spadkowej tendencji w rozpowszechnieniu uŝywania narkotyków wśród młodzieŝy szkolnej. TakŜe w kwestii osobistych doświadczeń z narkotykami odnotowano w 2008 roku trend zniŝkowy. SondaŜ 2008 roku pokazuje, Ŝe kontakt z narkotykami miało 15% uczniów, co oznacza 9-punktowy spadek wskaźnika w stosunku do 2003 roku (24%). W ostatnim sondaŝu 80% uczniów, którzy eksperymentowali z narkotykami, wymieniło marihuanę (spadek od roku 2003 o 6 punktów), 14% amfetaminę (spadek o 9 punktów) i 10% ecstasy (wzrost o 2 punkty). Inne substancje wskazywane były przez badanych incydentalnie, ani jedna osoba nie wspominała o próbowaniu heroiny. Wyniki badania z 2008 r., wskazują, Ŝe najbardziej rozpowszechnionymi substancjami psychoaktywnymi uŝywanymi przez młodzieŝ, chociaŝ raz w Ŝyciu są: marihuana i haszysz (30,5%), leki uspokajające i nasenne bez zaleceń lekarza (21,8%) oraz amfetamina (9%). W ww. badaniu pytano takŝe o stosowanie tzw. dopalaczy, do których uŝywania przyznało się 3,5% badanych, co jest porównywalne z uŝywaniem chociaŝ raz w Ŝyciu grzybów halucynogennych (3,6%), sterydów anabolicznych (3,4%) oraz leków przeciwkaszlowych (3,2%). Ponadto rozpowszechnienie uŝywania alkoholu w połączeniu z marihuaną oraz alkoholu z tabletkami wyniosło odpowiednio: 17,3% i 12,2%. Autorzy Raportu równieŝ (jak w opracowaniu badania z 2009 roku UśYWANIE SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH W POPULACJI GENERALNEJ ) zwracają uwagę na zagadnienie przyjmowania przez uczniów leków uspokajających i nasennych bez wskazań lekarskich. Istnieje przypuszczenie, Ŝe wysokie wskaźniki rozpowszechnienia ich uŝywania (21,8% uczniów kiedykolwiek w Ŝyciu, w tym 11,2% w ciągu roku, 4,7% w ciągu miesiąca przed badaniem) są efektem nieprawidłowej interpretacji pytania przez część respondentów, w wyniku której za środki uśmierzające zostały uznane preparaty dostępne bez recepty i specyfiki ziołowe. Zwraca uwagę, Ŝe te wysokie wskaźniki uzyskano jedynie na podstawie odpowiedzi wspomaganych listą substancji, na której znajduje się 8

pozycja leki uspokajające i nasenne bez przepisu lekarza. Spontanicznie, tzn. bez listy substancji, leki uspokajające i nasenne (barbituran, tramal) wymieniły jedynie dwie spośród 209 osób deklarujących, Ŝe w ciągu ostatniego roku uŝywały narkotyków i środków odurzających. Analiza uŝywania substancji psychoaktywnych przez młodzieŝ szkolna w 2008 roku wskazuje niewielki wzrost wskaźników dotyczących rozpowszechnienia ecstasy narkotyku przyjmowanego rekreacyjnie w miejscach, w których moŝna posłuchać muzyki, zabawić się, potańczyć. W grupie osób, które w 2003 roku zadeklarowały kontakt z narkotykami, 8% uŝywało ecstasy, natomiast w 2008 roku 10%. Jeśli za podstawę oprocentowania przyjąć całą badaną próbę, to w 2003 roku ecstasy spróbowało niespełna 2%, a w 2008 3%. W ciągu trzydziestu dni przed badaniem zarówno w 2003, jak i w roku bieŝącym ecstasy wzięło niespełna 1% uczniów. Zwiększenie popularności tego środka moŝna wiązać z rozwojem kultury klubowej w naszym kraju. W ostatnich latach na coraz większą skalę organizowane są dla róŝnych grup młodzieŝy imprezy taneczne, zarówno komercyjne festiwale muzyczne, jak i mniejsze, kameralne wydarzenia. O kontakcie z amfetaminą kiedykolwiek w Ŝyciu mówi takŝe 9% badanych (w roku 2003 5%), w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy uŝywało jej 3,7%. MoŜemy zatem mówić o spadku uŝywania amfetaminy oraz stabilizacji w przypadku ecstasy w Polsce. Najbardziej popularny środek halucynogenny w Polsce, czyli grzyby był uŝywany przez 3% respondentów. W 2003r. był on nieznacznie wyŝszy 5% badanych zadeklarowało kontakt z tą substancją. W przypadku pozostałych takich narkotyków, jak LSD i inne halucynogeny (2%), kokaina (2%) oraz heroina (2%), wyniki z Polski są poniŝej średniej europejskiej. Rozkład odpowiedzi wskazuje, Ŝe badana młodzieŝ eksperymentuje z substancjami psychoaktywnymi, raczej nie włączając ich przyjmowania do repertuaru regularnych zachowań. Wyniki najnowszego badania wskazują takŝe na pojawienie się na polskiej scenie narkotykowej środków nieodnotowanych w poprzednich badaniach. Są wśród nich substancje, które działają podobnie do narkotyków, jednak ich sprzedaŝ jest legalna, bo Ŝaden ze składników nie jest zabroniony polskim prawem. Kilkuprocentowe odsetki badanych deklarują uŝywanie dopalaczy tzw. smartów, środków o działaniu psychoaktywnym, zarejestrowanych jako przedmioty kolekcjonerskie, które moŝna 9

zamówić w internecie lub kupić w specjalnych sklepach. Badani wymieniają równieŝ poppersy o działaniu rozluźniającym (azotan amylu) oraz powodujący pobudzenie i halucynacje DXM (dekstrometorfan). MłodzieŜ praktycznie nie widzi problemów z zaopatrzeniem się w uŝywki legalne papierosy, piwo, wino i mocne alkohole. Staje się to jasne, kiedy dodamy, Ŝe 95% badanej próby to uczniowie juŝ pełnoletni. W takich okolicznościach ciekawsza wydaje się analiza wskaźników dotyczących środków niedozwolonych przez prawo. Zdobycie bez przepisu lekarza leków uspokajających i nasennych moŝna uznać za sytuacje w połowie drogi miedzy zakupem legalnym a zabronionym. Zaopatrzenie się w takie leki określa jako łatwe prawie połowa badanych (46%), a co szósty uczeń (16%) nie wie, czy byłoby to łatwe czy trudne. Podobne wartości wskaźników odnotowano w przypadku marihuany narkotyku najczęściej uŝywanego przez młodzieŝ byłaby ona łatwa do zdobycia dla 45% badanych, a 13% nie potrafi odpowiedzieć na to pytanie. Substancjami najtrudniejszymi do zdobycia okazały się szałwia wieszcza i DXM, zaopatrzenie się w te narkotyki uznało za niemoŝliwe 29% i 30% uczniów (27% nie wie, czy byłoby to łatwe czy trudne). MoŜna zaobserwować, Ŝe wraz z deklarowaną trudnością zdobycia narkotyku zwiększa się liczba uczniów, którzy nie potrafią udzielić odpowiedzi na pytanie. Ponadto w przypadku wszystkich środków umieszczonych na liście większość młodzieŝy prezentuje optymistyczne nastawienie i widzi moŝliwość (łatwego lub trudnego) ich zdobycia. Zaopatrzenie się w poszczególne narkotyki jako proste częściej określają chłopcy, dziewczętom łatwiej byłoby zdobyć jedynie leki uspokajające i nasenne. Wyniki badania wskazują, Ŝe narkotyki najłatwiej jest zdobyć w miastach: wielkich (powyŝej 500 tys. mieszkańców) i małych (do 20 tys. mieszkańców). Tam najwięcej młodzieŝy otrzymuje takŝe propozycje ich uŝycia. Najtrudniej zaopatrzyć się w nielegalne substancje na wsi, gdzie stosunkowo rzadko proponowane jest młodzieŝy ich spróbowanie. Potencjalne trudności lub brak orientacji w kwestii zaopatrywania się w substancje psychoaktywne częściej deklarują osoby religijne niŝ uczniowie nieuczestniczący w praktykach kościelnych. Ponadto osoby regularnie chodzące do kościoła nie otrzymują propozycji narkotykowych tak często jak nieuczestniczący w praktykach religijnych. Uzyskane wyniki po raz kolejny nie potwierdzają rzekomo ogromnej skali zjawiska uŝywania narkotyków przez młodzieŝ zdecydowana większość badanych (85%) deklaruje, Ŝe w ciągu roku poprzedzającego badanie nie eksperymentowała z narkotykami. 10

Badanie nie potwierdza takŝe opinii, Ŝe branie narkotyków jest normalnym zachowaniem współczesnej młodzieŝy. UśYWANIE ALKOHOLU I NARKOTYKÓW PRZEZ MŁODZIEś SZKOLNĄ raport z ogólnopolskich badań ankietowych zrealizowanych w 2007 r. w ramach Europejskiego Programu Badań Ankietowych w Szkołach ESPAD 3 Polska od 15 lat uczestniczy w międzynarodowym badaniu ESPAD (Europejski Program Badań Ankietowych w Szkołach na Temat UŜywania Alkoholu i Narkotyków). Pierwszy pomiar w ramach tego projektu został dokonany w 1995 roku. kolejne edycje powtórzono w 1999, 2003. Ostatnie badanie szkolne według metodologii ESPAD zostało przeprowadzone w maju i czerwcu 2007 roku na ogólnopolskiej próbie losowej uczniów dwóch roczników: 15 16 lat (III klasa gimnazjum) i 17 18 lat (II klasa szkół ponadgimnazjalnych). Realizatorem badania, na zlecenie Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii i Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, był Instytut Psychiatrii i Neurologii. Są one jednym z najwaŝniejszych ogólnopolskich badań audytoryjnych. Porównanie wyników badania przeprowadzonego w 2007 r. z wynikami wcześniejszych badań ESPAD sugeruje załamanie trendu wzrostowego w uŝywaniu zarówno legalnych, jak i nielegalnych środków psychoaktywnych. Wyniki badania wskazują ponadto na znacznie wyŝszy poziom rozpowszechnienia uŝywania substancji legalnych, niŝ nielegalnych. Porównując wyniki z 2007 r. z wynikami z lat 2003, 1999 i 1995 r. odnotować trzeba załamanie się trendu wzrostowego eksperymentowania z substancjami. Dotyczy to niemal wszystkich substancji innych niŝ alkohol i tytoń oraz obecne jest zarówno wśród gimnazjalistów, jak i uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Warto zauwaŝyć, Ŝe długofalowy trend rozpowszechnienia uŝywania leków uspokajających i nasennych bez przepisu lekarza w grupie gimnazjalistów wykazuje lekki charakter spadkowy. W 2007 r. w ślad z za tendencją spadkową eksperymentowania z poszczególnymi substancjami nastąpił takŝe spadek odsetków uczniów uŝywających łącznie alkoholu i leków oraz alkoholu i marihuany. 3 http://parpa.pl/download/raport%20espad%202007%20polska1.pdf 11

Odsetki uczniów młodszych, którzy uwaŝają substancji nielegalnych za niemoŝliwe do zdobycia wahają się od 17,6% w przypadku konopi indyjskich do 23,4% w przypadku GHB. Odsetki młodzieŝy ze szkół gimnazjalnych stwierdzającej, Ŝe byłoby jej bardzo łatwo dostać poszczególne substancje wahają się od 11,5% w przypadku konopi indyjskich do ok. 4,4% w przypadku cracku. Trzeba zwrócić uwagę na bardzo wysokie odsetki badanych, którzy nie potrafili oszacować swoich moŝliwości w zakresie dostępu do substancji nielegalnych. Najmniej badanych miało trudności z oceną odstępu do marihuany i haszyszu (22%), najwięcej z oceną dostępu do GHB (35-40%). Te relatywnie wysokie odsetki badanych, którzy wybrali odpowiedź Nie wiem wskazują na znaczą frakcję osób do tego stopnia nie zainteresowanych substancjami nielegalnymi, Ŝe nie potrafiących nawet wyobrazić sobie skali trudności w zdobyciu tego typu środków. Zdecydowana większość uczniów dostrzega ryzyko szkód związanych z uŝywaniem substancji psychoaktywnych. Tylko bardzo nieliczni stwierdzają, Ŝe ich uŝywanie nie jest związane z Ŝadnym negatywnym następstwem. Stosunkowo najwięcej takich odpowiedzi padło przy eksperymentowaniu z marihuaną lub haszyszem oraz paleniu papierosów od czasu do czasu. Jednak regularne palenie papierosów w ilości co najmniej jednej paczki dziennie lub regularne palenie marihuany lub haszyszu traktowane jest jako zachowanie bardzo ryzykowne. Analiza rozkładów odpowiedzi wskazuje na nasilenie uŝywania jako główne źródło zróŝnicowania ryzyka, w mniejszym stopniu rolę tę pełni rodzaj substancji. Eksperymentowanie z najcięŝszymi nawet narkotykami, takimi jak kokaina traktowane jest w sumie jako mniej ryzykowne jak regularne palenie papierosów lub częste picie w duŝych ilościach napojów alkoholowych. Obserwacja ta potwierdza ogólną konstatację, Ŝe dla oceny poziomu ryzyka waŝniejszy jest dla badanych sposób, w jaki uŝywa się substancji niŝ jej rodzaj. Odsetki badanych uznających palenie marihuany lub haszyszu od czasu do czasu za czynność obarczoną duŝym ryzykiem są wyraźnie niŝsze niŝ odsetki badanych traktujących częste picie duŝych ilości napojów alkoholowych jako bardzo ryzykowne. Oznacza to, Ŝe młodzieŝ nie traktuje okazjonalnego uŝywania przetworów konopi jako czegoś, co jest duŝo bardziej ryzykowne niŝ intensywne picie napojów alkoholowych. Dane na temat postrzegania ryzyka szkód w efekcie uŝywania substancji psychoaktywnych prowadzą do wniosku, Ŝe młodzieŝ jest dość dobrze zorientowana w skali zagroŝeń. Nie ulega teŝ ona stereotypom nadal obecnym wśród części starszego pokolenia, według których pojedyncze eksperymenty z 12

narkotykami budzą znacznie większe zagroŝenie niŝ częste uŝywanie w duŝych ilościach substancji legalnych, takich jak alkohol czy tytoń. Leki uspokajające i/lub nasenne bez przepisu lekarza zaŝyło min. 1 raz w ciągu Ŝycia 15,6% 15-latków i 19% 17-latków. Większym powodzeniem cieszyły się wśród dziewcząt. Prawie co czwarta (24,5%) 17-latka przyznała się do ich zaŝycia. Wśród substancji nielegalnych relatywnie najwyŝszym rozpowszechnieniem cechują się konopie indyjskie. ChociaŜ raz w ciągu całego Ŝycia uŝywało ich 15,7% młodszych uczniów i 27,9% starszych uczniów. Na drugim miejscu znajduje się amfetamina (3,8% uczniów młodszych i 7,8% uczniów starszych). Zarówno eksperymentowanie z substancjami nielegalnymi, jak ich okazjonalne uŝywanie jest bardziej rozpowszechnione wśród chłopców niŝ wśród dziewcząt. Do najmniej popularnych substancji nielegalnych zaliczyć tu moŝna heroinę, crack, GHB i kokainę. Polska młodzieŝ wedle wyników badania jawi się nadal jako silnie zagroŝona przez legalne substancje psychoaktywne, chociaŝ pojawiły się pozytywne tendencje. Większość wskaźników dotyczących substancji nielegalnych takŝe jest dość wysoka, chociaŝ niŝsza niŝ w przypadku substancji legalnych i takŝe wykazująca oznaki spadku. Prowadzenie działań profilaktycznych powinno zatem nadal stanowić bezwzględny priorytet. 13

Rozdział II OPIS ZJAWISKA NA POZIOMIE LOKALNYM Charakterystyka gminy Czerwonak Gmina Czerwonak połoŝona w województwie wielkopolskim, administracyjnie naleŝy do powiatu poznańskiego, od południa graniczy z miastem Poznań. Charakteryzuje ją dynamiczny rozwój gospodarczy, niski poziom bezrobocia i szybki przyrost liczby ludności. Rysunek 1. Usytuowanie gminy Czerwonak w województwie wielkopolskim 14

Czerwonak jest połoŝony w bezpośrednim sąsiedztwie Poznania. Lokalizacja ta spowodowała, Ŝe Czerwonak stał się częścią aglomeracji poznańskiej, pełniąc funkcję zaplecza mieszkaniowego stolicy Wielkopolski, co powoduje określone konsekwencje w problemie narkomanii. Charakterystycznymi cechami, wyróŝniającymi Czerwonak spośród gmin wiejskich są (oprócz wielkości jej populacji) wysoki stopień urbanizacji oraz wysoka gęstość zaludnienia, wynosząca 301 osób/km 2. Nietypowy jest takŝe przemysłowo-rolniczy charakter gminy. Gmina Czerwonak to 17 wsi i trzy osiedla. Administracyjnie dzieli się na 11 sołectw. Podział te zaprezentowany został na rysunku 2. Rysunek 2. Podział gminy Czerwonak na sołectwa 15

Źródło: Dane Urzędu Gminy Diagnoza problemów dotyczących narkomanii i zagroŝenia narkomanią dla gminy Czerwonak Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii w Gminie Czerwonak na lata 2011-2013 opracowany został w oparciu o diagnozę sytuacji w gminie Czerwonak, przeprowadzonej w okresie: październik listopad 2010. Diagnozę zbudowano na bazie następujących źródeł: - badania ankietowe wśród uczniów III klas gimnazjów na terenie gminy, 16

- badania ankietowe wśród mieszkańców gminy, - analiza danych statystycznych zebranych z następujących instytucji: Komisariatu Policji w Czerwonaku, Placówek słuŝby zdrowia z terenu gminy Czerwonak, Poradni Psychologiczno Pedagogicznej w Swarzędzu Filia w Czerwonaku, Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Czerwonaku. Badania ankietowe wśród młodzieŝy i dorosłych mieszkańców gminy W październiku 2010 roku na terenie gminy Czerwonak zostało przeprowadzone badanie ankietowe wśród młodzieŝy gimnazjalnej oraz dorosłych mieszkańców gminy Czerwonak w ramach Europejskiego Programu Badań nad UŜywaniem Alkoholu i Środków Odurzających przez MłodzieŜ Szkolną ESPAD (The European School Survey Project on Alkohol and Drugs). Badania realizowano w tym roku w więcej niŝ 30 krajach europejskich. Podjęte one zostały z inicjatywy Szwedzkiej Rady ds. Informacji o Alkoholu i Innych Środkach UzaleŜniających (CAN) i wspierane są przez Radę Europy. Największą ich zaletą jest ujednolicona metodologia badania i standaryzowany kwestionariusz ankiety i cykliczny charakter tury realizowane są w odstępach czteroletnich. Ostatnia z nich miała miejsce w Czerwonaku w roku 2006 i była realizowana podobnie jak w tym przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Instytucją koordynującą projekt po stronie polskiej było Ministerstwo Zdrowia. Badania te związane są z niezwykle istotnym zadaniem, które polega na monitorowaniu natęŝenia zjawiska uŝywania alkoholu i substancji psychoaktywnych przez młodzieŝ. Nabiera to szczególnego znaczenia w sytuacji, kiedy obserwowany jest na przestrzeni ostatnich lat w Polsce dynamiczny trend wzrostowy w tym zakresie w porównaniu z innymi krajami europejskimi. Starano się zatem w pierwszej kolejności określić proporcje osób nie mających kontaktu z ww. substancjami, jak i tych stykającymi się z nimi. W ich przypadku duŝo miejsca poświęcono w analizie na określenie nasilenia kontaktu, jego kontekst oraz uwarunkowania. 17

Natomiast celem drugiej odsłony badania z dorosłymi członkami społeczności lokalnej była identyfikacja najwaŝniejszych problemów społecznych w świadomości mieszkańców przede wszystkim problemu narkomanii. W ramach projektu badania sondaŝowego zostali przebadani uczniowie trzecich klas gimnazjów ze szkół w Czerwonaku, Bolechowie i Koziegłowach. ZałoŜeniem przyświecającym takiemu wyczerpującemu doborowi próby był zamiar objęcia analizą w szczególności sytuacji na tym szczeblu edukacji. Osoby urodzone w przewaŝającej większości w r. 1995 (a więc piętnastoszesnastolatkowie w momencie badania) odnosiły się bowiem takŝe do swoich wcześniejszych doświadczeń. Ostatecznie do próby badawczej zakwalifikowano 217 ankiet. Zgromadzona liczba poprawnie wypełnionych kwestionariuszy pozwoliła na dokonywanie uogólnień na poziomie gminy Czerwonak, jeśli chodzi o gimnazjalistów z klas trzecich, na poziomie ufności równym 95% przy maksymalnym błędzie szacunku nie przekraczającym 3%. Oznacza to, Ŝe uzyskane wyniki z duŝym prawdopodobieństwem mogą róŝnić się od rzeczywistych ocen w badanej populacji o nie więcej, niŝ 3%. Jeśli natomiast chodzi o dorosłych mieszkańców gminy Czerwonak, naleŝy podkreślić, Ŝe zbyt niska liczebność próby badawczej (47 osób) uniemoŝliwia uogólnienie wniosków na całą społeczność lokalną (na poziomie gminy Czerwonak) a jest jedynie wycinkowym badaniem części mieszkańców. Badanie było realizowane techniką ankiety audytoryjnej wypełnianej w jednym miejscu i czasie przez większe grupy uczniów. Ankieterami były przeszkolone osoby spoza sektora edukacji. Poza ogólnym wprowadzeniem w cele badania i instrukcję nt. wypełniania ankiety udzielały one w razie potrzeby dodatkowych wyjaśnień na indywidualnie zgłaszane potrzeby. Zastosowanie takiej procedury badawczej pozwoliło na zapewnienie respondentom maksimum poczucia bezpieczeństwa i poufności odpowiedzi z uwagi na obawę identyfikacji. Było to niezwykle istotne z punktu widzenia rzetelności uzyskiwanych wyników, poniewaŝ tematyka poruszana w ankiecie naleŝy do draŝliwych. Dlatego teŝ badanie odbywało się bez udziału nauczyciela prowadzącego w klasie. Co więcej, zwrot ankiet przez uczniów odbywał się przez umieszczenie ich oraz zaklejenie w specjalnej kopercie. Wykres nr 1 Wykres nr 2 18

Wyniki pokazują, Ŝe duŝa część młodzieŝy słyszała o najbardziej popularnych narkotykach, takich jak: marihuana lub haszysz, amfetamina, heroina, ecstasy średnio zna je ok. 80% badanych, a takŝe grzyby halucynogenne (65,9%) i leki uspokajające i nasenne (68,2%). Wykres poniŝej obrazuje chęć spróbowania któregoś z w/w specyfików 42% badanych deklaruje taką chęć wynik ten skłania do intensyfikacji działań profilaktycznych. Wykres nr 3 19

Zdecydowana większość osób badanych deklaruje, Ŝe nigdy nie próbowała substancji psychoaktywnych (64,1%). Zaniepokojenie moŝe budzić fakt, Ŝe w porównaniu do badań z roku 2007 odsetek ten zmniejszył się o 1,7% (75,8%). Z kolei 11,1% badanych twierdzi, Ŝe pierwszym środkiem, jakiego próbowali były leki uspokajające lub nasenne bez zalecenia lekarza (9,1% w roku 2007), 18,4% jako pierwszego środka spróbowali marihuany lub haszyszu (10,6% w roku 2007). Wiek inicjacji młodzieŝy odnośnie uŝywania narkotyków dotyczy osób w przedziale od 12-go do 14-go roku Ŝycia. Inicjacja młodzieŝy w zakresie uŝywania alkoholu następuje niestety duŝo wcześniej i dotyczy przede wszystkim dzieci w wieku 11-13 lat. JeŜeli chodzi o palenie papierosów, to wyniki wskazuje wykres poniŝej: 20

Wykres nr 4 Wyniki te są dość niepokojące (61,7% badanych wskazało na uŝywanie papierosów). 17% spośród badanej młodzieŝy nigdy w Ŝyciu nie piło Ŝadnego napoju alkoholowego. Pozostała część młodzieŝy przyznaje się do mniej lub bardziej częstego spoŝywania alkoholu. Spośród respondentów 51,1% badanych w ciągu ostatnich 30 dni piło piwo, 37,8% wino, 26,3% wódkę. Gimnazjaliści oczekują od spoŝycia alkoholu przede wszystkim ułatwienia im dobrej zabawy, poczucia odpręŝenia, ale i zapomnienia o problemach, czy wpływu na stanie się bardziej towarzyskim. PoniŜej prezentowany jest ranking utworzony na podstawie zagregowanych ocen prawdopodobieństwa wystąpienia określonych skutków ( prawdopodobne i bardzo prawdopodobne ), odnoszących się do podanych stwierdzeń. Obrazuje on z jednej strony percepcję tej uŝywki w świadomości młodych ludzi, ale i zarazem najczęstsze motywacje skłaniające do sięgnięcia po nią. Płeć generalnie nie róŝnicowała badanych w zakresie postrzegania skutków spoŝycia alkoholu. Dziewczynki w zasadzie róŝnią się od chłopców tylko tym, Ŝe oceniają jako bardziej prawdopodobne wystąpienie mdłości przy spoŝyciu alkoholu. Analizując zestawienie naleŝy zwrócić uwagę na fakt, Ŝe charakter konsekwencji (pozytywne vs. negatywne) dzieli ranking na dwie części za wyjątkiem świadomości prawdopodobieństwa kaca percepcja picia alkoholu ma w świadomości ogółu badanych przede wszystkim pozytywne następstwa. 21

Pytania dotyczące spędzania czasu wolnego pokazują, Ŝe największą popularnością wśród młodzieŝy cieszy się internet 87,6% (61,4% w roku 2007) badanych korzysta z niego codziennie oraz gry komputerowe (39,2%). Jednocześnie prawie połowa badanej młodzieŝy (65,9%) deklaruje, Ŝe aktywnie uprawia jakiś sport przynajmniej raz w tygodniu oznacza to, Ŝe jednak nie cały czas wolny młodzieŝ spędza przed komputerem. Niestety młodzieŝ niechętnie czyta ksiąŝki poza lekturami szkolnymi 24% nie czyta nigdy innych ksiąŝek, a 29% kilka razy w roku. 77,4 % młodzieŝy deklaruje, Ŝe rodzice wiedzą o tym, gdzie spędza sobotnie wieczory (zawsze lub zwykle). Tylko 7,8 % podaje, Ŝe rodzice nie znają zazwyczaj miejsca spędzania sobotniego wieczoru swoich dzieci. Świadomość ryzyka wskazuje tabela poniŝej: Tabela nr 1 35. Jak bardzo, Twoim zdaniem, ludzie ryzykują, Ŝe sobie zaszkodzą (zdrowotnie lub w inny sposób), jeśli: (%) Nie wiem Nie ma ryzyka Małe ryzyko Umiarkowane ryzyko DuŜe ryzyko Brak odp. Palą papierosy od czasu 3,7 do czasu 17,5 40,1 29,5 9,2 0 Wypijają 1 lub 2 drinki prawie codziennie 5,5 10,6 22,6 37,3 23,5 0,5 Próbują 1 raz lub 2 razy marihuany lub haszyszu 6,9 13,8 22,6 29,5 26,7 0,5 Próbują 1 raz lub 2 razy LSD 16,1 8,3 16,1 24,0 35,0 0,5 Wypijają 5 drinków lub więcej w czesie 5,1 7,4 17,1 30,9 39,2 0,5 weekendu Próbują 1 raz lub 2 razy amfetaminę 11,5 8,3 16,1 24,4 39,2 0,5 22

Próbują 1 raz lub 2 razy kokainy Próbują 1 raz lub 2 razy GHB Palą marihuanę lub haszysz od czasu do czasu Próbują 1 raz lub 2 razy crack Próbują 1 raz lub 2 razy ecstasy Próbują 1 raz lub 2 razy środków wziewnych Próbują 1 raz lub 2 razy narkotyki w zastrzykach Wypijają 4 lub 5 drinków prawie codziennie Wypalają co najmniej paczkę papierosów dziennie 12,9 7,4 17,1 22,1 39,6 0,9 18,0 7,8 13,4 20,3 39,6 0,9 6,5 11,5 12,4 28,6 40,1 0,9 15,2 5,5 16,6 20,3 41,0 1,4 16,1 5,1 16,1 20,3 41,5 0,9 14,7 6,9 13,4 20,3 43,8 0,9 12,9 5,1 8,8 18,9 52,5 1,8 5,1 4,6 12,4 24,4 53,5 0 4,6 3,2 6,5 21,7 63,6 0,5 Biorą crack regularnie 12,9 5,1 6,0 10,6 64,5 0,9 Biorą GHB regularnie 17,1 4,6 4,1 7,8 65,0 1,4 Biorą środki wziewne regularnie 13,4 4,1 5,5 11,1 65,0 0,9 Biorą LSD regularnie 14,3 3,7 5,1 10,6 65,9 0,5 Biorą ecstasy regularnie 13,8 5,1 3,2 9,2 67,3 1,4 Palą marihuanę lub haszysz regularnie Biorą amfetaminę regularnie 6,0 8,8 6,0 10,1 68,2 0,9 12,0 3,7 5,5 8,3 70,0 0,5 23

Biorą kokainę regularnie 10,6 3,7 3,7 7,8 72,4 1,8 Biorą narkotyki w zastrzykach regularnie 12,0 4,1 3,2 5,5 73,7 1,4 Kolejnym aspektem jest percepcja dostępności środka: Tabela nr 2 36. Jak sądzisz, gdybyś chciał zdobyć kaŝdą z następujących substancji, jak trudne byłoby to dla Ciebie? (%) Nie Bardzo Dosyć Dosyć Bardzo Brak NiemoŜliwe wiem trudne trudne łatwe łatwe odp. Papierosy 3,7 5,5 2,8 2,8 19,8 64,5 0,9 Piwo 3,7 3,2 5,1 2,8 24,0 60,4 0,9 Wino 7,8 4,6 5,1 4,6 25,8 51,2 0,9 Wódka 5,5 6,0 6,9 7,8 26,3 46,5 0,9 Substancje wziewne (klej, itp.) Leki uspokajające lub nasenne 20,3 13,4 11,5 12,0 12,4 28,6 1,8 17,1 11,5 11,1 16,6 18,4 24,0 1,4 Marihuana lub haszysz 13,8 11,1 17,5 20,3 19,4 16,1 1,8 Sterydy anaboliczne 23,0 15,7 16,6 19,4 10,1 13,4 1,8 Polska heroina, tzw. kompot 25,8 17,5 18,4 13,4 10,6 12,4 1,8 Ecstasy 22,1 17,5 24,0 16,6 6,5 12,0 1,4 24

GHB 24,4 19,8 21,7 17,5 4,1 11,1 1,4 Amfetamina 20,7 15,7 23,0 18,9 10,1 10,1 1,4 Kokaina 22,6 17,1 23,0 17,1 8,8 10,1 1,4 Grzyby halucynogenne 23,0 17,1 22,6 17,5 8,3 10,1 1,4 Heroina 22,1 18,4 24,0 18,4 6,0 9,7 1,4 LSD lub inny środek halucynogenny 22,1 14,7 21,7 22,6 7,8 9,2 1,8 Crack 25,3 17,5 21,7 18,4 6,9 8,3 1,8 Ocena uŝywania przez grupę rówieśniczą kształtuje się następująco: Tabela nr 3 38. Według Twojej oceny, ilu Twoich przyjaciół: (%) Nikt Kilka osób Sporo Większość Wszyscy Pije napoje alkoholowe (piwo, wino, wódkę, itp.) 5,1 19,4 30,9 36,4 7,4 0,9 Pali papierosy 7,8 25,8 35,9 26,3 3,2 0,9 Upija się co najmniej raz w tygodniu 27,2 41,9 20,3 6,5 2,8 1,4 Pali marihuanę lub haszysz 49,3 31,3 8,3 4,6 3,2 3,2 UŜywa alkoholu razem z marihuaną jednocześnie 68,7 16,6 6,0 3,7 2,8 2,3 UŜywa środków wziewnych (kleju itp.) 77,0 12,0 3,7 2,8 2,3 2,3 Bierze amfetaminę 75,1 16,1 2,3 1,8 2,8 1,8 Bierze środki uspokajające lub nasenne (bez przepisu lekarza) Brak odp. 72,8 16,1 4,6 2,3 2,3 1,8 Bierze grzyby halucynogenne 79,3 11,1 2,8 2,3 1,8 2,8 25

Bierze polską heroinę, czyli tzw. "kompot" 82,5 7,8 3,7 0,9 2,8 2,3 Bierze GHB 86,6 6,0 1,4 1,4 2,3 2,3 Bierze sterydy anaboliczne 79,3 11,5 3,2 1,4 2,3 2,3 Bierze LSD lub jakiś inny halucynogen 78,8 12,9 2,3 1,8 1,8 2,3 Bierze kokainę lub crack 82,0 10,6 2,3 1,4 1,8 1,8 Bierze ecstasy 83,9 9,2 1,8 1,4 1,8 1,8 Bierze heroinę 81,6 11,5 1,8 1,4 1,8 1,8 Kolejny aspekt badań to odpowiedź na pytanie dotyczące propozycji zaŝycia środka psychoaktywnego. Wykres nr 5 26

W dalszych badaniach większość młodzieŝy stwierdza, Ŝe rodzice nie akceptują uŝywania środków psychoaktywnych i alkoholu przez ich dzieci. Niepokojącym jednakŝe jest wysoki procent odpowiedzi wskazujących na to, Ŝe rodzice nie zorientowaliby się, gdyby ich dzieci przyjmowały takie środki. Wynika to z małej świadomości i wiedzy rodziców o substancjach psychoaktywnych. 27

Ankiety dla osób dorosłych wypełniło 47 mieszkańców gminy Czerwonak. Wykres nr 6 W badanej populacji mieszkańców gminy Czerwonak średnia wieku wyniosła 42 lata. Najmłodszy respondent miał 15 lat, najstarszy 65. Zdecydowana większość badanych (95,8%) posiada dzieci. Najwięcej respondentów ma dwoje (46,8%), a 23,4% troje dzieci. W badanej populacji 12,8% zadeklarowało, Ŝe posiada jedno dziecko. Wśród badanych znalazły się pojedyncze osoby, które miały czworo dzieci (6,4%), pięcioro (4,3%), a nawet sześcioro (2,1%). Wśród respondentów przewaŝał model rodziny czteroosobowej 2+2 (40,4%). Ponad co piąta osoba (21,3%) miała w rodzinie 5 członków, a rodzina co dziesiątej (10,6%) składała się tylko z 2 osób. Pojedyncze jednostki zadeklarowały, Ŝe ich rodziny liczą po 7 i 11 osób, odpowiednio 4,3% oraz 2,1%. Natomiast 8,5% ogółu nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie. Rozkład osób w rodzinie do 18 lat przedstawia się następująco: 27,7% badanych zadeklarowało, Ŝe dwoje członków ich rodzin mieści się w tej granicy, 19,9% wskazało, Ŝe mają tylko jedną osobę do 18 lat, a co dziesiąty z respondentów (10,6%) przyznał, Ŝe takich 28

osób w rodzinie jest trzech. 8,5% ogółu stwierdziło, Ŝe nie mają członków rodzin w przedziale do 18 lat. Prawie 1/3 badanych (31,9%) nie udzieliła odpowiedzi na to pytanie. Respondenci spośród podanych problemów społecznych najczęściej wskazywali: picie alkoholu przez młodzieŝ, zanieczyszczenie środowiska, bezrobocie (wykres poniŝej). Narkomania jako bardzo waŝny problem została wskazana przez niemal 32% respondentów, (jako waŝny przez29,8%). Wykres nr 7 29

Za najwaŝniejszy natomiast problem społeczny na terenie gminy Czerwonak respondenci uznali zanieczyszczenie środowiska (27,7%). Wykres nr 8 30

Na pytanie o to, czy respondenci znają osoby zaŝywające narkotyki 19% odpowiedziało twierdząco. Wykres nr 9 Zdecydowana większość badanych deklaruje, Ŝe nie uŝywała nigdy Ŝadnej z wymienionych w badaniu substancji uzaleŝniających. Tylko dwie kategorie środków były uŝywane przez badanych: marihuana lub haszysz oraz amfetamina. Substancji z pierwszej kategorii uŝywało 6,4% respondentów, z kolei drugą 2,1% ogółu. Pozostałe nie zostały wskazane przez badanych jako uŝywane. Wśród osób dorosłych większy procent respondentów wskazuje na uŝywanie środków farmakologicznych leków uspokajających bądź nasennych. 31

Wykres nr 10 W próbie badanych najczęstszy wiek pierwszego kontaktu z środkami uspokajającymi i nasennymi z zalecenia lekarza mieścił się w przedziale 30-39 lat (8,5% ogółu). Nieco rzadziej po raz pierwszy po te środki sięgali respondenci w wieku 42-45 lat (6,4% ogółu). Pierwsza styczność z tymi lekami u osób w wieku 15-25 lat nastąpiła u 4,3% badanych. Co istotne aŝ 76,6 % respondentów nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie. Tylko jedna osoba wskazała wiek pierwszego kontaktu z tymi lekami bez zalecenia lekarza. Pierwsza styczność z tymi substancjami nastąpiła u niej w wieku 20 lat. Pozostałych 46 respondentów nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie. Częstość uŝywania tych leków przez respondentów z zalecenia lekarza była zróŝnicowana i wahała się w przedziale od jednego do kilkunastu razy (1-14), wskazało na to 14,9% ogółu, tylko jeden z respondentów zadeklarował, Ŝe zaŝywał te substancje kilkadziesiąt razy (30), co stanowi 2,1% ogółu. Na to pytanie nie odpowiedziało 83% ogółu badanych. W czasie ostatnich 12 miesięcy 6,4% badanych zaŝywało te leki z zalecenia lekarza od 9 do 12 razy. Prawie 90% ogółu nie odpowiedziało na to pytanie. 32

Kolejny wykres wskazuje na przekonania dotyczące dostępności róŝnorodnych środków psychoaktywnych. Wykres nr 11 33

Respondenci uwaŝają, Ŝe narkoman jest człowiekiem chorym twierdzi tak 83% osób badanych. Większość badanych mieszkańców uwaŝa równieŝ, Ŝe narkoman jest człowiekiem nieszczęśliwym (66%), ale takŝe człowiekiem, któremu nie powiodło się w Ŝyciu (53,2%). Większość odpowiedzi udzielanych przez respondentów pokazuje, Ŝe obraz narkomana w świadomości społecznej nie jest tak negatywny, jak moŝna by sądzić. Badani podkreślają przede wszystkim zewnętrzny aspekt przyczyn narkomanii niezrozumienia przez otoczenie, niepowodzenia Ŝyciowe, traktując narkomana trochę jako bardziej nieporadnego człowieka. Wykres nr 12 34

Obraz narkomana jako człowieka chorego konsekwentnie warunkuje sposoby postępowania z taką osobą i tutaj 80,9% badanych wskazuje, Ŝe narkomana naleŝy przede wszystkim leczyć a takŝe pomagać i otaczać opieką (63,8%). Wyniki badań pokazują, Ŝe według respondentów instytucjami, które przede wszystkim powinny zajmować się zapobieganiem narkomanii wśród młodzieŝy jest oświata szkoły (80,9%) oraz rodzice (78,7%). Wykres nr 13 35

Jako najbardziej skuteczne postrzegane są działania rodziców (36,2%). UŜywanie substancji uzaleŝniających przez młodzieŝ zostały potępione przez badanych. Zwraca uwagę jednak fakt większej tolerancji osób dorosłych, jeŝeli chodzi o picie piwa przez młodzieŝ. Wykres nr 14 36

Podsumowanie danych instytucji W roku 2010 analizowane dane następujących instytucji: Komisariatu Policji w Czerwonaku, Placówek słuŝby zdrowia na terenie gminy Czerwonak, Poradni Psychologiczno Pedagogicznej w Swarzędzu Filia w Czerwonaku, Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Czerwonaku. Dane te porównano z zebranymi cztery lata temu, w roku 2006: 37

instytucje 2006 2010 prowadzone były 4 sprawy związane z przestępstwem posiadania narkotyków. Dotyczyły osób pełnoletnich. Na policję zgłaszane były sygnały o zaŝywaniu narkotyków przez młodzieŝ w lesie przyległym do Koziegłów i na terenach przy rzece Warcie a takŝe o młodzieŝy trudniącej się sprzedaŝą narkotyków. Wykrycie sprawców jest utrudnione z uwagi na konieczność schwytania sprawcy na gorącym uczynku. Komisariat Policji w Czerwonaku Placówki słuŝby zdrowia na terenie gminy Czerwonak Poradnia Psychologiczno -Pedagogiczna w Swarzędzu Filia w Czerwonaku Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Czerwonaku W poradniach Zespołu Lekarza Rodzinnego Pro Familia uzaleŝnienie od narkotyków nie występuje w statystykach, nie są równieŝ leczeni pacjenci uzaleŝnieni od narkotyków. Z wywiadów z pacjentami zgłaszającymi się z róŝnych powodów somatycznych wiadomo, Ŝe na terenie gminy Czerwonak jest kilkunastu pacjentów (dane szacunkowe), których problem narkomanii dotyczy. W Poradni Psychologiczno Pedagogicznej Swarzędz Filia w Czerwonaku nie zanotowano osób objętych pomocą z powodu narkomanii. Do Poradni zgłaszają się zaniepokojeni rodzice, którzy podejrzewają, Ŝe ich dzieci mają problem z narkotykami. Przekazywane im są informacje o specjalistycznych placówkach zajmujących się profilaktyką i leczeniem uzaleŝnień. W Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Czerwonaku z pomocy korzysta kilka rodzin, w których występuje problem uzaleŝnienia od narkotyków. W opinii funkcjonariuszy komisariatu problematyka alkoholowa i narkotykowa jest znacznie większym zagroŝeniem aniŝeli dostępne policji dane statystyczne. Szczególnie w przypadku wykroczeń i przestępstw związanych z narkotykami (posiadanie, sprzedaŝ itp.) wykrywanie tychŝe jest utrudnione. W minionym roku z pomocy lekarza rodzinnego skorzystała 1 osoba ze zdiagnozowanym problemem związanym z narkotykami. Do Poradni zgłaszają się sporadycznie zaniepokojeni rodzice, którzy podejrzewają, Ŝe ich dzieci mają problem z narkotykami. Wówczas kierowani są do specjalistycznych placówkach zajmujących się profilaktyką i leczeniem uzaleŝnień. GOPS w Czerwonaku w roku 2008 miał pod opieką 3 środowiska, gdzie przyczyną trudnej sytuacji Ŝyciowej była narkomania (11 osób), w roku 2009 to 1 osoba. 38

WNIOSKI Z PRZEPROWADZONEJ DIAGNOZY Na podstawie analizy dostępnych danych oraz przeprowadzonych badań stwierdza się, Ŝe Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii w Gminie Czerwonak na lata 2011 2013 powinien być ukierunkowany przede wszystkim na działania profilaktyki uniwersalnej kierowane do młodzieŝy. Z przeprowadzonej diagnozy jednoznacznie wynika potrzeba prowadzenia działań profilaktycznych, efektywniejszego zagospodarowania wolnego czasu, monitorowania zjawiska związanego z narkomanią. Ponadto konieczne jest podniesienie stanu wiedzy społeczności na temat narkomanii. W związku z powyŝszym proponowane działania w ramach niniejszego programu są zgodne z postawioną powyŝej tezą. 39

ROZDZIAŁ III CELE PROGRAMU 1. Cel główny Głównym celem programu jest przeciwdziałanie podejmowaniu zachowań ryzykownych wśród młodzieŝy. Działania podejmowane w programie nakierowane są na podwyŝszenie granicy wieku podejmowania tych zachowań, a w następstwie ograniczenie ilości osób zaŝywających środki psychoaktywne. W związku z utrzymującą się tendencją postanowiono kontynuować działania rozpoczęte w roku 2008. 2. Cele szczegółowe Cel nr 1. Koordynacja działań profilaktycznych na terenie gminy Czerwonak. Cel nr 2. Minimalizowanie zachowań ryzykownych dzieci i młodzieŝy. 40

Cel nr 3. Podniesienie stanu wiedzy społeczności lokalnej na temat problemu zagroŝeń związanych ze środkami psychoaktywnymi. 41

Cel szczegółowy nr 1 Koordynacja działań profilaktycznych na terenie gminy Czerwonak. Lp. Zadanie/projekt Działania Wskaźniki Źródła pozyskiwania wskaźników Odpowiedzialn y za realizację BudŜet 1. Centrum Profilaktyki, Terapii i Rehabilitacji GOPS w Czerwonaku Koordynacja działań profilaktycznych Kierownik Sekcji profilaktyki i terapii GOPS (Kierownik CPTiR) Umowa w GOPS Czerwonak, zakres czynności i odpowiedzialności pracownika Dyrektor GOPS 0,00 zł w ramach środków własnych GOPS Organizacja bieŝącego funkcjonowania CPTiR Liczba dokonanych zakupów, remontów i napraw; sprzątanie pomieszczeń, telefon Dokumentacja księgowa GOPS: faktury na zakupione materiały, umowy, rachunki Dyrektor GOPS Kierownik CPTiR 5 000,00zł w ramach środków własnych GOPS

Cel szczegółowy nr 2 Minimalizowanie zachowań ryzykowanych dzieci i młodzieŝy Lp. Zadanie/projekt Działania Wskaźniki 1. Zagospodarowanie czasu wolnego Utworzenie i aktualizowanie bazy danych dotyczących moŝliwości i form spędzania czasu wolnego na terenie gminy Baza danych Miesięczne aktualizacje Źródła pozyskiwania wskaźników Dokumentacja merytoryczna CPTiR: umowa zlecenie, strony internetowe GOPS-CPTiR, www.czerwonak.pl Odpowiedzialny za realizację Kierownik CPTiR BudŜet 2 400,00zł Cel szczegółowy nr 3 Podniesienie stanu wiedzy społeczności lokalnej na temat problemu zagroŝeń związanych ze środkami psychoaktywnymi. Lp. Zadanie/projekt Działania Wskaźniki Źródła pozyskiwania wskaźników Odpowiedzialny za realizację BudŜet 43

1. Podnoszenie kompetencji merytorycznych i umiejętności kadry pracującej z dziećmi i młodzieŝą (wraz z ewent. kosztami dojazdu) Przygotowanie i przeprowadzenie zajęć Liczba odbytych szkoleń, warsztatów, zajęć; Liczba osób przeszkolonych Dokumentacja merytoryczna CPTiR: listy obecności na szkoleniach lub inne potwierdzenie udziału Dokumentacja księgowa GOPS: umowy, rachunki, faktury, delegacje Kierownik CPTiR 5 000,00zł 2. Zajęcia psychoedukacyjne dla rodziców uczniów szkół z terenu gminy Czerwonak Przygotowanie i przeprowadzenie zajęć Liczba odbytych szkoleń, warsztatów, zajęć; Liczba osób przeszkolonych Dokumentacja merytoryczna CPTiR: listy obecności na zajęciach lub inne potwierdzenie udziału Dokumentacja księgowa GOPS: umowy, rachunki, faktury Kierownik CPTiR 3 863,00zł 44

3. Szkolenie dla słuŝb społecznych (policja, słuŝba zdrowia, GOPS, PPP, oświata) Przygotowanie i przeprowadzenie zajęć Liczba odbytych szkoleń, warsztatów, zajęć; Liczba osób przeszkolonych Dokumentacja merytoryczna CPTiR: listy obecności na szkoleniach lub inne potwierdzenie udziału Dokumentacja księgowa GOPS: umowy, rachunki, faktury, delegacje Kierownik CPTiR 6 000,00zł 4. Media dla profilaktyki Zamieszczanie artykułów informacyjnych i edukacyjnych na stronach internetowych i w prasie lokalnej Liczba artykułów na lokalnych stronach internetowych i w prasie lokalnej Dokumentacja merytoryczna CPTiR: wydruk ze strony internetowej wersja papierowa zamieszczonych artykułów, wycinki z gazet z zamieszczonymi artykułami Kierownik CPTiR 680,00zł 45

5. Kampanie profilaktyczne Udział w kampaniach społecznych o zasięgu ogólnopolskim i lokalnym Liczba zgłoszeń udziału w kampaniach; materiały do przeprowadzenia kampanii Dokumentacja merytoryczna CPTiR: faktury, rachunki za zakup plakatów, ulotek, broszur, wykaz materiałów pozyskanych nieodpłatnie Kierownik CPTiR 6 057,00zł 6. Wspieranie działalności instytucji, stowarzyszeń i osób fizycznych, słuŝącej rozwiązywaniu problemów narkomanii Podejmowanie wspólnych inicjatyw w zakresie realizacji celów Programu Liczba i rodzaj podjętych inicjatyw Dokumentacja merytoryczna CPTiR: notatki, porozumienia, sprawozdania, faktury, rachunki Kierownik CPTiR 1 000,00zł 46