Interpretacje i opinie zawarte w publikowanych artyku³ach s¹ w³asnymi przemyœleniami m³odych autorów prac.

Od Wydawcy W zamieszczonych w publikacji artyku³ach zosta³y dokonane konieczne zmiany i skróty wynikaj¹ce z opracowania redakcyjnego ksi¹ ki. W kilku przypadkach zosta³y zmienione tytu³y prac i dodane tytu³y rozdzia³owe. Interpretacje i opinie zawarte w publikowanych artyku³ach s¹ w³asnymi przemyœleniami m³odych autorów prac. Wydawca nie ponosi adnej odpowiedzialnoœci za jakiekolwiek szkody powsta³e w wyniku naruszenia praw osób trzecich oraz wykorzystania informacji zawartych w publikacji. Wydawca Fundacja Edukacji Rynku Kapita³owego ul. Ksi¹ êca 4, 00-498 Warszawa www.ferk.pl Projekt i sk³ad: EK-Art www.ekart.pl Copyright by Fundacja Edukacji Rynku Kapita³owego, Warszawa 2006 ISBN 83-89465-09-4

Wybór artyku³ów napisanych przez m³odzie gimnazjów i szkó³ ponadgimnazjalnych w pierwszej, drugiej i trzeciej edycji Konkursu na artyku³ prasowy o gie³dzie i rynku kapita³owym, zorganizowanego przez Fundacjê Edukacji Rynku Kapita³owego. Warszawa 2006

Inwencja m³odych nie zna granic... Organizowany corocznie przez Fundacjê Edukacji Rynku Kapita³owego Konkurs na najciekawszy artyku³ prasowy poœwiêcony rynkowi kapita³owemu pokazuje, e o inwestowaniu mo na pisaæ na wiele, czêsto zaskakuj¹cych sposobów. Mo na pisaæ w konwencji: greckiego mitu (jak ma nie rozpalaæ wyobraÿniatena graj¹ca na kontraktach terminowych?), parodii romansu (fryzjerka Marzenka ucz¹ca siê inwestowania pod pozorem flirtu z uroczym klientem Mac Lerre'em), wierszem pisanej bajki z mora³em (o leniwym Jasiu, który gie³dê poj¹æ siê oœmieli³ ), gotowego scenariusza na film edukacyjny z Kubusiem Puchatkiem i K³apouchym w rolach g³ównych, wywiadu prasowego o inwestycjach gie³dowych w Marsjañskie bogactwa, a nawet utworów, które z powodzeniem mog³yby znaleÿæ siê w repertuarze zespo³ów pop, rap czy hip-hop. Prace nades³ane na nasz Konkurs unaoczniaj¹, jak rynek kapita³owy postrzegaj¹ setki m³odych autorów, na co dzieñ uczniów gimnazjów i szkó³ ponadgimnazjalnych. Cieszy nas niezmiernie, e m³odzi ludzie tak dobrze czuj¹ temat to œwietny prognostyk, pokazuje, e dojrzewa pokolenie m¹drych, rozs¹dnych inwestorów, pokolenie rozumiej¹ce zasady funkcjonowania rynku kapita³owego i inwestycji finansowych. Nasz¹ ksi¹ kê pt.: i bogowie inwestuj¹ zbiór artyku³ów wybranych spoœród kilkuset najciekawszych, adresujemy przede wszystkim do uczniów i ich nauczycieli. Dla pierwszych to œwietny podrêcznik wprowadzaj¹cy w meandry rynku kapita³owego, choæ podrêcznik to akurat niezrêczne s³owo, bowiem teksty autorstwa m³odych ludzi niewiele maj¹ wspólnego z suchym podrêcznikowym przekazem s¹ ywe, ciekawe, czêstokroæ bardzo dowcipne, pogodne. Ich lektura to czysta przyjemnoœæ, tak e dla tych, którzy, delikatnie mówi¹c, nie przepadaj¹ za s³owem pisanym. Dla nauczycieli ksi¹ ka ta mo e byæ œwietnym przewodnikiem i pomoc¹ dydaktyczn¹. Zyskaj¹ dziêki niej wiedzê, które aspekty rynku kapita³owego najbardziej krêc¹ m³odych ludzi, jakim jêzykiem o nich mówiæ, jakich porównañ u ywaæ ta ksi¹ ka to studnia pomys³ów mog¹cych bez w¹tpienia uatrakcyjniæ zajêcia z przedsiêbiorczoœci, a nawet z historii czy matematyki. Wszystkim Autorom prac dziêkujemy za artyku³y, zwyciêzcom serdecznie gratulujemy, a uczestnikom kolejnych edycji Konkursu yczymy sukcesów!!! Fundacja Edukacji Rynku Kapita³owego

Prace nagrodzone opublikowane w... i bogowie inwestuj¹... i bogowie inwestuj¹ Katarzyna Kasiñska Burmistrz Miasta Przyjaznego Inwestorom 2015 r. Mateusz Burczyk Ma³e co nieco o rynku kapita³owym Anna Latos Historia gie³dy papierów wartoœciowych Katarzyna Puchacz Nie taki diabe³ straszny, jak go maluj¹ Agata Skoczylas Cyfrowa Twierdza SA Urszula Mirowska Czaruj¹cy Mac Lerre z Domu Wschodz¹cego S³oñca Dorota Warsiñska Zamiast skarpety S³awomir Krempa Transakcje z Marsa! Bart³omiej Rybak Gie³da to nie kasyno Anna Wac³awik Przepis na rekina (gie³dowego) Tomasz Krzysztofiak Prace wyró nione opublikowane w... i bogowie inwestuj¹ Niesamowite i zaskakuj¹ce Karolina Fijo³ek Panika na gie³dzie Ewelina Kratzke Instynkt inwestycyjny Ma³gorzata Oleksów Z pamiêtnika m³odego gracza gie³dowego Monika Parecka Czym s¹ papiery wartoœciowe? ukasz Niewiadomy Gie³dowa inwestycja to dobra propozycja Izabela Misiewicz Jak zostaæ rekinem gie³dowym? Joanna Wójcik Zysk czy strata, czyli gra gie³dowa Sebastian Frontczak Wirtualne inwestowanie Marta Maliczak

Spis prac INWESTYCJE FINANSOWE Katarzyna Kasiñska Mateusz Burczyk... i bogowie inwestuj¹ 13 Burmistrz Miasta Przyjaznego Inwestorom - 2015 r. 17 RYNEK KAPITA OWY Anna Latos Ma³e co nieco o rynku kapita³owym 25 INSTYTUCJE RYNKU KAPITA OWEGO Katarzyna Puchacz Agata Skoczylas Urszula Mirowska Karolina Fijo³ek Angelika Kosielska Marzena Mikulska Marta Alchimowicz Historia gie³dy papierów wartoœciowych 33 Nie taki diabe³ straszny, jak go maluj¹... 37 Cyfrowa Twierdza SA 40 Niesamowite i zaskakuj¹ce 45 Bêdê pracowa³a w Komisji! 49 Droga bacy do nowej pracy 52 O maklerach, doradcach i ich Zwi¹zku 54 INWESTYCJE GIE DOWE Ewelina Kratzke Dorota Warsiñska S³awomir Krempa Ma³gorzata Oleksów Monika Parecka Bart³omiej Rybak Panika na gie³dzie 61 Czaruj¹cy Mac Lerre z Domu Wschodz¹cego S³oñca 65 Zamiast skarpety 68 Instynkt inwestycyjny 71 Z pamiêtnika m³odego gracza gie³dowego 74 Transakcje z Marsa! 77 PORADNIK INWESTORA GIE DOWEGO ukasz Niewiadomy Izabela Misiewicz Anna Wac³awik Joanna Wójcik Ma³gorzata Hawe³ko Wojciech Sieradzon Tomasz Krzysztofiak Sebastian Frontczak Marta Maliczak Czym s¹ papiery wartoœciowe? 83 Gie³dowa inwestycja to dobra propozycja 86 Gie³da to nie kasyno 87 Jak zostaæ rekinem gie³dowym? 90 Gie³dê poj¹æ siê oœmieli³ 93 Dla przysz³ych Rockefellerów 94 Przepis na rekina (gie³dowego) 96 Zysk czy strata, czyli gra gie³dowa 99 Wirtualne inwestowanie 102

INWESTYCJE FINANSOWE

Katarzyna Kasiñska... i bogowie inwestuj¹ 13 I bogowie i œmiertelnicy, aby yæ nie mog¹ tylko czekaæ na cuda. W klasycznej nadal Helladzie mija³ rok za rokiem, tarcza z³ocistej pomarañczy toczy³a siê po niebosk³onie od wschodu a po zachód, ponad wonnymi gajami oliwnymi, dojrza³ymi, soczystymi winnicami i smuk³ymi, jak greckie nimfy cyprysami. W podobny sposób trwa³ odwieczny porz¹dek ustalony na Olimpie, po czasach chaosu. Wydawaæ siê mog³o, e sielanka greckich bogów krzepi¹cych siê nektarem i ambrozj¹ na szczycie wiecznie pokrytym œniegami, spowitym mg³ami, bêdzie trwaæ niewzruszenie po wsze czasy. Deficyt bud etowy w pañstwie Hellenów Œwiadomie izoluj¹cy siê od œmiertelników œwiat istot boskich, obdarzonych urod¹ i zdrowiem, prze ywa³ jednak coraz bardziej widoczny kryzys, spowodowany g³êbokim deficytem bud etowym. Wystawny tryb ycia bogów, ich zgubne nawyki, umi³owanie wszelkiego luksusu, a jednoczeœnie rosn¹ce zaniedbywania w zakresie w³aœciwej polityki gospodarczej spowodowa³y, e pañstwo od dawna y³o na kredyt. Uzyskiwane znikome dochody podatkowe (podatki poœrednie, podatek dochodowy od osób prawnych, podatek dochodowy od osób fizycznych), dochody niepodatkowe (dywidendy wyp³aty z zysku przedsiêbiorstw pañstwowych, c³a, wyp³aty z zysku NBP, dochody jednostek bud etowych, op³aty gmin) i dochody z handlu zagranicznego nie by³y w stanie pokryæ rosn¹cych wydatków boskiej enklawy i zapewniæ Hellenom równowagi bud etowej. Rosn¹cy deficyt bud etowy bogowie starali siê zmniejszyæ drukuj¹c dodatkowe pieni¹dze, zaci¹gaj¹c kredyty w bankach krajowych i zagranicznych i myœl¹c Jakoœ to bêdzie, wszak Olimp ostoj¹ ³adu jest na œwiecie. Tymczasem przez pola uprawne, pastwiska i lasy galopowa³a Hiperinflacja ros³y koszty utrzymania i ceny towarów oraz us³ug, mala³y p³ace realne, obni a³a siê wartoœæ oszczêdnoœci, ros³y koszty produkcji rozmaitych dóbr. Sytuacja gospodarcza licz¹cej kilka tysiêcy lat boskiej cywilizacji sta³a siê niestabilna, pojawi³y siê fa³szywe, ale potê ne bóstwa takie, jak: Przemyt, Korupcja, Afera, Szara Strefa i Przestêpczoœæ. Z³oty wiek ludzkoœci z dobrymi rz¹dami Kronosa, opartymi na zdrowych zasadach gospodarki rynkowej, odchodzi³ w przesz³oœæ. INWESTYCJE FINANSOWE

14 Gospodarka Hellady dogania œwiat Zmêczony syn Uranosa i Gai postanowi³ przekazaæ sierp sprawowanej dotychczas w³adzy swym synom: Zeusowi, Posejdonowi i Hadesowi, maj¹c nadziejê, e gospodarka Hellady dogoni œwiat. Zeus, jako g³owa pañstwa i opiekun w³adców, mia³ zagwarantowaæ przywrócenie w³aœciwego porz¹dku prawnego, a niegodziwych polityków i przedsiêbiorców zamierza³ piêtnowaæ burzliwymi artyku³ami prasowymi i nêkaæ przes³uchiwaniami przed komisj¹ olimpijsk¹ lub pozbawiæ ich boskiego immunitetu. Posejdon, sprawuj¹cy kontrolê nad eglug¹ i konnymi wyœcigami, zgodzi³ siê przewodziæ gronu bogów, jako prezes. Niekompetentnych ministrów zamierza³ usuwaæ przez powtarzaj¹ce siê okresowo trzêsienie ziemi i gabinetu. Hades dzier ¹cy w rêkach klucze, ber³o i róg obfitoœci przej¹³ opiekê nad bogactwami skarbu pañstwa. W ten sposób powsta³ triumwirat antycznych mê ów stanu, którzy poprzysiêgli przywrócenie równowagi w gospodarce, miêdzy innymi poprzez zmniejszenie inflacji, rozwój infrastruktury, INWESTYCJE FINANSOWE

15 ustabilizowanie kursu walutowego, wzrost rentownoœci firm, podniesienie jakoœci i wydajnoœci pracy, prawid³ow¹ prywatyzacjê, rozwój handlu zagranicznego, zmniejszenie bezrobocia, reformy systemu podatkowego, w³aœciw¹ obs³ugê rynku kapita³owego i wreszcie podniesienie poziomu ycia. Na efekty ponownego wprowadzenia mechanizmów gospodarki rynkowej opartej na popycie i poda y, swobodnym przep³ywie kapita³u, si³y roboczej i technologii oraz na istnieniu wolnej konkurencji musieli bogowie olimpijscy jednak nieco poczekaæ. Tymczasem, aby przetrwaæ trudny okres recesji i dotrwaæ do okresu dobrej koniunktury, bogowie musieli w³aœciwie zainwestowaæ posiadany przez siebie ograniczony kapita³. Na oszczêdnoœci i inwestycje pozostawa³ im niewielki procent dochodów pozosta³y po odliczeniu wydatków zwi¹zanych z utrzymaniem mieszkañ i wyposa eniem, zakupem szat i ywnoœci a tak e poniesionych na edukacjê, transport i wypoczynek. Niektórzy bogowie ogarniêci z³udn¹ wizj¹ szybkiego i ³atwego zysku zapragnêli korzystnie ulokowaæ swoje pieni¹dze. Szybko okaza³o siê jednak, e trudno to uczyniæ bez wnikliwej znajomoœci funkcjonowania instytucji rynku kapita³owego. Jedni postanowili nadrobiæ braki w edukacji w tym zakresie i samodzielnie zarz¹dzaæ w³asnym kapita³em, inni powierzyli swe pieni¹dze wynajêtym ekonomistom i maklerom. Przedsiêbiorczy bogowie Hera, jak przysta³o opiekunce ma³ eñstwa i niemowl¹t, zajê³a siê dzia³alnoœci¹ charytatywn¹ i stworzy³a w³asn¹ fundacjê Bocian jest dobry na wszystko, a czêœæ osobistych dochodów, za namow¹ mê a, ulokowa³a w obligacjach pañstwowych. Trudno by³o jej zrozumieæ, e papiery wartoœciowe emitowane przez rz¹d s¹ tak samo cenne, jak naszyjniki z pere³. Pozwalaj¹ bowiem pañstwu sfinansowaæ deficyt bud etowy. Udzielenie takiej po yczki rz¹dowi jest korzystne, poniewa obligacje s¹ oprocentowane, a rz¹d gwarantuje ich pe³ne bezpieczeñstwo. W œlad za Pierwsz¹ Dam¹ posz³y inne boginie, one jednak, aby zwiêkszyæ swoje dochody, zawar³y kontrakt na œwiadczenie us³ug medycznych i otworzy³y renomowan¹ klinikê po³o nictwa. Amfitryta, wykszta³cona bogini mórz, zaci¹gnê³a natomiast kredyt hipoteczny, którego zabezpieczenie stanowi³y posiadane przez ni¹ nieruchomoœci i grunty. Znajomoœæ przepisów prawnych, posiadanie kapita³u i skompletowanie wykwalifikowanej za³ogi da³o pocz¹tek dobrze prosperuj¹cym na rynku sieciom restauracji, które serwowa³y klientom smaczne i tanie owoce morza. Po pewnym czasie wraz z mê em naby³a te kilka koni arabskich czystej krwi. Niewielkie INWESTYCJE FINANSOWE

16 stado wierzchowców w³aœciwie dogl¹dane sta³o siê pasj¹ ma³ onków i Ÿród³em pokaÿnych dochodów. Hades i Persefona nie stanowili nigdy tak dobranej pary, dlatego zawarli przed œlubem intercyzê, na mocy której ka de z nich dysponowa³o oddzielnym maj¹tkiem. Hades odziedziczy³ (podobnie, jak jego bracia) znaczn¹ sumê pieniêdzy, która pozwoli³a mu w krótkim czasie na przejêcie pe³nej kontroli nad istniej¹cymi w Helladzie zak³adami pogrzebowymi. Powsta³ wiêc na rynku wyraÿny monopol na œwiadczenie tego typu us³ug. W innych bran ach tendencje takie by³y surowo zabronione. Hades by³ zwolennikiem oszczêdnoœci w formie zak³adania lokat terminowych nie w jednym, lecz w kilku istniej¹cych bankach. Aby uzyskaæ wy sze odsetki od powierzonych wk³adów deklarowa³ najd³u sze, okreœlone w umowie, okresy oszczêdzania. Persefona, aby zyskaæ podstawy na otwarcie niewielkiej, niezale nej od matki i mê a kwiaciarni, w pobli u Etny na Sycylii, zaci¹gnê³a nisko oprocentowany kredyt inwestycyjny. Roczna stopa procentowa wynios³a 18%. Dziêki w³aœciwej reklamie, du emu profesjonalizmowi przy tworzeniu kwiatowych kompozycji i aran acji, du ym obrotom i utrzymaniu najni szych cen w okolicy, uda³o siê jej uzyskaæ dochód pozwalaj¹cy sp³aciæ kredyt i staæ siê w³aœcicielk¹ niewielkiego królestwa ciêtych i doniczkowych kwiatów. Demeter podpisa³a z rz¹dem d³ugoletni kontrakt gwarantuj¹cy jej wp³ywy ze sta³ej op³aty za ka d¹ tonê zbo a, przechowanego w nale ¹cych do niej spichlerzach. Najwiêksze ze spichlerzy by³y ulokowane w oœrodkach jej kultu, czyli w Delfach i Elusis. Najwiêksze zyski w pomna aniu w³asnego kapita³u odnios³a jednak bogini m¹droœci, Atena. We w³aœciwym momencie nabywa³a akcje spó³ek gie³dowych, których cena niebawem wzrasta³a, lub zbywa³a je, zanim jeszcze ceny ich spad³y. Atena lubi³a ryzyko i dreszcz emocji wywo³any wahaniami kursów akcji na gie³dzie, ale gra³a posiadaj¹c rzeteln¹ wiedzê z zakresu rynku gie³dowego i notowanych na gie³dzie spó³ek. Inwestycje na gie³dzie przynios³y Atenie kolosalne zyski, które bogini przeznaczy³a na uruchomienie zak³adów rêkodzie³a, gdzie œmiertelnicy uczyli siê trudnej sztuki rzemios³a. INWESTYCJE FINANSOWE Hefajstos utrzymywa³ siê z ciê kiej pracy w³asnych r¹k, tworz¹c w swej kuÿni bardzo modne i drogie przedmioty z metalu. Dochody z rzemios³a artystycznego pozwoli³y mu na powierzenie w³asnych pieniêdzy jednemu z funduszy inwestycyjnych, który lokuje swój maj¹tek w akcjach, obligacjach i lokatach terminowych. Móg³ zatem wyposa yæ sw¹ piêkn¹ onê w plik kart kredytowych i pozwoliæ jej na korzystanie z kilku lokat, by mog³a sprawnie robiæ zakupy. I bogowie, i œmiertelnicy, aby yæ, musz¹ dobrze gospodarowaæ w³asnym, czasami ciê ko zdobytym kapita³em, a nie czekaæ na cuda.

Mateusz Burczyk 17 Burmistrz Miasta Przyjaznego Inwestorom - 2015 r. Dzisiaj w naszym cotygodniowym magazynie Gie³da 2015 rozmawiamy z burmistrzem Kwidzyna. Dzieñ dobry panie burmistrzu. Witam. Na pocz¹tku chcia³bym podziêkowaæ, e tak bardzo zapracowany cz³owiek, jak pan znalaz³ czas dla naszego magazynu. Nie jest to takie ca³kiem bezinteresowne spotkanie, albo inaczej, spotykam siê, poniewa niejednokrotnie lektura Gie³dy 2015" pomog³a zespo³owi, którym kierujê, w podejmowaniu strategicznych dla miasta decyzji. Prawda jest taka, e sytuacja zmusi³a nas do przekszta³cenia kilku przytulnych urzêdowych gabinetów w biuro maklerskie, w którym rozmawiamy i spêdzamy wraz z zarz¹dem ca³e dnie. Zanim zapytam o sprawy s³u bowe, proszê opowiedzieæ nam coœ o sobie? Po maturze i dwóch latach nauki na Poznañskiej Akademii Ekonomicznej na Wydziale Finansów Samorz¹dowych dosta³em propozycjê, aby dokoñczyæ studia ekonomiczne na Harvardzie. Z propozycji oczywiœcie skorzysta³em. W czasie nauki podj¹³em praktykê w jednym z najlepszych domów maklerskich w Stanach i na œwiecie, który wywodzi siê wprost z konsolidacji polskich maklerów, którzy pierwsze kroki stawiali w czasach z³otej dekady" lat dziewiêædziesi¹tych XX wieku. Na Wall Street, najwiêkszej gie³dzie œwiata, nie tylko zarabia³em du e pieni¹dze, ale dowiedzia³em siê wiele na temat tajników gie³dy i mog³em podgl¹daæ najlepszych. Zawsze poci¹ga³y mnie jednak finanse samorz¹dowe i polityka. Otrzyma³em propozycjê pracy od burmistrza miasta New York. Oczywiœcie, propozycjê przyj¹³em. Z otrzymaniem propozycji to trochê przesadzi³em tak naprawdê to poprzez ró nych znajomków zasugerowa³em, komu trzeba, e dobrze by³oby, aby ktoœ z gie³dy przeszed³ do samorz¹du. Kasê bowiem mo na wydawaæ, ale czasami te przed wydawaniem mo na pomno yæ, b¹dÿ korzystnie INWESTYCJE FINANSOWE

18 po yczyæ, a tak e zainwestowaæ, a ze zwrotu z inwestycji sp³acaæ, przy okazji coœ rozwijaæ, kreowaæ. Pracowa³em jako asystent w wydziale rozwoju miasta New York. Dziêki nabytemu tam doœwiadczeniu nauczy³em siê, e eby coœ osi¹gn¹æ, trzeba nie tylko ciê ko pracowaæ, ale i planowaæ, czy wrêcz kreowaæ przysz³oœæ. Mój pobyt zakoñczy³ siê w 2006 r., kiedy w czasie letniego urlopu doszed³em do tego samego wniosku, do którego wielu dosz³o przede mn¹ a wielu jeszcze dojdzie mianowicie, e Polki s¹ najpiêkniejsze na œwiecie. Wróci³em do Polski. Dlaczego akurat Kwidzyn? Zwiedza³em Wybrze e. JeŸdziliœmy szlakiem zamków krzy ackich. Jakie by³o nasze zdziwienie, gdy omijaj¹c g³ówne drogi przep³ynêliœmy promem, obs³ugiwanym przez ubranych w strój z epoki rycerzy. Dojechaliœmy do ledwie czterdziestotysiêcznego miasteczka, otoczonego lasami, gdzie wszystkim chcia³o siê pracowaæ i budowaæ nie tylko lepsz¹ przysz³oœæ, ale i teraÿniejszoœæ. W miasteczku, a kipia³o od rodz¹cej siê przedsiêbiorczoœci i nowych idei. Zakocha³em siê po raz drugi, œciœlej zakochaliœmy siê, nie by³em ju przecie sam. Kupiliœmy mieszkanie w Kwidzynie. Jesteœmy tu do dzisiaj. Jest nas ju czwórka. (...) I co, co dalej? (...) Zawsze, jak wspomina³em, poci¹ga³y mnie finanse samorz¹dowe i polityka, dlatego najpiêkniejsze cv i list motywacyjny z³o y³em do urzêdu miasta!!! Postanowi³em spróbowaæ swoich si³ w ojczyÿnie. Trafi³em na m³ody i otwarty zespó³. Miasto mia³o liczne osi¹gniêcia, kilkakrotnie uzyska³o tytu³ Miasta Przyjaznego Inwestorom". Jako pierwsze w kraju wprowadzi³o ISO i agendê 21. Wspólnie ju wprowadzaliœmy wieloletnie planowanie inwestycyjne i finansowe oraz bud ety zadaniowe. Wspólnie wchodziliœmy do Unii Europejskiej. INWESTYCJE FINANSOWE W jaki sposób pe³nomocnik burmistrza zjedna³ sobie kwidzyniaków? W naszym mieœcie mieliœmy drugoligow¹ dru ynê pi³ki koszykowej MTS BASKET KWIDZYN". Miejscowy klub potrzebowa³ pieniêdzy, aby wykupiæ dzik¹ kartê", pozwalaj¹c¹ na grê w pierwszej lidze. Pomog³em zdobyæ sponsorów. Wykorzysta³em swoje znajomoœci ze Stanów i wspólnymi si³ami sprawiliœmy, e Kwidzyn znalaz³ siê tam, gdzie byæ powinien. Wszyscy mieszkañcy fetowali na czeœæ dru yny, ale i moja popularnoœæ wzros³a. W 2009 r. upad³ Philips", 1600 osób straci³o pracê. Ówczesny burmistrz dosta³ zawa³u serca, zmar³ po trzytygodniowym pobycie w szpitalu. Jego miejsce zaj¹³ mój bezpoœredni szef, a ja otrzyma³em jego stanowisko. Bêd¹c zastêpc¹ burmistrza mia³em wiêksze mo liwoœci. Mog³em bardziej

19 pomagaæ ludziom œci¹gn¹³em nowego inwestora. Zdoby³em œrodki z Unii Europejskiej na budowê sk³adowiska odpadów i Centrum Rehabilitacji dla Osób Niepe³nosprawnych. Moja praca zosta³a doceniona. Otrzyma³em tytu³ Cz³owieka roku 2014". Zbli a³y siê wybory. Przyjaciele namówili mnie, abym wystartowa³. Zgodzi³em siê, ale bez adnej kampanii wyborczej. W 2015 r. usiad³em na fotelu burmistrza miasta Kwidzyna. By³o nieÿle, ale ci¹gle brakowa³o pieniêdzy na bie ¹ce inwestycje i na te, które mog³y o ywiæ gospodarkê miasta. INWESTYCJE FINANSOWE

20 INWESTYCJE FINANSOWE Jak to siê sta³o, e zainwestowa³ pan na gie³dzie pieni¹dze z bud etu miasta? Swoje wczeœniejsze doœwiadczenia wykorzystywa³em w zarz¹dzaniu gmin¹, jednak 15 zbli enie do gie³dy i ró nych sposobów na inwestowanie na serio zaczê³o siê w momencie, gdy upad³a druga, co do wielkoœci firma w mieœcie i stanê³o przed nami widmo stagnacji. Jedynym wyjœciem by³o znalezienie lekarstwa na bezrobocie. Po trzech nieprzespanych nocach postanowi³em, e Kwidzyn odzyska dawn¹ œwietnoœæ. Chwyci³em za telefon i zacz¹³em dzwoniæ do dawnych przyjació³. Niestety, niewiele poradzili a ja zmartwiony postanowi³em, e ust¹piê ze stanowiska. Zacz¹³em siê pakowaæ. Moja ona przynios³a mi jednak mój pamiêtnik, który jak siê okaza³o póÿniej uratowa³ mi skórê". By³o w nim wszystko, czego nauczy³em siê na studiach. Postanowi³em zaryzykowaæ. Zwo³a³em specjalne zebranie Rady Miasta, na którym powiedzia³em: Panowie, mo emy z tego wyjœæ, ale musicie mi zaufaæ. Jedyny ratunek to inwestycje, ale jak inwestowaæ, je eli zostaje nam tak niewiele na rozwój? Zjadaj¹ nas koszty sta³e, wp³ywy nie rosn¹. Co robiæ? Mój plan by³ taki: poniewa miasto jest niezad³u one, emitujemy obligacje a œciœlej na te inwestycje, którymi jesteœmy w stanie zainteresowaæ tak e innych, emitujemy obligacje przychodowe. Na samej oczyszczalni trudno zarobiæ, ale mo na spróbowaæ redukowaæ koszty. Na gie³dê mo emy wprowadziæ PEC i PWiK - spó³ki miejskie, które przynosz¹ zyski. Tworzymy fundusz inwestycyjny, którym gramy na gie³dzie, a zyski zasilaj¹ inwestycje w infrastrukturê tworzon¹ za miastem. (...) Corocznie przekazujemy okreœlone œrodki na rozwój przedsiêbiorczoœci (g³ównie bezp³atna nauka wszystkich chêtnych w Kwidzyñskiej Akademii Przedsiêbiorczoœci). Wszystko monitorujemy. Wspó³pracujemy z doradcami gie³dowymi i inwestorami. Co siê da, inwestujemy na gie³dach. Walczymy z otwart¹ przy³bic¹ wszystko jawne. Zaczêli znowu nap³ywaæ inwestorzy z zewn¹trz, ale i rodzimi biznesmeni zaczêli lokowaæ resztki pokryzysowych fortun, b¹dÿ tanich kredytów. Teraz zacz¹³em zyskiwaæ. Wykorzystuj¹c swoj¹ wiedzê i umiejêtnoœci gie³dowe, postanowi³em spe³niæ marzenia wielu pokoleñ kwidzyniaków i zbudowaæ most przez Wis³ê, aby otworzyæ miasto na œwiat. Poprzez nasz¹ dzisiejsz¹ chlubê Halê Sportowo-Widowiskow¹ stawiamy na sport masowy, a szczególnie sport dzieci i m³odzie y. I uda³o siê? Ca³y czas siê udaje. Proszê nam opisaæ jeden dzieñ pana ycia, jako inwestora gie³dowego. Wsta³em o godzinie 6:00. Zjad³em œniadanie i postanowi³em, e dziœ zajmê siê wszystkimi

21 transakcjami, których celem jest pomoc mojemu miastu. Tak naprawdê to po porannej toalecie odpali³em" palmtopa, oczywiœcie zaczynaj¹c od serwisu gie³dowego. Wa ne, e do góry idzie wiklina, nasze regionalne z³oto pomyœla³em. Coraz wiêcej spraw bie ¹cych przerzucam na moich zastêpców. Jestem ci¹gle na podgl¹dzie, ci¹gle na gie³dzie i proszê mnie od niej nie odrywaæ. Te wywiady, przyjêcia Ÿle siê czujê, kiedy nie mam podgl¹du i kiedy nie mogê obserwowaæ, jak akcje mojego miasta, przepraszam, naszego miasta, zwy kuj¹. Dziêkujê za bardzo interesuj¹cy wywiad i yczê dalszych sukcesów zawodowych. Dziêkujê, pozdrawiam wszystkich Czytelników. Idzie hossa! INWESTYCJE FINANSOWE

RYNEK KAPITA OWY

Anna Latos Ma³e co nieco o rynku kapita³owym 25 8:32 czasu Zulu, Stumilowy Las. Kangurzyca dzieli siê z przyjació³mi niezwyk³¹ wiadomoœci¹ na ich konta wreszcie wp³ynê³o 10 000 z³, jako tantiema za wykorzystanie ich wizerunku w reklamie. To cudowne uczucie nareszcie poczuæ odrobinê gotówki w torbie tu klepie siê znacz¹co ale nie mogê zapominaæ o moim Maleñstwie. Prywatna szko³a, studia i nie ma co liczyæ, e od razu znajdzie dobr¹ pracê... wylicza. Wy tak e powinniœcie siê zastanowiæ, jak te pieni¹dze dobrze zainwestowaæ. Nie jest to wcale takie trudne! zwierz¹tka w konsternacji spogl¹daj¹ w kierunku Kubusia Puchatka, który kontynuuje z min¹ zawodowego bankiera. Ja za³o ê lokatê terminow¹, je eli zostanie mi oczywiœcie odrobina gotówki... Pieni¹ ki le ¹ przez okreœlony czas, na przyk³ad rok, 6 miesiêcy, 3 miesi¹ce itp., po którym otrzymuje siê odsetki, za które mo na kupiæ, po co szukaæ daleko, na przyk³ad miodku w szeœciopakach... Ty wszystko zawsze widzisz w ró owych kolorach. Odsetki s¹ teraz bardzo ma³e, a ponadto trzeba od nich p³aciæ podatek! Rz¹d ci¹gle rzuca nam pod nogi belki i k³ody... zmartwi³ siê K³apouchy. W dodatku, je eli bêdziemy musieli wycofaæ swoje pieni¹dze przed up³ywem zadeklarowanego okresu, to stracimy odsetki za ca³y dotychczasowy czas przechowywania ich w banku. W zwi¹zku z brakiem g³êbszej znajomoœci powy szego tematu zwierz¹tka udaj¹ siê, zgodnie z cich¹ sugesti¹ Prosiaczka, do Pana Sowy Przem¹drza³ego. 8:53 czasu Zulu, Stumilowy Las, ga³¹ÿ przed domem Pana Sowy. Jak zwykle pe³ny ywio³owego temperamentu Pan Sowa, cierpliwie wyk³ada o najbardziej popularnych instrumentach (tu Puchatek mówi, e ma w domu fujarkê, a od Krzysia móg³by po yczyæ organki) finansowych. Zawsze istnieje mo liwoœæ udzielenia pañstwu po yczki. Tak¹ form¹ s¹ poniek¹d RYNEK KAPITA OWY

26 obligacje skarbowe, czyli papiery d³u ne emitowane przez rz¹d. Maj¹ one sta³¹ lub zmienn¹ stopê procentow¹ i mo na je w ka dej chwili sprzedaæ na gie³dzie po cenie rynkowej, nie trac¹c odsetek. Uwa a siê je za jedn¹ z najbezpieczniejszych form lokowania pieniêdzy, która jednak odznacza siê stosunkowo nisk¹ stop¹ zwrotu nieco tylko wy sz¹ od aktualnej inflacji. Niebezpieczeñstwo straty jest za to bardzo ma³e i mo e wyst¹piæ tylko w wypadku bankructwa ca³ego pañstwa. Mimo e s¹ to sytuacje bardzo rzadkie, to jednak te wystêpuj¹, jak na przyk³ad w Rosji po upadku ZSSR lub w Argentynie, gdzie deficyt bud etu pañstwa przerós³ mo liwoœci jego sp³aty. To przera aj¹ce wyj¹ka³ Prosiaczek. S³ysza³em ostatnio coœ o dziurze bud etowej, mo e lepiej nie ryzykowaæ... Emitowane i sprzedawane na rynku pierwotnym s¹ równie akcje spó³ek. Mo na siê tam na nie zapisaæ i kupiæ ustalon¹ wczeœniej liczbê po okreœlonej cenie. Nastêpnie akcje trafiaj¹ na rynek wtórny, czyli gie³dê papierów wartoœciowych, gdzie ich cena regulowana jest póÿniej przez zasady popytu i poda y. Na akcjach mo na nieraz sporo zarobiæ... To tygrysy lubi¹ najbardziej! wo³a Tygrysek.... Jeœli wybierze siê dobr¹ spó³kê i odpowiedni moment kupna oraz co nawet wa niejsze sprzeda y. Jednak mo na te straciæ... I tego prosiaczki boj¹ siê najbardziej... Jedn¹ z g³ównych zasad, które nale y przestrzegaæ przy inwestowaniu lub spekulowaniu na akcjach jest: Pozwól rosn¹æ zyskom, a szybko ucinaj straty. To tak, jak ja pozwalam rosn¹æ moim marchewkom, a gdy ju nie rosn¹, ucinam je... zêbami. mówi Królik. Mamy jeszcze kontrakty terminowe w oku Pana Sowy pojawi³ siê ledwie dostrzegalny b³ysk które s¹, krótko mówi¹c, zak³adami zawieranymi pomiêdzy inwestorami, ró ni¹cymi siê w ocenie panuj¹cego na jakimœ rynku trendu. RYNEK KAPITA OWY Pan Sowa, widz¹c wyraÿne niezrozumienie na mordkach wszystkich obecnych, z pasj¹ t³umaczy dalej. Na przyk³ad przy popularnych na Gie³dzie Papierów Wartoœciowych w Warszawie kontraktach na indeks WIG20 jeden z inwestorów uwa a, e w ci¹gu najbli szego czasu indeks wzroœnie, a drugi inwestor myœli, e WIG20 spadnie. Wtedy pierwszy z nich otwiera po bie ¹cym kursie, tak zwan¹ d³ug¹ pozycjê, a drugi, tak zwan¹ krótk¹ pozycjê. W dowolnej chwili ka dy z nich mo e zamkn¹æ swoj¹ pozycjê z tym, e jeœli prawid³owo

27 oceni³ panuj¹cy trend, wówczas zarobi tyle, o ile kurs od otwarcia jego pozycji wzrós³ lub spad³, a tyle samo straci, gdy pomyli³ siê, co do kierunku ruchu indeksu. Ka dy inwestor, zarówno otwieraj¹c, jak i zamykaj¹c pozycjê, p³aci niewielk¹ prowizjê dla biura maklerskiego, które jest poœrednikiem pomiêdzy niedÿwiedziami Miœ och! To na gie³dzie graj¹ niedÿwiedzie? Tak nazywa siê inwestorów graj¹cych na zni kê kursu, czyli bessê, a bykami graczy wierz¹cych we wzrost kursu, czyli hossê. To dosyæ trudne mówi¹ zwierzêta. A co powinien wybraæ taki Miœ o Bardzo Ma³ym Rozumku, jak ja? zagadn¹³ Kubuœ. Jak w miarê bezpiecznie oszczêdziæ na ma³e co nieco? Najlepszym rozwi¹zaniem bêdzie dla Ciebie fundusz powierniczy. Na twarzy Kubusia pojawi³ siê, wyj¹tkowo dzisiaj czêsty, g³upawy wyraz. RYNEK KAPITA OWY

28 To znaczy, e inwestor, który nie chce sam decydowaæ, w jakie akcje b¹dÿ obligacje zainwestowaæ w danym momencie, mo e kupiæ jednostki uczestnictwa, któregoœ z funkcjonuj¹cych na rynku funduszy powierniczych. Zarz¹dzaj¹cy funduszem, dysponuj¹c œrodkami zgromadzonymi od wszystkich klientów funduszu tak, Kubusiu nie tylko Ty potrzebujesz pomocy sam w sposób profesjonalny wybiera spó³ki, których cena jest w danym momencie atrakcyjna i odpowiednio dobiera w ten sposób sk³ad portfela Ojejku! Ja nie mam portfela. Poproszê Krzysia mo e jakiœ mi po yczy mruczy Puchatek. a w razie, gdy jakieœ akcje osi¹gn¹ cenê, która jest w danym okresie bliska maksimum, sprzedaje je, a œrodki przeznacza na zakup innych akcji. Jeœli na rynku panuje bessa, czyli trend spadkowy dla wiêkszoœci spó³ek, bezpieczniejsz¹ lokat¹ s¹ wówczas obligacje, lub bony skarbowe. A wiêc pieni¹dze inwestora ca³y czas pracuj¹ w sposób mo liwie najbardziej efektywny. Ho-ho-ho! Kubusiu Twoje pieni¹ ki bêd¹ robi³y to, czego Tygrysy chc¹ najbardziej! wykrzykuje Tygrysek. Trzeba jednak pamiêtaæ, e klient funduszu zazwyczaj w chwili kupna jednostek uczestnictwa p³aci prowizjê wynosz¹c¹ kilka procent. Wiedzia³em, e to nie mo e byæ takie ró owe wtr¹ci³ K³apouszek. Na pewno s¹ te problemy z odzyskaniem gotówki Niekoniecznie. Ka dy fundusz powierniczy codziennie dokonuje wyceny swoich jednostek i klient chc¹cy dokonaæ wyp³aty, czêœci lub ca³oœci zgromadzonych pieniêdzy, sprzedaje funduszowi swoje jednostki za obowi¹zuj¹c¹ w danym dniu cenê. RYNEK KAPITA OWY Pan Sowa przygl¹da siê przyjacio³om i nad czymœ zastanawia, by po chwili dodaæ Jeszcze tylko jedna informacja, która na pewno siê Wam przyda: w celu zabezpieczenia siê przed niew³aœciw¹ inwestycj¹ lepiej stosowaæ tak zwan¹ dywersyfikacjê kapita³u. A co to jest ta dywersja...? pyta Puchatek. Oznacza to podzia³ ca³ego kapita³u na kilka mniej wiêcej równych czêœci i inwestowanie w dany instrument tylko jednej czêœci. Ewentualna strata z jednej czêœci jest wtedy mniejsza, ni gdybyœmy zainwestowali Ÿle ca³y kapita³, ponadto mo e byæ skompensowana zyskiem z innej czêœci. Przyda siê do odstraszania strasznych strat! ucieszy³ siê Prosiaczek. Pan Sowa, wyraÿnie poirytowany zupe³nym brakiem znajomoœci przez przyjació³ instrumentów finansowych, odlatuje.

29 9:47 czasu Zulu, Stumilowy Las, dom Królika. Przywiedziony odg³osami gor¹cej dyskusji wchodzi Krzyœ i prosi przyjació³ o wyjaœnienia. Wspólnie dochodz¹ do wniosku, e warto spróbowaæ, a nawet jeœli siê nie zostanie skutecznym inwestorem, to ostatecznie mo na jeszcze zostaæ komentatorem lub analitykiem rynku. 9:50 czasu Zulu, Stumilowy Las i najbli sze okolice. Ju kocham tê robotê! wykrzykn¹³ Tygrysek. RYNEK KAPITA OWY

INSTYTUCJE RYNKU KAPITA OWEGO