POLITECHNIKA BIAŁOSTOCKA WYDZIAŁ ELEKTRYCZNY KATEDRA ELEKTROTECHNIKI TEORETYCZNEJ I METROLOGII. Systemy pomiarowe. Kod przedmiotu: KS 04456



Podobne dokumenty
Metrologia cieplna i przepływowa

OBWODY REZYSTANCYJNE NIELINIOWE

POLITECHNIKA BIAŁOSTOCKA WYDZIAŁ ELEKTRYCZNY KATEDRA ELEKTROTECHNIKI TEORETYCZNEJ I METROLOGII. Kod przedmiotu: ES2B POMIAR CIŚNIENIA

Wyznaczanie współczynnika sprężystości sprężyn i ich układów

Politechnika Białostocka

Urządzenie do pomiaru ciśnienia.

LABORATORIUM PRZYRZĄDÓW PÓŁPRZEWODNIKOWYCH

CYFROWY MIERNIK REZYSTANCJI UZIEMIENIA KRT 1520 INSTRUKCJA OBSŁUGI

1. UWAGI OGÓLNE 2. PRZED ROZPOCZĘCIEM PRACY:

tel/fax lub NIP Regon

AKADEMIA MORSKA W SZCZECINIE

INSTRUKCJA OBSŁUGI WD2250A. WATOMIERZ 0.3W-2250W firmy MCP

ZAKRES OBOWIĄZKÓW I UPRAWNIEŃ PRACODAWCY, PRACOWNIKÓW ORAZ POSZCZEGÓLNYCH JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH ZAKŁADU PRACY

Sterowanie maszyn i urządzeń

INSTRUKCJA OBSŁUGI URZĄDZENIA: HC8201

LABORATORIUM TECHNOLOGII NAPRAW WERYFIKACJA TULEJI CYLINDROWYCH SILNIKA SPALINOWEGO

Przepływomierz MFM 1.0 Nr produktu

SYLABUS. stopnia Rodzaj przedmiotu

CYFROWY WYŚWIETLACZ POŁOŻENIA TNP 10

ZAPYTANIE OFERTOWE. Nazwa zamówienia: Wykonanie usług geodezyjnych podziały nieruchomości

ANALOGOWE UKŁADY SCALONE

1.2. Zakres stosowania z podaniem ograniczeń Badaniu nośności można poddać każdy pal, który spełnia wymogi normy PN-83/B

WYKRYWANIE BŁĘDÓW W UKŁADACH OCHRONY PRZECIWPORAŻENIOWEJ Z WYŁĄCZNIKAMI RÓŻNOCOWO PRĄDOWYMI

DTR.ZL APLISENS PRODUKCJA PRZETWORNIKÓW CIŚNIENIA I APARATURY POMIAROWEJ INSTRUKCJA OBSŁUGI (DOKUMENTACJA TECHNICZNO-RUCHOWA)

HiTiN Sp. z o. o. Przekaźnik kontroli temperatury RTT 4/2 DTR Katowice, ul. Szopienicka 62 C tel/fax.: + 48 (32)

I B. EFEKT FOTOWOLTAICZNY. BATERIA SŁONECZNA

Instrukcja obsługi Wyświetlacz wielkogabarytowy

Komentarz do prac egzaminacyjnych w zawodzie technik administracji 343[01] ETAP PRAKTYCZNY EGZAMINU POTWIERDZAJĄCEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE

Pomiar prądów ziemnozwarciowych W celu wprowadzenia ewentualnych korekt nastaw zabezpieczeń. ziemnozwarciowych.

p o s t a n a w i a m

INSTRUKCJA OBS UGI

Nowoczesne systemy diagnostyczne i kontrolno-pomiarowe

SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI XXXII BADAŃ BIEGŁOŚCI I BADAŃ PORÓWNAWCZYCH HAŁASU W ŚRODOWISKU Warszawa kwiecień 2012r.

ZASTOSOWANIE MIKROSYSTEMÓW W MEDYCYNIE LABORATORIUM. Ćwiczenie nr 3. Kropelkowy system mikrofluidyczny

Urządzenia do bezprzerwowego zasilania UPS CES GX RACK. 10 kva. Wersja U/CES_GXR_10.0/J/v01. Praca równoległa

Regulamin lodowiska BIAŁY ORLIK przy Zespole Szkół nr 1 w Nowym Dworze Mazowieckim

Od redakcji. Symbolem oznaczono zadania wykraczające poza zakres materiału omówionego w podręczniku Fizyka z plusem cz. 2.

Warszawska Giełda Towarowa S.A.

PROCEDURA WSPÓŁPRACY MIĘDZYOPERATORSKIEJ W ZAKRESIE OBSŁUGI ZLECEŃ PRESELEKCJI

Skuteczność i regeneracja 48h albo zwrot pieniędzy

Ćwiczenie: "Ruch harmoniczny i fale"

Laboratorium z Konwersji Energii. Ogniwo fotowoltaiczne

Zarządzenie Nr 1469/2012

Tester pilotów 315/433/868 MHz MHz

Egzamin na tłumacza przysięgłego: kryteria oceny

INSTRUKCJA RUCHU I EKSPLOATACJI SIECI DYSTRYBUCYJNEJ

Warszawa, dnia 16 czerwca 2015 r. Poz Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi 1) z dnia 19 maja 2015 r.

z dnia 6 lutego 2009 r.

oraz nowego średniego samochodu ratowniczo-gaśniczego ze sprzętem ratowniczogaśniczym

Załącznik nr pkt - szafa metalowa certyfikowana, posiadająca klasę odporności odpowiednią

Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 2015/2016

KEW 2433 MODELE KEW 2432 CYFROWE CĘGOWE MIERNIKI PRĄDU UPLYWU AC INSTRUKCJA OBSLUGI. Otwieranie szczęk Przełącznik zmiany zakresów pomiarowych

WNIOSEK o dofinansowanie ze środków PFRON projektów w ramach programu pn. Program wyrównywania róŝnić między regionami

PROGRAM I HARMONOGRAM SZKOLENIA Szkolenie akredytowane przez Urząd Dozoru Technicznego, nr akredytacji: F-gazy i SZWO

INSTRUKCJA OBSŁUGI TERMOMETR CYFROWY TES-1312A

Szczegółowy opis przedmiotu zamówienia / Dane techniczne oferowanego sprzętu (sprawa DBA-2/240-23/2016)

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

Obowiązki przedsiębiorców prowadzących stacje demontażu Art. 21. Przedsiębiorca prowadzący stację demontażu powinien zapewniać bezpieczne dla

mgr inż. Stanisław Mazur RP-Upr.194/93 MAP/IE/2167/01

Załącznik nr 7 do Umowy Nr z dnia r. Oświadczenie Podwykonawcy (WZÓR) W związku z wystawieniem przez Wykonawcę: faktury nr z dnia..

INSTRUKCJA OBSŁUGI PIROMETR

Zamawiający potwierdza, że zapis ten należy rozumieć jako przeprowadzenie audytu z usług Inżyniera.

2004 Heden Media. Wszelkie prawa zastrzeżone. Wirtualne laboratorium z napędów i sterowania pneumatycznego. Minimalne wymagania

Prezydent Miasta Radomia

3 Zarządzenie wchodzi w życie z dniem 1 listopada 2012 roku.

UKŁAD ROZRUCHU SILNIKÓW SPALINOWYCH

Grupa bezpieczeństwa kotła KSG / KSG mini

METROLOGIA SKRYPT DO LABORATORIUM. dla studentów kierunku elektrotechnika. Leona Swędrowskiego. pod redakcją

Raport z przeprowadzenia ankiety dotyczącej oceny pracy dziekanatu POLITECHNIKA CZĘSTOCHOWSKA. WYDZIAŁ INŻYNIERII MECHANICZNEJ i INFORMATYKI

Regulamin Pracy Komisji Rekrutacyjnej w Publicznym Przedszkolu Nr 5 w Kozienicach

WYZNACZANIE PRZYSPIESZENIA ZIEMSKIEGO ZA POMOCĄ WAHADŁA REWERSYJNEGO I MATEMATYCZNEGO

Poniżej aktualny regulamin certyfikacji ośrodków jeździeckich. REGULAMI CERTYFIKACJI OŚRODKÓW JEŹDZIECKICH

Aneks nr 8 z dnia r. do Regulaminu Świadczenia Krajowych Usług Przewozu Drogowego Przesyłek Towarowych przez Raben Polska sp. z o.o.

UCHWAŁA NR III/21/15 RADY GMINY W KUNICACH. z dnia 23 stycznia 2015 r.

Postanowienia ogólne. Wysokość Stypendium wynosi zł miesięcznie.

UMOWA POWIERZENIA PRZETWARZANIA DANYCH OSOBOWYCH nr.. zawarta w dniu. zwana dalej Umową powierzenia

Projekt MES. Wykonali: Lidia Orkowska Mateusz Wróbel Adam Wysocki WBMIZ, MIBM, IMe

INSTRUKCJA OBSŁUGI CYFROWY MIERNIK REZYSTANCJI IZOLACJI DT-5505

Harmonogramowanie projektów Zarządzanie czasem

UMOWA korzystania z usług Niepublicznego Żłobka Pisklęta w Warszawie nr../2013

SZCZEGÓŁOWE SPECYFIKACJE TECHNICZNE SST RECYKLING

WYJASNIENIA I MODYFIKACJA SPECYFIKACJI ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA

Rozdział 1 Postanowienia ogólne

Opis oraz instrukcja monta u, dotycz ca czujnika zabezpieczaj cego przed przepe nieniem (sygnalizator warto ci granicznych) (Afriso)

Pomiar mocy pobieranej przez napędy pamięci zewnętrznych komputera. Piotr Jacoń K-2 I PRACOWNIA FIZYCZNA

PROGRAM STYPENDIALNY GMINY DOBRZYCA

KRYTERIA WYBORU INSTYTUCJI SZKOLENIOWYCH DO PRZEPROWADZENIA SZKOLEŃ

Organizator badania biegłości ma wdrożony system zarządzania wg normy PN-EN ISO/IEC 17025:2005.

888 A 888 V 1. ZASTOSOWANIE 2. BUDOWA GENERATOR NAPIĘCIA 3-FAZOWEGO L2 L3 N PE

TESTER LX 9024 (SYSTEM ALARMOWY IMPULSOWY) INSTRUKCJA OBSŁUGI

Podstawowe definicje

Wprowadzam : REGULAMIN REKRUTACJI DZIECI DO PRZEDSZKOLA NR 14

INSTRUKCJA OBSŁUGI MC-2810 CYFROWY SYSTEM GŁOŚNIKOWY 5.1 KANAŁÓW DO KINA DOMOWEGO

PROCEDURA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO. w Urzędzie Gminy Mściwojów

CD-W Przetwornik stężenia CO 2 do montażu naściennego. Cechy i Korzyści. Rysunek 1: Przetwornik stężenia CO 2 do montażu naściennego

INSTRUKCJA MONTAŻU SYSTEMU OGRZEWANIA PODŁOGOWEGO T 2 RED

Pani Magdalena Domasik Centrum Szkoleń DOMASIK ul. Sienkiewicza Goworowo

Typ dokumentu: specyfikacja techniczna

Transkrypt:

POLITECHNIKA BIAŁOSTOCKA WYDZIAŁ ELEKTRYCZNY KATEDRA ELEKTROTECHNIKI TEORETYCZNEJ I METROLOGII Instrukcja do zajęć laboratoryjnych z przedmiotu: Systemy pomiarowe Kod przedmiotu: KS 04456 Ćwiczenie nr 6 POMIAR CIŚNIENIA O p r a c o w a ł : mgr inż. Adam Idźkowski Białystok 010

Wszystkie prawa zastrzeżone. Wszystkie nazwy handlowe i towarów występujące w niniejszej instrukcji są znakami towarowymi zastrzeżonymi lub nazwami zastrzeżonymi odpowiednich firm odnośnych właścicieli.

Cel ćwiczenia: Studenci zapoznają się z zagadnieniem pomiaru ciśnienia hydrostatycznego wykonywanego przy użyciu dwóch manometrów. Poznają typowe rodzaje manometrów stosowanych w przemyśle. Umieją oszacować niepewność pomiaru ciśnienia na podstawie danych technicznych podawanych przez producenta urządzenia pomiarowego. 1. WSTĘP Ciśnienie to wielkość skalarna określona jako wartość siły F działającej prostopadle do powierzchni podzielona przez powierzchnię S na jaką ona działa p = F S (1) Ciśnienie hydrostatyczne ciśnienie, jakie panuje na pewnej głębokości w cieczy nie będącej w ruchu, która znajduje się w polu grawitacyjnym, p h = ρ g h () gdzie: ρ - gęstość cieczy, g przyspieszenie ziemskie, h głębokość. Jednostki ciśnienia [Pa] - paskal [bar] bar, 1 bar = 100 000 Pa [atm] - atmosfera fizyczna [kg/m] - kilogram-siła na metr kwadratowy [kg/cm = at] - kilogram-siła na centymetr kwadratowy =atmosfera techniczna [kg/mm] - kilogram-siła na milimetr kwadratowy [mmhg = Tr] - milimetr słupa rtęci = Tor [mmho] - milimetr słupa wody [PSI] - Funt-siła na cal kwadratowy 3

Manometr - przyrząd do pomiaru ciśnienia. Ze względu na wskazywane ciśnienie dzieli się je na: względne wskazujące różnicę ciśnień, bezwzględne wskazujące ciśnienie w odniesieniu do próżni.. RODZAJE MANOMETRÓW hydrostatyczne ou-rurka (manometr cieczowy dwuramienny) sprężynowe oze sprężyną rurkową (Bourdona) oz przeponą falistą lub sprężystą omieszkowe dzwonowe elektryczne otensometryczne opiezoelektryczne oindukcyjne 3. ZASADA DZIAŁANIA MANOMETRU CIECZOWEGO DWURAMIENNEGO U-rurka jest najprostszym manometrem cieczowym. Jest to rurka szklana, wygięta w kształcie litery U, posiadająca pionowe ramiona częściowo wypełnione cieczą manometryczną o znanej gęstości ρ m. Manometr ten mierzy różnicę ciśnień działających na swobodne powierzchnie cieczy w rurkach. 4

Rys. 1. Manometr cieczowy dwuramienny Porównajmy (w przekroju A-A naczynia Rys. 1.) sumę ciśnień działających w lewym ramieniu manometru (lewa strona równania) z sumą ciśnień działających w prawej części manometru, wśród których występuje, miarodajna dla mierzonej różnicy ciśnień, wysokość h. Indeksem m oznaczono dane odnoszące się do cieczy manometrycznej (najczęściej woda), natomiast indeksy 1 i dotyczą parametrów gazów znajdujących się w U-rurce powyżej cieczy manometrycznej. p p = h ρ m + h ρ h ) g (3) 1 ( 1 ρ 1 Gęstość gazu jest zawsze znacznie mniejsza od gęstości cieczy. Jeśli więc gęstości ρ 1 i ρ są zbliżone do siebie i mniejsze od ρ m, (np. gdy w obu ramionach rurki ponad cieczą manometryczną znajduje się powietrze), to wzór upraszcza się do postaci: p p = h ρ 1 m g (4) Wzór () może służyć do przeliczania jednostek wyrażonych w postaci wysokości słupa cieczy manometrycznej na Pascale, np. 1 mm H O = 1000 kg/m 3. 9,81 m/ s. 0,001 m = 9,81 N/ m = 9,81 Pa 1 mm Hg = 13579 kg/m 3. 9,81 m/ s. 0,001 m = N/ m = 133,1 Pa 5

4. ZASADA DZIAŁANIA MANOMETRU Z RURKĄ BOURDONA Manometr z rurką Bourdona należy do grupy manometrów sprężynowych. Został on w uproszczeniu przedstawiony na Rys.. Jest to manometr, w którym wykorzystane jest sprężyste odkształcenie ciała pod wpływem działającego ciśnienia. Elementem sprężystym jest wygięta łukowo rurka mosiężna lub stalowa (3) połączona sztywno jednym końcem z obsadą () zakończoną złączką z gwintem (1). Na drugim końcu jest ona zamknięta i zaopatrzona w przekładnię (4), która porusza wskazówką (5) po skali. Na osi obrotu wskazówki znajduje się element sprężysty (6). Całość mechanizmu umieszczona jest w osłonie metalowej. Odczytu ciśnienia dokonuje się bezpośrednio ze skali. Tego rodzaju manometry najczęściej spotyka się w przemyśle [1]. Budowa oraz eksploatacja ciśnieniomierzy jest opisana w normach [4-6]. Rys.. Manometr z rurką Bourdona 5. MANOMETR ELEKTRONICZNY Z CZUJNIKIEM TENSOMETRYCZNYM Czujniki piezorezystancyjne wykorzystują efekt zmiany rezystancji materiału pod wpływem działającego ciśnienia. Czujnik ten posiada płaską metalową membranę i zespół tensometrów (piezorezystorów) w układzie pełnego mostka. 6

Rys. 3. Piezorezystancyjny czujnik ciśnienia W czujnikach takich (Rys.3) cienka membrana krzemowa, ugina się pod wpływem oddziaływania ciśnienia cieczy lub gazów. W ugiętej membranie zostają wytworzone silne powierzchniowe naprężenia rozciągająco ściskające. W polu tych naprężeń są umieszczone monolityczne piezorezystory, połączone w układ mostka Wheatstone a tak, aby otrzymać w nich dodatnie i ujemne zmiany rezystancji wywołane efektem piezorezystancyjnym. Z przyczyn technologicznych piezorezystory w mostku Wheatstone a w czujnikach mikromechanicznych cechuje rozrzut ich rezystancji, zwykle około ±0,05 % ich wartości znamionowej. Rozrzut ten powoduje powstanie napięcia niezrównoważenia mostka tensometrycznego U0. W typowych czujnikach zasilanych stałym napięciem 5 V sygnał pełnego zakresu UFSO (FSO - Full Scale Output) wynosi około 100 mv, a U0 od kilku do kilkudziesięciu miliwoltów. Rozkład naprężeń i ułożenie piezorezystorów są uzależnione od kształtu membrany i wzmocnień na niej uformowanych [1,]. Mostek zastosowany w czujniku CL1 jest zrównoważony i skompensowany termicznie. Czujnik może być stosowany w laboratoriach oraz w przemyśle do budowy dokładnych torów pomiaru względnych ciśnień statycznych i wolnozmiennych w nieagresywnych chemicznie cieczach oraz gazach. Szczególnie zalecany jest do przetwarzania ciśnień na sygnał elektryczny w układach automatyki hydraulicznej i przemysłowych magistralach pneumatycznych [3]. 7

6. STANOWISKO LABORATORYJNE Stanowisko laboratoryjne (Rys.4.) składa się z manometru cieczowego dwuramiennego (u-rurki) o zakresie 60 mbar i elektronicznego miernika ciśnienia połączonych poprzez trójnik i zaworek z elementem sprężającym powietrze (pompką). Manometr cieczowy u-rurka Trójnik Wskaźnik równowagi wody w obu ramionach Czujnik ciśnienia CL1 Miernik elektroniczny CL363 Przyciski tor i tara Zawór Pompka Rys. 4. Stanowisko laboratoryjne do pomiaru ciśnienia POMIARY 1. Po włączeniu miernika (przycisk z tyłu) należy przycisnąć żółty przycisk tor, tak, aby na wyświetlaczu był napis A. Następnie należy przycisnąć niebieski przycisk tara i wyzerować miernik.. Należy też sprawdzić czy woda znajdująca się w obu ramionach u-rurki jest na równym poziomie 0 mbar i czy nie ma w niej pęcherzyków powietrza. 3. Należy powoli sprężać powietrze i zakręcać zaworek za każdym razem zwiększając ciśnienie. Wyniki z obu manometrów należy wpisywać do tabeli. Ilość pomiarów oraz krok sprężania wskaże prowadzący ćwiczenie 8

Lp. 1 3 4 5 6 7 8 9 10 Manometr typu u- Miernik elektroniczny Różnica wskazań rurka p 1 [mbar] p [mbar] p 1 -p [mbar] Na podstawie tabeli narysować charakterystykę p 1 = f(p ) oraz sporządzić wykres słupkowy różnicy wskazań we wszystkich punktach pomiarowych.. Wykonać 5-krotny pomiar ciśnienia miernikiem elektronicznym. Za każdym razem należy ustawiać ten sam poziom cieczy na u- rurce. Ciśnienie nastawione na u- rurce p 1 =... mbar k 1 3 4 5 p średnia arytmetyczna N ( pk p) k = 1 u A( p) = N( N 1) p [mbar] niepewność standardowa typu A (N = 5) 9

3. Należy policzyć niepewność pomiaru ciśnienia mierzonego: a) za pomocą u-rurki, b) za pomocą zestawu: miernik elektroniczny CL363 + czujnik CL1. Do obliczeń przyjąć dane techniczne zamieszczone poniżej. Dane techniczne u-rurki Zakres pomiarowy: 60 mbar Błąd graniczny: Δ gr = ± 0,5 mbar Dane techniczne czujnika CL1 Zakres pomiarowy: Z p = 30 kpa (0,3 bar= 300 mbar) Klasa dokładności: k = 0,% Czułość:,96 mv/v Dane techniczne miernika CL363 Błąd graniczny miernika: < 0,015% zakresu pomiarowego Obliczenia Sposób obliczania niepewności rozszerzonej pomiaru ciśnienia p 1 za pomocą u-rurki: gr gr u B ( p1 ) = u ( p1) u B ( p1) 3 C = p k U ( p ) = 1 k p uc ( p1) Sposób obliczania niepewności rozszerzonej pomiaru ciśnienia p za pomocą zestawu czujnika (CZ) i miernika (M) k Z p 0,015% Z p grcz = grm = gr = grcz + grm u ( p ) gr A u ( ) 100% 100% B p = 3 u ) = u ( p ) u ( ) k p U ( p ) = k p uc ( p ) C ( p A + B p 10

OPRACOWANIE WYNIKÓW W sprawozdaniu powinny się znaleźć: a) wyniki pomiarów w tabelach, b) wykres słupkowy różnicy ciśnień, c) obliczenia niepewności pomiaru ciśnienia d) wnioski. 7. PYTANIA KONTROLNE 1.Definicje ciśnienia. Przeliczanie jednostek ciśnienia..podział manometrów. 3.Podać definicję klasy dokładności manometru. 4.Zasada działania manometrów hydrostatycznych. 5.Cel stosowania manometrów hydrostatycznych. 6.Ciecze manometryczne - rodzaje, własności. 7.Błędy pomiarowe manometrów hydrostatycznych. 8.Zasada działania i podział manometrów sprężynowych ze względu na rodzaj elementu sprężystego. 9.Elementy sprężyste używane w manometrach: rodzaje, materiały, budowa. 8. LITERATURA 1) Mateusz Turkowski, Przemysłowe sensory i przetworniki pomiarowe, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 00, ISBN: 83-707--1. ) Jan A. Dziuban, Technologia i zastosowanie mikromechanicznych struktur krzemowych i krzemowo-szklanych w technice mikrosystemów, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 004, ISBN: 83-7085-776-0. 3) Czujnik CL1 karta produktu http://www.zepwn.com.pl 4) PN-EN 47:1998 Ciśnieniomierze. Terminologia. 5) PN-EN 837-1 do 3:000 Ciśnieniomierze. 6) PN-EN 60654- do 3:000 Warunki pracy urządzeń do pomiarów i sterowania procesami przemysłowymi. 11

9. WYMAGANIA BHP Warunkiem przystąpienia do praktycznej realizacji ćwiczenia jest zapoznanie się z instrukcją BHP i instrukcją przeciwpożarową oraz przestrzeganie zasad w nich zawartych. Wybrane urządzenia dostępne na stanowisku laboratoryjnym mogą posiadać instrukcje stanowiskowe. Przed rozpoczęciem pracy należy zapoznać się z instrukcjami stanowiskowymi wskazanymi przez prowadzącego. W trakcie zajęć laboratoryjnych należy przestrzegać następujących zasad: Sprawdzić, czy urządzenia dostępne na stanowisku laboratoryjnym są w stanie kompletnym, nie wskazującym na fizyczne uszkodzenie. Sprawdzić prawidłowość połączeń urządzeń. Załączenie napięcia do układu pomiarowego może się odbywać po wyrażeniu zgody przez prowadzącego. Przyrządy pomiarowe należy ustawić w sposób zapewniający stałą obserwację, bez konieczności nachylania się nad innymi elementami układu znajdującymi się pod napięciem. Zabronione jest dokonywanie jakichkolwiek przełączeń oraz wymiana elementów składowych stanowiska pod napięciem. Zmiana konfiguracji stanowiska i połączeń w badanym układzie może się odbywać wyłącznie w porozumieniu z prowadzącym zajęcia. W przypadku zaniku napięcia zasilającego należy niezwłocznie wyłączyć wszystkie urządzenia. Stwierdzone wszelkie braki w wyposażeniu stanowiska oraz nieprawidłowości w funkcjonowaniu sprzętu należy przekazywać prowadzącemu zajęcia. Zabrania się samodzielnego włączania, manipulowania i korzystania z urządzeń nie należących do danego ćwiczenia. W przypadku wystąpienia porażenia prądem elektrycznym należy niezwłocznie wyłączyć zasilanie stanowisk laboratoryjnych za pomocą wyłącznika bezpieczeństwa, dostępnego na każdej tablicy rozdzielczej w laboratorium. Przed odłączeniem napięcia nie dotykać porażonego. 1