Badania i rozwój w przedsiębiorstwach Raport 2015

Badania i rozwój w przedsiębiorstwach Raport 2015

2

Wstęp Mamy nadzieję, że zdefiniowanie problemów da jednostkom administracji państwowej i innym instytucjom odpowiedzialnym za określanie warunków skutecznego wsparcia działalności B+R impuls do wdrożenia zmian oczekiwanych przez sektor prywatny, a co za tym idzie, doprowadzi do zwiększenia poziomu inwestycji w tym obszarze. Podtrzymanie, a nawet zintensyfikowanie pozytywnego trendu zwiększającego się udziału przedsiębiorstw w wydatkach na badania i rozwój może mieć decydujący wpływ na osiągnięcie celu postawionego przed naszym krajem w strategii Europa 2020, czyli 1,7 % PKB w 2020. Tylko jedna trzecia firm w Polsce deklaruje, że posiada strategię badań, rozwoju i innowacji w pozostałych przypadkach decyzje związane z działalnością badawczo rozwojową podejmowane są doraźnie przed zarząd. Takie wnioski płyną z trzeciej edycji badania przeprowadzonego przez Deloitte wśród przedsiębiorstw z Europy Środkowej, w tym z Polski. A biorąc jeszcze pod uwagę fakt, iż nadal czynnikiem zewnętrznym mającym największy wpływ na poziom wydatków B+R w polskich firmach jest dostępność większej liczby rodzajów wsparcia, a współpraca z jednostkami naukowymi stymulowana jest głównie wymogami programów pomocowych lub chęcią uzyskania wyższego dofinansowania, możemy dojść do wniosku, że polskie przedsiębiorstwa nie widzą korzyści wynikających z badań, rozwoju i innowacji i oparciu na tych filarach swojego długofalowego rozwoju. Co może wpłynąć na zmianę tej sytuacji? Niniejszy raport podsumowuje odpowiedzi udzielone w badaniu i prezentuje wybrane problemy utrudniające firmom prywatnym zwiększanie nakładów na inwestycje w tym obszarze. Jak wskazuje HSBC Global Connections Report, Polska ma potencjał do bycia motorem innowacji w Europie Środkowej. Aby to się stało, konieczne jest wdrożenie aktywnej polityki wpierania działalności B+R przede wszystkim poprzez implementację mieszanego systemu a więc uzupełnienie dostępnych dotacji wyczekiwaną ulgą podatkową na badania i rozwój. System ten z powodzeniem stosowany jest w wielu krajach Europy Środkowej, które mimo dostępu do funduszy strukturalnych wdrożyły rozwiązania pozwalające przedsiębiorcom na planowanie działalności B+R bez uzależniania jej od terminów konkursów i administracyjnych decyzji dotyczących przyznania dotacji. Mam nadzieję, że niniejszy raport, tak jak w latach poprzednich, dostarczy Państwu cenne informacje i będzie jednym z materiałów, który instytucje kształtujące politykę wspierania badań, rozwoju i innowacji wykorzystają do planowania instrumentów odpowiadających na oczekiwania przedsiębiorców. Jednocześnie bardzo dziękuję firmom, które znalazły czas, aby odpowiedzieć na nasze pytania i przedstawić swoje refleksje na tematy związane z prowadzeniem działalności badawczo rozwojowej bez ich udziału niemożliwe byłoby zrealizowanie badania. Magdalena Burnat-Mikosz Partner zarządzająca zespołami Innovation Consulting i R&D and Government Incentives Badania i rozwój w Polsce 2015 3

Kluczowe wnioski W porównaniu z zeszłorocznym badaniem, prawie dwa razy więcej polskich firm przeznaczyło ponad 3% obrotów na badania i rozwój (wzrost z 26,3% do 48%). Zdaniem blisko połowy respondentów, mieszany system zachęt, łączący ulgi podatkowe z dotacjami, w największym stopniu przyczyniłby się do zwiększenia wydatków na B+R w Polsce. Odsetek firm, które nie poniosły wydatków na B+R, zwiększył się o 30% (z 9,7% w 2014 r. do 13% w 2015 r.). Warto zauważyć, iż w badaniu przeprowadzonym w 2013 r. wszyscy respondenci deklarowali ponoszenie wydatków na badania i rozwój. Ponad 67% przedsiębiorstw oczekuje zwiększenia wydatków na B+R w okresie 3 do 5 lat, zaś 50% deklaruje wzrost zaangażowania środków przeznaczanych na tę działalność w perspektywie najbliższego roku lub dwóch. Odsetek firm, które planują zwiększenie wydatków na badania i rozwój w ciągu najbliższych 3-5 lat, rośnie systematycznie z roku na rok (średnio o 8 p.p. rocznie). Dostępność większej liczby rodzajów wsparcia nadal pozostaje najistotniejszym czynnikiem zewnętrznym decydującym o poziomie wydatków na B+R polskich firm. 64% respondentów w Polsce stwierdziło, że nie posiada określonej polityki badań, rozwoju i innowacji. 4

W porównaniu z ubiegłym rokiem, o 29 p.p. zmniejszył się odsetek firm realizujących projekty B+R we współpracy z innymi podmiotami. 50% firm stwierdziło, że współpracuje ze stronami trzecimi, ponieważ wymagają tego programy wsparcia, zaś 41% w celu otrzymania wyższego dofinansowania. 45% firm orientuje się w systemie dotacji na działalność B+R, ale nie aplikuje o dofinansowanie, ponieważ proces uzyskania i korzystania z dotacji jest zbyt sformalizowany i skomplikowany. Liczba respondentów podzielających ten pogląd zwiększyła się o 7 p.p. w porównaniu z poprzednim rokiem oraz o 20 p.p. w porównaniu do 2013 r. Jedna trzecia respondentów jest zdania, że dostępne zachęty na B+R są niezadowalające. Tylko 5% jest raczej zadowolonych, a niespełna 2% - bardzo zadowolonych z obecnie oferowanego systemu wsparcia. 36% respondentów wskazuje, iż najpoważniejszą wadą aktualnego systemu wsparcia działalności B+R jest brak jednoznacznych interpretacji stosowanych przy ocenie dotacji lub ulg podatkowych przez organy podatkowe lub inne organy administracji. Z drugiej strony, zdaniem większości firm, prowadzenie wyodrębnionej ewidencji kosztów B+R nie jest identyfikowane jako problematyczne (jedynie 8% respondentów wskazało, że jest to dla nich istotne utrudnienie). Obrazuje to różnice w stopniu skomplikowania sprawozdawczości wewnętrznej i zewnętrznej dotyczącej B+R, co potwierdza konieczność uproszczenia systemu. Badania i rozwój w Polsce 2015 5

Wnioski Wydatki na działalność B+R Wyniki badania dowodzą znaczącego wzrostu środków przeznaczanych na działalność B+R w Polsce. Udział firm, których wydatki na badania i rozwój przekroczyły 3% obrotów zwiększył się o 20,7 punktów procentowych w porównaniu z rokiem ubiegłym - obecnie stanowią one niemal połowę respondentów (niemal dwukrotny wzrost - z 26,3% do 48%). Wyniki te korespondują z danymi GUS wskazującymi systematyczny wzrost udziału przedsiębiorstw w finansowaniu działalności B+R w Polsce. Są jednak niższe, niż średnia dla Europy Środkowej, gdzie alokowanie ponad 3% obrotów na B+R zadeklarowało 51% firm. Wzrost udziału firm przeznaczających ponad 3% obrotów na B+R może wynikać z faktu, iż wzrasta świadomość przedsiębiorców w zakresie rodzajów działalności kwalifikujących się jako badania i rozwój oraz ze zwiększonego zapotrzebowania na innowacje, wpływającego na popularyzację działalności B+R wśród firm, które rok wcześniej przeznaczały na ten cel zaledwie 1-3% wartości obrotów (procentowy udział firm deklarujących ten poziom wydatków spadł o 10 p.p.). Jaki procent Państwa obrotów przeznaczony był na działalność B+R w 2014 r.? 12 % 22 % 13 % 3 % 12 % 19 % 19 % Nie ponieśliśmy żadnych wydatków na działalność B+R Mniej niż 1% Pomiędzy 1% a 3% Pomiędzy 3% a 5% Pomiędzy 5% a 10% Powyżej 10% Nie wiem Udział firm nieponoszących wydatków na B+R lub ponoszących wydatki mniejsze niż 1% obrotów praktycznie nie uległ zmianie (31,9% w poprzednim badaniu, 31% w tegorocznym). W porównaniu z rokiem ubiegłym wzrosła jednak o 30% liczba jednostek nieponoszących wydatków na B+R (z poziomu 9,7% do 13%). Wzrost ten, pomimo względnej istotności, może wynikać głównie ze zmiany podejścia do prac badawczo-rozwojowych oraz z rosnącej popularności outsourcingu, który skutkuje korzystaniem ze specjalistycznych usług zewnętrznych w zakresie badań i rozwoju. W Polsce odsetek firm, które nie ponoszą wydatków na B+R, jest o 3 punkty procentowe wyższy od średniej dla Europy Środkowej, jest jednak jednocześnie niemal dwa razy niższy niż na Węgrzech, gdzie 25% respondentów zadeklarowało brak wydatków na B+R w 2014 r. Badanie wskazuje również na istotny wzrost świadomości firm dotyczącej działalności B+R - o 8,1 p.p. spadł odsetek respondentów niewiedzących, jak ustalić wysokość wydatków poniesionych na ten cel w odniesieniu do wartości obrotów w porównaniu do badania z 2014 r. i o 10,9 p.p. w porównaniu do 2013 r. (grupa ta obejmuje zaledwie 3% respondentów). Prognozy firm dotyczące przyszłych wydatków B+R są bardziej optymistyczne niż w poprzednich latach. Ponad dwie trzecie z nich oczekuje zwiększenia wydatków na B+R w ciągu 3 do 5 lat, zaś 50% w perspektywie najbliższego roku lub dwóch lat. Odsetek firm, które będą nadal zwiększać wydatki na B+R w kolejnych 3-5 latach, z roku na rok systematycznie rośnie (51,2% respondentów w 2013 r., 61,1% w 2014 r. i 67% w 2015 r.). Pod tym względem polskie firmy wykazują jeden z najwyższych poziomów optymizmu w Europie Środkowej, gdzie średnio 42% firm spodziewa się zwiększenia budżetu B+R w perspektywie najbliższego roku lub dwóch lat, zaś 54% planuje ich zwiększenie w perspektywie trzech do pięciu lat. 6

Liczba firm przewidujących spadek wydatków na badania i rozwój w perspektywie od roku do dwóch lat zmniejszyła się o 4,7 p.p. w porównaniu z poprzednią edycją badania. Ponadto żaden z respondentów nie przewiduje ograniczenia tego budżetu w perspektywie trzech do pięciu lat. 38% przedsiębiorstw planuje utrzymanie bieżącego poziomu wydatków na B+R w ciągu najbliższego roku do dwóch lat, natomiast zaledwie 6% nie planuje żadnych wydatków na ten cel w analizowanym okresie - po spadku odnotowanym w 2014 r. w porównaniu z 2013 r. z 9,8% do 4,2%, obecne badanie wykazuje nieznaczny wzrost tej liczby. Jest ona znacznie wyższa w sektorze budownictwa, gdzie niemal 17% firm nie planuje prowadzenia działalności B+R. Jednocześnie w dwóch sektorach (energetyka i zasoby naturalne oraz produkcyjno-projektowy) wszyscy respondenci spodziewają się prowadzenia prac B+R. Ogólny poziom optymizmu może być związany z coraz bliższym terminem uruchomienia nowych środków na B+R w ramach perspektywy finansowej 2014-2020, w której na ten cel w Polsce alokowano ponad 10 mld EUR. Ponadto wpływ na poprawę nastroju respondentów mogą mieć również plany wprowadzenia nowej ulgi podatkowej na B+R w 2016 r. Czynnikiem zewnętrznym mającym największy wpływ na poziom wydatków B+R w polskich firmach jest dostępność większej liczby rodzajów wsparcia oceniono go średnio na 2,3 punktu przy 3 możliwe. Ma on szczególne znaczenie dla mikro- i małych przedsiębiorstw, wśród których ponad 80% przyznało temu czynnikowi maksymalną liczbę punktów. Wynik ten potwierdza potrzebę wprowadzenia nowej ulgi podatkowej na działalność B+R. Należy jednak podkreślić, iż utrzymujący się znaczący wpływ zachęt na poziom wydatków B+R oznacza, że działalność prowadzona przez firmy w tym zakresie stymulowana jest w większości przypadków możliwością uzyskania wsparcia na prowadzenie prac B+R, nie zaś zidentyfikowaną potrzebą prowadzenia takich działań. Utrzymujące się uzależnienie działalności badawczo rozwojowej od dostępności zachęt jest dla rządu wyzwaniem z uwagi na konieczność stałego pobudzania aktywności przedsiębiorstw. Analiza wyników badania powinna przyczynić się do przyspieszenia prac nad wprowadzeniem ulgi podatkowej dotyczącej działalności B+R, stanowiącej atrakcyjną alternatywę wobec dotacji, których dostępność w przyszłości będzie się zmniejszać. Jednocześnie powinien to być bodziec wpływający na wzrost świadomości firm w zakresie potrzeby ciągłego doskonalenia ich przedsięwzięć oraz sprzyjający tworzeniu warunków odpowiednich do prowadzenia takiej działalności w Polsce. W jakim stopniu niżej podane czynniki zewnętrzne wpłyną na zwiększenie wydatków na działalność B+R w ciągu następnych 1-2 lat? Dostępność większej liczby rodzajów wsparcia nakładów na B+R (dotacje, ulgi podatkowe itp.) Dostępność wykwalifikowanej i doświadczonej kadry badawczej Więcej dotacji niż ulg podatkowych Dostęp do i współpraca z uniwersytetami / jednostkami badawczymi Koszty kadry badawczej Stabilność otoczenia prawnego Ochrona praw własności intelektualnej Możliwość współfinansowania kosztów procedur związanych z ochroną własności intelektualnej, włączając w to koszty związane z utrzymaniem ochrony Więcej ulg podatkowych niż dotacji Dostępność benchmarków dla sektora oraz podmiotów konkurencyjnych Inne 2015 2014 2013 0 0,5 1 1,5 2 2,5 Badania i rozwój w Polsce 2015 7

Wyniki tegorocznego badania dowodzą również ciągłego wzrostu znaczenia innych czynników zewnętrznych: Dostępność wykwalifikowanej i doświadczonej kadry badawczej (z 1,56 w 2013 r. do 2,05 w 2015 r.), Więcej dotacji niż ulg podatkowych (z 1,56 w 2013 r. do 2 w 2015 r), Dostęp do i współpraca z uniwersytetami / jednostkami badawczymi (z 1,53 w 2013 r. do 1,72 w 2015 r.). W polskich firmach brakuje długoterminowego planowania działań związanych z badaniami, rozwojem i innowacjami, co potwierdzają odpowiedzi udzielone na pytanie o zarządzanie polityką B+R+I. 64% respondentów wskazało, że firma nie wdrożyła żadnej polityki w tym zakresie. Firmy posiadające strategię B+R+I najczęściej mianują Dyrektora ds. Innowacji (CIO), który odpowiada za tę dziedzinę działalności i ma za zadanie wypracowanie przewagi poprzez angażowanie zasobów zewnętrznych do poszukiwania rozwiązań dotyczących konkretnych wyzwań i możliwości. Czynnikiem o najmniejszym znaczeniu pozostaje Dostępność benchmarków dla sektora oraz podmiotów konkurencyjnych w odniesieniu do sposobów prowadzenia działalności B+R ze średnią punktacją 1,17. Wartość czynnika Dostępność wykwalifikowanej i doświadczonej kadry badawczej dla poprzedniego badania stanowi średnią z dwóch kategorii: Dostępność doświadczonej kadry badawczej i Dostępność wykwalifikowanej kadry. W jaki sposób zarządzacie Państwo polityką B+R+I w firmie? Nie wdrożono żadnej strategii B+R+I, zarząd jest odpowiedzialny za reagowanie na wyraźne zapotrzebowanie w tym zakresie (działalność doraźna) 64% Wdrożono strategię B+R+I, która zakłada osiąganie wspólnych korzyści dzięki zaangażowaniu zewnętrznych środków do poszukiwania rozwiązań dla konkretnych szans i wyzwań biznesowych 19% Wdrożono strategię B+R+I oraz powołano stanowisko CIO (Chief Innovation Officer) 17% Wdrożono strategię B+R+I, która skupia się na poszukiwaniu zewnętrznych możliwości finansowania / zakupu nowych pomysłów / projektów (m.in. poprzez wspieranie start-upów, uruchomienie funduszu venture capital) 8% 8

Ochrona własności intelektualnej/know-how Tajemnica przedsiębiorstwa jest najczęściej wykorzystywanym sposobem ochrony własności intelektualnej zarówno w Polsce, jak i w Europie Środkowej. Jej istotność potwierdziło ponad trzy czwarte (77%) firm polskich i 67% firm środkowoeuropejskich. Jest to szczególnie widoczne w polskim sektorze energetyki i zasobów naturalnych (87% wskazań). Odsetek firm chroniących własność intelektualną i know-how za pomocą patentów i wzorów użytkowych zmniejszył się o 13,4 p.p. w Polsce i o 6,3 p.p. w Europie Środkowej w porównaniu z 2014 r. - w 2015 r. tę metodę ochrony własności intelektualnej wybrało odpowiednio 38% i 37% respondentów. Liczba polskich firm stosujących wzory przemysłowe spadła z 29,2% w 2014 r. do 19% w 2015 r. Prawa autorskie stosuje 71% mikroprzedsiębiorstw i 73% firm z sektora energetyki i zasobów naturalnych, przy średnim wykorzystaniu w Polsce na poziomie 42%. W sektorze produkcyjnym 60% firm potwierdziło korzystanie zarówno z patentów, jak i z tajemnicy przedsiębiorstwa. Znacząco niski poziom działalności patentowej polskich firm potwierdzają dane Europejskiego Biura Patentowego (EPO), z których wynika, że liczba zgłoszeń patentowych w Polsce stanowiła niespełna 0,26% wszystkich zgłoszeń patentowych w 2014 r. Daje to Polsce 28 miejsce w rankingu krajów pod względem liczby patentów przyznanych w zeszłym roku przez EPO. Jednocześnie liczba firm deklarujących, że nie korzysta z ochrony praw własności intelektualnej i know-how spadła z 9,7% do 8%. Jest to trend prawidłowy, zwłaszcza w kontekście statystyk i analiz wskazujących na nadal bardzo niski udział firm z Europy Środkowej w aktywnej ochronie własności intelektualnej (z badania Deloitte wynika, że 11% firm z Europy Środkowej nie stosuje żadnych praktyk w zakresie ochrony praw własności intelektualnej i know-how). Raport Innovation Union Scoreboard z 2015 r. wskazuje, że ochrona własności intelektualnej i know-how jest najbardziej efektywna w krajach uznawanych za liderów innowacyjności, wśród których, zdaniem autorów raportu, nie ma krajów środkowoeuropejskich. Warto jednak zauważyć, że niektóre kraje regionu (Estonia, Słowenia, Bułgaria i Chorwacja) nasiliły działania w tym obszarze w porównaniu z danymi zawartymi w poprzednim raporcie. Tym niemniej malejący odsetek firm deklarujących ochronę praw własności intelektualnej i know-how w formie patentów niekoniecznie musi być odbierany negatywnie. Strategia ochrony praw własności intelektualnej wymaga przemyślenia i dostosowania zarówno do specyfiki działalności danej firmy, jak i branży. Spadek znaczenia tej formy ochrony w Polsce i w Europie Środkowej może być naturalnym skutkiem wzrostu świadomości konieczności ochrony wyników prac B+R przy pomocy starannie dobranych narzędzi. Jako że procedury patentowe wymagają od zgłoszeniodawcy ujawnienia specyfikacji innowacyjnego rozwiązania, nie zawsze stanowią optymalne i pożądane rozwiązanie. W jaki sposób chronią Państwo własność intelektualną / know-how swojej firmy? Tajemnica przedsiębiorstwa Prawa autorskie Znaki towarowe Patenty / wzory użytkowe Wzory przemysłowe Nie korzystamy z ochrony 8% 9,7% 19% 29,2% 42% 40,3% 38% 41,7% 38% 51,4% 77% 76,4% 2015 2014 Badania i rozwój w Polsce 2015 9

Współpraca ze stronami trzecimi Ponad dwie trzecie (68%) firm decyduje się na współpracę ze stronami trzecimi przy realizacji projektów B+R, ponieważ jest to niezbędne dla przeprowadzenia projektów badawczych (wzrost liczby deklaracji o 15,5 p.p. w porównaniu z rokiem ubiegłym). 50% firm współpracuje ze stronami trzecimi, ponieważ wymaga tego system wsparcia, zaś 41% w celu otrzymania wyższego dofinansowania. Dowodzi to, że firmy w Polsce doskonale zdają sobie sprawę z potrzeby współpracy, ale głównym bodźcem do jej podejmowania są wymagania związane z dotacjami. W innych krajach Europy Środkowej czynniki te w znacznie mniejszym stopniu decydują o podejmowaniu współpracy, ponieważ średnia liczba firm wskazujących na przytoczone czynniki determinujące współpracę wynosi tam odpowiednio 29% i 22%. Znaczenie tych czynników, w połączeniu z ograniczonym dostępem do programów wspierających działalność B+R w Polsce w 2014 r., mogło w dużej mierze wpłynąć na zmniejszenie odsetka firm współpracujących ze stronami trzecimi o 29 p.p. w porównaniu z rokiem poprzednim. Poglądy respondentów na kwestię takiej współpracy, ze szczególnym uwzględnieniem czynników, które ją stymulują, powinny być ostrzeżeniem dla władz, ponieważ trend obserwowany w Europie Środkowej, gdzie współpracę z podmiotami trzecimi deklaruje 66% badanych (o 15,6% mniej niż w zeszłym roku) jest przeciwieństwem trendu obserwowanego w gospodarkach opartych na wiedzy, w których model otwartych innowacji, zakładający przekazywanie wiedzy i wymianę doświadczeń między przedsiębiorcami, nowo powstającymi firmami i instytutami badawczymi, zyskuje na popularności. Warto jednak zauważyć, że w Bułgarii, Chorwacji, Estonii i na Litwie obserwuje się wzrost liczby firm deklarujących współpracę ze stronami trzecimi. Czy współpracują Państwo ze stronami trzecimi w ramach prowadzonych projektów B+R? 45 % Tak Nie 55 % 10

Ocena systemu wsparcia działalności B+R w Polsce Ponad 42% respondentów twierdzi, że nie ma pewności co do podejścia organów podatkowych do kosztów B+R, wobec czego uznaje korzystanie z ulg podatkowych za ryzykowne. Odsetek ten systematycznie wzrasta: w 2013 r. pogląd ten wyrażało 29,3% firm, zaś w 2014 r. 33,3%. Obecnie ma on szczególne znaczenie w przypadku mikroprzedsiębiorstw i firm zatrudniających ponad 500 osób, wśród których odsetek wskazań wynosi odpowiednio 86% i 60%. Odpowiedzi te mogą być ilustracją złożoności polskiego systemu podatkowego i jego oddziaływania na innowacyjność w przedsiębiorstwach. Niepewność co do podejścia organów skarbowych do kosztów B+R to odpowiedź najczęściej udzielana w całym regionie, jednak tak wysoki odsetek respondentów, jak w Polsce, odnotowano tylko na Litwie i w Rumunii, podczas gdy średnia dla Europy Środkowej wynosi 26%. Wyniki badania korespondują z wnioskami opisanymi w raporcie OECD Going for Growth, gdzie podkreślono nadmierną ingerencję polskiej administracji w działalność firm. Rekomendacje autorów raportu obejmują redukcję biurokracji, obciążeń i kosztów administracyjnych nie tylko w odniesieniu do działalności o charakterze innowacyjnym, ale również do gospodarki jako całości. Które z poniższych twierdzeń dotyczących ulg podatkowych związanych z działalnością B+R odnoszą się do Państwa firmy? Moja firma nie ma pewności co do podejścia organów podatkowych do kosztów B+R, wobec tego uważamy korzystanie z ulg podatkowych w tym zakresie za ryzykowne 33,3% 29,3% 42% Moja firma nie posiada wiedzy na temat ulg podatkowych związanych z działalnością B+R 33% 33,3% 26,8% Moja firma nie zna dobrze metod zarządzania ryzykiem związanym z zakwalifikowaniem danych działań do działalności B+R 30% 27,8% 31,7% Regulacje podatkowe dotyczące ulg na działalność B+R są niejasne i stanowią zbyt duże ryzyko dla firmy 27% 25,0% 26,8% Moja firma posiada wiedzę na temat zachęt podatkowych związanych z działalnością B+R, ale nie mamy pewności, które działania kwalifikują się jako B+R i jak udowodnić ich kwalifikowalność do działalności B+R (klasyfikacja działań jako działalność B+R) 20% 23,6% 22,0% Uważam, że moja firma nie prowadzi prac B+R, które kwalifikowałyby się do uzyskania ulg podatkowych 20% 23,6% 19,5% Moja firma posiada pełną wiedzę na temat ulg podatkowych związanych z działalnością B+R oraz korzysta z nich 0% 0% 17% Moja firma wie jak udowodnić, że dana działalność kwalifikuje się jako działalność B+R, ale systemy sprawozdawcze / kosztowe / rozliczania godzin pracy itp. w firmie nie są w stanie odpowiednio rejestrować / dokumentować związanych z tym kosztów 14% 13,9% 9,8% Inne 2,4% 11% 11,1% 2015 2014 2013 Badania i rozwój w Polsce 2015 11

Wśród mikro- i małych przedsiębiorstw 54,8% respondentów jest niezaznajomionych z systemem zachęt podatkowych. Częściowo wynika to z faktu, iż w Polsce nie ma zachęt podatkowych dotyczących B+R, a zachęty dotyczące innowacji nie cieszą się popularnością i nie wiążą się ze znaczącymi korzyściami. Które z poniższych twierdzeń dotyczących wykorzystania dotacji na działalność B+R odnoszą się do Państwa firmy? Orientujemy się w systemie dotacji na działalność B+R i korzystamy z nich 30,6% 38% 36,6% Nie posiadamy odpowiednich zasobów, aby monitorować pojawiające się możliwości uzyskania dofinansowania i z powodzeniem o nie aplikować 30% 29,3% 36,1% Uzyskanie dofinansowania dostosowanego do potrzeb naszej firmy wymagałoby zaangażowania partnerów (utworzenia konsorcjum), ale charakter projektu / interesy firmy nie pozwalają na nawiązanie współpracy ze stronami trzecimi Nie korzystamy z nich 12,5% 9,8% 14% 16,7% 28% Nie mamy wiedzy w zakresie dotacji na działalność B+R 13% 11,1% 17,1% 2015 2014 2013 12

Większość polskich firm jest dobrze zorientowana w obszarze dotacji na działalność B+R. Tylko 13% respondentów (16,4% dużych przedsiębiorstw i 6% MŚP) twierdzi, że nie ma wiedzy na temat dofinansowania działalności B+R, co potwierdza popularność tej formy wsparcia w Polsce. Ponadto liczba firm potwierdzających, że orientują się w systemie dotacji i z niego korzysta zwiększyła się w porównaniu z ubiegłym rokiem o 7,4 p.p. Tym niemniej korzystanie z dotacji na działalność B+R nie jest proste - jedną z najczęściej przywoływanych przeszkód w tym obszarze jest brak odpowiednich zasobów do monitorowania możliwości uzyskania dotacji i sporządzania prawidłowych wniosków. Pogląd ten podzieliło 30% ogółu respondentów (57% mikroprzedsiębiorstw i 53% firm z sektora energetyki i zasobów naturalnych). Dodatkowym utrudnieniem w procesie wnioskowania o udzielenie dotacji jest wymóg sformowania konsorcjum. Spodziewane zmiany w tym zakresie mogą przyczynić się do wzrostu liczby podmiotów ubiegających się o dotacje. Niemal połowa (45%) firm orientuje się w systemie dotacji, ale nie korzysta z nich ze względu na zbyt wysoki poziom sformalizowania i skomplikowania procesu ubiegania się o wsparcie. Odsetek ten wzrósł o 6,1 p.p. w porównaniu z rokiem ubiegłym i o 20 p.p. (o 80%) w porównaniu do 2013 r. Warto zauważyć, że wzrost liczby firm wskazujących na złożoność systemu dotacji w Polsce nie został ograniczony mimo uruchomienia w 2014 r. kilku naborów w ramach perspektywy 2007-2013 oraz pilotażowych konkursów przygotowujących do nowej perspektywy. Może to dowodzić, że nabory te nie w pełni odpowiedziały na oczekiwania przedsiębiorców w zakresie uproszczenia procesu ubiegania się o wsparcie. Zdaniem 60% firm zatrudniających ponad 500 osób specyfika prowadzonych działań nie jest zbieżna z kryteriami wyboru projektów, a ewentualne zmiany i niepewność dotycząca działalności B+R nie zostały uwzględnione w kryteriach oceny. Z udzielonych odpowiedzi wynika, że kryteria wyboru projektów i zasady wdrożenia nie w pełni odpowiadają specyfice działalności badawczo - rozwojowej, a w szczególności nie adresują czynnika niepewności, stanowiącego integralną część tego typu działań. Ponadto 31% firm (w tym 62% małych przedsiębiorców) nie było w stanie zobowiązać się do utrzymania zatrudnienia personelu B+R w wymaganym okresie trwałości projektu. Orientuję się w systemie zachęt na działalność B+R, ale nie aplikuję o dofinansowanie moich (potencjalnych) projektów B+R, ponieważ: Proces uzyskania i korzystania z dotacji jest zbyt sformalizowany i skomplikowany 25,0% 38,9% 45% 8,3% 25,0% 31% 8,3% 22,2% 31% Zachodzi ryzyko, że w okresie realizacji projektu B+R objętego dofinansowaniem zostanie podjęta decyzja biznesowa o zmianie priorytetów badawczych Projekt B+R może zostać zakończony w terminie, ale wyniki (w tym poziom zatrudnienia) mogą różnić się założonych w momencie otrzymania wsparcia, a to może skutkować utratą finansowania Nie możemy zobowiązać się do utrzymania zatrudnienia personelu B+R przez wymagany okres trwałości (3 lub 5 lat po zakończeniu realizacji projektu) 0,0% 16,7% 31% Zmiany i niepewność związana z realizacją projektów B+R nie są odzwierciedlone w kryteriach oceny projektów 0,0% 23% 19,4% Specyfika prowadzonych przez naszą firmę działań nie jest zbieżna z kryteriami wyboru projektów 22% 33,3% 41,7% Nie planujemy zatrudnienia nowego personelu B+R, a zwiększenie liczby miejsc pracy jest warunkiem otrzymania dotacji Nie pozwala na to nasza polityka korporacyjna 0,0% 6% 4,2% 8,3% 16% 19,4% 2015 2014 2013 Badania i rozwój w Polsce 2015 13

Najpoważniejszym problemem dotyczącym obecnego systemu wsparcia działalności B+R okazał się brak pewności co do oceny kwalifikowalności działalności B+R do skorzystania z dotacji lub ulgi podatkowej przez organy podatkowe lub inne podmioty odpowiedzialne za tę ocenę - odpowiedź ta wskazana została przez 36% ogółu respondentów, w tym 53% średnich przedsiębiorstw. Również mikroprzedsiębiorstwa akcentowały niejasne wytyczne dotyczące warunków kwalifikowalności kosztów i ich kalkulacji (29%). Z drugiej strony, zdaniem większości firm prowadzenie wyodrębnionej ewidencji kosztów B+R nie jest skomplikowane - jest to utrudnienie dla zaledwie 8% ankietowanych. Obrazuje to różnice w stopniu skomplikowania sprawozdawczości wewnętrznej i zewnętrznej dotyczącej B+R, co potwierdza konieczność uproszczenia systemu. Co Państwa zdaniem jest największym problemem obecnego systemu wsparcia B+R (zarówno pod względem dotacji, jak i ulg podatkowych na działalność B+R)? 37 % 11 % 20 % 24 % 8 % Identyfikowanie działań, które spełniają wymagania B+R w przypadku aplikowania o dotację lub ulgę podatkową Prowadzenie wyodrębnionej ewidencji kosztów Niejasne wytyczne dotyczące warunków kwalifikowalności kosztów i ich kalkulacji Brak pewności w zakresie oceny kwalifikowalności działalności B+R do skorzystania z dotacji lub ulgi podatkowej przez organy podatkowe lub inne podmioty odpowiedzialne za tę ocenę Inne powody Który system zachęt miałby największy wpływ na wzrost Państwa wydatków na B+R? System składający się wyłącznie z dotacji 5 % na działalność B+R 9 % 24 % System mieszany (dostępność zarówno dotacji, jak i ulg podatkowych na działalność B+R) 14 % Dotacje oraz ulgi podatkowe na działalność B+R mają jednakowy wpływ na nasze wydatki na B+R Zdaniem niemal połowy respondentów w Polsce, system łączący zachęty podatkowe zapewniające bieżące wsparcie z możliwościami uzyskiwania dotacji najbardziej przyczyniłby się do zwiększenia poziomu wydatków na B+R. Potwierdza to fakt, że w większości krajów OECD, w tym w krajach Europy Środkowej, przedsiębiorca może skorzystać z systemu mieszanego, dostosowującego się do zmian warunków gospodarczych. Ponadto ulgi podatkowe okazują się być stabilniejsze i atrakcyjniejsze dla firm, które już prowadzą działalność B+R wiążącą się z pewnym ryzykiem, mimo że nie jest to wsparcie bezpośrednie w formie transferu środków. W Polsce trwają obecnie prace nad wprowadzeniem ulgi podatkowej na działalność B+R, która powinna spełnić te oczekiwania przedsiębiorców. Zaoferowanie skutecznego, atrakcyjnego i przejrzystego systemu powinno stanowić uzupełnienie dotacji i zapewnić wsparcie działalności B+R w okresie, kiedy przedsiębiorcy nie będą już mogli korzystać z funduszy unijnych. Ponieważ, jak wynika z udzielonych odpowiedzi, niechęć przedsiębiorców do korzystania z zachęt wiąże się z nadmierną biurokracją i trudnościami z interpretacją prawną, konieczne jest maksymalne uproszczenie nowych rozwiązań. Analizy dowodzą, że najbardziej pożądanym rozwiązaniem byłby zrozumiały wykaz działań i kosztów kwalifikowalnych związanych z systemami wsparcia działalności B+R, rachunkowości, podatków i sprawozdawczości. Ocena wątpliwości organów skarbowych dotyczących celu prowadzonych prac B+R powinna być kompetencją podmiotów publicznych posiadających doświadczenie w ocenie tego rodzaju działalności - zarówno pod względem naukowym, jak i ekonomicznym, tak, aby wyeliminować ryzyko niezrozumienia zasad organizacji działalności B+R w firmie oraz metody określania rodzajów kosztów związanych z badaniami i rozwojem. Tylko 9% respondentów jest zdania, że dotacje i zachęty podatkowe nie oddziałują na prowadzoną przez nich działalność B+R, co potwierdza, że dostępność źródeł finansowania jest kluczowym czynnikiem wpływającym na jej poziom w Polsce. Zachęty nie mają żadnego wpływu na nasze wydatki na B+R 48 % Nie wiem/brak odpowiedzi 14

Badanie wskazuje na duże znaczenie wprowadzenia dodatkowej premii za działalność B+R w formie ulgi podatkowej: 44% respondentów jest zdania, że dzięki temu środki przeznaczane przez nich tę działalność wzrosłyby w perspektywie najbliższego roku lub dwóch lat. Szczególnie widoczne jest to w sektorze energetyki i zasobów naturalnych (60%). Z drugiej jednak strony w sektorze produkcyjnym zaledwie 10% firm stwierdziło, że w takich okolicznościach będą w stanie znacząco zmienić swoje podejście do B+R w ciągu najbliższego roku lub dwóch lat. Ponadto 59% respondentów zadeklarowało, że wprowadzenie ulgi B+R pomogłoby zwiększyć poziom wydatków na B+R w ciągu najbliższych trzech do pięciu lat (wzrost o 22,9 p.p. w porównaniu z 2014 r.). Dodatkowo, odsetek firm, które zaczęłyby ujmować bieżące koszty B+R w sprawozdaniach finansowych lub dla celów statystycznych wyniósł 38%, co stanowi wzrost o 4,7 p.p. w porównaniu do 2014 r. i może sugerować, że wydatki faktycznie ponoszone na tę działalność w Polsce są wyższe niż kwoty ujawniane w sprawozdaniach. Co ciekawe, 2% firm stwierdziło, iż wprowadzenie ulg podatkowych na działalność B+R spowodowałoby zmniejszenie ponoszonych przez nie kosztów na ten cel, zarówno w perspektywie roku do dwóch lat, jak i trzech do pięciu lat. Wprowadzenie w Polsce nowej ulgi podatkowej, oferującej dodatkową premię za prowadzenie prac badawczo - rozwojowych przez obniżenie kwoty należnego podatku dochodowego spowodowałoby: Wzrost wydatków na działalność B+R w następnych 3-5 latach 36,1% 59% Wzrost wydatków na działalność B+R w najbliższych 1-2 latach 44% 40,3% Byłaby to dla naszej firmy zachętą do rozpoznawania obecnych działań jako działalność B+R w sprawozdaniach finansowych / w celach statystycznych 38% 33,3% Pozostałoby to bez wpływu na nasze wydatki na działalność B+R 9% 22,2% Spadek wydatków na działalność B+R w następnych 3-5 latach 2% 0,0% Spadek wydatków na działalność B+R w najbliższych 1-2 latach 2% 0,0% 2015 2014 Badania i rozwój w Polsce 2015 15

Jedna trzecia ankietowanych (34%) jest zdania, że obecnie dostępne zachęty dotyczące działalności B+R są niezadowalające, zaledwie 5% firm jest z nich zadowolona, a zdecydowane zadowolenie deklaruje niespełna 2% respondentów. Jednoznacznie potwierdza to negatywny wpływ braku ulgi podatkowej na działalność B+R prowadzoną w przedsiębiorstwach - struktura udzielonych odpowiedzi może wynikać z ograniczonej liczby rodzajów wsparcia dostępnych w okresie przeprowadzania badania oraz z braku rozwiązań alternatywnych (przede wszystkim w formie ulgi podatkowej). Potwierdza to również negatywny trend uwidoczniony w raporcie - polskie i środkowoeuropejskie firmy uzależniają zakres działalności B+R oraz współpracę z podmiotami zewnętrznymi od dostępności zachęt, których brak negatywnie wpływa na skalę prac B+R. Biorąc pod uwagę rosnące znaczenie innowacji i ich wpływ na atrakcyjność firm i gospodarek, dostarczenie przedsiębiorstwom informacji o znaczeniu strategicznych rozwiązań w dziedzinie B+R oraz opracowanie odpowiedniego systemu prawno-gospodarczego na poziomie państwa, zachęcającego do nasilenia działań w tym obszarze, ma fundamentalne znaczenie. Jak oceniacie Państwo dostępne obecnie zachęty na działalność B+R? 9 % 2 % 5 % 11 % 34 % 39 % Niezadowalające Umiarkowanie zadowalające Przeważnie zadowalające Bardzo zadowalające Nie mam wiedzy o dostępnych zachętach Nie mam zdania 16

Badania i rozwój w Polsce 2015 17

Dane kontaktowe Magdalena Burnat - Mikosz Partner RDGI Innovation Consulting Tel.: +48 22 511 00 65 Kom.: +48 606 913 213 mburnatmikosz@deloittece.com Michał Turczyk Dyrektor RDGI Tel.: +48 12 394 43 38 Kom.: +48 666 831 825 mturczyk@deloittece.com Tomasz Gondek R&D Networks Leader Innovation Consulting Tel.: +48 22 348 34 33 Kom.: +48 696 745 445 tgondek@deloittece.com 18

Źródło: Deloitte, Badania i rozwój w przedsiębiorstwach 2015 www.deloitte.com/pl/badaniairozwoj Powyższa publikacja zawiera jedynie informacje natury ogólnej. Deloitte Touche Tohmatsu Limited, Deloitte Global Services Limited, Deloitte Global Services Holdings Limited, Deloitte Touche Tohmatsu Verein, firmy członkowskie oraz podmioty stowarzyszone nie świadczą tym samym, ani nie przedstawiają w tej publikacji porad księgowych, podatkowych, inwestycyjnych, finansowych, konsultingowych, prawnych czy innych. Nie należy także wyłącznie na podstawie zawartych tu informacji podejmować jakichkolwiek decyzji dotyczących Państwa działalności. Przed podjęciem jakichkolwiek decyzji lub działań dotyczących kwestii finansowych czy biznesowych powinni Państwo skorzystać z porady profesjonalnego doradcy. Deloitte Touche Tohmatsu Limited, Deloitte Global Services Limited, Deloitte Global Services Holdings Limited, Deloitte Touche Tohmatsu Verein, firmy członkowskie oraz podmioty stowarzyszone nie ponoszą odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody wynikające z wykorzystania informacji zawartych w publikacji ani za Państwa decyzje podjęte w związku z tymi informacjami. Osoby korzystające z powyższej publikacji robią to na własne ryzyko i ponoszą pełną związaną z tym odpowiedzialność. *** Deloitte świadczy usługi audytorskie, konsultingowe, doradztwa podatkowego i finansowego klientom z sektora publicznego oraz prywatnego, działającym w różnych branżach. Dzięki globalnej sieci firm członkowskich obejmującej 150 krajów oferujemy najwyższej klasy umiejętności, doświadczenie i wiedzę w połączeniu ze znajomością lokalnego rynku. Pomagamy klientom odnieść sukces niezależnie od miejsca i branży, w jakiej działają. 200 000 pracowników Deloitte na świecie realizuje misję firmy: stanowić standard najwyższej jakości. Specjalistów Deloitte łączy kultura współpracy oparta na zawodowej rzetelności i uczciwości, maksymalnej wartości dla klientów, lojalnym współdziałaniu i sile, którą czerpią z różnorodności. Deloitte to środowisko sprzyjające ciągłemu pogłębianiu wiedzy, zdobywaniu nowych doświadczeń oraz rozwojowi zawodowemu. Eksperci Deloitte z zaangażowaniem współtworzą społeczną odpowiedzialność biznesu, podejmując inicjatywy na rzecz budowania zaufania publicznego i wspierania lokalnych społeczności. Nazwa Deloitte odnosi się do jednej lub kilku jednostek Deloitte Touche Tohmatsu Limited, prywatnego podmiotu prawa brytyjskiego z ograniczoną odpowiedzialnością i jego firm członkowskich, które stanowią oddzielne i niezależne podmioty prawne. Dokładny opis struktury prawnej Deloitte Touche Tohmatsu Limited oraz jego firm członkowskich można znaleźć na stronie www.deloitte.com/pl/onas 2015 Deloitte Polska