POLITECHNIKA ŚLĄSKA W KATOWICACH WYDZIAŁ TRANSPORTU KATEDRA TECHNOLOGII LOTNICZYCH TEST POPPELREUTERA DIAGNOZA ZABURZEŃ ZMYSŁU RÓWNOWAGI Kolejny numer zajęć: 6 Przedmiot: Ergonomia i Bezpieczeństwo Pracy Semestr: IV Liczba godzin: 2 Katowice
Spis treści 1. CEL ĆWICZENIA... 2 2. WSTĘP TEORETYCZNY... 2 3. PRZEBIEG BADAŃ DOŚWIADCZALNYCH... 3 3.1. TABLICE POPPELREUTERA... 3 3.2. RÓWNOWAŻNIA... 6-1-
1. CEL ĆWICZENIA Celem projektu jest zapoznanie studenta z badaniami z użyciem testu Poppelreutera, oraz diagnozowaniem zaburzeń zmysłu równowagi operatorów transportowych (transport drogowy, szynowy, wodny, lotniczy i przemysłowy). 2. WSTĘP TEORETYCZNY Tablice Poppelreutera Zestaw tablic wraz z arkuszami testowymi do testu Poppelreutera służącego do pomiaru koncentracji oraz podzielności uwag rys. 1. Do stosowania w badaniach z zakresu psychologii pracy (zawody wymagające szczególnej sprawności psychofizycznej) - niezbędne w diagnostyce psychologicznej kierujących pojazdami. Rysunek 1. Tablice Poppelreutera Laboratorium badań psychotechnicznych przy Katedrze Technologii Lotniczych Politechniki Śląskiej Równoważnia Równoważnia RW-2001E jest stacjonarnym przyrządem, umożliwiającym diagnozę zaburzeń zmysłu równowagi rys. 2. Moduł nośny wykonany z elementów metalowo - drewnianych. -2-
Rysunek 2. Równoważnia Laboratorium badań psychotechnicznych przy Katedrze Technologii Lotniczych Politechniki Śląskiej 3. PRZEBIEG BADAŃ DOŚWIADCZALNYCH 3.1. TABLICE POPPELREUTERA Tablice do testu Poppelreutera do stosowania w badaniach z zakresu psychologii pracy (zawody wymagające szczególnej sprawności psychofizycznej) - niezbędne w diagnostyce psychologicznej kierujących pojazdami (Metodyka psychologicznych badań kierowców 2000). Wymiary: 1200 x 610 x 45 mm Badanie tym testem przeprowadza się dla całej grupy jednocześnie. Do tego celu niezbędna jest sala badań, w której znajdują się indywidualne stanowiska pracy. W zależności od wielkości pomieszczenia badania mogą być prowadzone w zespołach od 4 do 10 osób (większe grupy -3-
wymagają pomocy asystentów). Każde stanowisko pracy powinno być tak usytuowane, aby zapewniona była samodzielność przy rozwiązywaniu testu. Test psychologiczny składa się z 2 równoległych tablic, różniących się między sobą cyframi umieszczonymi w poszczególnych kwadratach, oraz z tablicy ćwiczeniowej. Dane techniczne testów - powierzchnia tablicy - format A-0 - wymiary kwadratu - 5x95 mm - grubość linii - 3 mm - grubość cyfr - 3 mm - rozmieszczenie liczb w kwadracie : liczba środkowa powinna znajdować się w środku kwadratu; wysokość liczby - 30 mm, szerokość - 26 mm. Odległość liczby znajdującej się w prawym dolnym rogu powinna wynosić 3m od ramion kąta. Tablica powinna być zawieszona w taki sposób, aby wszystkie osoby badane dobrze ją widziały. Do badania niezbędny jest stoper. Instrukcja dla badającego Przed rozpoczęciem badania psycholog przygotowuje tablice (są one niedostępne dla badanych). Badania rozpoczyna się zazwyczaj od tablicy pierwszej, chociaż można też, zgodnie z wytycznymi, stosować odpowiednio drugą lub trzecią. Badający poleca badanym zająć miejsca, rozwiesza tablice ćwiczeniową, a następnie wyjaśnia sposób wykonania oraz zapisania wyniku badania. Podaje instrukcję; jeśli badani nie rozumieją, należy ją jeszcze raz powtórzyć. Jeśli w grupie badanych znajdują się osoby, które mają trudności z rozumieniem instrukcji, należy je wyłączyć z badania i przeprowadzić badanie indywidualne oraz zaznaczyć to w protokóle badania. Badanie rozpoczyna się od tablicy ćwiczeniowej. Badany wpisuje wyniki na karcie badania psychologicznego. Następnie psycholog sprawdza poprawność wykonanego ćwiczenia. Po upewnieniu się, że badani zrozumieli instrukcję poleca podkreślić ostatnią liczbę z ćwiczenia i rozpocząć badanie właściwe. Instrukcja dla badanego Na tej tablicy w każdym kwadracie (pokazujemy) znajdują się dwie liczby; Jedna w środku kwadratu (pokazujemy), a druga w jego dolnym rogu. Proszę teraz wyszukać kolejne liczby środkowe począwszy od 11 do 22. Kolejne, to znaczy:12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22. Na arkuszach, które macie przed sobą należy wpisywać nie te wyszukiwane liczby środkowe, lecz te znajdujące się w rogu kwadratu. Np. szukamy liczby 11 wpisujemy na arkuszu liczbę - jaką? Tak - 36 Proszę, na arkuszu zapisać liczbę 36. A teraz należy wyszukać kolejną liczbę 12. Co należy wpisać? Tak 41 Następnie szukamy liczby 13, zapisujemy jaką? Tak 31. Teraz należy odszukiwać samodzielnie następne kolejne liczby środkowe, a następnie wpisywać liczbę znajdująca się w dolnym rogu kwadratu. Liczbę należy wpisywać na arkuszu w rzędach -4-
pionowych jedna pod drugą. Teraz rozpoczynamy badanie właściwe. Należy pracować szybko i nie opuszczać żadnej kolejnej środkowej liczby. Rozpoczynamy od liczby 43. Uwaga Zaczynamy Psycholog włącza stoper. (czas badania 3 minuty). Wynik badania stanowi ilość liczb poprawnie zapisanych do pierwszego błędu. Wpisujemy tę liczbę (ilość poprawnych rozwiązań) w rubryce Wynik ogólny, następnie wyszukujemy w tabeli norm uzyskany wynik i odczytujemy miejsce, jakie badany uzyskał w grupie właściwej dla danego wieku. Następnie obliczamy stosunek poprawnie wpisanych liczb do wszystkich wg wzoru. Wynik powinien być zbliżony do 1. Materiały te stanowić będą podstawę oceny jakościowej. Jeżeli badany uzyskał wynik poniżej normy tylko w tej funkcji, to należy przeprowadzić badanie tzw. wersją równoległą. Normy dla testu Tablic Poppelreutera - najdłuższy szereg poprawnie zapisanych liczb Normy dla testu Tablic Poppelreutera - liczba błędów źródło: Metodyka psychologicznych badań kierowców ITS Warszawa 2003-5-
3.2. RÓWNOWAŻNIA Warunki zewnętrzne Badanie przeprowadza się w pomieszczeniu o ograniczonym dostępie światła dziennego wskazany półmrok. Opis elementów 1 podstawa 2 ramię mocujące 3 belka nośna Kaseta z wirującą tarczą Opis elementów 1. Korpus 2. Wirująca tarcza 3. Przewód manipulatora 4. Przycisk -6-
Budowa urządzenia Równoważnia RW - 03 jest stacjonarnym przyrządem, umożliwiającym diagnozę zaburzeń zmysłu równowagi. Moduł nośny wykonany jest z elementów metalowo drewnianych. W jego skład wchodzą: - belka nośna zawieszona na dwóch statywach - wirująca tarcza w osłoniętej kasecie W wyposażeniu znajduje się również: - bateria zasilająca - manipulator Warunki pracy Temperatura otoczenia 10-45 º C Parametry techniczne Zasilanie baterią o napięciu 9V. Wymiary: - belka nośna 100 x 100 x 1400mm - kaseta tarczy 300 x 300 x 40mm Obsługa urządzenia Po ustawieniu podstaw w miejscu badania, montujemy na nich belkę nośną. W celu unieruchomienia belki łączymy jej zaczepy na podstawach poprzez wkręcenie śrub mocujących w otwory stojaków. Dokręcanie śrub należy zakończyć przy wyczuwalnym oporze. Belkę ustawiamy prostopadle do ściany na której montujemy kasetę z wirującą tarczą. Kaseta powinna znajdować się na wysokości oczu badanego w odległości ok. 2 metrów. Przyjmuje się, iż wysokość środkowego punktu tarczy od podłoża wynosi ok.180 cm. Kasetę zawieszamy na zaczepie dołączonym do zestawu. Przed zawieszeniem kasety sprawdzamy, czy w jej tylnej części znajduje się bateria zasilająca oraz czy w czasie transportu nie uległa przemieszczeniu. Dokonujemy tego poprzez naciśnięcie przycisku manipulatora tarcza powinna zacząć wirować. Po zakończeniu montażu urządzenie jest gotowe do pracy. Badanie Zwracamy się do osoby badanej by stanęła na środku równoważni stawiając stopy jedna za drugą wzdłuż jej biegu. Następnie podajemy instrukcję badania: Proszę stanąć swobodnie, rozluźniając mięśnie nóg. Belka na której stoisz jest ruchoma. Poprzez balansowanie ciałem staraj się utrzymać pozycję pionową. Teraz wyciągnij ręce przed siebie i wpatruj się w umieszczoną na wysokości Twoich oczu tarczę. W tym czasie naciskamy przycisk uruchamiający tarczę i przytrzymujemy go przez 10 sekund. Po zwolnieniu przycisku zwracamy się do osoby badanej: -7-
Teraz zamknij oczy i staraj się stać na równoważni w bezruchu do momentu, w którym powiem, że możesz je otworzyć W czasie badania obserwujemy reakcje osoby badanej zwracając uwagę na: - chwiejność ruchów - trudności w utrzymaniu pozycji pionowej - próby otwierania oczu - reakcje werbalne W przypadku zejścia w trakcie badania z równoważni, ponawiamy próbę, wykonując kolejno wszystkie elementy procedury badawczej. Wyniki badania Wynikiem badania jest poprawność wykonanej przez badanego próby jej interpretacja zależy od wywiadu jaki powinniśmy przeprowadzić z osoba badaną. Jego główne elementy to: - przebyte choroby (szczególnie stany zapalne uszu) oraz urazy głowy - poziom lęku wywołany przez otwarte przestrzenie oraz wysokość - aktualna dyspozycja psychofizyczna (np. trwający stan chorobowy, zmęczenie) - dotychczasowe doświadczenie przy pracach wysokościowych Subiektywność badanej zmiennej (zaburzenia równowagi mogą przebiegać z różnym nasileniem) oraz jej specyficzny charakter (interpretacja poprzez obserwację) wymuszają na badającym wnikliwą analizę jakości wykonania zadania badawczego w połączeniu z danymi z wywiadu. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości wskazana jest konsultacja neurologiczna. -8-