Energia z osadów ściekowych Autorzy: Dr inŝ. Henryk Karcz - Katedra Kotłów i Turbin - Wydział Mechaniczno-Energetyczny Politechniki Wrocławskiej, mgr inŝ. Krzysztof Folga, mgr inŝ. Tomasz Butmankiewicz - ZBUS Combustion Sp. z o. o., mgr inŝ. Andrzej Kozakiewicz, mgr inŝ. Dariusz Maciejak - TKW Combustion Sp. z o. o. ( Instal nr 3/2008) Zaostrzenie przepisów warunkujących składowanie osadów czy rolnicze ich wykorzystanie stwarza konieczność ich utylizacji na drodze termicznej z energetycznym wykorzystaniem ich energii chemicznej. Przedstawiona technologia KJN" termicznej utylizacji osadów ściekowych daje moŝliwość budowy instalacji współpracującej z kotłem energetycznym i wykorzystanie powstałego ciepła ze spalania osadów do produkcji pary wodnej. Wstęp Osady są produktem oczyszczania ścieków w rezultacie poddania ich procesom fizycznym, fizykochemicznym i biologicznym w urządzeniach zwanych oczyszczalniami ścieków. Osad ściekowy jest układem dyspersyjnym, w którym faza nie-dyspersyjna jest fazą ciekłą w postaci wody z rozpuszczonymi w niej substancjami, a faza zdyspergowana fazą stałą w postaci części nierozpuszczalnych oraz niekiedy faza gazowa, w postaci gazu rozpuszczonego w cieczy [1]. Charakter osadu jest zaleŝny od jego pochodzenia. Osady komunalne stanowią zawiesinę organiczno-mineralną z duŝą zawartością koloidalnych cząsteczek, patogenowych organizmów, skłonnych do zagniwania. Skład osadów zmienia się w szerokich granicach, zaleŝnie od rodzaju produkcji, od rodzaju stosowanych technologii, od struktury społecznej ludności, od charakteru geograficznego miejscowości, z których pochodzą ścieki itd. Od charakteru struktury osadu zaleŝy zdolność zatrzymywania wody przez jego cząstki stałe. Woda jest dominującym składnikiem i jej masa waha się od 92 do 99,5% w postaci: - wody wolnej, - wody kapilarnej, - wody fizycznej i chemicznej związanej z substancją stałą lub biologiczną z organizmami Ŝywymi [1, 2]. Poddanie osadu procesowi fermentacji zmienia jego strukturę powodując wzrost masy substancji stałej w osadzie do 6-7%, a wytworzony gaz palny zmniejsza ilość substancji organicznej do wartości 40-50% udziału masowego. Zmiany te skutkują obniŝeniem wartości opałowej osadu. Na rys. 1 przedstawiono strukturę gospodarki komunalnymi osadami ściekowymi wytworzonymi w Polsce w 2004 r. Warto tu zwrócić uwagę, Ŝe tylko 0,3% jest poddawane przekształceniu termicznemu [l-4].
W omawianym Krajowym Programie Gospodarki Odpadami (2006) przewiduje się do roku 2018 znaczne zwiększenie udziału procentowego, termicznego unieszkodliwienia tego rodzaju osadów w stosunku do 2010 r, co ilustruje rys. 2 [1-6]. RównieŜ zapewne zwiększy się masa odpadów z produkcji zwierzęcej, które trzeba będzie poddać termicznemu unieszkodliwieniu. Masa ta jest obecnie szacowana na 800 tys. ton rocznie. Podane powyŝej przykłady wskazują na znaczną masę odpadów, którą trzeba będzie termicznie unieszkodliwić w Polsce.
Mając na uwadze strukturę i liczbę powstałych w Polsce oczyszczalni ścieków staje się oczywiste, Ŝe trzeba będzie na tych obszarach budować odpowiednie instalacje słuŝące termicznemu unieszkodliwieniu. W ten sposób powstała w 2004 r. koncepcja budowy instalacji KJN" do termicznej utylizacji odpadów i spalania biomasy oraz paliw konwencjonalnych. Koncepcję tą postanowiono zrealizować w 2005 r. w Przedsiębiorstwie Produkcyjnym Polutil s. j. Termiczna Utylizacja i Spalanie Biomasy z Siedzibą w Ostrowite gmina Lniano, gdzie powstają odpady w postaci mączki mięsno-kostnej, surowych odpadów zwierzęcych, osadów ściekowych, odpadów komunalnych, róŝnego rodzaju odpady organiczne oraz tłuszcz zwierzęcy. Głównym realizatorem i konstruktorem tej instalacji był TKW i ZBUS COMBUSTION z Głowna. Wsparcia od strony naukowej udzielił Zakład Kotłów i Turbin Wydziału Mechaniczno- Energetycznego przy Politechnice we Wrocławiu. W ten sposób powstała pierwsza modelowa instalacja KJN" spełniająca obowiązujące wymagania, której szczegółowy opis oraz funkcjonowanie opisano w dalszej części artykułu. Przeprowadzone wstępne badania tej instalacji dają podstawę do budowy lego typu instalacji przedpaleniska do kotłów energetycznych, wykorzystujących miejscowe zasoby odpadów ściekowych na cele energetyczne. TKW i ZBUS COMBUSTION wygrały przetarg i rozpoczęły budowę tego typu instalacji do spalania OZE o mocy 40 MWt w Elektrowni Stalowa Wola oraz w zakładzie utylizacji odpadów z produkcji zwierzęcej w Jezuickiej Strudze przeznaczonym do termicznej utylizacji wszelkiego rodzaju odpadów organicznych i produkującym energię elektryczną 4,5 MWe i 20 MWt ciepła. Wybór metody stabilizacji osadów ściekowych zaleŝy od przewidywanego sposobu jego ostatecznego usunięcia z oczyszczalni oraz od wielkości oczyszczalni, np. osady kierowane do spalania lub granulacji termicznej nie wymagają stabilizacji biologicznej czy chemicznej. W przypadku małych oczyszczalni ścieków przeróbka i unieszkodliwianie osadów są ograniczane do niezbędnego minimum, w celu obniŝenia kosztów eksploatacji. Przykład zagospodarowania osadów z małych oczyszczalni przedstawiony jest na schemacie rys 3 [1 ].
W najbliŝszych latach naleŝy się jednak spodziewać, Ŝe nastąpi ograniczenie rolniczego wykorzystania osadów ściekowych, bakteriologicznie niestabilnych, niezaleŝnie od wielkości oczyszczalni, z której pochodzą. Niektóre własności fizykochemiczne osadów ściekowych przydatne do projektowania procesów spalania Ilość osadu powstałego w oczyszczalni w trakcie oczyszczania ścieków moŝna scharakteryzować poprzez określenie masy wydzielanego osadu w kilogramach suchej masy na dobę (kg s. m./d) lub poprzez określenie objętości wydzielanego osadu w metrach sześciennych na dobę (m 3 /d). Charakteryzowanie dobowej ilości osadu przez określenie jego objętości jest mniej jednoznaczne od podawania suchej masy. Wynika to stąd, iŝ objętość osadu zaleŝna jest od masy osadu oraz jego uwodnienia tj. zawartości wody w osadzie. Uwodnienie odprowadzanego osadu moŝe być róŝne. Stąd teŝ, aby określić objętość osadu naleŝy znać jego uwodnienie. Uwodnienie osadu wyznacza się doświadczalnie w laboratorium poprzez wagowe określenie masy pobranego osadu mokrego" (mo) i masy osadu po wysuszeniu w temperaturze 105 C (ms) [1 ]. Masa i objętość osadu nie są wartościami stałymi i zmieniają się w czasie stabilizacji w oczyszczalni, co schematycznie przedstawia rys 4. [1,2] Skład fizyko-chemiczny osadów Skład fizyko-chemiczny osadów jest bardzo waŝny dla wyboru sposobu stabilizacji, jak teŝ i oceny moŝliwości jego ostatecznego unieszkodliwiania. Skład chemiczny osadów jest takŝe podstawą do oceny prawidłowości przebiegu procesu stabilizacji oraz oceny stabilności osadu. Skład chemiczny osadów zaleŝy od rodzaju i ilości usuwanych ze ścieków zanieczyszczeń. Ilość zanieczyszczeń zawartych w osadach, takich jak np. metale cięŝkie najlepiej określać w gramach zanieczyszczenia zawartych w 1 kg suchej masy osadu (g/kg s. m.) lub w procentach wagowych suchej masy (% s. m.)
Zakres analiz fizyko-chemicznych osadów zaleŝy od celu i potrzeb uŝytkownika. Zazwyczaj wykonuje się oznaczenia fizyczne takie jak, temperatura, barwa, konsystencja, uwodnienie oraz oznaczenia chemiczne: sucha masa, sucha masa organiczna, zawartość azotu, fosforu, potasu (N, P, K), zawartość poszczególnych metali cięŝkich, ich sumę, kwasy lotne. Dla cieczy nadosadowej wykonuje się analizy odczynu, zasadowości, kwasowości. Ponadto wykonuje się oznaczenia biologiczne, takie jak: liczba bakterii chorobotwórczych, liczba pasoŝytów i liczba jaj pasoŝytów. Rzadziej wykonuje się oznaczenia specjalne specyficznych zanieczyszczeń zawartych w osadach, takich jak pestycydy, tłuszcze, białka itp. Skład fizyko-chemiczny osadów zaleŝy od rodzaju i ilości ścieków wprowadzanych do kanalizacji oraz metod ich oczyszczania. Np. w ostatnich latach maleje w osadach zawartość metali cięŝkich, które muszą być usuwane ze ścieków przemysłowych przed ich wprowadzeniem do kanalizacji miejskiej. Skład chemiczny osadów jest zmienny w bardzo szerokim zakresie, zarówno w poszczególnych oczyszczalniach, jak i w czasie eksploatacji. PrzybliŜony skład chemiczny osadów podaje tabela 1 wg [1 ]. Własności technologiczne Własności technologiczne decydują o podatności osadów do stabilizacji lub ostatecznego unieszkodliwiania. Do własności technologicznych osadów naleŝą: - charakterystyka postaci wody występującej w osadzie, - opór właściwy osadu na odwadnianie, - ciepło spalania i wartość opałowa osadu, - lepkość i charakterystyka płynięcia osadu. Oznaczenia własności technologicznych osadów naleŝą do grupy oznaczeń specjalnych, praktycznie rzadko wykonywanych w eksploatacji oczyszczalni. Ich rolę i znaczenie przedstawiono przy omawianiu poszczególnych procesów stabilizacji osadów. Zagęszczacze osadów Osady składają się z cząstek stałych i wody. Woda w osadzie występuje w trzech postaciach: wody wolnej (międzycząsteczkowej) wody kapilarnej i wody związanej (woda chemicznie związana). W procesie zagęszczania tylko woda wolna jest usuwana z osadu. Woda wolna dominuje w osadach przy uwodnieniach od 80% do 99,9%.
Wymogi prawne i techniczne dotyczące termicznego przekształcania odpadów Warunki techniczne, jakie muszą być spełnione w czasie procesu termicznego przekształcania odpadów ustala Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 marca 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących prowadzenia procesu termicznego przekształcania odpadów (DzU Nr 37 z 2002 r. z późniejszymi zmianami) [3]. Oprócz wymogów technologicznych prowadzenia procesu, rozporządzenie określa sposób monitorowania procesu i parametry pozostałości poprocesowych. W szczególności rozporządzenie zaleca, aby: - temperatura gazów powstających w wyniku spalania osadów ściekowych utrzymana była przez co najmniej 2 sekundy na poziomie nie niŝszym niŝ 1100 C dla odpadów zawierających powyŝej 1 % związków chlorowcoorganicznych, przeliczonych na chlor albo 850 C dla odpadów zawierających poniŝej 1% związków chlorowcoorganicznych, przeliczonych na chlor, - pozostałości po spaleniu zawierały, w ŜuŜlu i popiołach poniŝej 3% węgla organicznego - albo udział części palnych w ŜuŜlach i popiołach paleniskowych wynosił poniŝej 5%, - instalacja była wyposaŝona w co najmniej jeden automatycznie włączający się palnik pomocniczy do stałego utrzymywania temperatury procesu oraz wspomagania jego rozruchu i zatrzymania, - automatyczny system zadawania odpadów pozwalający na zatrzymanie zadawania odpadów do czasu osiągnięcia wymaganej temperatury, albo zatrzymujący zadawanie odpadów, gdy nie ma moŝliwości osiągnięcia wymaganej temperatury lub nastąpiło, wg wskazań systemu pomiarów emisji - przekroczenie dopuszczalnych wielkości emisji, - instalacja do spalania odpadów była wyposaŝona w: węzeł oczyszczania spalin gwarantujący oczyszczenie gazów odlotowych co najmniej do poziomu dopuszczalnych wartości emisyjnych, urządzenia do odzysku energii powstającej w procesie spalania odpadów, urządzenia techniczne do ochrony wód powierzchniowych i podziemnych, urządzenia do gromadzenia suchych pozostałości poprocesowych. Rozporządzenie nakazuje takŝe, aby w toku realizacji procesu spalania, prowadzony był w komorze spalania lub dopalania ciągły pomiar: - temperatury gazów spalinowych, - zawartości tlenu w gazach spalinowych, - ciśnienia gazów spalinowych. Konieczność dokonywania w sposób ciągły wyŝej podanych pomiarów wymusza rejestrację danych z monitoringu procesu - w postaci zapisów w pamięci nie-ulotnej komputera, bądź co najmniej ciągłość pomiarów monitorujących proces, powinna być rejestrowana w inny sposób. Rozporządzenie nakazuje, aby czas przebywania gazów w wymaganej temperaturze minimum 2 sekundy był zweryfikowany podczas rozruchu i po kaŝdej modernizacji instalacji. Krytyczny dla kaŝdej instalacji do termicznego przekształcania odpadów wymóg przebywania spalin w określonej temperaturze, przez minimum 2 sekundy musi być sprawdzony na etapie analizy technicznej urządzenia do spalania - a czas przebywania powinien być wyliczony z prędkości przepływu spalin, którą określa się jako iloraz strumienia objętości spalin w
temperaturze komory spalania [m 3 /s] i pola przekroju poprzecznego komory [m 2 ]. Znana długość komory i prędkość przepływu spalin pozwalają określić czas przebywania spalin w Ŝądanej temperaturze. Wymaga się takŝe, aby przyrządy pomiarowe były, co roku poddawane przeglądom technicznym i nie rzadziej, niŝ co 3 lata wzorcowaniu (kalibracji). Nakazuje się nadto pozostałości po termicznym przekształceniu odpadów magazynować i transportować w sposób uniemoŝliwiający ich rozprzestrzenianie się w środowisku. Technologia KJN" termicznego przekształcania osadów z odzyskiem energetycznym Mając na względzie geograficzne rozmieszczenie oczyszczalni ścieków w Polsce, ich strukturę produkcyjną oraz globalną ilość produkowanych osadów, juŝ dziś moŝna z całą odpowiedzialnością powiedzieć, Ŝe w najbliŝszych latach nie da się osiągnąć redukcji osadów zgodnie z prawnymi zobowiązaniami. Problem ten rozwiąŝe termiczne przekształcanie osadów w indywidualnych instalacjach usytuowanych w pobliŝu oczyszczalni ścieków wytwarzających jako produkt przekształcenia ciepło i energię elektryczną wykorzystane przez lokalną społeczność, lub współspalanie odpadów z konwencjonalnymi paliwami w instalacjach przemysłowych, a szczególnie w blokach energetyki zawodowej, co od kilku juŝ lat budzi zainteresowanie, zarówno władz samorządowych, jak i energetyki zawodowej. Te pierwsze powinny, bowiem uporządkować krajową gospodarkę odpadami, a energetyka zawodowa coraz śmielej powinna przymierzać się do wytwarzania zielonej energii" z osadów ściekowych. Z wielkimi nadziejami na takie rozwiązanie oczekuje takŝe szereg społeczności lokalnych, które w irracjonalnej obawie przed termicznym przekształceniem tego rodzaju odpadów w specjalnie do tego celu zaprojektowanych spalarniach, zlokalizowanych na terenie oczyszczalni ścieków często znajdujących się w pobliŝu miejsca ich zamieszkania, chcą przesunąć ten problem jak najdalej od swoich miejsc zamieszkania na teren oddalonych elektrowni czy elektrociepłowni [5, 6, 7]. Czy jednak te profesjonalne instalacje energetyczne wybudowane i eksploatowane zasadniczo dla innego celu są przygotowane na takie wyzwanie? Czy obiekty energetyki zawodowej będą w stanie spełnić rygorystyczne wymagania w zakresie dotrzymania standardów emisyjnych, wymagania procesowe oraz wymagania związane z obowiązkiem monitoringu emisji i procesu, które juŝ od wielu lat obowiązują w Polsce i są skutkiem implementacji prawa wspólnotowego? [7, 8] Odpowiedzi na te pytania moŝna względnie łatwo sformułować, wyraŝając przy tym duŝą dozę powątpiewania, tym bardziej, Ŝe jak dotąd w kraju przeprowadzane są jedynie próby współspalania osadów ściekowych z węglem w kotłach fluidalnych, sporadycznie w kotłach rusztowych. Jak dotychczas budowana jest w jednej z elektrowni na południu kraju prototypowa instalacja w postaci przedpaleniska do kotła pyłowego wykorzystująca technologię KJN" do spalania wszelkiego rodzaju OZE, w tym równieŝ osadów ściekowych [6, 7, 8, 9]. Technologia KJN" do termicznej utylizacji odpadów oraz współspalania biomasy i paliw kopalnych umoŝliwia spalanie osadu o łącznej zawartości zarówno popiołu jak i wilgoci do 80% wagowo. Struktura fizyczna utylizowanych odpadów i spalanej biomasy i konwencjonalnych paliw kopalnych moŝe być zarówno w postaci stałej, jak i w postaci pulpy" i gęstej mazi". Technologia KJN" zapewnia w kaŝdym przypadku termicznej utylizacji odpadów i współspalnia biomasy oraz paliw kopalnych dodatni efekt cieplny w postaci wytworzonej pary wodnej.
Nazwa technologii KJN" pochodzi od pierwszych liter nazwisk twórców: - K - Karcz Henryk, - J - Jodkowski Wiesław, - N - Nunberg Janusz. Technologia KJN" jest chroniona patentami i zgłoszeniami patentowymi, których właścicielem jest TKW i ZBUS COM-BUSTION Głowno. Czytelny i w miarę ustabilizowany zbiór aktualnych krajowych przepisów dotyczących współspalania odpadów, które dla danej instalacji jednoznacznie definiują wymagane standardy emisyjne i niezbędne do zachowania warunki przebiegu procesu współspalania odpadów, pozwala przewidzieć efekt technologiczny bezpośrednio przekładający się na wynik finansowy projektowanego przedsięwzięcia. Jednocześnie naleŝy wyraźnie podkreślić, Ŝe obowiązujące przepisy prawne stawiają wysokie wymagania i nie wszystkie instalacje, w których od strony technicznej kotła energetycznego moŝliwe jest współspalanie odpadów, będą je w stanie spełnić bez konieczności poniesienia wysokich nakładów na modernizację systemu oczyszczania spalin czy monitoringu emisji zanieczyszczeń.
Preferowane będą przede wszystkim określone rodzaje kotłów energetycznych wyposaŝonych w zaawansowaną technicznie instalację oczyszczania spalin. Podjęcie zatem ostatecznej decyzji o współspalaniu odpadów w danej instalacji przemysłowej, a szczególnie w danego rodzaju bloku energetycznym opartym na kotle rusztowym, pyłowym czy fluidalnym, musi zostać poprzedzone szczegółową analizą szeregu uwarunkowań, wśród których na pierwszym miejscu naleŝy wymienić uwarunkowania prawne, które decydują o budowie danej instalacji. Następnym bardzo istotnym problemem jest sporządzenie planu logistyki dostaw OZE w sposób ciągły przynajmniej w okresie 3-letnim. Następnie znając rodzaj OZE i źródło jego dostaw naleŝy precyzyjnie określić jego własności fizykochemiczne, kinetyczne i energetyczne będące bazą danych dla wykonania projektu spalania OZE w instalacji przedpaleniska współpracującego z kotłem energetycznym [9-rl 2]. Schemat instalacji przedpaleniska współpracującego z kotłem energetycznym przedstawiony jest na rys 5. Wyniki badań Badania procesu spalania, suszenia i odgazowania osadów ściekowych przeprowadzono w piecu muflowym ogrzewanym elektrycznie o regulowanej temperaturze powietrza lub azotu przy ciśnieniu atmosferycznym. Osad umieszczony był wewnątrz komory porcelanowej lub na siatce platynowej w ilości 5g, 30 g, 50g. W czasie badań była pobierana próbka gazów do analizy chemicznej oraz była mierzona temperatura bezpośrednio nad warstwą osadu. Schemat stanowiska do badań oraz metodyka badań dokładnie zostały opisane w pracach [18-21 ]. Badania procesu spalania osadu ściekowego przeprowadzono w warstwie umieszczonej na siatce platynowej wewnątrz komory pieca ogrzewanego elektrycznie o regulowanej temperaturze wnętrza. Badania procesu przeprowadzono na próbkach 5 g w temperaturze ośrodka: 700 C, 800 C, 850 C, 900 C, 1000 C, 1100 C, 1200 C W czasie badań przez komorę pieca w sposób ciągły przepływało powietrze z prędkością około 0,5 m/s. Bezpośrednio nad powierzchnią spalającego się osadu umieszczona była termopara, której wskazania słuŝyły do określania ciepła wydzielanego w czasie procesu spalania osadu. W celu określenia składników spalin powstających w procesie spalania pobierano spaliny na wylocie z komory pieca przy pomocy sondy probierczej i poddawano analizie chemicznej w analizatorze Ultramat 23, IMR-300R i w analizie chromatograficznej [10-l2]. Wyniki badań przedstawiono na wykresie 6.
ZaleŜność temperatury spalania osadu (t ) od temperatury ośrodka gazowego (t o ) wskazuje na egzotermiczny charakter procesu utylizacji. Efekt cieplny uzaleŝniony jest jednak od temperatury ośrodka gazowego z powodu duŝej ilości związków mineralnych w osadzie, które w czasie nagrzewania podlegają rozkładowi termicznemu w reakcjach endotermicznych. Dotyczy to szczególnie róŝnego rodzaju węglanów, z których podczas rozkładu wydziela się CO, który dopala się nad warstwą osadu. W gazach spalinowych osadu nie stwierdzono substancji szkodliwych dla otoczenia. Przy pomocy aparatury analitycznej w gazach spalinowych otrzymywanych w temperaturze ośrodka powyŝej 900 C nie stwierdzono obecności Ŝadnych węglowodorów ani innych związków, które mogłyby stanowić zagroŝenie dla powietrza i nie przekraczają one dopuszczalnych standardów. Obecność tlenku węgla stwierdzono tylko bezpośrednio nad warstwą spalanego osadu. Nie stwierdzono tlenku węgla w odprowadzonych z komory spalania gazach spalinowych. Zawartość tlenku węgla nad warstwą osadu jest największa w temperaturze komory (t p ) 900-1000 C, co moŝe świadczyć o maksymalnym rozkładzie substancji mineralnych generujących tlenek węgla (CO). Obecność sadzy stwierdzono jedynie przy najniŝszych wartościach temperatury pieca 800-900 C W gazach spalinowych stwierdzono dość duŝe ilości NO x, które jak naleŝy przypuszczać pochodzą głównie z tzw. azotu paliwowego, którego w osadzie są duŝe ilości. Nie stwierdzono zauwaŝalnego wzrostu NO x wraz ze wzrostem temperatury pieca (t p ). Wyniki oznaczeń odniesione są do 6% O 2. Badania procesu spalania przeprowadzono jedynie dla osadów z oczyszczalni ścieków GOS Łódź". Wyniki badań stanowią podstawę do obliczeń cieplnych instalacji przemysłowej [13]. Posumowanie 1. Wyniki oznaczeń analizy technicznej i analizy elementarnej osadów pochodzących z róŝnych oczyszczalni ścieków róŝnią się między sobą w znaczący sposób zawartością popiołu, wilgocią, składem elementarnym substancji organicznej i substancji nieorganicznej. 2. Wartość opałowa osadów w stanie roboczym podlega duŝym wahaniom zmieniając się od wartości ujemnych do dodatnich w zaleŝności od tego, z których pochodzą oczyszczalni. 3. Zaprezentowane wyniki wykazują, Ŝe spalanie osadu ściekowego w warunkach całkowitego i zupełnego spalania nie stanowi Ŝadnego zagroŝenia ekologicznego dla powietrza i gleby. 4. Przedstawione dane są bazą wyjściową do analizy moŝliwości termicznej utylizacji osadów i stanowią podstawę do obliczeń cieplnych instalacji technologicznej. 5. Wybór metody utylizacji osadów ściekowych zaleŝy przede wszystkim od wielkości oczyszczalni ścieków. W przypadku małych oczyszczalni ścieków przeróbka i unieszkodliwianie osadów są ograniczone do niezbędnego minimum w celu obniŝenia kosztów eksploatacji. Dla duŝych oczyszczalni ścieków wykorzystanie osadów ściekowych jako paliwa energetycznego przy pomocy technologii KJN" wykorzystanej w przedpalenisku kotłów energetycznych jest optymalnym rozwiązaniem.
LITERATURA [1] Wandrasz J. W., Wandrasz A. J.: Paliwa formowane biopaliwa i paliwa z odpadów w procesach termicznych. Wydanie Seidel - Przywecki" Sp. z o. o. Warszawa 2006 [2] Dymczewski Z., Oleszkiewicz J. A, Sozański M. W: Poradnik Eksploatora Ścieków. Wyd. PZITS. Poznań 1997 [3] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 21 marca 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących prowadzenia procesu termicznego przekształcania odpadów (Dz. U. nr 37 z 2002 r., poz. 339 + zmiana Dz. U. nr 1 z 2004 r., poz. 2) [4] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz. U. nr 260 z 2005 r., poz. 2181) [5] Pająk 1, Wielgosiński C: Spalanie odpadów - korzyści i zagroŝenia Gospodarka komunalna w miastach", Oddział Łódzki PAN, Łódź 2001. [6] Pajqk T.: Spalarnia odpadów jako element systemu zaopatrzenia miast w ciepło V Ogólnopolskie Sympozjum Ochrona powietrza w przemyśle" Politechnika Łódzka, 1 998. [7] Pająk T.: Termiczna utylizacja odpadów komunalnych jako element współczesnej kompleksowej gospodarki odpadami Przegląd Komunalny nr 3 (78) 1998, s. 17-40. [8] Sieja L, Pająk T.: Termiczne przekształcenie odpadów jako niezbędny element systemu gospodarki odpadami dla duŝych aglomeracji miejskich - podstawowe uwarunkowania II Międzynarodowa Konferencja Termiczne przekształcanie odpadów - za i przeciw" Kraków, 2005. [9] Kalisz L, KaŜmierczuk M.: Analiza aktualnego stanu sanitarnego osadów ściekowych z oczyszczalni ścieków miejskich pod kątem ich dalszej utylizacji. Katalog zunifikowanych obiektów i rozwiązań w systemie UNI-KLAR. Suplement CTBK. Warszawa 1990 r. [10] Karcz H.: Instalacja KJN" do termicznej utylizacji odpadów i spalania biomasy oraz spalania paliw konwencjonalnych. Wygłoszono na konferencji Polskie Technologie dla Sanitacji i Dezodoryzacji Ferm i Obiektów produkcji Zwierzęcej". [11] Karcz H., Jodkowski W., Krzysztof M., Folga K., Kozakiewicz A., Charusta M.: Utylizacja termiczna odpadów zwierzęcych przy pomocy technologii KJN". Wygłoszone na Międzynarodowa X Konferencja Kotłowa 2006 pt. Aktualne Problemy Budowy i Eksploatacji Kotłów". Szczyrk Orle Gniazdo" 17-20 października 2006. Prace JM i UE Pol. Śląskiej 10th International Conference on Boiler Technology 2006. Konferencje, 2006, Z16, t 2, s 53-71 [12] Karcz H., Jodkowski W., Krysztof M., Folga K., Kozakiewicz A., Charusta M.: Wykorzystanie technologii KJN" do termicznej utylizacji osadów ściekowych. Wygłoszono: Międzynarodowa X Konferencja Kotłowa 2006 pt. Aktualne Problemy Budowy i Eksploatacji Kotłów" Szczyrk Orle Gniazdo" 17-20 pazdŝ. 2006. Prace Naukowe JM i UE Pol. Śląska. 10th International. Conference on Boiler. Technology 2006. Seria Monografir, Konferencje, 2006, Z 16, T2, s 72-91. [13] Gląbik R., Rzepa K., Modliński Zb., Sikorki W/., Kosiarek-Herbuś A., Karcz H.: Obliczenia cieplne kotła OP-150 dla róŝnych udziałów energetycznych biomasy w paliwie. Wygłoszona: Międzynarodowa X Konferencja Kotłowa 2006 pt. Aktualne Problemy Budowy i Eksploatacji Kotłów" Szczyrk, Orle Gniazdo", 17-20 paŝdŝ. 2006. Prace Naukowe JM i UE POL. Śląska 10th International Conference on Boiler Technology. Seria. Monografie, Konferencje 2006, Z 16, t 1, s 215-235.