Ocena warunków higieniczno - sanitarnych w placówkach oświatowo - wychowawczych w roku 2010 1. Informacje wstępne Pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej (PIS) w ramach nadzoru nad warunkami pobytu dzieci i młodzieŝy w placówkach nauki i wychowania, w 2010 r. skontrolowali ogółem 32 276 szkół i innych placówek oświatowo-wychowawczych spośród 52 745 (37 063 w 2009 r.) będących w ewidencji, w tym skontrolowano 335 Ŝłobków, 9 133 przedszkola, 16 548 szkół, 5 340 innych placówek oświatowowychowawczych oraz 1 229 (obiektów) szkół wyŝszych i 514 placówek rekreacyjnych. W ww. placówkach przebywało łącznie 6 598 951 dzieci i młodzieŝy. 2. Funkcjonalność budynków Z przeprowadzonych kontroli wynika, Ŝe liczba szkół i placówek funkcjonujących w obiektach nieprzystosowanych do procesów nauczania jest na podobnym poziomie, co w roku ubiegłym. Spośród skontrolowanych obiektów szkolnych, w 527 (2,0 %) placówkach zajęcia odbywały się w budynkach nieprzystosowanych do procesu nauczania. 3. Stan techniczny oraz sanitarny budynków Oceniając stan sanitarno-techniczny obiektów szkolnych w roku sprawozdawczym stwierdzono znaczącą poprawę w stosunku do lat poprzednich. Natomiast zły stan sanitarny budynków odnotowano w bardzo niewielkiej części szkół i wyniósł on 0,2 %. 4. Wodociągi i kanalizacja W wyniku przeprowadzonych kontroli odnotowano 7 szkół niepodłączonych do sieci wodociągowej, a 52 bez kanalizacji. W ewidencji znalazło się 19 przedszkoli, 18 gimnazjów, 13 zespołów szkół i 2 gimnazja bez kanalizacji. Ubikacje zewnętrzne w 2010 r. posiadało 14 szkół podstawowych, 8 zespołów szkół, 1 przedszkole, 1 gimnazjum, 1 liceum ogólnokształcące, 1 placówka opiekuńczo wychowawcza wsparcia dziennego, 1 placówka rekreacyjna. Ogółem było to 27 placówek. W 2,84 % placówek nie zachowano standardów dostępności do urządzeń sanitarnych, w tym: 6,98 % liceów ogólnokształcących, 4,45 % zespołów szkół, 4,25 % gimnazjów, 3,16 % szkół podstawowych, 2,69 % placówki opiekuńczo wychowawcze wsparcia dziennego, 2,38 % ponadgimnazjalne szkoły zawodowe, 2,28 % przedszkoli, 1
2,14 % specjalnych ośrodków szkolno wychowawczych. W pozostałych placówkach odsetek ten wynosił od 0 do 1,86 %. Brak dostępu do ciepłej wody w sanitariatach dotyczył 945 (2,93 %) skontrolowanych placówek. Ciepłej wody nie było w 6,01 % szkół podstawowych, 5,23 % gimnazjach, 4,88 % liceów ogólnokształcących, 4,82 % zespołów szkół, 2,86 % ośrodków szkolno wychowawczych. W pozostałych skontrolowanych placówkach odsetek ten nie przekraczał 1,75 %. 5. Warunki do utrzymania higieny W 2010 roku pod kontem warunków do utrzymania higieny osobistej w szkołach skontrolowano 16 484 spośród 20 829 placówek w ewidencji, co stanowi 79,1 %. Podczas kontroli wykazano, iŝ większość placówek 88,7 % stworzyła uczniom odpowiednie warunki do utrzymania higieny osobistej (ciepła, bieŝąca woda, mydło w dozownikach, ręczniki lub suszarki do rąk, papier toaletowy, czystość i porządek). W związku z wynikami przeprowadzanych kontroli w tym zakresie wydano 711 decyzji administracyjnych i 542 zalecenia pokontrolne. Ponadto zaistniała konieczność nałoŝenia 26 mandatów karnych na łączną kwotę 3 900 zł. 6. Infrastruktura do prowadzenia zajęć WF W roku sprawozdawczym odnotowano znaczną poprawę pod względem posiadania przez szkoły infrastruktury do prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego (wf.). Ogółem w 69,19% szkół stwierdzono wystarczające warunki do prowadzenia zajęć wf., co oznacza Ŝe uczniowie ćwiczyli w salach przeznaczonych do tego celu i nawet uczniowie klas początkowych nie ćwiczyli na korytarzach. Ogółem odnotowano 1 596 (10%) szkół nie posiadających sali gimnastycznej lub rekreacyjnej. W szkołach, w których nie było sali gimnastycznej zajęcia odbywały się na korytarzach lub w salach lekcyjnych. NiezaleŜnie od posiadanej infrastruktury w 1 794 szkołach organizowano uczniom zajęcia wychowania fizycznego na korytarzach. Pod względem posiadania pełnej infrastruktury do prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego, najlepiej sytuacja przedstawiała się w 79% zespołów szkół i w 76% gimnazjów, natomiast tylko 28% techników i szkół zawodowych posiadało wystarczające warunki do prowadzenia zajęć wf. Podczas kontroli w 2010 r. oceniono równieŝ stopień korzystania przez uczniów z natrysków po odbytych zajęciach sportowych. Stwierdzono, iŝ 41% skontrolowanych szkół posiadało czynne natryski z ciepłą wodą, ale tylko w 293 szkołach (3,7%) uŝywano ich po zajęciach wf. Najczęściej 2
uczniowie korzystali z natrysków po dodatkowych zajęciach sportowych (3 858 szkół - 49,1%). 7. Place zabaw i rekreacji oraz tereny sportowe W 2010 poddano analizie stan sanitarny placów zabaw, rekreacji i terenów sportowych przy Ŝłobkach, przedszkolach i szkołach. Ocenie podlegała ochrona terenu, a szczególnie piaskownic przed zanieczyszczeniem odchodami zwierzęcymi. Stwierdzono niewystarczającą ochronę przed zanieczyszczeniem odchodami zwierzęcymi: w 2,6% (10,7% w r.ub.) placówek spośród 14 360 placówek posiadających teren rekreacyjny lub plac zabaw, w 0,8% (5,3% w r.ub.) placówek spośród 5 207 posiadających teren sportowy, w 1,9% (5,9% w r.ub.) placówek posiadających zarówno teren sportowy jak i rekreacyjny. Poprawiła się sytuacja w przedszkolach, gdzie w 2009 roku aŝ 13,8% placówek nie zabezpieczyło piaskownic przed zanieczyszczeniami odchodami zwierzęcymi, natomiast w 2010 było to tylko 7,4% przedszkoli Obecnie najwięcej nieprawidłowości w zabezpieczeniu piaskownic stwierdza się w 11,9% wszystkich placówek posiadających teren sportowy. 8. Ergonomia w szkole W zakresie uŝytkowania mebli szkolnych dostosowanych do wzrostu dzieci i młodzieŝy stwierdzono, iŝ uŝywanie mebli niedostosowanych do wzrostu uczniów dotyczyło: 12,57 % oddziałów w 14,3 % przedszkoli, 11,45% oddziałów w 12,70% szkół podstawowych, 8,88% oddziałów w 8,98 % gimnazjów, 13,37% oddziałów w 14,17% zespołów szkół. Certyfikaty na sprzęt i meble szkolne W 2010 roku stacje sanitarno epidemiologiczne w całym kraju objęły nadzorem 27 314 placówek pod kątem oceny wyposaŝenia i przystosowania dla potrzeb dzieci i młodzieŝy mebli szkolnych i przedszkolnych. W trakcie kontroli stwierdzono, Ŝe 7 145 placówek nie posiadało certyfikatów na meble szkolne i przedszkolne, co stanowiło 26,16%. Pozostałe placówki 20 169 tj. 73,84% posiadały certyfikaty na meble, z czego: 3
100% certyfikatów na meble szkolne i przedszkolne posiadało 3 126 placówek, co stanowiło 11,44%, do 25% mebli posiadających certyfikaty odnotowano w 5 466 placówkach tj. 20,01%, do 50% mebli posiadających certyfikaty stwierdzono w 3 200 placówkach, co stanowiło 11,72%, powyŝej 50% mebli posiadających certyfikaty posiadało 3 191 placówek, co stanowiło 11,68%. Wyniki przeprowadzonych kontroli wskazują, Ŝe nadal większość szkół oraz innych placówek nauczania i wychowania nie zapewnia dzieciom i młodzieŝy mebli certyfikowanych. Niepokojący jest fakt, Ŝe 27,55% szkół podstawowych oraz 29,02% przedszkoli posiada meble bez certyfikatów. Znacznie gorzej przedstawia się wyposaŝenie sal gimnastycznych i boisk w certyfikowany sprzęt sportowy. W analizowanym okresie skontrolowano 19 103 szkoły pod kątem spełnienia wymogów w stosunku do urządzeń i sprzętu sportowego. Wyniki kontroli wykazały, Ŝe 5 724 szkoły (29,96%) posiadały sprzęt i urządzenia sportowe bez certyfikatów. Część szkół (33,68%) pomimo braku sal sportowych posiadały sprzęt gimnastyczny, a zajęcia wychowania fizycznego odbywały się na korytarzach szkolnych lub boiskach. Sprzęt sportowy z certyfikatami posiadało częściowo 5 859 szkół : do 25% urządzeń i sprzętu sportowego posiadających certyfikaty odnotowano w 2967 placówkach tj. 15,53%, do 50% urządzeń i sprzętu sportowego posiadających certyfikaty stwierdzono w 1483 placówkach, co stanowiło 7,76%, powyŝej 50% urządzeń i sprzętu sportowego posiadających certyfikaty stwierdzono w 1 409 placówkach, co stanowiło 7,38%. 9. Opieka medyczna W 2010 r. odnotowano 48,3% szkół posiadających gabinety profilaktycznej opieki zdrowotnej w tym 59,3 % zespołów szkół, 62,9 % gimnazjów, 38,5 % szkół podstawowych, 65,9 % liceów ogólnokształcących, 30,2% szkół zawodowych, 72.4% szkół specjalnych, w tym 22% placówek uŝytkowało gabinety wspólnie z innymi placówkami funkcjonującymi w tym samym obiekcie. Spośród skontrolowanych gabinetów 297 (3,7%) nie spełniało określonych wymogów w tym: 3,7% nie spełniło wymogów technicznych, 4
8.4% bez dostępu do ciepłej bieŝącej wody, 78,5% o powierzchni poniŝej 12m2, 0,2% w niewłaściwym stanie sanitarnym Ponadto w 31% szkół profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami była świadczona w pomieszczeniach pełniących inne funkcje, a udostępnianych pielęgniarce i uczniom na czas realizowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami. Natomiast uczniowie z aŝ 20% szkół nie mieli moŝliwości korzystania z profilaktycznej opieki zdrowotnej na terenie szkoły. 10. Rozkłady zajęć szkolnych Na właściwy rozwój ucznia wpływa m.in. organizacja procesu nauczania i wychowania w szkołach, zwłaszcza planowanie nauki i odpoczynku. W roku 2010 stwierdzono niezgodność tygodniowego rozkładu lekcji z przepisami prawnymi oraz z zasadami higieny w 16% skontrolowanych w tym zakresie szkół i w 11% oddziałów: Stwierdzane nieprawidłowości dotyczyły nierównomiernego rozłoŝenia zajęć lekcyjnych tj: zbyt krótkich przerw, rozpoczynania zajęć lekcyjnych o róŝnych porach. łączenia przedmiotów trudnych, umieszczania przedmiotów trudnych na pierwszej bądź ostatniej lekcji. 11. DoŜywianie dzieci i młodzieŝy W 2010 r. skontrolowano szkoły podstawowe i gimnazja równieŝ pod kątem prowadzonego doŝywiania dzieci i młodzieŝy. Posiłki wydawało 69% szkół, a skorzystało z nich ogółem 1 986 707 dzieci i młodzieŝy, w tym 434 357 uczniów spoŝywało posiłki dofinansowane przez pomoc społeczną i inne organizacje i instytucje. 12. Substancje i preparaty chemiczne w szkolnych pracowniach chemicznych Spośród 4 469 skontrolowanych w tym zakresie szkół, 902 szkoły w swoich pracowniach chemicznych posiadało substancje i preparaty chemiczne. W szkołach znajdowało się 27 149,923 kg substancji i preparatów niebezpiecznych, w tym przeterminowanych 3 337 kg. W 2010 roku wydano 6 decyzji administracyjnych z powodu stwierdzonych nieprawidłowości. 5
13. Inne placówki oświatowo-wychowawcze Pracownicy PIS w 2010 r. spośród 31 916 będących w ewidencji innych niŝ szkoły placówek skontrolowali ogółem 15 728 (81,4 %) placówek dla dzieci i młodzieŝy. Do placówek tych zaliczało się: 335 Ŝłobków 215 warsztatów szkolnych i centrów szkolenia zawodowego, 406 uczelni wyŝszych 1 485 placówek z pobytem dziennym 1 190 placówek wsparcia dziennego 2 450 placówek wychowania pozaszkolnego oraz 514 placówek rekreacyjnych. Oceniając obiekty, w jakich mieściły się placówki, brano pod uwagę ich funkcjonalność oraz stan sanitarno - techniczny. Ponad 90% skontrolowanych obiektów charakteryzowało się właściwym stanem sanitarno-technicznym. 14. Wypoczynek dzieci i młodzieŝy W ramach nadzoru nad warunkami higieniczno - sanitarnymi skontrolowano 8 949 placówek wyjazdowych wypoczynku dzieci i młodzieŝy, w tym w 345 nie zapewniono właściwych warunków higieniczno - sanitarnych wypoczynku, a w 136 stwierdzono brak dokumentacji badań sanitarnych personelu NałoŜono 53 mandaty karne, wydano 94 decyzje - wydano 4 decyzje o zamknięciu całości lub części obiektu, w którym odbywa się wypoczynek dzieci i młodzieŝy. 15. Podsumowanie W wyniku przeprowadzonych kontroli w placówkach nauczania i wychowania wydano 11 395 decyzji administracyjnych oraz nałoŝono 629 mandatów na łączną kwotę 115 990 zł. Ponadto w wyniku prowadzonego w roku sprawozdawczym nadzoru nad szkołami i innymi placówkami oświatowo-wychowawczymi, a takŝe nad placówkami wypoczynku dzieci i młodzieŝy stwierdzono, iŝ: 1. Placówki szkolne i przedszkolne w Polsce nie są wyposaŝone w wystarczającym stopniu w ergonomiczne i bezpieczne meble oraz urządzenia i sprzęt sportowy. 2. Konieczna jest poprawa warunków nauczania w szkołach i placówkach poprzez stworzenie ergonomicznych stanowisk pracy uczniów. 3. Systematycznie ulega zmniejszeniu liczba szkół z ustępami zewnętrznymi (91 placówek z zewnętrznymi ustępami w 2008 r., w roku 2010-27 placówek). 6
4. Placówki wypoczynku dla dzieci i młodzieŝy w większości zostały zorganizowane prawidłowo i nie budziły zastrzeŝeń. 5. PIS zgodnie z uprawnieniami nadal będzie nadzorować: warunki higieniczno - sanitarne w placówkach oświatowo - wychowawczych, wyŝszych uczeniach i w trakcie wypoczynku dzieci i młodzieŝy, higienę procesu nauczania w szkołach. Państwowa Inspekcja Sanitarna o wynikach kontroli na bieŝąco będzie informować dyrektorów szkół oraz zgodnie z uprawnieniami organy prowadzące i władze oświatowe. 7