PRZEPISY PRAWA BUDOWLANEGO W ZAKRESIE SPRAWNOŚCI PRZEWODÓW SPALINOWYCH I WENTYLACYJNYCH

EKO KOMIN 2006 PRZEPISY PRAWA BUDOWLANEGO W ZAKRESIE SPRAWNOŚCI PRZEWODÓW SPALINOWYCH I WENTYLACYJNYCH Elżbieta Janiszewska-Kuropatwa Główny Urząd Nadzoru Budowlanego I. Wstęp Problematyka sprawności przewodów spalinowych i wentylacyjnych została uwzględniona w przepisach ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz.U. Nr106 z 2000 r. poz. 1126 z późn. zm.), w aspekcie procesu budowlanego i zasad określonych w tej ustawie, które obejmują działalność dotyczącą sprawy projektowania, budowy, utrzymania i rozbiórki obiektów budowlanych. Przewody spalinowe i wentylacyjne, stanowią na ogół element składowy lub bezpośrednio związany z obiektem budowlanym, który jednocześnie zapewnia możliwość użytkowania tego obiektu. Są to instalacje i urządzenia budowlane, które już w swojej funkcji zawierają pewien stopień zagrożenia. Zagrożenie to powinno zostać całkowicie wyeliminowane poprzez odpowiedzialne i właściwe ich zaprojektowanie, wybudowanie i utrzymywanie podczas eksploatacji w wymaganym stanie technicznej sprawności, zapewniając niezbędne bezpieczeństwo użytkownikom, bezpośredniemu otoczeniu i środowisku. Z tego względu przewody te podlegają takim samym ogólnym rygorom technicznotechnologicznym jak sam obiekt budowlany. Wymagania wobec obiektu budowlanego zostały określone w art. 5 ustawy, gdzie ustalono że: obiekt budowlany wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając m.in.: spełnienie wymagań podstawowych w zakresie bezpieczeństwa: konstrukcji, pożarowego, użytkowania, odpowiednich warunków higienicznych i zdrowotnych oraz ochrony środowiska, oszczędności energii i odpowiedniej izolacyjności cieplnej przegród, warunki użytkowe zgodne z przeznaczeniem obiektu, możliwość utrzymania właściwego stanu technicznego. Zagadnienia powyższe, w aspekcie spraw związanych z bezpieczeństwem przewodów spalinowych i wentylacyjnych są regulowane zarówno przepisami ustawy Prawo budowlane jak i przepisami szczególnymi zawartymi zwłaszcza w regulacjach: ustawy z dnia 10.04.1997 r. Prawo energetyczne (Dz.U. Nr 54, poz. 348 z późn. zm.), ustawy z dnia 24.08.1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (tekst jedn. Dz.U. Nr 147 z 2002 r. poz. 1229, z późn. zm), ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach 15

budowlanych (Dz. U. Nr 92, poz. 881), ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62 poz.627), które znajdują również odpowiednie zastosowanie w procesie budowlanym i podczas eksploatacji tych instalacji. Ustawa Prawo budowlane określa również zasady działania organów administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego, odpowiedzialnych za nadzór i kontrolę nad przestrzeganiem przepisów prawa budowlanego. Ostatnie zmiany dokonane w regulacjach ustawy Prawo budowlane w latach 2004-2005 (ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o zmianie ustawy Prawo budowlane oraz o zmianie niektórych ustaw Dz.U. Nr 207 poz. 2016, ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy Prawo budowlane Dz.U. Nr 93 poz.888 i ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy Prawo budowlane oraz zmianie niektórych ustaw Dz.U. Nr 163, poz. 1364) wprowadziły szereg regulacji, polegających także na pewnym dyscyplinowaniu działań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa w budowanych i użytkowanych obiektach budowlanych, w tym m.in. na: dalszym usprawnieniu procedur administracyjnych w procesie budowlanym, wprowadzeniu mechanizmów dyscyplinujących działania organów administracji publicznej, wprowadzeniu obowiązkowych kontroli niektórych obiektów przed oddaniem ich do użytku (obowiązuje od 1.01.2004 r. w odniesieniu do obiektów zrealizowanych na podstawie pozwoleń na budowę wydanych po dniu 11 lipca ub. roku), wprowadzeniu sankcji karnych z tytułu nielegalnego użytkowania obiektu budowlanego (obowiązuje od 1.01.2005 r. w odniesieniu do obiektów zakończonych przed dniem 1.06.2004 r.). II. Zapewnienie sprawności przewodów spalinowych i wentylacyjnych w procesie budowlanym Zgodnie z ustaleniami art. 28 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz.U. Nr 207 z 2003 r., poz. 2016 z późn. zm.) roboty budowlane można rozpocząć na podstawie ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę, chyba, że roboty te nie wymagają uzyskania takiej decyzji na podstawie zwolnień, określonych w art. 29 31 ustawy (np. obejmujących remont istniejących obiektów budowlanych i urządzeń budowlanych, z wyjątkiem obiektów ujętych w rejestrze zabytków art. 29 ust. 2 pkt. 1). W sytuacji, gdy rozwiązania w zakresie instalacji i przewodów spalinowych i wentylacyjnych wchodzą w zakres opracowania projektowego dla obiektu budowlanego (budynku), podlegają one zatwierdzeniu w projekcie budowlanym dla budynku i są objęte zakresem pozwolenia na budowę tegoż budynku. Do obowiązków inwestora należy złożenie, do właściwego organu administracji architektoniczno budowlanej starosty, wniosku o wydanie pozwolenia na budowę, w okresie ważności decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, jeżeli jest ona wymagana zgodnie z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Do wniosku należy dołączyć m.in. (art. 33 ustawy Prawo budowlane): cztery egzemplarze projektu budowlanego wraz z opiniami, uzgodnieniami i innymi dokumentami, wymaganymi przepisami szczególnymi oraz aktualnym zaświadczeniem właściwej izby samorządu zawodowego, z określonym w nim terminem ważności, o wpisie projektanta oraz osoby sprawdzającej projekt budowlany na listę członków tej izby, oświadczenie inwestora, złożonego pod rygorem odpowiedzialności karnej, o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane, decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, jeżeli jest ona wymagana zgodnie z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Ponadto, wydanie pozwolenia na budowę, zgodnie z regulacjami ustawy Prawo ochrony środowiska powinno być poprzedzone przeprowadzeniem postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko (art. 32 ustawy Prawo budowlane), co jest ściśle związane z funkcją i programem użytkowym projektowanego obiektu budowlanego. Potrzeby w tym zakresie są ustalane na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24.09.2002 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzania raportu o oddziaływaniu na środowisko. Projekt budowlany powinien spełniać wymagania określone w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, jeżeli jest ona wymagana przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu 16 EKO KOMIN 2006

przestrzennym, zaś jego zakres i treść powinien być dostosowany do specyfiki i charakteru obiektu oraz stopnia skomplikowania konstrukcji. Proponowane w projekcie rozwiązania instalacji i urządzeń technicznych, także w zakresie przewodów kominowych spalinowych, wentylacyjnych i dymowych powinny zostać uwzględnione w części projektu budowlanego w projekcie architektonicznobudowlanym, który m.in. określa funkcję, formę i konstrukcję obiektu budowlanego, jego charakterystykę energetyczną i ekologiczną oraz proponowane niezbędne rozwiązania techniczne, także materiałowe. Przepis art. 34 ustawy Prawo budowlane w tym względzie został uściślony odpowiednio w treści rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 3.07.2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dz.U. Nr 120 poz. 1133). Projekt budowlany powinien być opracowany w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych zapewniając spełnienie przez obiekt budowlany wymagań określonych w art. 5 ustawy Prawo budowlane. Zgodnie z ustaleniami art. 7 ustawy Prawo budowlane, przepisami techniczno-budowlanymi są: warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane i ich usytuowanie, o których mowa w art. 5 ustawy Prawo budowlane, warunki techniczne użytkowania obiektów budowlanych, które określają, w formie rozporządzenia, odpowiednio: minister właściwy do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej dla budynków oraz związanych z nimi urządzeń, a dla innych obiektów budowlanych właściwi ministrowie, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej. Przewody kominowe spalinowe, wentylacyjne i dymowe powinny spełniać warunki określone w, wydanym na podstawie tej delegacji ustawowej, rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75 poz. 690 z późn. zm.). W odniesieniu do przewodów kominowych, w tym przewodów wentylacyjnych i spalinowych wymagania ustalają odpowiednio: : 140-146, oraz 150, 153 i 155 dla przewodów wentylacji mechanicznej zaś wymagania, jakie są stawiane wyroby, z których powinny być wykonane przewody spalinowe i wentylacyjne odpowiednio 266 i 267. Jednocześnie w przepisach tych zostały przywołane Polskie Normy, również których wymagania powinny spełniać te przewody. Normami tymi są m.in.: PN-83/B-03430 Wentylacja w budynkach mieszkalnych zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej. Wymagania. PN-89/B-10425 Przewody dymowe, spalinowe i wentylacyjne murowane z cegły. Wymagania techniczne i badania przy odbiorze. Zasady wprowadzania wyrobów budowlanych do obrotu oraz dokonywania ich kontroli określają m. in. przepisy: ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz.U.04.92.881), a zwłaszcza postanowienia art.4 i art. 5 dotyczące obowiązku właściwego oznakowania wyrobów dopuszczonych do stosowania w budownictwie, rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75 poz. 690 z późn. zm.) wydane na podstawie tej ustawy oraz inne przepisy w tym zakresie. Zakres niezbędnych uzgodnień projektu budowlanego, dokonywanych przez projektanta, w zależności od funkcji i programu użytkowego projektowanego obiektu budowlanego, wynika zarówno z ustaleń ustawy Prawo budowlanego, jak i przepisów szczególnych, takich, jak np. regulacje ustaw: Prawo energetyczne, Prawo ochrony środowiska, o ochronie przeciwpożarowej itp. Właściwy organ administracji architektoniczno-budowlanej starosta, przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę lub odrębnej decyzji o zatwierdzeniu projektu budowlanego, sprawdza (art. 35 Pb): zgodność projektu budowlanego z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu (w przypadku braku takiego planu), a także wymaganiami ochrony środowiska, EKO KOMIN 2006 17

zgodność projektu zagospodarowania działki lub terenu z przepisami, w tym technicznobudowlanymi, kompletność projektu budowlanego, w tym posiadania wymaganych opinii i uzgodnień oraz informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia podczas realizacji robót, wykonanie i sprawdzenie projektu przez osoby uprawnione, także w części dotyczącej projektowanych instalacji i urządzeń technicznych związanych z obiektem. W decyzji o pozwoleniu na budowę, stosownie do potrzeb, mogą być określone: szczególne warunki realizacji robót, zabezpieczenia terenu budowy i sprawowania nadzoru na budowie (np. realizacja w pasie drogowym), okres użytkowania obiektów tymczasowych, terminów dokonania rozbiórek wskazanych w projekcie (art. 36 Pb). Zmiany pozwolenia na budowę wymaga zamiar dokonania istotnego odstępstwa od zatwierdzonego projektu budowlanego, lub innych warunków pozwolenia na budowę, polegającego na zmianie: zakresu rzeczowego objętego projektem zagospodarowania działki, parametrów obiektu (charakterystycznych), zapewnienia warunków niezbędnych do korzystania przez osoby niepełnosprawne, sposobu użytkowania obiektu, ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, oraz wymaga uzyskania opinii, uzgodnień, pozwoleń i innych dokumentów, wymaganych przepisami szczególnymi. Kwalifikacji tych odstępstw od projektu dokonuje projektant, który jest obowiązany zamieścić w projekcie odpowiednie informacje (opis i rysunek) o tych odstępstwach (art. 36 a ustawy Prawo budowlane). W przypadku wykonywania robót budowlanych, nie wymagających uzyskania pozwolenia na budowę, a które wymagają dokonania ich zgłoszenia, zastosowanie mają odpowiednio ustalenia art. 30 ustawy Prawo budowlane, dotyczące trybu i zakresu dokonywania zgłoszeń budowy przez inwestora. W zgłoszeniu należy określić rodzaj, zakres i sposób wykonywania robot budowlanych, termin ich rozpoczęcia oraz dołączyć oświadczenie o prawie dysponowania nieruchomością na cele budowlane oraz stosownie do potrzeb, odpowiednie szkice i rysunki, a także pozwolenia, uzgodnienia i opinie wymagane odrębnymi przepisami. Roboty budowlane można rozpocząć jedynie na podstawie ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę, lub w przypadku, gdy w terminie 30 dni od doręczenia zgłoszenia właściwy organ administracji architektoniczno-budowlanej starosta nie wniesie, w drodze decyzji, sprzeciwu i nie później niż po upływie 2 lat od określonego w zgłoszeniu terminu ich rozpoczęcia (art. 28 i art. 30 Pb). Niezależnie od tego inwestor powinien, co najmniej na 7 dni przed rozpoczęciem robót, powiadomić o tym organ, dołączając oświadczenia o przyjęciu obowiązków przez: kierownika budowy (który powinien potwierdzić sporządzenie planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia) oraz inspektora nadzoru inwestorskiego (w przypadku jego ustanowienia) wraz z zaświadczeniami o ich przynależności do odpowiednich izb samorządu zawodowego (art. 41 Pb). Inwestor powinien również wystąpić o wydanie przez właściwy organ dziennika budowy, stanowiącego urzędowy dokument przebiegu robót oraz zdarzeń i okoliczności zachodzących w toku wykonywania robót (art. 45 Pb). Jest to jeden z głównych składników dokumentacji budowy, ilustrujący przebieg budowy, z uwzględnieniem zmian wprowadzanych podczas realizacji robót i dokonywania odbiorów robót podlegających zakryciu i odbiorów częściowych. Do dokonywania wpisu do dziennika budowy są upoważnienie: kierownik budowy (robót), inspektor nadzoru inwestorskiego, projektant, przedstawiciele organów nadzoru budowlanego. Inwestor powinien powiadamiać niezwłocznie właściwy organ nadzoru budowlanego o dokonywanych zmianach kierownika budowy lub inspektora nadzoru inwestorskiego. Do użytkowania obiektu budowlanego, na którego wzniesienie jest wymagane pozwolenia na budowę można przystąpić po uprzednim zawiadomieniu organu o zakończeniu budowy, jeżeli organ ten, w terminie 21 dni od dnia doręczenia zawiadomienia, nie zgłosi sprzeciwu w drodze decyzji (art. 54 Pb). W przypadku budowy lub wybudowania obiektu budowlanego lub jego części bez wymaganego pozwolenia na budowę, przepisy prawa budowlanego dopuszczają możliwość dokonania ich legalizacji, jedynie w przypadku jeżeli budowa: 18 EKO KOMIN 2006

jest zgodna z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (a zwłaszcza ustaleniami obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo ustaleniami ostatecznej, w dniu wszczęcia postępowania, decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, w przypadku braku obowiązującego miejscowego planu), nie narusza przepisów, w tym techniczno-budowlanych, w zakresie uniemożliwiającym doprowadzenie obiektu budowlanego lub jego części do stanu zgodnego z prawem. W tej sytuacji, przed wydaniem decyzji w sprawie zatwierdzenia projektu budowlanego i udzielenia pozwolenia na wznowienie robót budowlanych (lub tylko decyzji w sprawie zatwierdzenia projektu, jeżeli budowa została zakończona), właściwy organ bada: zgodność projektu zagospodarowania działki lub terenu z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, kompletność projektu budowlanego, wykonanie projektu przez uprawnioną osobę, oraz ustala w drodze postanowienia opłatę legalizacyjną. W przypadku bezskutecznego upływu terminów wykonania przez inwestora obowiązków, nałożonych w toku tego postępowania, organ wydaję decyzję nakazującą rozbiórkę samowolnej budowy (art. 49 Pb). Podobny tryb jest stosowany w odniesieniu do robót budowlanych wykonywanych bez wymaganego zgłoszenia (podstawowa różnica dotyczy wysokości opłaty legalizacyjnej). Do zawiadomienia o zakończeniu budowy obiektu budowlanego lub wniosku o udzielenie pozwolenia na użytkowanie inwestor powinien dołączyć (art. 57 Pb): oryginał dziennika budowy, oświadczenie kierownika budowy o: zgodności wykonania obiektu zgodnie z projektem budowlanym i warunkami pozwolenia na budowę oraz przepisami, a także o doprowadzeniu do należytego stanu i porządku terenu budowy, oraz (w razie korzystania) ulicy, sąsiedniej nieruchomości, budynku lub lokalu, oświadczenie o właściwym zagospodarowaniu terenów przyległych, jeżeli eksploatacja wybudowanego obiektu jest uzależniona od ich odpowiedniego zagospodarowania, protokoły badań i sprawdzeń, inwentaryzację geodezyjną powykonawczą, kopię rysunków wchodzących w skład projektu z naniesionymi zmianami dokonanymi podczas wykonywania robót, oświadczenie o braku sprzeciwu organów upoważnionych do zajęcia stanowiska w tej sprawie na podstawie przepisów szczególnych (np. Państwowa Straż Pożarna). Uzyskanie decyzji o pozwoleniu na użytkowanie obiektu jest wymagane, gdy: na wzniesienie obiektu budowlanego należy uzyskać pozwolenia na budowę i jest on zaliczony do kategorii obiektów wymienionych w art. 55 pkt. 1 ustawy Prawo budowlane, został nałożony obowiązek uzyskania pozwolenia na użytkowanie (np. w przypadku istotnego odstąpienia od projektu budowlanego), przystąpienie do użytkowania może nastąpić przed wykonaniem wszystkich robot budowlanych (art. 55 Pb). Właściwy organ nadzoru budowlanego (powiatowy / wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego) wydaje decyzję w sprawie pozwolenia na użytkowanie obiektu, po uprzednim przeprowadzeniu kontroli budowy w celu stwierdzenia prowadzenia jej zgodnie z ustaleniami i warunkami określonymi w pozwoleniu na budowę (art. 59 a Pb). Wniosek inwestora o udzielenie pozwolenia na użytkowanie stanowi wezwanie właściwego organu do przeprowadzenia obowiązkowej kontroli W sytuacji stwierdzenia podczas tej kontroli nieprawidłowości, zostanie wymierzona odpowiednia kara określona w oparciu o parametry, które są odpowiednio określone w treści i załączniku do ustawy Prawo budowlane. Należy nadmienić, że w przypadku stwierdzenia przystąpienia do użytkowania obiektu budowlanego bez pozwolenia na użytkowanie właściwy organ wymierza karę z tytułu nielegalnego użytkowania. W stosunku do obiektów, które zostały zakończone przed dniem 1 czerwca br. przepis ten wszedł w życie od dnia 1 stycznia 2005 r. EKO KOMIN 2006 19

III. Zapewnienie sprawności przewodów spalinowych i wentylacyjnych w użytkowanych obiektach budowlanych Właściwe utrzymywanie i użytkowanie obiektu budowlanego, zgodnie z jego przeznaczeniem należy do obowiązku właściciela lub zarządcy. Dotyczy to głównie: dokonywania, przez uprawnione osoby, okresowych: rocznych i pięcioletnich kontroli stanu technicznego i bezpieczeństwa (rocznych i pięcioletnich) i utrzymywania obiektu w odpowiednim stanie technicznym, prowadzenia książki obiektu, do której powinny być dołączone oceny i ekspertyzy dotyczące stanu technicznego oraz opracowania projektowe i dokumenty techniczne dotyczące robót wykonywanych w trakcie użytkowania obiektu budowlanego, likwidowania usterek i nieprawidłowości dotyczących stanu technicznego i bezpieczeństwa obiektu budowlanego, stwierdzanych w wyniku dokonywanych ustawowych kontroli i ocen, wykonywania nakazów właściwego organu nadzoru budowlanego dotyczących m.in. usunięcia w czasie lub po przeprowadzeniu kontroli stanu technicznego stwierdzonych uszkodzeń oraz uzupełnienia braków, które mogłyby spowodować niebezpieczeństwa dla ludzi i mienia oraz doprowadzenia obiektu do odpowiedniego stanu technicznego (art. 61. 62, 64, 68, 69 ustawy Prawo budowlane). W przypadku stwierdzenia, że obiekt jest w nieodpowiednim stanie technicznym albo jest użytkowany w sposób zagrażający życiu lub zdrowiu, właściwy organ nadzoru budowlanego nakazuje, w drodze decyzji, usunięcie usterek lub może zakazać użytkowania obiektu lub jego części do czasu usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości (art. 66 ustawy Prawo budowlane). Wymaga podkreślenia, że zgodnie z art. 62 ust. 1 pkt. 1 c ustawy Prawo budowlane przewody kominowe dymowe, spalinowe i wentylacyjne powinny być poddawane okresowej kontroli co najmniej raz w roku. Kontrole te powinny być przeprowadzane przez uprawnione osoby. W trakcie wszystkich kontroli okresowych (rocznych i pięcioletnich) należy dokonywać sprawdzenia wykonania zaleceń z poprzedniej kontroli. Warunki techniczne użytkowania budynków mieszkalnych wraz ze związanymi z nimi instalacjami i urządzeniami technicznymi określa rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (Dz.U. Nr 74 poz. 836). Warunki techniczne użytkowania instalacji i urządzeń wentylacyjnych ustalają odpowiednio: 22, 23, 24 tego rozporządzenia, zaś warunki techniczne użytkowanie kanałów i przewodów spalinowych oraz dymowych określają odpowiednio 25, 26, 27 tego rozporządzenia. Wymaga zwrócenia uwagi również przepis rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U.03.121.1138), który nakłada obowiązek: w 30 ust.1 usuwania w obiektach, w których odbywa się proces spalania paliwa stałego, ciekłego lub gazowego, zanieczyszczeń z przewodów dymowych i spalinowych: 1) od palenisk zakładów zbiorowego żywienia i usług gastronomicznych co najmniej raz w miesiącu, jeżeli przepisy miejscowe nie stanowią inaczej 2) od palenisk opalanych paliwem stałym nie wymienionych w pkt1 co najmniej cztery razy w roku 3) od palenisk opalanych paliwem płynnym i gazowym (przewody kominowe spalinowe) nie wymienionych w pkt1 co najmniej dwa razy w roku, w 30 ust.2 usuwania w powyższych obiektach, zanieczyszczeń z przewodów wentylacyjnych co najmniej raz w roku, jeżeli większa częstotliwość nie wynika z warunków użytkowania Zmiana sposobu użytkowania obiektu, określona w art. 71 ustawy Prawo budowlane wymaga dokonania zgłoszenia do właściwego organy nadzoru budowlanego. W zgłoszeniu należy określić dotychczasowy i zamierzony sposób użytkowanego obiektu budowlanego lub jego części oraz dołączyć stosowne dokumenty i opracowania. Organ dokonuje sprawdzenia wykonania nałożonych obowiązków związanych z doprowadzeniem obiektu do stanu zgodnego z prawem. (art. 71 a ustawy Prawo budowlane). W przypadku nie wykonania tych obowiązków, lub dalszego użytkowania, pomimo jego wstrzymania, właściwy organ nad- 20 EKO KOMIN 2006

zoru budowlanego nakazuje, w drodze decyzji, przywrócenie poprzedniego sposobu użytkowania obiektu lub jego części. IV. Wymagane kwalifikacje osób odpowiedzialnych za zapewnienie sprawności przewodów spalinowych i wentylacyjnych Zgodnie z przepisami art. 12 ustawy Prawo budowlane, działalność, związana z: projektowaniem, sprawdzaniem i weryfikacją projektu budowlanego oraz sprawowaniem nadzoru autorskiego, kierowaniem budową lub robotami budowlanymi, prawowaniem nadzoru inwestorskiego, dokonywaniem kontroli technicznej utrzymania obiektów budowlanych, wykonywania rzeczoznawstwa budowlanego, jest wykonywaniem samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, które mogą wykonywać wyłącznie osoby posiadające odpowiednie wykształcenie techniczne i praktykę zawodową, legitymujące się stosownymi uprawnieniami budowlanymi wydawanymi przez właściwy organ samorządu zawodowego. Podstawę do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie stanowi wpis, w drodze decyzji, do centralnego rejestru osób posiadających uprawnienia budowlane, który jest prowadzony w Głównym Urzędzie Nadzoru Budowlanego, oraz zgodnie z przepisami ustawy z dnia 15 grudnia 2000r. o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów (Dz.U.01.5.42 z późn. zm.), wpis na listę członków właściwej izby samorządu zawodowego, potwierdzony zaświadczeniem wydanym przez tę izbę, z określonym w nim terminem ważności. Rodzaje i zakres przygotowania zawodowego do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, sposób stwierdzania posiadania tego przygotowania, ograniczenia zakresu uprawnień budowlanych, wykaz kierunków wykształcenia odpowiedniego i pokrewnego dla danej specjalności, a także sposób przeprowadzania i zakres egzaminu określa Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 18 maja 2005 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz.U. Nr 96 poz. 817). Na podstawie tych regulacji uprawnienia do sporządzania projektów, kierowania robotami i sprawowania nadzoru inwestorskiego w zakresie instalacji, w tym przewodów kominowych (dymowych, spalinowych i wentylacyjnych) posiadają wyłącznie osoby legitymujące się posiadaniem uprawnień budowlanych w odpowiedniej specjalności. Natomiast, zgodnie z ustaleniami art. 62 ust. 6 kontrolę stanu technicznego powyższych przewodów kominowych powinny przeprowadzać: osoby posiadające kwalifikacje mistrza w rzemiośle kominiarskim w odniesieniu do przewodów dymowych oraz grawitacyjnych przewodów spalinowych i wentylacyjnych, osoby posiadające uprawnienia budowlane odpowiedniej specjalności w odniesieniu do przewodów kominowych jw. oraz do kominów przemysłowych, kominów wolnostojących oraz kominów lub przewodów kominowych, w których ciąg jest wymuszony pracą urządzeń mechanicznych. Osoby wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie podlegają odpowiedzialności karnej i zawodowej. W sprawach odpowiedzialności zawodowej orzekają organy samorządu zawodowego (art. 98 ustawy Prawo budowlane). Postępowanie w sprawie odpowiedzialności zawodowej jest wszczynane na wniosek organu nadzoru budowlanego, właściwego dla miejsca popełnienia czynu, określonego w art. 95 ustawy Prawo budowlane. Ponadto zwrócenia uwagi wymagają przepisy Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzenia kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci (Dz.U.03.89.828). IV. Nadzór nad przestrzeganiem przepisów Prawa budowlanego Zgodnie z ustaleniami przepisów ustawy Prawo budowlane, w sprawach budownictwa obiektów budowlanych, z zastrzeżeniem art. 82 ust. 3 i 4 (np. drogi krajowe i wojewódzkie) właściwymi organami administracji architektoniczno budowlanej są starostowie, zaś właściwymi organami nadzoru budowlanego są powiatowi inspektorzy nadzoru budowlanego. EKO KOMIN 2006 21

Natomiast funkcję organu odwoławczego w tych sprawach pełnią odpowiednio wojewodowie i wojewódzcy inspektorzy nadzoru budowlanego. Do podstawowych zadań tych organów należy: nadzór nad przestrzeganiem przepisów prawa budowlanego, a w szczególności: zgodności zagospodarowania terenu z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, zapewnienia w projektach warunków bezpieczeństwa przy wykonywaniu i utrzymywaniu obiektów budowlanych, zgodności rozwiązań projektowych z przepisami techniczno-budowlanymi oraz wiedzą techniczną, właściwe wykonywanie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, stosowania wyrobów budowlanych, wydawanie decyzji administracyjnych w sprawach określonych ustawą, dokonywanie czynności kontrolnych. Rozdzielenie funkcji administracyjnych i kontrolnych spowodowało, że organy administracji architektoniczno budowlanej i nadzoru budowlanego wykonują swoje ustawowe zadania, związane z przygotowaniem przedsięwzięcia inwestycyjnego, zakończonym uzyskaniem pozwolenia na budowę i wydaniem dziennika budowy lub przyjęciem zgłoszenia robót przez inwestora. Natomiast, kontrola przestrzegania przepisów prawa budowlanego, sprawowana przez organy nadzoru budowlanego dotyczy głównie przebiegu procesu budowlanego i użytkowania obiektu oraz postępowania w związku z katastrofą budowlaną i postępowania wyjaśniającego w sprawie odpowiedzialności zawodowej osób wykonujących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, poprzedzające złożenie stosownego wniosku w tym zakresie do właściwego organu samorządu zawodowego. Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego pełni funkcję organu centralnego właściwego w sprawach administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego oraz wykonuje swoje ustawowe zadania, przy pomocy Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego, polegające na: pełnieniu funkcji organu wyższego stopnia w rozumieniu KPA w stosunku do wojewodów i wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego i sprawuje nadzór nad ich działalnością, pełnieniu funkcji organu wyższego stopnia w stosunku do organów samorządu zawodowego w sprawach nadawania uprawnień budowlanych oraz odpowiedzialności zawodowej w budownictwie, kontroli działanie organów administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego, prowadzeniu centralnego rejestrów: osób posiadających uprawnienia budowlane, rzeczoznawców budowlanych oraz ukaranych z tytułu odpowiedzialności zawodowej. Wymaga podkreślenia, że powyższe organy posiadają uprawnienia do prowadzenia czynności kontrolnych przy wykonywaniu swoich ustawowych obowiązków. Organy nadzoru budowlanego mają prawo wstępu do obiektu budowlanego oraz na teren budowy i zakładu pracy. Protokolarne ustalenia z tych kontroli stanowią podstawę do wydania decyzji oraz podejmowania innych środków przewidzianych w regulacjach prawa budowlanego. Podczas wszystkich kontroli, prowadzonych przez organy nadzoru budowlanego, które dotyczą użytkowania budynków podlega sprawdzeniu wykonywanie przez właściciela lub zarządcę ustawowego obowiązku również w zakresie dokonywania corocznej kontroli stanu technicznego sprawności przewodów kominowych. IV. Podsumowanie W Głównym Urzędzie Nadzoru Budowlanego są prowadzone coroczne analizy przyczyn występowania katastrof budowlanych w Polsce. Spośród 1806 katastrof budowlanych, które wystąpiły w latach 1996 2005, 1542 (85,3%) wystąpiło w użytkowanych obiektach budowlanych. 137 katastrof zostało spowodowanych wybuchem gazu w wyniku których zostało poszkodowanych 145 osób. Wprawdzie nie ma podstaw do oceny, że wszystkie zaistniały wskutek braku zapewnienia właściwego stanu technicznego i sprawności przewodów kominowych, jednakże należy sądzić, że w pewnym stopniu stan przewodów wpłynął na zaistnienie tych sytuacji. Ponadto, organy nadzoru nie mają podstaw do prowadzenia statystyki dotyczącej poszkodowanych wskutek braku sprawności przewodów dymowych (np. zaczadzenie). W tej sytuacji szczególny udział i odpowiedzialność w działaniach ograniczających i eliminujących zagrożenie dla ludzi i ich mienia, spowodowane niewłaściwym stanem przewodów spalinowych 22 EKO KOMIN 2006

i dymowych spoczywa na osobach, posiadających odpowiednie uprawnienia, które dokonują ocen technicznych w zakresie prawidłowości wykonywania robót budowlanych i utrzymywania obiektów budowlanych we właściwym stanie technicznym. Na poprawę stanu w tym zakresie może wpłynąć także dalsze intensyfikowanie działań kontrolnych organów nadzoru budowlanego, szczególnie w zakresie wykonywania przez właścicieli i zarządców obiektów budowlanych ustawowych obowiązków dotyczących utrzymywania obiektów budowlanych we właściwym stanie technicznym i bezpieczeństwa, z uwzględnieniem sprawności technicznej przewodów kominowych. Dotychczasowa ocena powyższych działań, a zwłaszcza w aspekcie obecnego zakresu przypisanych zadań do poszczególnych organów i ocena stosowania regulacji ustawy Prawo budowlane w okresie 10-lat jej obowiązywania, wskazuje na potrzebę i zasadność prowadzenia prac, związanych z przygotowywaniem nowych rozwiązań. Dotyczą one także potrzeby dokonania pewnych zmian organizacyjnych, mających na celu usprawnienie funkcjonowania nadzoru budowlanego, szczególnie na szczeblu powiatowym i bardziej niż dotychczas racjonalnym wykorzystaniu ludzi i środków, w celu zintensyfikowania zakresu i skuteczności prowadzonych przez te organy inspekcji budów i obiektów w użytkowaniu. V. Wykaz piśmiennictwa ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U. Nr 207 z 203 r., poz. 2016 tekst jednolity z późn. zm), ustawa z dnia 16.04.2005 r. o wyrobach budowlanych (Dz.U. Nr 92 poz. 881), ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów (Dz.U. Nr 5 z 2001 r., poz. 42 ze zm.), ustawa z dnia 10.04.1997 r. Prawo energetyczne (Dz.U. Nr 54, poz. 348 z późn. zm.), ustawa z dnia 24.08.1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (tekst jedn. Dz.U. Nr 147 z 2002 r. poz. 1229, z późn. zm), ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62 poz.627), rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dn. 3.07.2003 r. w sprawie książki obiektu budowlanego Dz. U. Nr 120 poz. 1134), rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr.75 poz. 690 z późn. zm.), rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 1999r. w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych Dz.U. Nr 74, poz. 836, rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 3.07.2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dz.U. Nr 120 poz. 1133), rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U.03.121.1138), rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 18 maja 2005 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (Dz. U. Nr 96 poz. 817), rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzenia kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci (Dz.U.03.89.828), PN-83/B-03430 - Wentylacja w budynkach mieszkalnych zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej. Wymagania, PN-89/B-10425 Przewody dymowe, spalinowe i wentylacyjne murowane z cegły. Wymagania techniczne i badania przy odbiorze, Katastrofy budowlane w latach 1995 2005 oprac. GUNB. EKO KOMIN 2006 23