Załącznik nr 1 do Uchwały Nr XVI/226/15 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 23 listopada 2015 r.

Załącznik nr 1 do Uchwały Nr XVI/226/15 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 23 listopada 2015 r. Sprawozdanie z realizacji Małopolskiego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2011-2015 za okres 01.01.2013 r. 31.12.2014 r. Kraków, listopad 2015

Opracowano w Departamencie Zdrowia i Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego. Dariusz Madera, Agata Komisarz, Sylwia Murzyn. W opracowaniu wykorzystano następujące źródła: Małopolski Program Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2011-2015, pod redakcją: Marka Szwarczyńskiego, Anity Orzeł-Nowak, Agaty Komisarz, Sylwii Grzesiak-AmbroŜy, Agnieszki Markielowskiej, Urszuli Sanak. Przy publikowaniu treści zawartych w niniejszym opracowaniu prosimy o podawanie źródła danych Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego ul. Racławicka 56, 30-017 Kraków tel.+48 12 63 03 202, fax. +48 12 630 35 24 www.malopolskie.pl Departament Zdrowia i Polityki Społecznej ul. Radziwiłłowska 1 e-mail: ps.sekretariat@umwm.pl 2

Spis treści Wstęp... 4 I. Podstawowe dane epidemiologiczno społeczne w Małopolsce w kontekście opieki psychiatrycznej opieka ambulatoryjna.... 6 II. Zasoby opieki psychiatrycznej w Małopolsce... 8 1. Opieka stacjonarna... 8 2. Leczenie dzienne... 14 3. Leczenie ambulatoryjne oraz Zespoły Leczenia Środowiskowego... 16 4. Centra Zdrowia Psychicznego... 18 5. Mieszkania chronione w województwie małopolskim... 20 III. Realizacja celów MPOZP... 21 1. Cele Programu... 21 2. Zrealizowane zadania w ramach celów głównych oraz szczegółowych Małopolskiego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2011-2015.... 22 3. Realizacja Programów Promocji Zdrowia Psychicznego przez Województwo Małopolskie... 38 IV. Wnioski... 41 Załączniki:... 43 3

Wstęp Małopolski Program Ochrony Zdrowia Psychicznego powstał w odpowiedzi na Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2010 roku w sprawie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego. Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego zwany dalej NPOZP to pierwsza, ogólnokrajowa strategia, mająca na celu poprawę, jakości Ŝycia i leczenia osób z problemami zdrowia psychicznego, unowocześnienie psychiatrycznej opieki zdrowotnej oraz dąŝenie do podnoszenia świadomości społeczeństwa i uwraŝliwienie go na problematykę zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania. Działania w ramach Programu przewidziane są na lata 2011-2015. NPOZP stanowi systemowy plan wszechstronnego wsparcia i opieki dla osób cierpiących na zaburzenia psychiczne, wychodząc naprzeciw wyzwaniom stawianym przez problemy współczesnego społeczeństwa. Program ma na celu zapoczątkowanie zmian zarówno tych systemowych, jak i zmian społecznych, polegających na odrzuceniu uprzedzeń i krzywdzącego postrzegania osób borykających się z problemami zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania. Ochrona zdrowia, a zatem równieŝ ochrona zdrowia psychicznego, nie powinna być utoŝsamiana jedynie z medycyną naprawczą, a skuteczna polityka zdrowotna nie moŝe być prowadzona tylko przez jednostki systemu ochrony zdrowia. Kreowanie i koordynacja polityki zdrowotnej powinna odbywać się na płaszczyźnie wszystkich polityk i działań podejmowanych zarówno w ramach administracji państwowej, jak i samorządowej, tj. z zakresu polityki społecznej, edukacji, zatrudnienia. W związku z powyŝszym w Małopolskim Programie Ochrony Zdrowia Psychicznego do realizacji poszczególnych zadań w ramach celów programu zostało przewidzianych wiele instytucji. Przedstawiane sprawozdanie ujmuje działania podejmowane w okresie 01.01.2013 r. 31.12.2014 r. przez samorząd województwa, jednostki samorządu powiatowego i gminnego, jednostki pomocy społecznej, jednostki opieki zdrowotnej, placówki oświatowe, Regionalny Ośrodek Pomocy Społecznej w Krakowie oraz Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie. PoniewaŜ nie wszystkie podmioty, są ustawowo zobligowane do realizacji przypisanych zadań nie wszyscy realizatorzy angaŝowali się w ich realizację. Zadania dla poszczególnych podmiotów zostały przypisane w Narodowym Programie Ochrony Zdrowia Psychicznego, wprowadzonym rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2010 roku. Istotnym dla opracowania jest równieŝ fakt, Ŝe nie uzyskano pełnych danych z jednostek samorządu szczebla gminnego, co z kolei nie pozwoliło na przeprowadzenie kompletnej analizy. Przedstawione w raporcie dane statystyczne i epidemiologiczne są opracowaniami własnymi Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego bazującymi na danych z Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego, Małopolskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia oraz na danych zebranych bezpośrednio z jednostek ochrony zdrowia. 4

Zadania samorządu województwa. Małopolski Program Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2011-2015 (MPOZP) jest kontynuacją i drugą edycją Małopolskiego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2004-2008. Polskie ustawodawstwo nakłada na jednostki samorządu terytorialnego, w tym równieŝ na województwo, obowiązek ochrony zdrowia psychicznego. Obowiązek ten wynika przede wszystkim z ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa (Dz. U. z 2001 r. nr 142, poz. 1590 z późn. zm.), w której w art. 14 ust. 1 pkt. 2 przewidziano realizację zadań o charakterze wojewódzkim określonych ustawami, a w szczególności w zakresie promocji i ochrony zdrowia. W odniesieniu do ochrony zdrowia psychicznego i związanych z nią zadań województwa, podstawowe znaczenie ma ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 roku o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 1994 r. nr 111, poz. 535 z późn. zm), która w art. 1 ust. 1 stanowi: Ochronę zdrowia psychicznego zapewniają organy administracji rządowej i samorządowej oraz instytucje do tego powołane. Szczegółowe zasady oraz zadania z zakresu ochrony zdrowia psychicznego określone zostały, w myśl art. 2 ust. 2 przedmiotowej ustawy, w Narodowym Programie Ochrony Zdrowia Psychicznego z dnia 18 lutego 2011 roku (rozporządzenie RM z dnia 28 grudnia 2010 r. Dz. U. z 2011 r. Nr 24 poz. 128), wskazującym konieczność tworzenia regionalnych programów ochrony zdrowia psychicznego 1. Zarząd Województwa Małopolskiego uchwałą nr 1262/11 z dnia 25 października 2011 roku uchwalił Małopolski Program Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2011-2015. W programie określono 3 cele główne oraz 8 celów szczegółowych dla których realizacji przewidziano 32 zadania. Szczegółowy wykaz zadań i ich podział pomiędzy podmioty realizujące określa plan operacyjny na lata 2011-2015. W realizacji zadań wynikających z programu przewidziano m.in.: samorząd województwa małopolskiego, jednostki samorządu terytorialnego szczebla powiatowego i gminnego, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Krakowie, Małopolski Oddział Wojewódzki NFZ, placówki ochrony zdrowia, placówki oświatowe, organizacje pozarządowe, lekarze POZ, psycholodzy, psychiatrzy, jednostki organizacyjne pomocy społecznej, Wojewódzki i Powiatowe Urzędy Pracy, Małopolska Rada Zdrowia Psychicznego 2. W realizacji zadań wynikających z Programu mogą uczestniczyć równieŝ organizacje społeczne, stowarzyszenia, fundacje, kościoły i inne związki wyznaniowe, policja, grupy pacjentów i ich rodzin, a takŝe inne podmioty, które zakresem swojej działalności obejmują cele i zadania Programu. 1 Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 roku o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 1994 r. nr 111, poz. 535 z późn. zm.). 2 Zarządzenie nr 126/07 Marszałka Województwa Małopolskiego z dnia 8 października 2007 roku w sprawie powołania Małopolskiej Rady Zdrowia Psychicznego 5

I. Podstawowe dane epidemiologiczno społeczne w Małopolsce w kontekście opieki psychiatrycznej opieka ambulatoryjna. Według danych za 2013 rok w województwie małopolskim leczonych ogółem było 144 969 osób z zaburzeniami psychicznymi w poradniach tj. 4,3% mieszkańców całego województwa, co wskazuje na wzrost liczby leczonych o 1 018 pacjentów (0,7%) w stosunku do 2012 roku. Wśród leczonych ogółem 18 015 (12,4%) pacjentów stanowiły osoby w wieku 0-18 lat. Odnotowano 31 073 (21,4%) osoby leczone po raz pierwszy, w tym 6 085 (19,6%) osób w wieku 0-18 lat. W porównaniu z rokiem 2012, liczba leczonych po raz pierwszy ogółem wzrosła o 394 (1,3%) osoby, w tym liczba leczonych w wieku 0-18 jest wyŝsza o 406 (7,15%) osób. Liczba męŝczyzn leczonych z powodu choroby psychicznej wyniosła 58 731 co stanowi 41% wszystkich leczonych, a liczba osób leczonych z zaburzeniami psychicznymi zamieszkałych na obszarze wiejskim kształtowała się na poziomie 53 459 (37%). W 2013 roku objęto opieką czynną w poradniach zdrowia psychicznego 38 696 (27%) pacjentów. Jak wynika z danych, na przestrzeni ostatnich lat liczba leczonych z powodu zaburzeń psychicznych ciągle wzrasta, a najczęstszą przyczyną leczenia w nich są zaburzenia nerwicowe związane ze stresem i somatoformiczne 36 136 (25%) przypadków (załącznik: tabela nr 1). W 2014 roku w województwie małopolskim leczonych ogółem było 122 171 osób z zaburzeniami psychicznymi w poradniach tj. 3,63% mieszkańców całego województwa, co wskazuje na spadek liczby leczonych w poradniach w stosunku do roku 2013. Odnotowano 11 610 (9,5%) pacjentów w wieku 0-18 lat. Wśród leczonych ogółem osoby leczone po raz pierwszy stanowiły 24 012 (19,6%), w tym 4 107 (17,1%) osób w wieku 0-18 lat. Liczba męŝczyzn leczonych z powodu choroby psychicznej wyniosła 49 413 co stanowi 40,4% wszystkich leczonych, zaś liczba osób leczonych z zaburzeniami psychicznymi zamieszkałych na obszarze wiejskim kształtowała się na poziomie 44 023 (36%). W 2014 roku opieką czynną w poradniach zdrowia psychicznego objęto 54 966 (45%) pacjentów. Najczęstszą przyczyną leczenia w poradniach są zaburzenia nerwicowe związane ze stresem i somatoformiczne 34 818 (28,5%) przypadków. Z analizy danych wynika, Ŝe w stosunku do 2013 roku liczba leczonych po raz pierwszy ogółem jest niŝsza o 7 061 (22,7%) osób, w tym liczba leczonych w wieku 0-18 jest niŝsza o 1 978 (32,5%) osób (załącznik: tabela nr 2). Z danych wynika (załącznik: tabela nr 3), iŝ w 2013 roku w województwie małopolskim wzrosła liczba osób leczonych z zaburzeniami spowodowanymi uŝywaniem alkoholu w stosunku do 2012 roku. Liczba leczonych ogółem w 2013 roku wynosiła 12 006 osób, w porównaniu z rokiem poprzednim zanotowano wzrost o 131 (1,1%) osób, jednocześnie w przedziale wiekowym 0-18 lat liczba leczonych wyniosła 33 osoby, co wskazuje na spadek o 5 (15%) osób w stosunku do 2012 roku. Odnotowano wzrost w liczbie osób leczonych po raz pierwszy w porównaniu z rokiem 2012 o 97 osób (2,3%). Zgłaszający się na leczenie odwykowe pacjenci to głównie męŝczyźni 9 393 osoby (78%). Opieką czynną w poradniach leczenia uzaleŝnień, było objętych 4 979 pacjentów. Najwięcej pacjentów, bo aŝ 10 855 (90,4%) leczonych było z powodu zespołu uzaleŝnienia. W 2013 roku liczba osób leczonych z powodu zaburzeń psychicznych spowodowanych uŝywaniem substancji psychoaktywnych wyniosła 2 484. Skala tego rodzaju uzaleŝnień obejmuje coraz młodsze grupy wiekowe. Problem uzaleŝnienia od środków odurzających dotyka często osoby do 29 roku Ŝycia, w tej grupie leczonych było 1 079 (43%) pacjentów w 2013 roku (załącznik: tabela nr 5). 6

Według danych za rok 2014 (załącznik: tabela nr 4) leczonych ogółem pacjentów z zaburzeniami spowodowanymi uŝywaniem alkoholu było 11 749 osób. W porównaniu do 2013 roku zanotowano spadek liczby leczonych o 257 (2,1%) osób, jednocześnie w przedziale wiekowym 0-18 lat liczba leczonych wyniosła 56 osób, co wskazuje na wzrost o 23 (69,7%) osób w stosunku do 2013 roku. W porównaniu z 2013 rokiem odnotowano wzrost w liczbie osób leczonych po raz pierwszy o 203 (4,8%) osoby. Liczba męŝczyzn zgłaszających się na leczenie odwykowe stanowiła 9 067 osób co stanowi (77,2%) wszystkich leczonych. W poradniach leczenia uzaleŝnień opieką czynną objętych było 5 558 pacjentów. Najwięcej pacjentów leczonych było z powodu zespołu uzaleŝnienia tj.: 10 402 (88,5%) osoby. Liczba osób leczonych z powodu zaburzeń psychicznych spowodowanych uŝywaniem substancji psychoaktywnych w 2014 roku wyniosła 2 552. Wśród leczonych ogółem 1 208 (47,3%) pacjentów stanowiły osoby w grupie wiekowej do 29 roku Ŝycia, co w porównaniu do roku poprzedniego wskazuje na wzrost o 129 (11,9%) osób (załącznik: tabela nr 6). 7

II. Zasoby opieki psychiatrycznej w Małopolsce 1. Opieka stacjonarna Wskaźnik łóŝek psychiatrycznych na 10 000 mieszkańców w województwie małopolskim w okresie od 2000 do 2014 roku utrzymywał się na stałym poziomie (wykres nr 1). Wykres. 1. Wskaźnik łóŝek psychiatrycznych na 10 000 mieszkańców województwa małopolskiego w latach 2000-2014. łóŝka psych. ogólne, łóŝka w szpitalach psychiatrycznych łącznie z oddz. neurologicznym, łóŝka w zakresie uzaleŝnień od alkoholu oraz uzaleŝnień od substancji psychoaktywnych łóŝka psych. ogólne, łóŝka w szpitalach psychiatrycznych bez łóŝek neurologicznych, w zakresie uzaleŝnień od alkoholu oraz uzaleŝnień od substancji psychoaktywnych łóŝka neurologiczne, łóŝka w zakresie uzaleŝnień od alkoholu oraz uzaleŝnień od substancji psychoaktywnych Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie formularzy sprawozdawczych MZ-29, MZ-30. Świadczenia w zakresie stacjonarnej opieki psychiatrycznej udzielane były przez publiczne i niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej. Łącznie dysponowały one na koniec 2013 roku 1 507 łóŝkami, zaś na koniec 2014 roku 1 538 łóŝkami. ŁóŜka te liczone są z uwzględnieniem wszystkich łóŝek w szpitalach psychiatrycznych wraz z łóŝkami w zakresie uzaleŝnień od alkoholu oraz uzaleŝnień od substancji psychoaktywnych oraz łóŝek psychiatrycznych w szpitalach wieloprofilowych. Tak wyliczony wskaźnik łóŝek psychiatrycznych w 2013 roku wynosi 4,5, zaś w 2014 roku 4,6. Analizując liczbę łóŝek psychiatrycznych w województwie małopolskim (dane dotyczą publicznych i niepublicznych ZOZ) dokonano ich weryfikacji o łóŝka neurologiczne oraz łóŝka leczenia uzaleŝnień od alkoholu i substancji psychoaktywnych w szpitalach psychiatrycznych. Po dokonanej weryfikacji liczba łóŝek ogólno psychiatrycznych w Małopolsce w 2013 roku wyniosła 1 287, zaś w 2014 roku 1 286. W województwie na 10 000 mieszkańców w 2013 roku przypadało 3,8 stacjonarnych łóŝek psychiatrycznych, natomiast w 2014 roku 3,82. W latach 2013-2014 roku w województwie małopolskim działały 2 szpitale o profilu psychiatrycznym. Szpitale te znajdują się na terenie: Miasta Krakowa oraz w powiecie wadowickim. 8

W tabeli nr 1 nr 4 przedstawione zostały podstawowe dane charakteryzujące 2 wojewódzkie szpitale o profilu psychiatrycznym oraz szpitale wieloprofilowe z oddziałami psychiatrycznymi. Tabela nr 1. Działalność publicznych szpitali psychiatrycznych w województwie małopolskim w 2013 roku. Województwo Małopolskie 1 017 12 862 28,8 100% Szpital Specjalistyczny im. dr. J.Babińskiego w Krakowie Powiat m. Kraków liczba łóŝek w 2013 roku liczba leczonych średni czas pobytu [dni] obłoŝenie łóŝek [%] 783 9 645 28,9 97% psychiatryczny ogólny 8 oddz. 392 5 202 26,9 98% psychiatryczny rehabilitacyjny 3 oddz. 46 336 54,4 109% leczenia zaburzeń osobowości i nerwic 35 176 68,8 95% psychogeriatryczny 2 oddz. 90 872 36,7 97% psychiatryczny pulmonologiczny 35 193 60,2 91% psychiatrii sądowej 65 101 239,5 102% detoksykacyjny 30 1 215 9,2 102% odwykowy 60 563 36,3 93% udarowy 16 172 16,3 48% neurologiczny 14 815 7,3 116% liczba łóŝek psychiatrycznych 663 6 880 34,6 98% Powiat wadowicki Wojewódzki Szpital Psychiatryczny w Andrychowie 234 3 217 28,7 108% psychiatryczny ogólny 4 oddz. 108 1 280 31,8 103% psychogeriatryczny 26 221 43,2 101% detoksykacyjny 30 967 11,2 99% odwykowy 70 749 34,5 101% liczba łóŝek psychiatrycznych 134 1 501 33,4 103% Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie formularzy sprawozdawczych MZ-29. 9

Tabela nr 2. Działalność publicznych szpitali psychiatrycznych w województwie małopolskim w 2014 roku. Województwo Małopolskie 1 044 12 592 29 96% Szpital Specjalistyczny im. dr. J.Babińskiego w Krakowie Powiat m. Kraków liczba łóŝek w 2014 roku liczba leczonych średni czas pobytu [dni] obłoŝenie łóŝek [%] 810 9 309 29,9 94% psychiatryczny ogólny 8 oddz. 352 4 787 26,5 99% psychiatryczny rehabilitacyjny 3 oddz. 81 517 60,7 106% leczenia zaburzeń osobowości i nerwic 35 166 73,3 95% psychogeriatryczny 2 oddz. 90 857 37,1 97% psychiatryczny pulmonologiczny 35 273 42,5 91% psychiatrii sądowej 65 113 210,2 100% detoksykacyjny 30 1 160 9,7 103% odwykowy 92 604 34,7 62% neurologiczny 30 832 9,9 75% liczba łóŝek psychiatrycznych 658 6 713 35,4 99% Powiat wadowicki Wojewódzki Szpital Psychiatryczny w Andrychowie 234 3 283 26,7 103% psychiatryczny ogólny 2 oddz. 108 1 351 30,4 104% psychogeriatryczny 26 235 41,5 103% detoksykacyjny 30 940 11,7 100% odwykowy 70 757 34,1 101% liczba łóŝek psychiatrycznych 134 1 586 32 104% Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie formularzy sprawozdawczych MZ-29. Szpital Specjalistyczny im. dr. J. Babińskiego jest wiodącą jednostką w zakresie lecznictwa psychiatrycznego na terenie województwa małopolskiego. Szpital zaliczany jest do jednostek jednoprofilowych. Według stanu na dzień 31.12.2013 roku dysponował 783 łóŝkami, w roku 2014 liczba łóŝek wzrosła o 27 i wyniosła 810 stan na dzień 31.12.2014 roku. Rocznie leczonych jest w zakładzie około 10 tysięcy osób. Średni czas pobytu w dniach wynosi około 30 dni i utrzymuje się na stałym poziomie. Długi czas pobytu wynika z profilu działalności jednostki (oddział psychiatrii sądowej 210,2 dnia w 2014 roku, oddział psychiatryczny pulmonologiczny 42,5 dnia w 2014 roku). Procentowe obłoŝenie łóŝek ogółem jest na bardzo wysokim poziomie na oddziale psychiatrycznym rehabilitacyjnym (106% w 2014 roku), oddziale psychiatrii sądowej (100% w 2014 roku). W 2014 roku liczba łóŝek rehabilitacyjnych wzrosła o 35, stale na wysokim poziomie utrzymuje się liczba łóŝek psychogeriatrycznych. Wojewódzki Szpital Psychiatryczny w Andrychowie jest drugą, po Szpitalu Specjalistycznym im. dr. J. Babińskiego, jednostką udzielającą świadczeń w zakresie lecznictwa psychiatrycznego na terenie województwa małopolskiego. Szpital zaliczany jest do jednostek jednoprofilowych. Według stanu na dzień 31.12.2014 roku dysponował 234 łóŝkami. Rocznie leczonych jest w zakładzie ponad 3 tysiące osób. Średni czas pobytu w dniach na koniec 2014 roku wynosił około 26 dni, obserwowane jest powolne, ale systematyczne skracanie czasu pobytu. Tak długi czas pobytu wynika z profilu działalności 10

jednostki. Z wyjątkiem oddziału detoksykacyjnego gdzie średni czas pobytu wynosi 11,7 dnia na pozostałych oddziałach długość pobytu wynosi ponad 30 dni. Procentowe obłoŝenie łóŝek ogółem jest na wysokim poziomie. Na terenie województwa małopolskiego znajduje się 10 szpitali wieloprofilowych, które w swoich strukturach posiadają oddziały psychiatryczne. Szpitale te funkcjonowały w 7 powiatach tj.: Miasto Kraków, Miasto Nowy Sącz, powiat chrzanowski, powiat gorlicki, powiat olkuski, powiat oświęcimski oraz powiat nowotarski (mapa nr 1). Najkorzystniej pod tym względem przedstawiał się Kraków, gdzie działa największy w województwie szpital o profilu psychiatrycznym, 4 szpitale wieloprofilowe z oddziałami psychiatrycznymi, w tym jedyne w województwie oddziały dla dzieci i młodzieŝy. Tabela nr 3. Odziały psychiatryczne w szpitalach wieloprofilowych w województwie małopolskim w 2013 roku. Województwo Małopolskie 490 5 808 27,8 89,7% Nazwa świadczeniodawcy Nazwa oddziału liczba łóŝek w 2013 roku liczba leczonych średni czas pobytu[dni] obłoŝenie łóŝek [%] Szpital Specjalistyczny im. L. Rydygiera w Krakowie, Sp. z o.o. Szpital Uniwersytecki w Krakowie Szpital Uniwersytecki w Krakowie Szpital Specjalistyczny im. J. Śniadeckiego w Nowym Sączu Szpital Powiatowy w Chrzanowie Szpital Specjalistyczny im. H. Klimontowicza w Gorlicach Podhalański Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II w Nowym Targu Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Nowy Szpital w Olkuszu ZZOZ w Oświęcimiu Szpital Powiatowy im. św. Maksymiliana w Oświęcimiu 5 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką w Krakowie Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Dziecięcy im. św. Ludwika w Krakowie psychiatryczny dla dorosłych psychiatryczny dla dorosłych psychiatryczny dla dzieci i młodzieŝy psychiatryczny dla dorosłych psychiatryczny dla dorosłych psychiatryczny dla dorosłych psychiatryczny dla dorosłych psychiatryczny dla dorosłych psychiatryczny dla dorosłych psychiatryczny dla dorosłych psychiatrii dzieci 37 469 26,5 92% 76 620 38,6 86% 16 184 32,5 102% 25 358 22,5 88% 26 519 18,4 100% 60 903 23,5 97% 60 810 24,4 90% 60 710 26,2 85% 60 560 35,2 90% 50 467 32,7 84% 20 208 25,5 73% Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie formularzy sprawozdawczych MZ-30. 11

Tabela nr 4. Odziały psychiatryczne w szpitalach wieloprofilowych w województwie małopolskim w 2014 roku. Województwo Małopolskie 494 5 749 28,7 91,5% Nazwa świadczeniodawcy Nazwa oddziału liczba łóŝek w 2014 roku liczba leczonych średni czas pobytu[dni] obłoŝenie łóŝek [%] Szpital Specjalistyczny im. L. Rydygiera w Krakowie, Sp. z o.o. Szpital Uniwersytecki w Krakowie Szpital Uniwersytecki w Krakowie Szpital Specjalistyczny im. J. Śniadeckiego w Nowym Sączu Szpital Powiatowy w Chrzanowie Szpital Specjalistyczny im. H. Klimontowicza w Gorlicach Podhalański Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II w Nowym Targu Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Nowy Szpital w Olkuszu ZZOZ w Oświęcimiu Szpital Powiatowy im. św. Maksymiliana w Oświęcimiu 5 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką w Krakowie Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Dziecięcy im. św. Ludwika w Krakowie psychiatryczny dla dorosłych psychiatryczny dla dorosłych psychiatryczny dla dzieci i młodzieŝy psychiatryczny dla dorosłych psychiatryczny dla dorosłych psychiatryczny dla dorosłych psychiatryczny dla dorosłych psychiatryczny dla dorosłych psychiatryczny dla dorosłych psychiatryczny dla dorosłych psychiatrii dzieci 37 447 29,8 99% 76 617 41,4 92% 20 200 35,4 97% 25 344 24,2 91% 26 536 17,43 98,07 60 905 23,28 96,48% 60 801 24.9 91.2 60 691 26,9 84,78% 60 529 34,4 83,2 50 468 34 87% 20 211 25,5 74% Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie formularzy sprawozdawczych MZ-30. Podsumowując według danych za 2013 rok w województwie małopolskim leczonych ogółem w trybie stacjonarnym było 18 670 osób z zaburzeniami psychicznymi w szpitalach tj. 0,56% mieszkańców całego województwa, zaś w 2014 roku leczonych ogółem w szpitalach było 18 341 osób z zaburzeniami psychicznymi tj. 0,54% mieszkańców całego województwa. 12

Mapa nr 1. Rozmieszczenie łóŝek psychiatrycznych stacjonarnych w powiatach według stanu na dzień 31.12.2014 roku. miechowski olkuski 60 krakowski proszowicki dąbrowski chrzanowski 26 oświęcimski 60 wadowicki 134 Kraków 861 wielicki brzeski bocheński myślenicki Tarnów tarnowski suski limanowski Nowy Sącz 25 gorlicki 60 nowotarski 60 nowosądecki 0 1-26 27-60 61-134 135-862 tatrzański Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM. Liczba łóŝek psychiatrycznych w województwie małopolskim w 2013 roku wynosiła 1 287, w 2014 roku utrzymała się na tym samym poziomie. Rozmieszczenie łóŝek w podziale na subregiony zostało przestawione w tabeli nr 5. Tabela nr 5. Rozmieszczenie łóŝek psychiatrycznych stacjonarnych w subregionach województwa małopolskiego (stan na dzień 31.12.2013 r. oraz 31.12.2014 r.). Rok 2013 2014 liczba łóŝek psychiatrycznych w województwie 1 287 1 286 liczba łóŝek psychiatrycznych przypadająca na 1 mieszkańca woj./10 tys. mieszkańców woj. liczba w podziale na subregiony: 3,8 3,82 Małopolska Zachodnia 280 280 Tarnowski 0 0 Sądecki 85 85 Krakowski Obszar Metropolitalny 862 861 Podhalański 60 60 Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM. 13

2. Leczenie dzienne W województwie małopolskim w publicznych jednostkach na oddziałach dziennych psychiatrycznych oraz leczenia uzaleŝnień było 460 miejsc w 2013 roku i 435 miejsc w 2014 roku. Jedynie w Krakowie są miejsca na oddziale dziennym psychiatrycznym rehabilitacyjnym dla dzieci i młodzieŝy w liczbie 65 w 2013 roku oraz 49 w 2014 roku (tabela nr 6). Tabela nr 6. Działalność oddziałów dziennych psychiatrycznych i leczenia uzaleŝnień przy publicznych jednostkach ochrony zdrowia i szpitalach psychiatrycznych w województwie małopolskim w 2013 i 2014 roku. Województwo Małopolskie 460 435 Nazwa świadczeniodawcy Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Dziecięcy im. św. Ludwika w Krakowie Szpital Uniwersytecki w Krakowie Nazwa oddziału Oddział psychiatryczny rehabilitacyjny dziennego pobytu dla dzieci i młodzieŝy Oddział dzienny psychiatryczny rehabilitacyjny dla dzieci i młodzieŝy Oddział dzienny leczenia psychiatrycznego dla dorosłych (3 oddz.) Oddział dzienny psychiatryczny rehabilitacyjny dla dorosłych Oddział dzienny leczenia zaburzeń nerwicowych liczba miejsc zakontraktowanych w 2013 roku liczba miejsc zakontraktowanych w 2014 roku 25 21 40 28 48 49 15 13 48 53 Oddział dzienny psychiatryczny (ogólny) 20 20 Szpital Specjalistyczny im. dr J. Babińskiego w Krakowie SPZOZ im. J. Śniadeckiego w Nowym Sączu Szpital Wojewódzki im. św. Łukasza SPZOZ - Tarnów Wojewódzki Szpital Psychiatryczny w Andrychowie Oddział dzienny psychiatryczny rehabilitacyjny 3 oddz. Oddział dzienny terapii uzaleŝnienia od alkoholu 60 78 20 10 Oddział dzienny psychiatryczny ogólny 15 10 Oddział dzienny leczenia uzaleŝnień i współuzaleŝnienia 20 12 Oddział dzienny psychiatryczny (ogólny) 12 12 Oddział dzienny terapii uzaleŝnienia bliŝej niescharakteryzowanych 12 10 Szpital Powiatowy w Chrzanowie Oddział dzienny psychiatryczny (ogólny) 22 22 5 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką w Krakowie Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Krakowie Zespół Przychodni Specjalistycznych SPZOZ w Tarnowie Oddział dzienny psychiatryczny (ogólny) 35 31 Oddział dzienny psychiatryczny 48 50 Oddział dzienny psychiatryczny (ogólny) dla dorosłych 20 16 Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych przesłanych przez Małopolski Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia. 14

W jednostkach niepublicznych nastąpił spadek zakontraktowanych miejsc w 2013 roku było 107 miejsc na oddziałach dziennych psychiatrycznych (ogólnych) dla dorosłych, w 2014 roku było 90 miejsc (tabela nr 7). Tabela nr 7. Działalność niepublicznych oddziałów dziennych psychiatrycznych w 2013 i 2014 roku. Województwo Małopolskie 107 90 Nazwa świadczeniodawcy NZOZ Multimedis, Kraków Krakowski Zespół Zdrowia Psychicznego "MediNorm" Sp. z.o.o., Kraków Krakowski Zespół Zdrowia Psychicznego "MediNorm" Sp. z.o.o., Limanowa NZOZ Ośrodek Zdrowia Psychicznego "PRO PSYCHE" Sp. z o.o., Kraków "PRO-VITA" Centrum Zdrowia Psychicznego i Terapii UzaleŜnień Kraków -Śródmieście Nazwa oddziału Oddział dzienny psychiatryczny (ogólny) dla dorosłych Oddział dzienny psychiatryczny (ogólny) dla dorosłych Oddział dzienny psychiatryczny (ogólny) dla dorosłych Oddział dzienny psychiatryczny (ogólny) dla dorosłych Oddział dzienny psychiatryczny (ogólny) dla dorosłych liczba miejsc zakontraktowanych w 2013 roku liczba miejsc zakontraktowanych w 2014 roku 25 14 15 15 12 12 18 17 12 12 Centrum Zdrowia Psychicznego Mental Med, Kraków Oddział dzienny psychiatryczny 10 10 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Centrum Zdrowia Tuchów (p. tarnowski) Oddział dzienny psychiatryczny dla dorosłych 15 10 Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych przesłanych przez Małopolski Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia. Obserwujemy niekorzystny spadek liczby miejsc na oddziałach dziennych psychiatrycznych rehabilitacyjnych dla dorosłych o 104 miejsca czyli o połowę. W 2013 roku było 227 miejsc, a w 2014 roku 123 miejsca. Podobna sytuacja dotyczy liczby miejsc przeznaczonych dla dzieci i młodzieŝy gdzie spadek nastąpił o blisko 1/3 miejsc. W 2013 roku było 68 miejsc, a w 2014 roku jedynie 49 (tabela nr 8). Tabela nr 8. Działalność niepublicznych oddziałów dziennych psychiatrycznych rehabilitacyjnych dla dorosłych, dzieci i młodzieŝy/ oddziału dziennego leczenia zaburzeń nerwicowych w 2013 i 2014 roku. Województwo Małopolskie 227 123 Nazwa świadczeniodawcy Nazwa oddziału liczba miejsc zakontraktowanych w 2013 roku liczba miejsc zakontraktowanych w 2014 roku Krakowski Zespół Zdrowia Psychicznego "MediNorm", Sp. z.o.o., Limanowa NZOZ Specjalistyczne Gabinety Psychiatryczne LOGOPROMED, Kraków Oddział dzienny psychiatryczny rehabilitacyjny dla dorosłych Oddział dzienny psychiatryczny rehabilitacyjny dla dorosłych 14 11 25 22 15

Województwo Małopolskie Ośrodek Terapeutyczno- Rehabilitacyjny Dolina Słońca Fundacja Anny Dymnej, Radwanowice (p. krakowski) PROF-MED S.C. Michał Matura, Urszula Matura, ŁęŜkowice (p. wielicki) Effatha Ośrodek dla Osób z Autyzmem, Kraków NZOZ. Ośrodek Rehabilitacji EURO-MED. Sp. z o.o., Oświęcim oddział Oddział dzienny psychiatryczny rehabilitacyjny dla dorosłych Oddział dzienny psychiatryczny rehabilitacyjny dla dorosłych Oddział dzienny leczenia zaburzeń nerwicowych Oddział dzienny psychiatryczny rehabilitacyjny dla osób z całościowymi zaburzeniami rozwoju Oddział dzienny psychiatryczny rehabilitacyjny dla dzieci i młodzieŝy liczba miejsc zakontraktowanych w 2013 roku liczba miejsc zakontraktowanych w 2014 roku 72 32 24 6 24 3 56 37 12 12 Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych przesłanych przez Małopolski Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia. 3. Leczenie ambulatoryjne oraz Zespoły Leczenia Środowiskowego W 2013 roku liczba poradni zdrowia psychicznego, leczenia uzaleŝnień oraz pozostałych z zakresu leczenia zaburzeń psychicznych wynosiła 210, w 2014 196. Na koniec 2014 roku we wszystkich powiatach mieszkańcy mieli dostęp do poradni zdrowia psychicznego dla dorosłych, łącznie było ich 82. Najwięcej tego typu poradni zostało zakontraktowanych w Krakowie (33 poradnie). Znacznie gorzej przedstawia się sytuacja jeśli chodzi o poradnie zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieŝy, gdyŝ było ich na terenie województwa 18, w tym 10 w Krakowie, w 12 powiatach województwa małopolskiego nie ma poradni tego typu dla dzieci i młodzieŝy. W województwie funkcjonowało 36 poradni leczenia uzaleŝnień oraz 10 poradni terapii uzaleŝnienia od alkoholu i współuzaleŝnienia. (Szczegółowe informacje dotyczące rozmieszczenia poszczególnych poradni w powiatach województwa dostępne są w załączniku w tabeli nr 12 i nr 13.) Tabela nr 9. Poradnie Zdrowia Psychicznego wg rodzajów w województwie małopolskim w 2013 i 2014 roku. Województwo Małopolskie 2013 rok 2014 rok Poradnia zdrowia psychicznego dla dorosłych 85 82 Poradnia zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieŝy 19 18 Poradnia leczenia nerwic 1 1 Poradnia dla osób z autyzmem dziecięcym 3 3 Poradnia psychologiczna 36 34 Poradnia seksuologiczna i patologii współŝycia 3 2 Program terapii zaburzeń preferencji seksualnych 3 1 Poradnia leczenia uzaleŝnień 40 36 Poradnia terapii uzaleŝnienia od alkoholu i współuzaleŝnienia 10 10 16

Województwo Małopolskie 2013 rok 2014 rok Poradnia terapii uzaleŝnienia i współuzaleŝnienia od alkoholu dla dzieci Poradnia terapii uzaleŝnienia od substancji psychoaktywnych 5 4 4 4 Program leczenia substytucyjnego 1 1 Łącznie 210 196 Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM na podstawie danych przesłanych przez Małopolski Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia. Dane z zakresu lecznictwa w zespołach leczenia środowiskowego w województwie małopolskim w roku 2013, wskazują Ŝe w ZLŚ było leczonych 3 756 osób i w porównaniu z rokiem 2012 jest to wzrost o 864 osoby (30%). Osoby te pozostają pod opieką ZLŚ najczęściej z powodów zaburzeń psychicznych z zespołami objawowymi oraz schizofrenii (załącznik: tabela nr 7). W 2013 roku MOW NFZ w ramach zwiększania dostępu do psychiatrycznej opieki środowiskowej zakontraktował 26 Zespołów Leczenia Środowiskowego. W 2014 roku w zespołach leczenia środowiskowego w województwie małopolskim leczonych było ogółem 3 647 pacjentów. Osoby te pozostają pod opieką ZLŚ najczęściej z powodów zaburzeń psychicznych z zespołami objawowymi 1 492 (40,1%) oraz schizofrenii 1 179 (32,3%) (załącznik: tabela nr 8). W 2014 roku MOW NFZ zakontraktował 27 Zespołów Leczenia Środowiskowego. Wzrost liczby leczonych w ZLŚ był spowodowany znacznym zwiększeniem kontraktów na ZLŚ przez MOW NFZ w porównaniu z rokiem 2011, kiedy było 7 ZLŚ, które działały głównie w strukturze Szpitala Specjalistycznego im. dr J. Babińskiego w Krakowie i obejmowały swoim działaniem cztery duŝe dzielnice Krakowa Krowodrzę, Nową-Hutę, Śródmieście, Podgórze, oraz powiat wielicki, gminę Skawina, powiat myślenicki oraz ZLŚ w Mszanie Dolnej, Oświęcimiu i 1 dodatkowy w Krakowie. 17

Mapa nr 2. Rozmieszczenie ZLŚ w województwie małopolskim w poddziale na subregiony oświęcims olkuski chrzanowski wadowicki krakowski suski miechowski Kraków myślenicki proszowicki wielicki bocheńsk i limanowski brzeski dąbrowski Nowy Sącz Tarnów tarnowski gorlicki nowotarski nowosądecki tatrzański ZLŚ (2011 r.) ZLŚ (2014 r.) Krakowski Obszar Małopolska Zachodnia Metropolitarny Subregion Podhalański Subregion Nowosądecki Subregion Tarnowski Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM. ZLŚ zakontraktowano w wielu nie objętych do tej pory tą formą opieki psychiatrycznej powiatach województwa małopolskiego. W 2012 roku ZLŚ powstały w 14 nowych obszarach, tj. w: Skale, Bochni, Chrzanowie, Gorlicach, Budzowie, Nowym Targu, Białym Dunajcu, Łyszkowicach, Wadowicach, Brzesku, Olkuszu, Myślenicach, Wieliczce i Tuchowie, oraz 3 dodatkowe ZLŚ przy Szpitalu Babińskiego dla powiatu wielickiego, myślenickiego i miasta i gminy Skawina. W 2013 roku zakontraktowano 2 nowe ZLŚ tj. w: Jordanowie i Tarnowie, dodatkowo w 2014 roku powstał nowy ZLŚ w Miechowie. 4. Centra Zdrowia Psychicznego W Małopolskim Programie zaplanowano rozmieszczenie oraz zasięg działania CZP, z wyszczególnieniem tych które nie będą posiadały stacjonarnych oddziałów psychiatrycznych. Docelowo zaplanowano zgodnie z wytycznymi NPOZP na lata 2011-2015 powstanie 16 CZP, w tym 4 w Krakowie oraz Centrum dla dzieci i młodzieŝy w Krakowie w oparciu o Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Dziecięcy im. św. Ludwika w Krakowie oraz Szpital Uniwersytecki. 18

Mapa nr 3. Rozmieszczenie CZP oraz zasięg ich działania Zasięg działania CZP oraz proponowane rozmieszczenie CZP, w poszczególnych subregionach woj. małopolskiego, stan marzec 2012 r. miechowski olkuski proszowicki dąbrowski krakowski chrzanowski Kraków oświęcimski wielicki brzeski bocheński wadowicki myślenicki Tarnów tarnowski suski limanowski Nowy Sącz gorlicki nowotarski nowosądecki Placówki stanowiące bazę dla CZP z oddz. stacjonarnym psych. Placówki stanowiące bazę dla CZP bez oddz. stacjonarnego psych. CZP dla dzieci i młodzieży tatrzański Krakowski Obszar Metropolitarny Małopolska Zachodnia Subregion Podhalański Subregion Nowosądecki Subregion Tarnowski Źródło: Opracowanie własne Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM. W 2012 roku na bazie Szpitala Specjalistycznego im. dr J. Babińskiego powstały Centra Zdrowia Psychicznego dedykowane dla poszczególnych dzielnic miasta oraz powiatów krakowskiego, myślenickiego, wielickiego. Struktura powstałych Centrów Zdrowia Psychicznego zgodnie ze statutem Szpitala w 2014 roku wyglądała następująco: Specjalistyczne Centrum Psychiatrii (Oddział Psychiatryczny Pulmonologiczny, Oddział Psychiatrii Sądowej o Wzmocnionym Zabezpieczeniu, Oddział Psychiatryczny Rehabilitacyjno- Profilaktyczny, Oddział Psychogeriatryczny z Pododdziałem Diagnozowania i Leczenia Otępień, Oddział Psychogeriatryczny, Oddział Psychiatryczny Rehabilitacyjny I, Oddział Psychiatryczny Rehabilitacyjny II, Oddział Leczenia Zaburzeń Osobowości i Nerwic). Centrum Zdrowia Psychicznego Kraków Śródmieście (Oddział Psychiatryczny Kraków Śródmieście, Dzienny Oddział Psychiatryczny Rehabilitacyjny Dla Podwójnych Diagnoz Kraków Śródmieście, Poradnia Zdrowia Psychicznego Kraków Śródmieście, Zespół Leczenia Środowiskowego Kraków Śródmieście). Centrum Zdrowia Psychicznego Kraków Krowodrza (Oddział Psychiatryczny Kraków Krowodrza I, Oddział Psychiatryczny Kraków Krowodrza II, Dzienny Oddział Psychiatryczny 19

Rehabilitacyjny Kraków Krowodrza, Poradnia Zdrowia Psychicznego Kraków Krowodrza, Zespół Leczenia Środowiskowego Kraków Krowodrza). Centrum Zdrowia Psychicznego Kraków Podgórze (Oddział Psychiatryczny Kraków Podgórze I, Oddział Psychiatryczny Kraków Podgórze II, Dzienny Oddział Psychiatryczny Rehabilitacyjny Kraków Podgórze, Poradnia Zdrowia Psychicznego Kraków Podgórze, Zespół Leczenia Środowiskowego Kraków Podgórze I, Zespół Leczenia Środowiskowego Kraków Podgórze II, Zespół Leczenia Środowiskowego Skawina). Centrum Zdrowia Psychicznego Kraków Nowa Huta (Oddział Psychiatryczny Kraków - Nowa Huta I, Oddział Psychiatryczny Kraków - Nowa Huta II, Dzienny Oddział Psychiatryczny Kraków Nowa Huta, Poradnia Zdrowia Psychicznego Kraków Nowa Huta, Zespół Leczenia Środowiskowego Kraków Nowa Huta). Centrum Zdrowia Psychicznego Małopolska Południe (Oddział Psychiatryczny Małopolska Południe, Zespół Leczenia Środowiskowego Wieliczka). Centrum Zdrowia Psychicznego Małopolska Północ (Dzienny Oddział Psychiatryczny Rehabilitacyjny Miechów, Zespół Leczenia Środowiskowego Miechów). Dodatkowo powstały: Ośrodek Psychoterapii w Tuchowie w powiecie tarnowskim powstał Ośrodek Psychoterapii w Centrum Zdrowia Tuchów posiadający: Dzienny Oddział Psychiatrii, Poradnię Zdrowia Psychicznego, Poradnię Psychologiczną, Poradnię Leczenia UzaleŜnień, Zespół Leczenia Środowiskowego. Centrum Zdrowia Psychicznego przy Szpitalu Powiatowym w Chrzanowie (Oddział Stacjonarny Psychiatryczny, Oddział Dzienny Psychiatryczny (od lutego 2013 r.), Zespół Leczenia Środowiskowego, Poradnia Zdrowia Psychicznego). 4.1 CZP dla dzieci i młodzieŝy W 2012 roku zostało zawarte porozumienie między Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalem im. św. Ludwika w Krakowie oraz Szpitalem Uniwersyteckim w Krakowie w zakresie wzajemnej współpracy i udzielania świadczeń zdrowotnych i konsultacji pediatrycznych i psychiatrycznych pomiędzy jednostkami plan powołania w przyszłości Krakowskiego Centrum Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i MłodzieŜy. 5. Mieszkania chronione w województwie małopolskim W 2013 roku funkcjonowało ogółem 68 mieszkań chronionych, zaś w 2014 roku było ich o 3 więcej tj. 71. W 2014 roku oferowały one łącznie 299 miejsc, ale w ciągu roku skorzystało z nich 190 osób. Zgodnie z pozyskanymi danymi dostęp do mieszkań chronionych w 2014 roku mieli mieszkańcy 16 z 22 powiatów. Spośród ogólnej liczby mieszkań chronionych 12 z nich było przeznaczone dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Mieszkania te posiadały 49 miejsc, w 2014 roku skorzystało z nich łącznie 55 osób z zaburzeniami psychicznymi. 20

III. Realizacja celów MPOZP 1. Cele Programu Cele Małopolskiego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego odwołują się do wszystkich dziedzin Ŝycia społecznego. Zostały opracowane w oparciu o wytyczne zawarte w Narodowym Programie Ochrony Zdrowia Psychicznego i określają regionalny model opieki psychiatrycznej, definiując cele główne i szczegółowe oraz plan operacyjny na lata 2011-2015. NaleŜą do nich: 1. Cel główny 1: promocja zdrowia psychicznego i zapobieganie zaburzeniom psychicznym w województwie małopolskim. cel szczegółowy 1.1: upowszechnienie wiedzy na temat zdrowia psychicznego, kształtowanie zachowań i stylów Ŝycia korzystnych dla zdrowia psychicznego, rozwijanie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach zagraŝających zdrowiu psychicznemu, cel szczegółowy 1.2: przeciwdziałanie nietolerancji, dyskryminacji i wykluczeniu osób z zaburzeniami psychicznymi, cel szczegółowy 1.3: organizacja systemu poradnictwa i pomocy w stanach kryzysu psychicznego. 2. Cel główny 2: zapewnienie osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbędnych do Ŝycia w środowisku rodzinnym i społecznym w województwie małopolskim. cel szczegółowy 2.1: upowszechnienie środowiskowego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej, cel szczegółowy 2.2: upowszechnienie zróŝnicowanych form pomocy i oparcia społecznego, cel szczegółowy 2.3: aktywizacja zawodowa osób z zaburzeniami psychicznymi, cel szczegółowy 2.4: koordynacja róŝnych form opieki i pomocy. 3. Cel główny 3: rozwój systemów informacji z zakresu zdrowia psychicznego. cel szczegółowy 3.1: gromadzenie i udostępnianie informacji na temat opieki psychiatrycznej w Małopolsce. PoniŜej zostały przedstawione zadania podejmowane w ramach 3 celów głównych, 8 celów szczegółowych dla których realizacji przewidziano 32 zadania. 21

2. Zrealizowane zadania w ramach celów głównych oraz szczegółowych Małopolskiego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2011-2015. Lp Zadanie do realizacji Realizatorzy Realizacja zadań 1. 2. 3. CELE GŁÓWNE: 1. Promocja zdrowia psychicznego i zapobieganie zaburzeniom psychicznym w województwie małopolskim 2013 rok 2014 rok CELE SZCZEGÓŁOWE: 1.1 Upowszechnianie wiedzy na temat zdrowia psychicznego, kształtowanie zachowań i stylów Ŝycia korzystnych dla zdrowia psychicznego, rozwijanie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach zagraŝających zdrowiu psychicznemu Ustalenie w porozumieniu z samorządami lokalnymi i NFZ priorytetów promocji zdrowia psychicznego na obszarze województwa małopolskiego Inicjowanie opracowania i realizacji regionalnych programów promocji zdrowia psychicznego Upowszechnianie wiedzy na temat zdrowia psychicznego poprzez wprowadzenie w szkołach programów profilaktyki zdrowia Samorząd województwa, Jednostki samorządu terytorialnego szczebla powiatowego i gminnego, Małopolska Rada Zdrowia Psychicznego, MOW NFZ Samorząd województwa, Jednostki samorządu terytorialnego szczebla powiatowego i gminnego, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Krakowie, MOW NFZ, Placówki ochrony zdrowia, Placówki edukacyjne, Organizacje pozarządowe Jednostki samorządu terytorialnego szczebla powiatowego i gminnego Placówki edukacyjne, Organizacje pozarządowe Województwo Małopolskie priorytety zostały sformułowane jako 3 cele główne i 8 celów szczegółowych MPZOP 2011-2015 Powiaty: 12 Gminy: 16 Powiaty: 10 Powiatowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego uchwalony został w powiatach: brzeskim, chrzanowskim, dąbrowskim, limanowskim, miechowskim, oświęcimskim, tarnowskim, wadowickim oraz w M. Krakowie i M. Tarnowie. Gminy: 14 Gminny Program Ochrony Zdrowia Psychicznego uchwalony został między innymi w gminach: Biecz, Borzęcin, Limanowa, Lipinki, Oświęcim, Poronin, Słomniki.* Powiaty: 66 Przykład: - Powiat brzeski w 2013 i 2014 roku realizował program pn.: Profilaktyka depresji i rozpowszechnianie postaw prozdrowotnych w obszarze zdrowia psychicznego. Program edukacyjny dla Powiaty: 11 Gminy: 15 Powiaty: 9 Powiatowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego uchwalony został w powiatach: bocheńskim, brzeskim, chrzanowskim, dąbrowskim, nowosądeckim, oświęcimskim, tarnowskim wadowickim oraz M. Krakowie. Gminy: 20 Gminny Program Ochrony Zdrowia Psychicznego uchwalony został między innymi w gminach: Biecz, Chełmek, Klucze, Kocmyrzów- Luborzyca, Polanka Wielka.* Powiaty: 92 Przykład: - Powiat chrzanowski: przeprowadził cykl wykładów z uczniami szkół gimnazjalnych nt. profilaktyki zaburzeń psychicznych, substancji psychoaktywnych, zaburzeń zachowania, zaburzeń odŝywiania, 22

Lp Zadanie do realizacji Realizatorzy Realizacja zadań 2013 rok 2014 rok psychicznego, rozwijających radzenie sobie ze stresem oraz wolnych od zachowań ryzykownych mieszkańców województwa małopolskiego. - Powiat miechowski: prowadzenie w szkołach warsztatów pn.: Stres pod kontrolą, Depresja wśród młodzieŝy, ZagroŜenia w obszarze wychowania i bezpieczeństwa młodzieŝy, Zdrowy styl Ŝycia, a zdrowie psychiczne. Gminy: 58 zaburzeń lękowych, zaburzeń depresyjnych, zaburzeń autoagresyjnych. - Powiat gorlicki: prowadzenie w szkołach programów profilaktycznych, sesji prozdrowotnych oraz spotkań profilaktycznych dla młodzieŝy i rodziców m.in. dotyczących współczesnych zagroŝeń człowieka, sposobów radzenia sobie ze stresem oraz unikania zachowań ryzykownych, zagroŝeń związanych z uŝywaniem substancji psychoaktywnych. 4. Działania edukacyjne skierowane do opiekunów dzieci Jednostki samorządu terytorialnego szczebla powiatowego i gminnego Placówki edukacyjne, Organizacje pozarządowe Gminy: 124 Zadanie realizowane poprzez organizację konferencji na których poruszane są zagadnienia dotyczące zachowań i stylu Ŝycia korzystnych dla zdrowia psychicznego, szkolenia dla rodziców nt. radzenia sobie z problemami wychowawczymi. Powiaty: 38 Przykład: - Powiat bocheński: spotkania z rodzicami na temat kształtowania zachowań prozdrowotnych u swoich dzieci i radzenia sobie w sytuacjach zagroŝenia zdrowia psychicznego. - Powiat tarnowski: III edycja comiesięcznych spotkań dla rodziców dzieci upośledzonych umysłowo pn.: Dobry rodzic szczęśliwe dziecko. Powiaty: 46 Przykład: - Powiat brzeski: pedagogizacja rodziców Jak wspomagać dziecko w wyborze zawodu, pogadanki dla opiekunów dzieci i młodzieŝy na temat radzenia sobie ze stresem i unikania zachowań ryzykownych. - Powiat olkuski: szkolenie dla Koordynatorów Powiatowej Sieci Szkół Promujących Zdrowie pn. Depresja wśród dzieci i młodzieŝy. 5. 6. Tworzenie systemu wsparcia poprzez współdziałanie wielosektorowe, w tym organizacji pozarządowych Programy zdrowotne zapobiegające rozwojowi nerwic i depresji słuŝące kształtowaniu postaw Jednostki samorządu terytorialnego szczebla powiatowego i gminnego Organizacje pozarządowe Jednostki samorządu terytorialnego szczebla powiatowego i gminnego Lekarze POZ, Gminy: 60 Gminy: 26 Powiaty: 20 Przykład: Powiaty: 24 Powiat olkuski: Zarząd Powiatu powołał Komitet Doradczy złoŝony Przykład: z przedstawicieli organizacji pozarządowych, którego celem było Powiat chrzanowski: prowadzenie przez Powiat Domu Pomocy kształtowanie współpracy organów Powiatu z podmiotami Społecznej dla osób przewlekle psychicznie chorych. prowadzącymi działalność poŝytku publicznego. Gminy: 14 Gminy: 7 Województwo Małopolskie: realizacja programu pn.: Profilaktyka depresji i rozpowszechnianie postaw prozdrowotnych w obszarze zdrowia psychicznego. Program edukacyjny dla mieszkańców województwa małopolskiego. W ramach programu został utworzony zespół doradców, psychologów i psychiatrów, którzy udzielali porad profilaktycznych. Program realizowany w 5 subregionach województwa małopolskiego poprzez utworzenie punktów konsultacyjnych gdzie udzielane są porady profilaktyczne. Dodatkowo przeprowadzona została kampania 23

Lp Zadanie do realizacji Realizatorzy Realizacja zadań 1. prozdrowotnych wśród róŝnych grup wiekowych Psycholodzy, Psychiatrzy 2013 rok 2014 rok edukacyjno-promocyjna skierowana do wszystkich mieszkańców. Punkty konsultacyjne w 2013 roku (5): - Kraków, Poradnia Zdrowia Psychicznego Kraków Nowa Huta os. Centrum B 11, Kraków - Kraków, Poradnia Zdrowia Psychicznego Kraków Krowodrza ul. Olszańska 5 (II piętro), Kraków - Skawina, Centrum Wspierania Rodziny ul. Ks. J. Popiełuszki 17, - Wieliczka, Wydz. Edukacji, Sportu i Zdrowia Starostwa Powiatowego ul. Kopernika 2a - Brzesko, Poradnia Zdrowia Psychicznego w Brzesku ul. Kościuszki 68 Powiaty: 15 Przykład: - Miasto Kraków: program pn.: Pomoc w powrocie do zdrowego funkcjonowania psychicznego. Program profilaktyki głębokich, nawracających zaburzeń psychicznych (GZP) - Miasto Tarnów: opracowano program pn. Promocja zdrowia psychicznego oraz wczesne rozpoznawanie problemów związanych ze zdrowiem psychicznym w 2013 roku wysłany do AOTM-u celem zaopiniowania. Gminy: 11 CELE SZCZEGÓŁOWE: 1.2 Przeciwdziałanie nietolerancji, dyskryminacji i wykluczeniu osób z zaburzeniami psychicznymi Opracowanie i realizacja programów informacyjnoedukacyjnych sprzyjających postawom zrozumienia i akceptacji oraz przeciwdziałających dyskryminacji wobec osób z zaburzeniami psychicznymi Samorząd województwa Jednostki samorządu terytorialnego szczebla powiatowego i gminnego, Organizacje pozarządowe Placówki edukacyjne, Placówki ochrony zdrowia, Uczelnie wyŝsze, W 2014 roku odbywały się konsultacje 2 stopniowe o charakterze profilaktycznym: porada podstawowa oraz kontrolna. Punkty konsultacyjne w 2014 roku (9): 2 punkty w Krakowie, Skawina, Brzesko, Wieliczka, Nowy Targ, Nowy Sącz, Oświęcim, Miechów. Przy kaŝdym punkcie konsultacyjnym powstała rejestracja oraz uruchomiona została ogólna infolinia (668 862 680). Powstała równieŝ zakładka tematyczna Wyprzedzić smutek na stronie internetowejwww.profilaktykawmalopolsce.pl. Powiaty: 13 Przykład: - Powiat brzeski: program pn.: Profilaktyka depresji i rozpowszechnianie postaw prozdrowotnych w obszarze zdrowia psychicznego. Program edukacyjny dla mieszkańców województwa małopolskiego. - Powiat chrzanowski: Warsztaty budowania pozytywnej samooceny dla osób doświadczających przemocy. Gminy: 13 Województwo małopolskie: realizacja programu pn.: Otwórzmy drzwi otwórzmy serca dla chorujących na schizofrenię. Program realizowany przez Wojewódzki Szpital Psychiatryczny w Andrychowie, w ramach którego przeprowadzono: warsztaty edukacyjne dla uczniów szkół gimnazjalnych w Gminie Andrychów, warsztaty dla nauczycieli i pedagogów szkolnych oraz piknik integracyjny dla mieszkańców. Powiaty: 9 Przykład: - Powiat oświęcimski: przekazano środki finansowe dla Stowarzyszenia Rodziców na Rzecz Dzieci Niepełnosprawnych Olimp w Brzeszczach na realizację programu edukacyjno- Powiaty: 6 Przykład: - Powiat olkuski: W ramach działalności ŚDS były prowadzone szkolenia dot. zdrowia psychicznego, spotkania informacyjnoedukacyjne na temat zdrowia psychicznego. 24

Lp Zadanie do realizacji Realizatorzy Realizacja zadań 2. 1. poprzez współpracę z mediami i organizacjami pozarządowymi (zlecanie konkursów grantowych) Opracowanie i realizacja programów informacyjnoedukacyjnych sprzyjających postawom zrozumienia i akceptacji oraz przeciwdziałających dyskryminacji wobec osób z zaburzeniami psychicznymi poprzez współpracę z lekarzami podstawowej opieki zdrowotnej Organizacje pozarządowe Jednostki samorządu terytorialnego szczebla powiatowego i gminnego, Placówki ochrony zdrowia Placówki edukacyjne, Organizacje pozarządowe 2013 rok 2014 rok integrującego w zakresie ochrony i promocji zdrowia psychicznego pn.: Uczymy się Ŝyć. Gminy: 19 Przykład: - Miasto Limanowa: Projekt Mogę pracować program aktywizacji społecznej, edukacyjnej i zdrowotnej w mieście Limanowa. Powiaty: 3 Gminy: 7 CELE SZCZEGÓŁOWE: 1.3 Organizacja systemu poradnictwa i pomocy w stanach kryzysu psychicznego Działania informujące o dostępnej pomocy dla ofiar przemocy, katastrof, klęsk Ŝywiołowych oraz kryzysów występujących w rodzinie (publikacje, kampanie informacyjne, strona www) w województwie Jednostki samorządu terytorialnego szczebla powiatowego i gminnego Jednostki organizacyjne pomocy społecznej (OPS, PCPR), Powiatowe Urzędy Pracy, Organizacje wyznaniowe, Policja, MOW NFZ, Organizacje pozarządowe, Małopolska Rada Zdrowia Psychicznego, Ośrodki Interwencji Kryzysowej, - Miasto Kraków: ogłoszony został otwarty konkurs ofert na realizację przez organizacje pozarządowe zadania publicznego pn. Tworzenie i prowadzenie programów zatrudnienia i przygotowania zawodowego dla osób chorujących psychicznie realizowane przez Fundację im. Świętej Scholastyki. Gminy: 17 Powiaty: 3 Przykład: - Powiat chrzanowski: psychoedukacja prowadzona w Szpitalu Powiatowym w Chrzanowie. Gminy: 5 Przykład: - Gmina Sułkowice: zajęcia edukacyjne pn.: Agresji stop, w których poruszone zostały tematy z zakresu: agresji, przemocy, ofiar przestępstw, lęku, gniewu oraz pn.: PodróŜ w krainę szczęśliwości. W powiatach działanie realizowane przez: Ośrodki Interwencji Kryzysowej, Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie, Zespoły Interdyscyplinarne ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. W gminach działanie realizowane przez Centra Wspierania Pomocy Rodzinie, punkty informacyjnokonsultacyjne dla osób doznających przemocy, kampanie informacyjno-edukacyjne prowadzone przez: GOPS-y, MOPS-y. Powiaty: 19 Przykład: - Powiat miechowski: zamieszczanie na stronie internetowej Centrum Pomocy Rodzinie w Miechowie informacji na temat moŝliwości uzyskania pomocy w Punkcie Interwencji Kryzysowej. - Powiat nowotarski: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Nowym Targu zawarło porozumienie z Gminami Powiatu Nowotarskiego w sprawie zasad współpracy o udzielenie doraźnej pomocy psychologicznej osobom i rodzinom w nagłych sytuacjach kryzysowych. Powiaty: 20 Przykład: - Powiat dąbrowski: Działania informujące o dostępnej pomocy dla ofiar przemocy, katastrof, klęsk Ŝywiołowych oraz kryzysów występujących w rodzinie (publikacje, kampanie informacyjne, strona WWW). - Powiat suski: zamieszczanie na stronie internetowej Ośrodka Interwencji Kryzysowej informacji dotyczących: poradnictwa psychologicznego, poradnictwa rodzinnego, poradnictwa pedagogiczno socjoterapeutycznego, poradnictwa prawnego. 25