ZALEW WIŚLANY OBSZAR NIEWYKORZYSTANYCH POTENCJAŁÓW Elbląg, 24 stycznia 2013 r.
Zalew Wiślany jest traktowany, zarówno w sensie prawnym, jak i bezpieczeństwa żeglugi, jako akwen morski. Prawnie ma status morskich wód wewnętrznych nie tylko w Polsce, ale również w Federacji Rosyjskiej.
OBSZAR I LUDNOŚĆ Obszar polskiej części Zalewu Wiślanego to 1 500 km 2. RUSSIA Obszar zamieszkuje 200 000 mieszkańców (włączając drugie co do wielkości miasto województwa warmińsko-mazurskiego ELBLĄG). Mała gęstość zaludnienia od 12 to 1579 osób na km 2. Pomorskie: 39,8% obszaru Zalewu, 3,3% obszaru województwa, 1,4 % ludności województwa. Warmińsko-Mazurskie: 60,2% obszaru Zalewu Wiślanego, 3,8% obszaru województwa, 11,7 % ludności województwa. 4
GOSPODARKA I BEZROBOCIE Podmioty gospodarki narodowej 19 637 podmiotów (13,4% wszystkich na Warmii i Mazurach, 1,4% wszystkich w pomorskim) Bezrobocie 14 568 osób, 7,3 % ludności obszaru Podmioty wg sektorów 2,6% - rolnictwo; 9,4% - przemysł; 9,4% - budownictwo; 77,9% - usługi.
MAŁY RUCH GRANICZNY Umowa o zasadach małego ruchu granicznego podpisana została 14 grudnia 2011, weszła w życie 27 lipca 2012. Obejmuje: część warmińsko-mazurskiego, część pomorskiego: m.in. Gdynię, Gdańsk, Sopot, cały Obwód Kaliningradzki. Pozwala ludziom mieszkającym w obszarze przygranicznym pozostawać w strefie małego ruchu po drugiej stronie granicy bez wizy przez określony czas. 6
ZALEW WIŚLANY Akwen Zalewu Wiślanego podzielony jest granicą dwóch województw i dwóch państw. Kwestie wspólnego zainteresowania to: ochrona środowiska ochrona brzegów żegluga gospodarka rybacka zagospodarowanie turystyczne ochrona przeciwpowodziowa zintegrowane zarządzanie obszarami przybrzeżnymi
Potencjał rozwojowy strefy Zalewu Wiślanego
POTENCJAŁ ROZWOJOWY Badania wskazują, że potencjał rozwojowy tego obszaru to głównie turystyka i jest on istotny. Dodatkowo pewne możliwości wiążą się z rybołówstwem, akwakulturą oraz odnawialnymi źródłami energii.
POTENCJAŁ KULTUROWY Obszar europejskiego dziedzictwa kulturowego. Zespoły zabytków rangi: 1) europejskiej (Malbork największy zamek krzyżacki, Frombork gdzie M. Kopernik jest pochowany), 2) ponadregionalnej oraz inne zespoły zabytkowe. Archeologia bogactwo zachowanych obiektów stanowi unikalny potencjał, szczególnie cenne: osada Wikingów TRUSO, Pomosty Bągarckie, Zagłębie Weklickie (grodziska staropruskie).
POTENCJAŁ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Bogaty system hydrograficzny poprzez system kanałów i rzek Zalew posiada połączenie z większością dróg wodnych Polski. Specyficzne cechy klimatu duże usłonecznienie, bryza, zasięg aerozolu morskiego i wiatry korzystne dla sportów żeglarskich.
POTENCJAŁ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Niespotykany potencjał widokowy, cechujący się dalekimi (miejscami ponad 30 km), wieloplanowymi widokami. Wysoka bioróżnorodność, przejawiająca się bogactwem siedlisk i gatunków. Występowanie solankowych wód mineralnych o znaczeniu potencjalnie leczniczym.
Źródło: Warmińsko-Mazurskie Biuro Planowania Przestrzennego
POTENCJAŁ WODNY Na bogactwo turystycznego potencjału wodnego strefy Zalewu Wiślanego składają się:
Źródło: Warmińsko-Mazurskie Biuro Planowania Przestrzennego PORTY I PRZYSTANIE
ELBLĄSKI WĘZEŁ WODNY Oparty o powiązania wodne wielofunkcyjnego ośrodka portowego w Elblągu. Stanowi węzeł dróg wodnych morskich i śródlądowych. Ograniczone działanie węzła wodnego na skutek utrudnionej żeglugi na Zalewie.
PORT RZECZNO-MORSKI W ELBLĄGU Największy polski port Zalewu Wiślanego. Działalność zorientowana na: śródlądową żeglugę pasażerską i towarową; żeglugę morską bliskiego zasięgu, w tym potencjalnie promową; jachty i inne łodzie sportowe, również śródlądowe i morskie żeglarstwo jest obiecującym źródłem popytu na usługi portu. Jego znaczenie będzie rosło.
PORT RZECZNO-MORSKI W ELBLĄGU powierzchnia ogółem - 470 ha, długość - 4,5 km, długość nabrzeży - 2,5 km, wyposażenie: bocznica kolejowa, suwnica o udźwigu 150 ton, elewator zbożowy o poj. 14 tys. m3, obrotnica dla statków o dł. 120 m, 5 basenów portowych, 5 przystani jachtowych, stocznia remontowa, dwa terminale: pasażersko-promowy z punktem odpraw granicznych i towarowy, od 2009 roku ilość przeładunków wzrasta od 4 000 ton, przez 64 800 do 116 500. 18
ŻEGLUGA MORSKA Żegluga do portów Bałtyku i Morza Północnego odbywa się obecnie incydentalnie, gdyż warunki wejścia na rosyjską część Zalewu są restrykcyjne.
WYKORZYSTAĆ POTENCJAŁ
PRODUKTY TURYSTYCZNE konieczne jest wyznaczenie, promocja i urządzenie odcinków ponadregionalnych tras turystycznych przecinających obszar strefy Zalewu Wiślanego, tworzenie nowych powiązań komunikacji turystycznej, zgodnie z zasadą intermodalności transportu, np. w układzie pociąg-rower, rowerstatek, pociąg-statek.
REKREACJA NA WODZIE Akweny i drogi wodne mogłyby być wykorzystywane w ramach: żeglugi promowej, wodnej komunikacji weekendowej, żeglugi pasażerskiej, jachtingu morskiego i śródlądowego, pływania na barkach turystycznych, windsurfingu i innych zbliżonych form rekreacji wodnej (narciarstwo wodne, wakeboarding), wędrówki wodą (kajakami, airboatami, chatami na tratwie), jako forma turystyki czynnej i poznawczej;
o domeną Zalewu Wiślanego powinno być żeglarstwo lodowe, o wody z reguły zamarzają gładką powierzchnią, o długość zlodzenia waha się od 54 do 138 dni, o pokrywa lodowa osiąga grubości 30 60 cm, o na Zalewie rozgrywane są regaty bojerowe łącznie z zawodami rangi Mistrzostw Świata,
Żeglarstwo lodowe i śniegowe to nie tylko bojery, lecz również kitesurfing i windsurfing lodowy (icesurfing), śniegowy.
ATRAKCJE TURYSTYCZNE birdwatching (ptasiarstwo) - obserwowanie i fotografowanie ptaków w ich naturalnych siedliskach, wędrówki piesze (sprawnościowe) szlakami wzdłuż strefy krawędziowej Wysoczyzny Elbląskiej, bardzo dobre warunki do uprawiania wyczynowych sportów rowerowych, rowerowej turystyki górskiej, uprawianie sportów konnych, obszar powiatów elbląskiego i braniewskiego dysponuje bardzo dobrymi warunkami,
ATRAKCJE TURYSTYCZNE wędrowne plenery fotograficzne na całym obszarze, lotniarstwo, loty balonem na wyznaczonych trasach, połączone z fotografowaniem wyjątkowego obszaru z lotu ptaka, klimatoterapia, bazująca na cechach klimatu (zasięg bryzy morskiej, duże usłonecznienie), połączona z balneoterapią (wykorzystującą występujące wody mineralne).
BARIERY ROZWOJU
BARIERY zanieczyszczenie wód Zalewu (konieczność okresowego zamykania kąpielisk), Zalew na skutek setek lat działalności człowieka jest bardzo podatny na zanieczyszczenia (płytka woda, muł, mała liczba dopływów i ruchów wody), potrzebny jest kompleksowy, interdyscyplinarny, oparty na najnowszej wiedzy i technologii program oczyszczania Zalewu Wiślanego/Kaliningradzkiego (zarówno wody, jak i mułu/dna).
BARIERY brakuje wyznaczonych bezpiecznych akwenów dla żeglarstwa (omijających wraki na dnie, płycizny oraz łowiska rybackie) w zakresie odpowiednim dla różnych jednostek pływających, które mogą potencjalnie wpłynąć na Zalew (łącznie z jachtami morskimi), brak lokalnej stacji meteorologicznej, część przystani jachtowych nadal nieprzystosowana do europejskiego standardu obsługi żeglarzy,
BARIERY Brak swobodnego dostępu statków (wszystkich bander) na Zalew Wiślany (głównie do portu w Elblągu), co stanowi niezbędny warunek funkcjonowania żeglugi: Cieśnina Pilawska (Bałtijska): stanowi jedyną drogę wodną na Zalew Kaliningradzki/Wiślany, a granica morska na Zalewie jest praktycznie zamknięta, co w efekcie uniemożliwia wpłynięcie z Zalewu na tor wodny do portu Kaliningrad i w ten sposób dotarcie do Kaliningradu bądź na Bałtyk; Konieczność wspólnego utrzymywania ciągłości głównego toru wodnego Zalewu.
BARIERY Podział akwenu na strefy administracyjne: warmińsko-mazurską, pomorską i rosyjską; po stronie polskiej istotna jest także podległość administracji morskiej oraz przynależność terytorialna do poszczególnych gmin; nie udało się dotychczas wykreować podmiotu, który byłby w stanie podjąć wyzwanie zgłaszanej od dawna w regionie bałtyckim potrzeby tzw. zintegrowanego zarządzania obszarami przybrzeżnymi.
PODSUMOWANIE Zalew Wiślany/Kaliningradzki to pogranicze niewykorzystanych potencjałów. Ożywienie Zalewu jest warunkiem wzmocnienia konkurencyjności regionalnych gospodarek. Co możemy zrobić wspólnie?
Dziękuję za uwagę Kinga Krupińska kierownik Biura Współpracy Terytorialnej Departament Polityki Regionalnej Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego tel. +48 89 521 93 33, kinga.krupinska@warmia.mazury.pl