Peruwiańczycy i Ekwadorczycy stanowią obecnie główne grupy imigrantów z Ameryki

Rozdział 10 Strategie migracyjne Peruwiańczyków i Ekwadorczyków Ewa Tuz Strategie migracyjne Peruwiańczyków i Ekwadorczyków w Hiszpanii i we Włoszech. Studium porównawcze Peruwiańczycy i Ekwadorczycy stanowią obecnie główne grupy imigrantów z Ameryki Łacińskiej zarówno w Hiszpanii, jak i we Włoszech, ale masowa migracja z Peru i Ekwadoru rozpoczęła się wcześniej do Hiszpanii niż do Włoch. Sytuacja imigrantów latynoskich w dwóch państwach docelowych jest odmienna również ze względów językowych: w Hiszpanii mogą porozumiewać się ze społecznością przyjmującą w ojczystym języku, natomiast włoski, mimo że zbliżony do hiszpańskiego, pozostaje dla Latynoamerykanów językiem obcym. Jednak co ciekawe, większość imigrantów z badanych krajów decyduje się na realizację swoich strategii w Hiszpanii i we Włoszech w podobny sposób. Zasięg terytorialny i zakres czasowy badań Przedstawione badania dotyczą Hiszpanii i Włoch, ponieważ są to dwa najważniejsze w Europie kraje docelowe imigracji peruwiańskiej i ekwadorskiej. Imigranci z tych państw stanowią większość w populacji latynoamerykańskiej przebywającej w badanych krajach docelowych. Według oficjalnych danych z 2006 roku, we Włoszech Ekwadorczycy i Peruwiańczycy byli najliczniejszymi grupami imigrantów latynoamerykańskich, natomiast w Hiszpanii Ekwadorczycy byli grupą najliczniejszą, a Peruwiańczycy trzecią pod względem liczebności (MTAS, 2008; ISTAT, 2008). Zakres czasowy badań obejmuje okres od 1991 do 2006 roku. W latach 1991 i 2001 zarówno w Hiszpanii, jak i we Włoszech przeprowadzone zostały spisy powszechne, dzięki czemu dostępne są dla tych lat szczegółowe dane statystyczne odnoszące się do liczby imigrantów legalnie przebywających na terenach tych państw oraz ich charakterystyki społeczno-demograficznej. Informacje na temat okresu pomiędzy 1992 a 2000 rokiem oraz 174

Strategie migracyjne Peruwiańczyków i Ekwadorczyków Rozdział 10 2002 a 2006 pochodzą z bieżącej rejestracji imigrantów prowadzonej przez administrację państwową w Hiszpanii i we Włoszech. Rok 2006 został wybrany jako zamykający badany okres, ponieważ jest to ostatni rok, dla którego podczas prowadzenia badań przez autorkę dostępne były pełne dane statystyczne dotyczące imigracji do obu państw przyjmujących. O badaniach W pracy przeprowadzona została analiza oficjalnych danych statystycznych oraz literatury dotyczącej imigrantów z dwóch badanych krajów w Hiszpanii i we Włoszech. Twórcami wykorzystanych w pracy publikacji, które powstały w oparciu o badania prowadzone wśród migrantów ekwadorskich i peruwiańskich w Hiszpanii i we Włoszech, byli autorzy pochodzący zarówno z państw przyjmujących, jak i wysyłających. Wywiady i badania ankietowe wśród migrantów z Ekwadoru mieszkających w Hiszpanii przeprowadzili m.in. Pedone (2004); Ciriano Gómez, Cubillo (2007); Bonelli Jáudenes, Ulloa Jiménez (2001); Sempere Souvannavong (2002); Lagomarsino, Torre (2007). Wywiady z migrantami z Peru w Hiszpanii prowadziły m.in. Escriva (2005); Merino Hernando (2003, 2007). Autorzy prowadzący wywiady i badania ankietowe wśród migrantów z Ekwadoru we Włoszech to m.in. Palmas (2004); Lagomarsino, Torre (2007). natomiast badania wśród migrantów z Peru we Włoszech prowadzili m.in. Conti, Strozza (2006); Salvi (2003); Tamagno (2003); Valencia Leon (2005). Wykorzystane w pracy dane statystyczne dotyczące imigrantów przebywających w badanych krajach to dane oficjalne: źródłem informacji na temat imigrantów w Hiszpanii było Ministerstwo Pracy i Spraw Społecznych (Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales MTAS), natomiast we Włoszech Narodowy Instytut Statystyczny (Instituto Nazionale di Statistica ISTAT). Ponieważ wśród opracowań dotyczących imigrantów ekwadorskich we Włoszech nie znaleziono studiów na temat społeczności ekwadorskiej w Rzymie, a badania dotyczące migrantów peruwiańskich w tym mieście były nieliczne (zob. Conti, Strozza 2006; Cristaldi 2002), od listopada 2007 roku do marca 2008 roku autorka przeprowadziła własne badania terenowe w Rzymie zarówno wśród migrantów ekwadorskich, jak i peruwiańskich. W pierwszym etapie badań prowadzono obserwacje w głównych miejscach spotkań społeczności ekwadorskiej i peruwiańskiej na placach, boiskach i w parkach oraz w parafiach latynoskich. Kolejnym etapem było przeprowadzenie wśród migrantów anonimowych ankiet. W sumie otrzymano 174 ankiety, z których 96 wypełnili migranci ekwadorscy, a 78 peruwiańscy (tabela 1). Kwestionariusz ankiety został opracowany w języku hiszpańskim i składał się z dziesięciu pytań, w tym sześciu zamkniętych, oraz z metryczki. Pytania zawarte w kwestionariuszu dotyczyły struktury demograficznej i terytorialnej grupy imigrantów ekwadorskich i peruwiańskich, ich relacji z bliskimi w kraju pochodzenia oraz ze społecznością przyjmującą. Pytano o główne powody wyboru Włoch jako kraju docelowego migracji, aktualne i wcześniejsze miejsca zamieszkania imigrantów w badanym 175

Rozdział 10 Strategie migracyjne Peruwiańczyków i Ekwadorczyków państwie, obecność rodziny lub krajan/przyjaciół 1 w tym kraju. W kolejnej części ankiety pytano o wybrane aspekty życia we Włoszech rodzaj wykonywanej pracy w ojczyźnie oraz w kraju docelowym, a także o sposoby i częstotliwość kontaktów z bliskimi w ojczyźnie. Ostatnia część kwestionariusza zawierała pytania o plany migracyjne respondenta. Korzystając m.in. z doświadczeń García Ballesteros (2006) w realizacji badań ankietowych wśród migrantów ekwadorskich w Madrycie, starano się unikać pytań, które mogłyby zostać odebrane przez respondentów jako zbyt osobiste, czyli przede wszystkim dotyczących kwestii finansowych czy legalności pobytu. Ankiety zostały rozprowadzone wśród imigrantów z Peru i Ekwadoru w Rzymie w następujących miejscach: w salach parafialnych tych kościołów w Rzymie, w których znajdowały się centra latynoamerykańskie i w których jednocześnie istniała możliwość przeprowadzenia badań za zgodą osób opiekujących się społecznością; na kursie języka włoskiego dla imigrantów organizowanym przy kościele Santa Lucia oraz Santa Maria degli Angeli e dei Martiri; na ekwadorskim uniwersytecie Universidad Técnica Particular de Loja, oddział zamiejscowy w Rzymie; w katolickiej szkole dla młodzieży i dorosłych IRFEYAL, oddział w Rzymie (Instituto Radiofónico Fè y Alegria); oraz na kursie języka włoskiego dla imigrantów organizowanym w szkole podstawowej w podrzymskiej miejscowości Pomezia. Jako główne miejsca realizacji badań zostały wybrane kościoły, ponieważ na podstawie literatury (m.in. Conti, Strozza 2006; Pittau i in. 2004) i rozmów z kluczowymi informatorami stwierdzono, że są to jedne z ważniejszych miejsc spotkań społeczności peruwiańskiej i ekwadorskiej mieszkającej w Rzymie. Ułatwieniem w przeprowadzaniu ankiet w centrach latynoamerykańskich przy kościołach była obecność księży znanych społeczności, którzy przedstawiali respondentom badacza, dzięki czemu ankieta nie budziła nieufności badanych. Należy zaznaczyć, że ze względu na wysoki odsetek imigrantów przebywających we Włoszech nielegalnie, zaufanie wobec ankietera miało bardzo duże znaczenie. Wyniki ankiet zostały uzupełnione o wywiady z kluczowymi informatorami księżmi opiekującymi się społecznością latynoamerykańską mieszkającą w Rzymie, wolontariuszką organizującą w rzymskich parafiach kursy języka włoskiego dla imigrantów, koordynatorką z Universidad Técnica Particular de Loja (oddział w Rzymie) oraz dyrektor szkoły IRFEYAL (oddział w Rzymie). 1) W ankiecie użyto wyrażenia paisano, które ma znaczenie szersze niż przyjaciel. Oznacza (znajomego) rodaka, pochodzącego z tej samej miejscowości lub regionu co respondent. W związku z silnymi więziami solidarności łączącymi rodaków pochodzących z tych samych miejscowości określenie uznano za bardziej trafne niż przyjaciel. 176

Strategie migracyjne Peruwiańczyków i Ekwadorczyków Rozdział 10 Napływ imigrantów latynoamerykańskich do Hiszpanii i Włoch Historia migracji pomiędzy Ameryką Łacińską a Europą pokazuje, że kraje emigracji mogą w stosunkowo niedługim czasie zmienić się w kraje imigracji. Obecnie Hiszpania i Włochy są głównymi europejskimi państwami przyciągającymi migrantów latynoamerykańskich, choć jeszcze do połowy XX wieku to z tych państw licznie migrowano do Ameryki Łacińskiej (Pellegrino 2004). Głównym krajem docelowym dla imigracji latynoamerykańskiej w Europie od dawna pozostaje Hiszpania. Liczba imigrantów latynoamerykańskich w Hiszpanii zaczęła rosnąć dynamicznie zwłaszcza od końca lat 90. XX wieku (wykres 1). W tym czasie gwałtowny wzrost migracji z krajów andyjskich przede wszystkim z Peru i Ekwadoru, związany był z nasilającymi się kryzysami gospodarczymi w tych krajach. Według MTAS w 1991 roku w Hiszpanii liczba Latynosów ogółem wynosiła około 66 tys. osób, w 2000 roku niemal 185 tys., natomiast w ciągu kolejnego roku ich liczba wzrosła aż o około 100 tys. osób. Wzrost liczby imigrantów odnotowany w statystykach nastąpił nie tylko w wyniku napływu nowych przybyszów, ale także z powodu zalegalizowania przez wielu migrantów swojego pobytu w tym państwie. W 2000 roku w Hiszpanii przeprowadzono dwie abolicje dla nielegalnie przebywających tam cudzoziemców. W abolicjach udział wzięło kilkaset tysięcy ludzi, w tym wielu imigrantów z Ekwadoru i Kolumbii (MTAS, 2008). W 2006 roku liczba zarejestrowanych imigrantów latynoamerykańskich w Hiszpanii przekroczyła milion osób. Największa grupa imigrantów pochodziła z Ekwadoru i liczyła niemal 380 tys. osób. Kolejne grupy pochodziły z Kolumbii (225 tys.), Peru (91 tys.) oraz Argentyny (87 tys.) (Anuario Estadistico de Inmigración, 2007). imigrantów z wybranych krajów Ameryki Łacińskiej w Hiszpanii wykres 1. Liczba imigrantów z wybranych krajów Ameryki łacińskiej w hiszpanii 400 000 350 000 Liczba imigrantów z wybranych krajów Ameryki Łacińskiej w Hiszpanii 300 000 250 000 200 000 150 000 100 000 Argentyna Boliwia Kolumbia EKwador Argentyna Boliwia Kolumbia EKwador Peru Peru Dominikana Dominikana 50 000 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych MTAS 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 177

Rozdział 10 Strategie migracyjne Peruwiańczyków i Ekwadorczyków W 2006 roku zarówno wśród Peruwiańczyków, jak i Ekwadorczyków w Hiszpanii około połowę zarejestrowanych migrantów stanowiły kobiety. We wcześniejszych latach kobiety stanowiły większość migrantów z Ekwadoru i Peru. W grupie ekwadorskiej w 1997 roku feminizacja wynosiła 64%, a w 2000 roku 55%. Natomiast wśród Peruwiańczyków feminizacja w 1997 i 2000 roku wynosiła około 60%. Według danych z 2006 roku większość migrantów była w wieku produkcyjnym średnia wieku ogółu Ekwadorczyków wynosiła 30 lat, natomiast średni wiek grupy peruwiańskiej wynosił 35 lat (Anuario Estadistico de Inmigración, 1997, 2000, 2006). Wprawdzie głównym krajem docelowym dla migrantów z Ameryki Łacińskiej jest Hiszpania, ale od dziesięcioleci osiedlają się oni też we Włoszech. W ostatnich latach migracja z tego regionu do Włoch uległa transformacji zmieniła się nie tylko liczba migrantów, ale też skład narodowościowy grupy. Na początku lat 90. głównym krajem pochodzenia migrantów była Argentyna i w wielu przypadkach były to migracje powrotne. Od końca lat 90. obserwuje się gwałtowny wzrost imigracji do Włoch z krajów andyjskich przede wszystkim z Peru i Ekwadoru. Podobnie jak w przypadku imigracji z tych dwóch państw do Hiszpanii, napływ Ekwadorczyków i Peruwiańczyków do Włoch jest w dużej mierze efektem kryzysów ekonomicznych nękających te latynoamerykańskie państwa. Według danych z 2006 roku we Włoszech legalnie przebywało ponad 260 tys. imigrantów z Ameryki Łacińskiej. Bardzo szybki wzrost ich liczby jest częściowo wynikiem napływu kilkudziesięciu tysięcy Peruwiańczyków i Ekwadorczyków na przestrzeni kilku lat, a częściowo legalizacji pobytu przez kilkadziesiąt tysięcy Latynosów w ramach abolicji dla nielegalnych imigrantów przeprowadzonej przez rząd w 2002 roku. Główne grupy imigrantów latynoamerykańskich pochodziły z dwóch państw imigranci peruwiańscy i ekwadorscy stanowili w 2006 roku około połowy wszystkich Latynoamerykanów mieszkających we Włoszech (wykres 2). Liczba Ekwadorczyków wyniosła niemal 69 tys. osób, a Peruwiańczyków była niższa jedynie o około 2 tys. osób (Demografia in Cifre, ISTAT, 2008). migrantów z wykres wybranych 2. Liczba krajów imigrantów Ameryki z wybranych Łacińskiej krajów we Ameryki Włoszech łacińskiej we włoszech 70000 Liczba imigrantów z wybranych krajów Ameryki Łacińskiej we Włoszech 60000 50000 40000 30000 20000 Argentyna Brazylia Kolumbia Dominikana Peru Dominikana Argentyna Brazylia Kolumbia Dominikana Peru Dominikana 10000 0 1993 1994 1995 1996 1997 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych ISTAT 1995 1996 1997 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 178

Strategie migracyjne Peruwiańczyków i Ekwadorczyków Rozdział 10 Feminizacja grup migrantów ekwadorskich i peruwiańskich przebywających legalnie we Włoszech była wyższa niż w Hiszpanii w 2006 roku kobiety stanowiły około 60% ogółu migrantów z Ekwadoru i 61% ogółu migrantów z Peru. W porównaniu z rokiem 2002 feminizacja grup migrantów z Peru i Ekwadoru zmniejszyła się odsetek Peruwianek w ogólnej liczbie migrantów peruwiańskich zarejestrowanych we Włoszech wynosił 63%, a Ekwadorek 66% (Demografia in Cifre, ISTAT, 2008). Przyczyny i cele emigracji Wielu badaczy zajmujących się problematyką migracji latynoskich uważa, że za główną przyczynę emigracji zarówno Peruwiańczyków, jak i Ekwadorczyków uznać można niestabilną sytuację gospodarczą i polityczną obu latynoamerykańskich państw (m.in. Jokisch 2001; Pellegrino 2004). Czasem jednak przy podejmowaniu decyzji o emigracji z Peru i Ekwadoru ważną rolę odgrywają też inne, pozaekonomiczne czynniki. Badani przez autorkę migranci z obu państw często podkreślali swą złą sytuację materialną w ojczyźnie, w tym także trudności w znalezieniu pracy, zwłaszcza dobrze wynagradzanej. Wielu migrantów deklarowało, że postanowili podjąć zatrudnienie za granicą, aby wspierać finansowo (z założenia długookresowo) rodziny pozostające w ojczyźnie. Inni za cel wyjazdu stawiali sobie zdobycie środków na realizację konkretnego założenia np. na budowę własnego domu czy rozpoczęcie działalności gospodarczej w ojczyźnie. Celem dla migrantów była też czasem chęć zapewnienia środków na edukację dzieci lub kosztowne leczenie członka rodziny. Jak wskazują badania prowadzone przez Pedone (2004), a także badania własne autorki, decyzja dotycząca emigracji danej osoby podejmowana była przeważnie wspólnie przez członków gospodarstwa domowego. W niektórych przypadkach decyzję podejmował indywidualnie migrant. Oprócz motywów zarobkowych, zwykle brał on też pod uwagę możliwości rozwoju osobistego respondenci autorki uważali, że w ojczyźnie mieli gorsze perspektywy podniesienia swoich kwalifikacji czy mniejsze szanse na awans ekonomiczny. Ekwadorki ankietowane przez Pedone w Hiszpanii (2004) oraz przez Avilesa we Włoszech (2005) przyznawały czasem, że do wyjazdu skłoniła je chęć ucieczki od problemów rodzinnych (rozwodu, alkoholizmu współmałżonka, przemocy w rodzinie) lub wola uniezależnienia się od rodziny, w której panują patriarchalne stosunki. Obecnie, gdy w Hiszpanii i we Włoszech osiedla się coraz więcej migrantów z Ekwadoru i Peru, przyczyną emigracji kolejnych osób jest chęć dołączenia do pracujących za granicą członków rodziny lub znajomych. Łączenie rodzin dotyczy osób dorosłych, ale także dzieci migrantów, sprowadzanych do Hiszpanii lub Włoch przez rodziców lub krewnych. W przypadku zarówno emigrantów ekwadorskich, jak i peruwiańskich pionierami łańcucha migracyjnego mogą być mężczyźni, ale współcześnie bardzo często to kobiety wyjeżdżające w celach zarobkowych stają się pionierkami migracji. 179

Rozdział 10 Strategie migracyjne Peruwiańczyków i Ekwadorczyków Przyczyny wyboru przez migrantów danego kraju jako docelowego Niektórzy badacze (m.in. Jokisch 2001; Pellegrino 2004) uważają, iż jednym z powodów współczesnego masowego napływu migrantów z Ekwadoru i Peru do państw europejskich, przede wszystkim do Hiszpanii i Włoch, mogą być utrudnienia w przekraczaniu granicy USA, głównego państwa przyjmującego migrantów z badanych krajów do końca lat 90. XX wieku. W związku z zaostrzeniem kontroli granic po 2001 roku trudniejsze stało się przedostanie do USA zarówno legalne, jak i nielegalne, a kraje europejskie charakteryzowały się pod tym względem relatywną łatwością wjazdu. Obecnie zarówno w Hiszpanii, jak i we Włoszech polityka imigracyjna również uległa zaostrzeniu. Wyniki badań przeprowadzonych wśród Ekwadorczyków w Hiszpanii przez Pedone (2004) oraz we Włoszech przez Lagomarsino i Torre (2007) wskazują, że przy wyborze kraju docelowego migranci ekwadorscy często kierują się funkcjonującym w ich krajach wizerunkiem Hiszpanii czy Włoch. Korzystny obraz tworzony jest głównie przez pozytywne informacje przekazywane przez krewnych i znajomych przebywających w danym państwie. Również ekwadorscy i peruwiańscy respondenci ankiety przeprowadzonej przez autorkę w Rzymie w odpowiedzi na pytanie o powód wyboru Włoch jako kraju docelowego najczęściej deklarowali, że wiedzieli od znajomych lub krewnych o możliwości znalezienia w tym kraju atrakcyjnie wynagradzanej pracy. Także Chiari (2006) zauważa, że Ekwadorczycy, którzy decydują się na przyjazd do Włoch, najczęściej dysponują już podstawową wiedzą na temat tego kraju i jego rynku pracy, zdobytą przed wyjazdem od emigrantów mieszkających we Włoszech, a także z różnego rodzaju agencji pośredniczących w wyjazdach z Ekwadoru. Wiele peruwiańskich kobiet ankietowanych przez Salvi (2003), opowiadając swoje historie migracji, przyznawało, że korzystały z pomocy bliskich mieszkających we Włoszech, zarówno przygotowując się do emigracji i zbierając informacje na temat kraju docelowego, jak i po przyjeździe szukając miejsca zamieszkania i pracy. O wyborze danego kraju jako docelowego często decyduje obecność w nim członków rodziny migranta. Dotyczy to zwłaszcza osób młodych, które jak zostało to już wspomniane sprowadzane są przez rodziców oraz współmałżonków emigrantów mieszkających w Hiszpanii lub we Włoszech. Jednak stosunkowo niewielu badanych przez autorkę jako główny powód emigracji wskazało chęć dołączenia do członka rodziny lub znajomego przebywającego za granicą. Wydaje się, że często ważniejszą rolę odgrywały czynniki ekonomiczne: W Ekwadorze trudno było znaleźć pracę. Najpierw do Włoch przyjechał mój mąż, ja dołączyłam do niego po dwóch latach 2. Z rozmów z badanymi w Rzymie wynikało, że przypadki przyjazdów zorganizowanych bez pomocy krewnych, wyłącznie przez agencje podróży i/lub pośrednictwa pracy, zdarzały się raczej rzadko. Odmienne spostrzeżenie znaleziono w badaniu przeprowadzonym przez Tamagno (2003): niektórzy respondenci 1) Ekwadorka, 36 lat, od 5 lat mieszka we Włoszech, obecnie pracuje jako pielęgniarka w prywatnej klinice. 180

Strategie migracyjne Peruwiańczyków i Ekwadorczyków Rozdział 10 deklarowali, że przyjechali do Włoch czy Hiszpanii, ponieważ przed wyjazdem w tym właśnie państwie znaleźli zatrudnienie za pośrednictwem agencji, dzięki czemu po przyjeździe mieli od razu zagwarantowane miejsce pracy. Czasem migranci kierowali się innymi kryteriami przy wyborze kraju docelowego. Jeden z ekwadorskich respondentów autorki wybrał Włochy, ponieważ: Jest tu mniej migrantów z mojego kraju niż w Hiszpanii 3, dzięki czemu jego zdaniem mniejsza będzie konkurencja na rynku pracy. Kilkoro badanych przez autorkę w Rzymie Latynoamerykanów zadeklarowało chęć poznania Włoch, Europy, odmiennej kultury. Migracja miała być dla nich nowym, ciekawym doświadczeniem, możliwością rozwoju osobistego. Chciałam poznać nowy kraj, inną kulturę 4 ; Wyjechałam z ciekawości i ponieważ miałam możliwość poprawy mojej sytuacji ekonomicznej (dzięki pracy) we Włoszech 5 ; Chciałem nauczyć się włoskiego i przezwyciężyć biedę 6. Według Avilesa (2005) ważnym czynnikiem wpływającym na wybór Hiszpanii i Włoch jako krajów docelowych jest ich bliskość kulturowa i językowa. Z tego powodu Ekwadorczycy i Peruwiańczycy migrują do tych właśnie państw, mimo że sytuacja gospodarcza w innych krajach Unii Europejskiej jest lepsza lub możliwości znalezienia zatrudnienia dla imigrantów są tam większe. Zachowania przestrzenne migrantów peruwiańskich i ekwadorskich na terenie krajów docelowych Zarówno na terenie Hiszpanii, jak i Włoch rozmieszczenie Ekwadorczyków oraz Peruwiańczyków jest nierównomierne. W obu państwach migranci ekwadorscy i peruwiańscy skoncentrowani są w tych jednostkach administracyjnych (provincia we Włoszech, provincia w Hiszpanii), w których znajdują się aglomeracje miejskie największe lub najważniejsze z gospodarczego punktu widzenia. Najliczniejsza w Hiszpanii ekwadorska grupa imigrantów jako główne regiony zamieszkania wybierała przede wszystkim Madryt i Katalonię, gdzie znajduje się Barcelona. 3) Ekwadorczyk, 28 lat, od 7 lat mieszka we Włoszech. 4) Ekwadorka, 25 lat, od roku we Włoszech, obecnie pracuje jako pomoc domowa. 5) Ekwadorka, 25 lat, od 6 lat mieszka we Włoszech, obecnie pracuje jako pomoc domowa. 6) Ekwadorczyk, 30 lat, od 5 lat mieszka we Włoszech, zatrudniony jako pracownik budowlany. 181

Rozdział 10 Strategie migracyjne Peruwiańczyków i Ekwadorczyków mapa 1. ekwadorczycy w hiszpanii w 2006 roku Ekwadorczycy w Hiszpani w 2006 roku liczba Ekwadorczyków (w tysiącach) Wyspy Kanaryjskie Źródło: Opracowanie własne na podst. danych MTAS - mniej niż 250 Ekwadorczyków Jednak, co ciekawe, znaczenie Madrytu jako głównego regionu osiedlania się Ekwadorczyków i Peruwiańczyków zmniejszyło się w ciągu ostatniej dekady. Dla przykładu, w 1996 roku mieszkało tam ponad 60% ogółu imigrantów ekwadorskich w Hiszpanii, natomiast w 2006 roku około 32%. Odsetek Ekwadorczyków mieszkających w Katalonii utrzymywał się na podobnym poziomie około 17%. Regionami, w których Ekwadorczycy w ostatnich latach osiedlają się coraz liczniej, są przede wszystkim Murcja oraz Walencja. Podczas gdy w Murcji w 1996 roku mieszkało zaledwie około 1% ogółu Ekwadorczyków w Hiszpanii, to w 2006 roku już 12%. Odsetek mieszkających w Walencji Ekwadorczyków w 1996 roku wynosił niecałe 3%, natomiast 10 lat później już około 11% (Anuario Estadístico de Inmigración, 1997, 2007). Peruwiańczycy, podobnie jak migranci ekwadorscy, mieszkali przede wszystkim w największych miastach. W 2006 roku największa liczba Peruwiańczyków, ponad 37 tys. osób, osiedliła się w Madrycie, stanowiąc około 40% ogółu Peruwiańczyków mieszkających w Hiszpanii. W ciągu ostatniej dekady zmniejszył się nieco odsetek ogółu Peruwiańczyków przebywających w Madrycie, ponieważ w 1996 roku mieszkało tam 54% ogółu migrantów peru- 182

Strategie migracyjne Peruwiańczyków i Ekwadorczyków Rozdział 10 mapa 2. peruwiańczycy w hiszpanii w 2006 roku Peruwiańczycy w Hiszpanii w 2006 roku liczba Peruwiańczyków (w tysiącach) Wyspy Kanaryjskie Źródło: Opracowanie własne na podst. danych MTAS - mniej niż 250 Peruwiańczyków wiańskich w Hiszpanii. Drugim regionem pod względem liczebności populacji peruwiańskiej była Katalonia, gdzie osiedliło się około 27 tys. osób, przy czym w samej prowincji Barcelona ponad 25 tys. przybyszów, co stanowiło około 30% ogółu Peruwiańczyków w Hiszpanii. W przypadku Peruwiańczyków można zauważyć, iż w porównaniu z poprzednimi latami ich koncentracja przestrzenna na terenie Hiszpanii uległa zmianie. W ciągu omawianego dziesięciolecia wzrósł nieznacznie odsetek Peruwiańczyków w Andaluzji (z około 2% w 1996 roku do ponad 4% w roku 2006), Walencji (z 2% do około 4%) oraz w pozostałych regionach (Anuario Estadístico de Inmigración, 1997, 2007). We Włoszech migranci skoncentrowani byli także w kilku prowincjach, przede wszystkim tych lepiej rozwiniętych gospodarczo, znajdujących się na północy Włoch Mediolanie, Turynie, Genui. W sumie, według danych z 2006 roku, w Mediolanie mieszkała ponad jedna trzecia ogółu Ekwadorczyków i Peruwiańczyków przebywających legalnie we Włoszech. Ekwadorczycy i Peruwiańczycy osiedlali się też licznie w prowincji Lacjum (gdzie znajduje się Rzym), we Florencji i Perugii. W Rzymie osiedliło się 16% ogółu Peruwiańczyków i 10% Ekwadorczyków (ISTAT, 2008). 183

Rozdział 10 Strategie migracyjne Peruwiańczyków i Ekwadorczyków mapa 3. ekwadorczycy we włoszech w 2006 roku Sassari Livorno Bolzano - Bozen Udine Belluno Pordenone Verbano-Cusio-Ossola Sondrio Trento Como Lecco Bergamo Treviso Valle d'aosta Varese Vicenza Biella Milano Brescia Verona Novara Venezia Vercelli Padova LodiCremona Torino Pavia Mantova Rovigo Asti Piacenza Reggio Alessandria Ferrara Parma nell'emilia Ravenna Cuneo Massa- ModenaBologna Savona Genova Carrara Forli- Rimini Cesena La Spezia Lucca Imperia Pistoia Prato Firenze Pisa Arezzo Siena Grosseto Viterbo Pesaro e Urbino Ancona Macerata Ascoli Perugia Piceno Terni Rieti Roma Teramo Pescara L'Aquila Campobasso Frosinone Isernia Foggia Latina Gorizia Trieste Chieti CasertaBenevento Napoli Avellino Potenza Salerno liczba Ekwadorczyków (w tysiącach) 20 10 - mniej niż 250 Ekwadorczyków Bari Matera TarantoBrindisi 0 Lecce Nuoro Oristano Cagliari Cosenza Crotone Catanzaro Vibo Valentia Reggio di Calabria Trapani Palermo Agrigento Messina Enna Catania Caltanissetta Ragusa Siracusa Ekwadorczycy we Włoszech w 2006 roku 0 100 km Źródło: Opracowanie własne na podst. danych Istat 184

Strategie migracyjne Peruwiańczyków i Ekwadorczyków Rozdział 10 mapa 4. peruwiańczycy we włoszech w 2006 roku Sassari Bolzano - Bozen Udine Belluno Pordenone Verbano-Cusio-Ossola Sondrio Trento Como Lecco Treviso Valle d'aosta Varese Bergamo Vicenza Biella Novara Milano Brescia Verona Venezia Vercelli Lodi Padova Cremona Torino Pavia Mantova Rovigo Asti Piacenza Reggio Alessandria Ferrara Parma nell'emilia Ravenna Cuneo Genova Massa- ModenaBologna Carrara Forli- Savona Rimini Cesena La Spezia Lucca Imperia Pistoia Prato Firenze Pisa Arezzo Livorno Siena Grosseto Macerata Perugia Ascoli Piceno Terni Viterbo Pesaro e Urbino Ancona Rieti Roma Teramo L'Aquila Pescara Campobasso Frosinone Isernia Foggia Latina Gorizia Trieste Chieti CasertaBenevento Napoli Avellino Potenza Salerno liczba Peruwiańczyków (w tysiącach) - mniej niż 250 Peruwiańczyków Bari Matera 20 10 TarantoBrindisi 0 Lecce Nuoro Oristano Cagliari Cosenza Crotone Catanzaro Vibo Valentia Reggio di Calabria Trapani Palermo Agrigento Messina Enna Catania Caltanissetta Ragusa Siracusa Peruwiańczycy we Włoszech w 2006 roku 0 100 km Źródło: Opracowanie własne na podst. danych Istat 185

Rozdział 10 Strategie migracyjne Peruwiańczyków i Ekwadorczyków Ze względu na specyfikę rynku pracy, zarówno w Hiszpanii jak i we Włoszech, największe zapotrzebowanie na niewykwalifikowanych pracowników występuje w miastach, gdzie migranci mają możliwość znalezienia zatrudnienia głównie w sektorze usług niższego rzędu. Za inny ważny czynnik przyciągający imigrantów do miast uważana jest dostępność komunikacyjna metropolii przede wszystkim obecność portów lotniczych dzięki czemu mogą łatwiej podróżować do swoich ojczyzn. Imigranci mieszkający w dużych miastach mają lepszy dostęp do ambasad czy konsulatów swoich państw. Obecność różnego rodzaju organizacji i stowarzyszeń zajmujących się pomocą nowo przybyłym, zarówno w znalezieniu miejsca zamieszkania, jak i zatrudnienia, ułatwia migrantom funkcjonowanie w miastach. Dodatkowo uważa się, iż właśnie w miastach imigranci nieposiadający pozwoleń na pobyt mogą z większą łatwością wtopić się w tłum funkcjonować niezauważalnie dla władz (Golini, Strozza 1998). Rozmieszczenie migrantów jest też związane z obecnością w danym regionie lub mieście krewnych bądź znajomych. Dla przykładu, respondenci ankiety przeprowadzonej przez autorkę w Rzymie, proszeni o uzasadnienie wyboru tego miasta jako miejsca zamieszkania, najczęściej wskazywali ten właśnie powód: Przyjechałam do Rzymu, aby dołączyć do rodziców, którzy tu pracują 7 ; Rodzina pomogła mi tu znaleźć pracę 8 ; Wybrałam Rzym, ponieważ moja matka już tu jest i dlatego że jest tu dużo możliwości znalezienia pracy 9 ; Mam tu rodzinę, Rzym jest najbardziej znanym miastem w moim kraju 10 ; W Rzymie była moja siostra i wszyscy mówili mi, że można tu łatwo znaleźć pracę 11. Migranci peruwiańscy na terenie Hiszpanii wykazują odmienne zachowania przestrzenne niż Ekwadorczycy przebywający w tym kraju. Escriva (2005) dostrzega, że grupa ekwadorska jest bardziej mobilna przestrzennie, przede wszystkim ze względu na specyfikę wykonywanych zawodów. Ekwadorczycy częściej niż Peruwiańczycy zatrudniani są do prac sezonowych w rolnictwie i budownictwie w różnych częściach Hiszpanii, stąd też są bardziej rozproszeni przestrzennie na terenie kraju niż Peruwiańczycy. Jak zostało wspomniane wcześniej, na terenie Włoch migranci z Ekwadoru i Peru osiedlają się przede wszystkim w Mediolanie i Rzymie. Jednak w przypadku Ekwadorczyków ogromne znaczenie ma także Genua. W 2006 roku mieszkało tam 20% ogółu migrantów ekwadorskich przebywających we Włoszech. Niektórzy badacze (m.in. Aviles 2005) uważają, że w przypadku Genui w widoczny sposób zadziałał mechanizm sieci migracyjnych. Po II wojnie światowej nastąpiła znacząca emigracja Włochów z regionu Genui do Ekwadoru, przede wszystkim do położonego nad Pacyfikiem miasta Guayaquil, w którym od początku XIX wieku działalność handlową prowadzili genueńscy przedsiębiorcy. 7) Ekwadorka, 18 lat, od 6 lat mieszka we Włoszech, studentka. 8) Ekwadorczyk, 40 lat, od 7 lat mieszka we Włoszech, obecnie pracuje jako pomoc domowa. 9) Ekwadorka, 19 lat, od 3 lat mieszka we Włoszech, obecnie pracuje jako pomoc domowa. 10) Ekwadorka, 23 lata, 2 miesiące pobytu we Włoszech, obecnie pracuje jako pomoc domowa. 11) Ekwadorka, 31 lat, od 6 lat mieszka we Włoszech, zatrudniona w hotelu (nieznane stanowisko). 186

Strategie migracyjne Peruwiańczyków i Ekwadorczyków Rozdział 10 Za pionierów migracji ekwadorskiej do Genui Aviles (2005) uważa Ekwadorczyków (w tym tych włoskiego pochodzenia), którzy od lat 50. XX wieku przybywali do Genui na studia. W kolejnych latach, dzięki więziom interpersonalnym łączącym migrantów z przyszłymi migrantami, przyjazd do Genui stał się dla tych drugich relatywnie łatwy nie tylko posiadali informacje na temat docelowego miejsca migracji, ale także mogli liczyć na pomoc osiadłych w Genui krajan. Ekwadorczycy liczniej niż Peruwiańczycy osiedlają się też w Perugii. Peruwiańczycy zaś dużo częściej niż migranci ekwadorscy wybierają Turyn i Florencję, nie udało się jednak odnaleźć w dostępnej literaturze wyjaśnienia przyczyny takiego stanu rzeczy (ISTAT, 2008). Sytuacja zawodowa migrantów w krajach docelowych Grupy imigrantów peruwiańskich i ekwadorskich są zróżnicowane wewnętrznie migranci posiadają m.in. różne wykształcenie czy też odmienne doświadczenia zawodowe zdobyte w krajach pochodzenia. Na emigrację decydowały się zarówno osoby, które w ojczyźnie nie mogły znaleźć zatrudnienia, jak i te zatrudnione w sektorze publicznym i prywatnym, włącznie z właścicielami niewielkich przedsiębiorstw lub zakładów. Po przyjeździe do państw docelowych migranci obu narodowości przeważnie poszukują pracy w podobny sposób. Najczęściej korzystają z tych samych źródeł informacji na temat zatrudnienia, czyli z wiedzy krewnych i znajomych pracujących w danym państwie, a także instytucji kościelnych np. centrów parafialnych opiekujących się migrantami, w tym Caritas. Stosunkowo rzadko zdarza się, aby migranci mieli zagwarantowane miejsce pracy przed przyjazdem do danego państwa. Zawodem najczęściej wykonywanym przez imigrantki z Ekwadoru i Peru w obu krajach docelowych jest pomoc domowa sprzątanie oraz opieka nad dziećmi i osobami starszymi (m.in. Conti, Strozza 2006; Lagomarsino, Torre 2007; Luna 2000; Valencia Leon 2005; Bonelli Jáudenes, Ulloa Jiménez 2001; Ciriano Gómez, Cubillo 2007; Pedone 2004). Wzrost aktywności zawodowej kobiet pochodzących z państw przyjmujących oraz starzenie się społeczeństw Hiszpanii i Włoch powodują stały wzrost zapotrzebowania na tego rodzaju usługi. Dodatkowym czynnikiem, który sprawia, że Latynoski są chętnie zatrudniane jako opiekunki przez włoskich i hiszpańskich pracodawców jest panujące wśród wielu rodzin przekonanie o podobieństwach kulturowych pomiędzy społecznościami latynoamerykańskimi i hiszpańskimi lub włoskimi. Dzięki uczestnictwu w kursach opieki pielęgniarskiej przeznaczonych dla imigrantów, prowadzonych często nieodpłatnie przez instytucje kościelne, Latynoski zdobywają dodatkowe kwalifikacje i fachową wiedzę. Można więc zaryzykować twierdzenie, że to dzięki temu w państwach docelowych upowszechnia się przekonanie o wysokich kompetencjach latynoamerykańskich migrantek-opiekunek. Zawód pomocy domowej/opiekunki należy do kategorii prac niechętnie wykonywanych przez pracowników rodzimych charakteryzuje się on niewielkim prestiżem społecznym, względnie niskimi zarobkami w stosunku do ciężaru wykonywanej pracy, a także 187

Rozdział 10 Strategie migracyjne Peruwiańczyków i Ekwadorczyków niewielką stabilnością zatrudnienia. Dostępność tego zawodu dla imigrantów oraz relatywnie wyższe zarobki w porównaniu z płacami w kraju pochodzenia sprawiają, że staje się on atrakcyjny dla migrantek, zwłaszcza tych, które z założenia przybywają w celu jak najszybszego zdobycia środków finansowych. W początkowym okresie po przyjeździe do Włoch lub Hiszpanii migrantki-pomoce domowe dosyć często decydują się na pracę z zamieszkaniem u pracodawcy. Pozwala im to, z jednej strony, uniknąć problemu poszukiwania pokoju lub mieszkania do wynajęcia, z drugiej zaś daje możliwość zaoszczędzenia i dzięki temu szybszego spłacenia długów zaciągniętych na podróż. Po pewnym czasie migrantki decydują się w wielu przypadkach na pracę na godziny i samodzielny wynajem pokoju lub mieszkania (Bonelli Jáudenes, Ulloa Jiménez 2001; Pedone 2004). Mężczyźni pochodzący z Peru i Ekwadoru w obu krajach zatrudniani są przeważnie w sektorze budowlanym, hotelarskim oraz w gastronomii, czasem jako opiekunowie lub osoby sprzątające. Respondenci autorki opowiadali, że opiekunowie mężczyźni, zatrudniani są przeważnie do opieki nad starszymi i/lub niepełnosprawnymi mężczyznami. Można zaobserwować ciekawą różnicę dotyczącą zawodów wykonywanych przez Ekwadorczyków i Peruwiańczyków w Hiszpanii. Migranci z Ekwadoru zatrudniani są do prac rolniczych, zwłaszcza w regionach znajdujących się na południu kraju w Murcji, Walencji, częściej niż migranci z Peru (Pedone 2004; Sempere Souvannavong 2002; Ciriano Gómez, Cubillo 2007). Kontakty z własną grupą narodowościową w krajach docelowych Większość migrantów, zarówno ekwadorskich, jak i peruwiańskich, w obu krajach docelowych stara się podtrzymywać kontakty z przedstawicielami własnej grupy narodowościowej. Spotkania towarzyskie nie są dla migrantów jedynie rozrywką, sposobem na oderwanie się od codziennych obowiązków czy spędzenie wolnego czasu wśród członków własnej grupy narodowościowej/etnicznej. Ich ważną funkcją jest stworzenie możliwości wymiany doświadczeń i informacji praktycznych pomiędzy imigrantami (Valencia Leon, Flores 2005; Tamagno 2003). Mieszkający w Hiszpanii migranci pytani przez Pedone (2004) i Merino Hernando (2003) o formy spędzania wolnego czasu deklarowali, iż najchętniej organizują spotkania w domach. Jednak wielu migrantów mieszkało u swoich pracodawców, bądź wynajmowało mieszkania, zapraszanie gości było więc utrudnione ze względu na niechęć właścicieli lub gospodarzy do takiej formy spotkań migrantów. Z wywiadów przeprowadzonych przez autorkę w Rzymie wynika, że podobne problemy mieli migranci mieszkający w tym mieście. W związku z tym migranci widywali się zwykle poza domem. Chyba najbardziej widocznymi w przestrzeni miast formami kontaktu były spotkania grup Latynosów w miejscach publicznych na placach, boiskach, w parkach. Na podstawie obserwacji własnych autorki przeprowadzonych w Rzymie można dodać też, że spotkania przy- 188

Strategie migracyjne Peruwiańczyków i Ekwadorczyków Rozdział 10 bierały czasem formę rozgrywek piłkarskich czy też rodzinnych pikników przy muzyce, z potrawami latynoskimi i piwem. Liczne grupy imigrantów gromadzą się także w trakcie procesji oraz imprez z okazji uroczystości i świąt, zwłaszcza kościelnych. Ważnymi miejscami spotkań są zatem latynoskie parafie, w których księża szczególną uwagę poświęcają problemom migrantów z Ameryki Łacińskiej. Warto wspomnieć, iż w parafiach organizowane są obchody regionalnych uroczystości np. na cześć Matki Boskiej z Quinche (Ekwador), a także powstają bractwa religijne, jak np. Hermandad del Señor de los Milagros (Peru) (Mora 2006). Preferowanym przez młodzież latynoską miejscem spotkań, np. w Genui, są centra handlowe. Valencia Leon i Flores (2005) tłumaczą to zjawisko możliwością łatwo dostępnej, stosunkowo mało kosztownej rozrywki, będącej zarazem znanym im z ojczyzny sposobem spędzania wolnego czasu. Młodzi migranci, ankietowani przez prowadzące badania, przyznawali, że z przyczyn ekonomicznych mają ograniczone możliwości uczestniczenia w wydarzeniach kulturalnych. Istniejące w badanych krajach stowarzyszenia, do których należą Ekwadorczycy lub Peruwiańczycy, to najczęściej organizacje grupujące migrantów pochodzących z określonych regionów. Kontakty ze społecznościami przyjmującymi w krajach docelowych Obie grupy migrantów uważane są za stosunkowo słabo integrujące się ze społecznościami przyjmującymi zwłaszcza we Włoszech (Conti, Strozza 2006; Palmas 2004). Sporną kwestią wśród badaczy pozostaje aktywność migrantów w życiu społecznym państw docelowych. Dla przykładu, według Chiari (2006) we Włoszech Latynosi należą do wielu organizacji pozarządowych świeckich i kościelnych, które zajmują się działalnością związaną z problematyką imigracji. Dla kontrastu, około 70% badanych przez Palmas (2004) zadeklarowało, że nie należą do żadnej organizacji. Aktywność jest zjawiskiem pozytywnym z punktu widzenia integracji ze społecznością przyjmującą i może świadczyć o tym, że Ekwadorczycy i Peruwiańczycy nie tylko są odbiorcami pomocy, ale też uczestniczą w udzielaniu wsparcia innym migrantom. Latynosi, pytani o przyczyny słabej integracji, bądź skarżyli się na rasizm i dyskryminację ze strony innych grup, bądź też odczuwali większą potrzebę kontaktów z rodakami niż z Hiszpanami czy Włochami. Próbując wyjaśnić przyczyny słabej integracji migrantów latynoskich we Włoszech, Chiari (2006) zauważa, że wraz ze zmianą struktury płci grupy ekwadorskiej w Genui zmieniła się percepcja tej grupy w społeczeństwie włoskim. Według niego Ekwadorki postrzegane były pozytywnie, natomiast obecnie, w związku z napływem coraz większej liczby mężczyzn, z których wielu ma problemy z adaptacją i znalezieniem zatrudnienia, a niektórzy należą do gangów, zdecydowanie pogorszył się ogólny wizerunek grupy, kształtowany przez media. W konsekwencji migranci postrzegani bywają jako osoby mające częste problemy z prawem. 189

Rozdział 10 Strategie migracyjne Peruwiańczyków i Ekwadorczyków Wyniki badań prowadzonych wśród imigrantów ekwadorskich i peruwiańskich przez różnych autorów (Ciriano Gómez, Cubillo 2007; Conti, Strozza 2006; Palmas 2004) potwierdzają, że migranci raczej nie utrzymują częstych kontaktów towarzyskich z Hiszpanami czy Włochami. Palmas (2004) dodatkowo zaobserwował, iż Latynosi, którzy pragną pozostać w Hiszpanii lub we Włoszech, oraz ci, którzy jeszcze nie sprecyzowali swoich planów dotyczących przyszłości, nieco częściej utrzymują kontakty towarzyskie nie tylko z rodakami, ale też z członkami społeczności przyjmujących. Dla kontrastu, imigranci nieplanujący stałego pobytu w państwach europejskich czas wolny spędzali prawie wyłącznie w towarzystwie osób tej samej narodowości. Kontakty z bliskimi w ojczyźnie Zdecydowana większość imigrantów ekwadorskich i peruwiańskich stara się utrzymywać częste kontakty z krewnymi pozostającymi w ojczyznach. Najpopularniejszymi środkami komunikacji z bliskimi są telefon oraz Internet. Dzięki zapotrzebowaniu imigrantów na niedrogie połączenia telefoniczne, w wielu hiszpańskich i włoskich miastach powstają punkty usługowe oferujące tanie połączenia do krajów pozaeuropejskich, m.in. do Ekwadoru i Peru (Tamagno 2005). Badani przez Tamagno (2005) częściej przesyłali członkom swoich rodzin pieniądze niż paczki. Transfery, w przypadku migrantów obu narodowości, zwykle przeznaczane są w pierwszej kolejności na spłatę pożyczek zaciągniętych u krewnych, w bankach lub u lichwiarzy na pokrycie kosztów wyjazdu, a następnie w zależności od sytuacji i planów migranta i jego gospodarstwa domowego na inne cele. Część migrantów deklarowała przesyłanie środków, które miały być przeznaczone na opiekę nad dziećmi migranta pozostawionymi w kraju pochodzenia pod opieką krewnych lub na inne wydatki gospodarstw domowych. Długofalowe plany migrantów dotyczyły m.in. budowy własnego domu czy też rozpoczęcia działalności gospodarczej w ojczyźnie. Odnośnie transferów Palmas (2004) zaobserwował, że część Ekwadorczyków z grupy osób pragnących pozostać we Włoszech nie przesyłała pieniędzy do bliskich w kraju, prawdopodobnie dlatego, że ich rodziny zostały już przez nich sprowadzone do Włoch. Natomiast osoby pragnące wrócić do ojczyzny wspierały finansowo krewnych, a także interesowały się wydarzeniami mającymi miejsce w Ekwadorze. Jak deklarowali ankietowani w Rzymie przez autorkę, z powodu wysokich kosztów podróży oraz często nieuregulowanej sytuacji prawnej migrantów ich przyjazdy do ojczyzny były utrudnione. Migranci o dłuższym czasie pobytu w badanych państwach oraz ci o uregulowanym statusie prawnym odwiedzali ojczyznę nieregularnie, przeważnie z okazji uroczystości lub świąt. Charakter migracji Wielu migrantów badanych podczas pobytu w krajach docelowych nie precyzowało swoich planów dotyczących charakteru migracji. Jak zauważają niektórzy badacze (m.in. Pedone 190

Strategie migracyjne Peruwiańczyków i Ekwadorczyków Rozdział 10 2006; Ciriano Gómez, Cubillo 2007), migranci zarobkowi z Peru i Ekwadoru, podejmując decyzję o emigracji, najczęściej zakładali, że będzie to wyjazd czasowy, umożliwiający im zdobycie środków finansowych, które będą mogli przeznaczyć na realizację założonych celów. Jednak po przyjeździe do państwa docelowego często napotykają niespodziewane problemy koszty życia w kraju imigracji okazują się wyższe, niż wcześniej przewidywano, przez co zarobki stają się relatywnie niższe, a odłożenie planowanych kwot opóźnia się. Zdarza się, iż nowo przybyli nazbyt optymistycznie zakładają łatwość zdobycia zatrudnienia. Osoby pracujące za granicą czasem przekazują swoim bliskim w ojczyźnie obraz życia, w tym rynku pracy, w kraju docelowym jako zbyt wyidealizowany, nieodpowiadający rzeczywistości, przez co przyczyniają się do powstawania mitów dotyczących wysokich zarobków i dobrych warunków pracy. W związku z zaistnieniem m.in. opisanych przeszkód w zaoszczędzeniu środków finansowych, migranci często odkładają decyzję o powrocie do ojczyzny. Innym powodem przedłużania pobytu w kraju docelowym mogą być np. korzystne warunki zatrudnienia oraz satysfakcja z wykonywanej pracy, czy też dostrzeganie przez migrantów większych możliwości rozwoju zawodowego i/lub osobistego na emigracji. W obu przypadkach przedłużający się pobyt za granicą skłania wielu migrantów do sprowadzenia do kraju docelowego członków swoich rodzin. W literaturze często opisywane są przypadki sprowadzania przez kobiety, pionierki łańcuchów migracyjnych, innych kobiet krewnych, ale też znajomych. Migrantki dostrzegają na rynkach pracy państw docelowych niesłabnący popyt na niewykwalifikowane pracownice i zakładają, że nowo przybyłym krewnym i znajomym łatwo będzie wypełnić tę niszę. Migrantki sprowadzające swych mężów i/lub synów do państw docelowych starają się im pomóc w znalezieniu zatrudnienia. Jednak wydaje się, iż w wielu przypadkach mężczyznom trudniej jest odnaleźć się w innym państwie (Palmas 2004). Na podstawie wywiadów przeprowadzonych z migrantami ekwadorskimi we Włoszech Aviles (2005) zaobserwował, że obecność członków rodziny migranta w kraju docelowym może utrudniać decyzję o powrocie do ojczyzny. Wielu migrantów, którzy sprowadzili do tego państwa swoje dzieci, przy podejmowaniu decyzji o powrocie do Ekwadoru pod uwagę brało możliwość rozpoczęcia nauki we włoskiej szkole przez dzieci i ich dobrą adaptację w nowym otoczeniu. Większość badanych przez autorkę deklarowała jednak chęć powrotu do swoich krajów, choćby na starość. Głównym powodem zamiaru powrotu do ojczyzny była tęsknota za krajem i za rodziną w nim pozostawioną: W naszej ojczyźnie wszystko jest nasze 12 ; (Ekwador) to moja ojczyzna i są tam wszyscy, których kocham... 13 ; Jestem tu sama, cała moja rodzina jest w Peru 14 ; Nie ma nic lepszego, niż życie we własnym kraju 15. 12) Ekwadorka, od 7 lat mieszka we Włoszech, obecnie pracuje jako opiekunka w hospicjum. 13) Ekwadorka, 40 lat, od 7 lat mieszka we Włoszech, obecnie pracuje jako pomoc domowa. 14) Peruwiańczyk, 40 lat, od roku mieszka we Włoszech, obecnie pracuje jako robotnik budowlany. 15) Peruwianka, 33 lata, od 4 lat mieszka we Włoszech, obecnie pracuje jako pomoc domowa. 191

Rozdział 10 Strategie migracyjne Peruwiańczyków i Ekwadorczyków Podsumowanie Wydaje się, że główną cechą wspólną realizacji strategii migracyjnych przez większość migrantów peruwiańskich i ekwadorskich przebywających w Hiszpanii i we Włoszech jest korzystanie z sieci migracyjnych. Z zasobów sieci korzystano zarówno przy podejmowaniu decyzji o emigracji, zasięgając u emigrantów informacji na temat państw docelowych, możliwości znalezienia w nich zatrudnienia, jak i pożyczając środki na sfinansowanie wyjazdu. Wybierając pierwsze miejsce zamieszkania w państwie docelowym, nowo przybyli zwykle korzystali też z informacji i pomocy udzielanych im przez krewnych lub znajomych przebywających w danym państwie. Analizując współczesne rozmieszczenie Peruwiańczyków i Ekwadorczyków na terenie obu państw docelowych, można zauważyć zwiększające się w porównaniu z połową lat 90. rozproszenie przestrzenne migrantów. Należy przypuszczać, że rosnąca dekoncentracja przestrzenna migrantów ma związek z poszukiwaniem przez nich korzystniejszych warunków zatrudnienia niż w ośrodkach charakteryzujących się dużą liczbą migrantów konkurujących ze sobą na wtórnym rynku pracy. Trudno zaobserwować wyraźne prawidłowości dotyczące charakteru emigracji Peruwiańczyków i Ekwadorczyków wydaje się, iż wielu migrantów nie podejmuje stanowczych decyzji dotyczących długości pobytu w kraju docelowym, ale raczej dostosowuje się do aktualnej sytuacji na rynku pracy oraz do własnej, zmieniającej się sytuacji życiowej. Podczas pobytu za granicą większość migrantów stara się podtrzymywać kontakty z bliskimi najczęściej poprzez rozmowy telefoniczne oraz przesyłanie transferów. Bibliografia Aviles Salgado, Leòn Pablo. 2005. Reseña histórica sobre la emigración ecuatoriana a Italia: situación actual y perspectivas. W: Javier Ponce Leiva (red.), Emigración y política exterior en Ecuador, Quito, s. 123-146. Bonelli Jáudenes, Elena; Ulloa Jiménez, Marcela (red.). 2001. Trafico e inmigración de mujeres en España. Colombianas y Ecuatorianas en los servicios domesticos y sexuales. Madrit: ACSUR Las Segovias. Dostępne: http://www.acsur.org/acsur/destacamos/ciudadania/informetrafico.pdf (informacja uzyskana 13 stycznia 2009). Chiari, Pietro. 2006. Immigrazione ecuadoriana a Genova. Sociologia del Diritto, nr 3, s. 151-163. Ciriano Gómez, Emilio Jose; Cubillo, Andrés Tornos. 2007. Ecuatorianos en España. Una aproximación sociologica. MTAS. Dostępne: http://extranjeros.mtas.es/es/observatorio- PermanenteIntegracion/Publicaciones/EcuatorianosEnEspana.html (informacja uzyskana 13 stycznia 2009). 192

Strategie migracyjne Peruwiańczyków i Ekwadorczyków Rozdział 10 Conti, Cinzia; Strozza, Salvatore. 2006. Gli immigrati stranieri e la capitale. Condizioni di vita e atteggiamenti dei filippini, marocchini, peruviani e romeni a Roma. Franco Angeli. Cristaldi, Flavia. 2002. Multiethnic Rome: Toward Residential Segregation? GeoJournal, t. 58, nr 2-3/październik. Dostępne: http://www.springerlink.com/content/kn5l552jw- 653563k/?p=f6cb25183e2a4565b43966dc459e203d&pi=2 (informacja uzyskana 13 stycznia 2009). Escriva, Angeles. 2005. Peruanos en España: de migrantes a ciudadanos? W: Ulla Berg, Karsten Pærregaard (red.), El 5to suyo. (Urbanización, migraciones y cambios en la sociedad peruana, 20). Lima: Instituto de Estudios Peruanos, s. 133-172. García Ballesteros, Aurora (red.). 2006. Inmigrantes emprendedores en la Comunidad de Madrid. Madrit: Comunidad de Madrid. Giza-Poleszczuk, Anna; Marody, Mirosława; Rychard, Andrzej. 2000. Strategie i system. Polacy w obliczu zmiany społecznej. Warszawa: Instytut Filozofii i Socjologii PAN. Golini, Antonio; Strozza, Salvatore. 1998. Immigration and Foreign People in Six Italian Metropolitan Areas. Dostępne: http://www.stranieriinitalia.it/briguglio/immigrazione-e-asilo/1998/aprile/golini.html (informacja uzyskana 13 stycznia 2009). Jędrzejczyk, Dobiesław. 2001. Podstawy geografii ludności. Warszawa: Dialog. Jokisch, Brad. 2001. Desde Nueva York a Madrid: Tendencias en la migracion ecuatoriana. Quito: Centro Andino de Acción Popular CAAP. Ecuador Debate, nr 54. Dostępne: http:// www.dlh.lahora.com.ec/paginas/debate/paginas/debate313.htm (informacja uzyskana 13 stycznia 2009). Lagomarsino, Francesca; Torre, Andrea. 2007. El exodo ecuatoriano a Europa. Jovenes y familias migrantes: entre discriminacion y nuevos espacios de ciudadania. Quito: Abya Yala. Luna, Gina. 2000. I Peruviani di Milano. W: Salvatore Palidda (red.), Socialita e inserimento degli immigrati a Milano. Una ricerca per il Comune di Milano. Franco Angeli, s. 90-101. Merino Hernando, Marta Asunción. 2003. Relaciones entre gente, cultura y lugar en el fenómeno migratorio contemporáneo: los peruanos en España. Revista de Indias, t. 63, nr 229, s. 737-756. Merino Hernando, Marta Asunción. 2007. Asymilacja i stowarzyszenia imigrantów: Peruwiańczycy w Hiszpanii. W: Jan E. Zamojski (red.), Migracje. Hiszpańskojęzyczna przestrzeń. Trzy kontynenty. Migracje i społeczeństwo 13. Warszawa: Instytut Historii PAN, s. 277-297. 193