Ustawa o ewidencji ludności Komentarz

Ustawa o ewidencji ludności Komentarz Zbigniew Czarnik Wojciech Maciejko Paweł Zaborniak Wydanie 1 Warszawa 2012

Poszczególne części komentarza opracowali: Wojciech Maciejko rozdziały 1, 2, 3, 7 Zbigniew Czarnik rozdziały 4, 5, 9 Paweł Zaborniak rozdziały 6, 8 Opracowanie redakcyjne: Grażyna Polkowska-Nowak Redakcja techniczna: Krzysztof Koziarek Projekt okładki i stron tytułowych: Michał Piotrowski Copyright by LexisNexis Polska Sp. z o.o. 2012 Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody Autorów i wydawcy. ISBN 978-83-7806-399-5 LexisNexis Polska Sp. z o.o. Ochota Office Park 1, Al. Jerozolimskie 181, 02-222 Warszawa tel. 22 572 95 00, faks 22 572 95 68 Infolinia: 22 572 99 99 Redakcja: tel. 22 572 83 26, 22 572 83 28, 22 572 83 11, faks 22 572 83 92 www.lexisnexis.pl, e-mail: biuro@lexisnexis.pl Księgarnia Internetowa: dostępna ze strony www.lexisnexis.pl

Spis treści Wykaz skrótów............................................... 7 Powołane akty prawne........................................ 9 Wstęp........................................................ 13 Ustawa z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (Dz.U. z 2010 r. Nr 217, poz. 1427 ROZDZIAŁ 1. Przepisy ogólne (art. 1 5)......................... 15 ROZDZIAŁ 2. Zakres i zasady rejestracji danych w rejestrze PESEL i rejestrach mieszkańców (art. 6 14)............... 25 ROZDZIAŁ 3. Zasady i tryb nadawania numeru PESEL (art. 15 23)...................................... 71 ROZDZIAŁ 4. Obowiązek meldunkowy obywateli polskich (art. 24 39)...................................... 97 ROZDZIAŁ 5. Obowiązek meldunkowy cudzoziemców (art. 40 44)...................................... 163 ROZDZIAŁ 6. Udostępnianie danych z rejestru PESEL, rejestrów mieszkańców oraz rejestrów zamieszkania cudzoziemców (art. 45 58)........................ 171 ROZDZIAŁ 7. Przepisy karne (art. 59 60)........................ 213 ROZDZIAŁ 8. Zmiany w przepisach obowiązujących (art. 61 68).. 215 ROZDZIAŁ 9. Przepisy przejściowe i końcowe (art. 69 80)........ 229 5

Wykaz skrótów k.c. ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 k.p.a. ustawa z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 k.p.c. ustawa z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 k.w. ustawa z 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost. i p.a.s.c. ustawa z 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1264) p.p.s.a. ustawa z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 270) u.c. ustawa z 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 264, poz. 1573 u.d.o. ustawa z 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych (Dz.U. Nr 167, poz. 1131 u.d.p. ustawa z 13 lipca 2006 r. o dokumentach paszportowych (Dz.U. Nr 143, poz. 1027 u.d.p.p.w. ustawa z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536 u.e.l. ustawa z 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (Dz.U. Nr 217, poz. 1427 u.in.d.p. ustawa z 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz.U. Nr 64, poz. 565 u.o.d.o. ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 u.o.p. ustawa z 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 u.pck ustawa z 16 listopada 1964 r. o Polskim Czerwonym Krzyżu (Dz.U. Nr 41, poz. 276 7

Wykaz skrótów u.p.e.a. u.s.g. u.ś.u.d.e. u.u.c. ustawa z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ustawa z 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz.U. Nr 144, poz. 1204 ustawa z 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 189, poz. 1472 Czasopisma i publikatory Dz.U. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej M.P. Monitor Polski ONSAiWSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i Wojewódzkich Sądów Administracyjnych OSNAPiUS Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna OSNP Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych OTK-A Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Zbiór Urzędowy, Seria A PiP Państwo i Prawo PS Przegląd Sądowy ST Samorząd Terytorialny ZNSA Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego Organy władzy publicznej Generalny Dyrektor Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad GDDKiA Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad KFD Krajowy Fundusz Drogowy NSA Naczelny Sąd Administracyjny SN Sąd Najwyższy WSA wojewódzki sąd administracyjny TK Trybunał Konstytucyjny Inne Lex LexPolonica PCK PESEL RP system informacji prawnej Wolters Kluwer Polska Serwis Prawniczy LexisNexis Polska Sp. z o.o. Polski Czerwony Krzyż Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności Rzeczpospolita Polska 8 www.lexisnexis.pl

Powołane akty prawne Ustawy Ustawa z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 Ustawa z 14 lipca 1961 r. o ewidencji i kontroli ruchu ludności (Dz.U. Nr 33, poz. 164 Ustawa z 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 Ustawa z 16 listopada 1964 r. o Polskim Czerwonym Krzyżu (Dz.U. Nr 41, poz. 276 Ustawa z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 Ustawa z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 Ustawa z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416 Ustawa z 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 Ustawa z 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993 Ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 Ustawa z 13 lutego 1984 r. o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 215, poz. 1823 Ustawa z 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1264) Ustawa z 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 193, poz. 1287 Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 Ustawa z 6 kwietnia 1990 r. o Policji (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 287, poz. 1687 Ustawa z 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 12, poz. 67 9

Powołane akty prawne Ustawa z 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 42, poz. 371 Ustawa z 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 Ustawa z 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 206, poz. 1367 Ustawa z 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz.U. Nr 88, poz. 439 Ustawa z 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 269, poz. 2681 Ustawa z 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 24, poz. 199 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost. i Ustawa z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 Ustawa z 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 65, poz. 437 Ustawa z 29 września 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186 Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 Ustawa z 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa (Dz.U. Nr 93, poz. 603 Ustawa z 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające reformę administracji publicznej (Dz.U. Nr 133, poz. 872 Ustawa z 27 lipca 2001 r. o służbie zagranicznej (Dz.U. Nr 128, poz. 1403 Ustawa z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. Nr 112, poz. 1198 Ustawa z 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz.U. Nr 130, poz. 1450 Ustawa z 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 29, poz. 154 Ustawa z 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz.U. Nr 144, poz. 1204 Ustawa z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 270) Ustawa z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536 Ustawa z 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 189, poz. 1472 Ustawa z 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 264, poz. 1573 10 www.lexisnexis.pl

Powołane akty prawne Ustawa z 29 sierpnia 2003 r. o urzędowych nazwach miejscowości i obiektów fizjograficznych (Dz.U. Nr 166, poz. 1612 Ustawa z 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 Ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz.U. Nr 93, poz. 887) Ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 Ustawa z 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz.U. Nr 171, poz. 1800 Ustawa z 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz.U. Nr 64, poz. 565 Ustawa z 13 lipca 2006 r. o dokumentach paszportowych (Dz.U. Nr 143, poz. 1027 Ustawa z 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (Dz.U. Nr 144, poz. 1043 Ustawa z 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz.U. Nr 225, poz. 1635 Ustawa z 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy Prawo o notariacie i niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 181, poz. 1287) Ustawa z 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska (Dz.U. Nr 220, poz. 1414 Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 157, poz. 1240 Ustawa z 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych (Dz.U. Nr 167, poz. 1131 Ustawa z 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (Dz.U. Nr 217, poz. 1427 Ustawa z 9 czerwca 2011 r. o zmianie ustawy o dowodach osobistych i ustawy o ewidencji ludności (Dz.U. Nr 133, poz. 768) Ustawa z 16 września 2011 r. o zmianie ustawy o dostępie do informacji publicznej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 204, poz. 1195) Ustawa z 15 grudnia 2011 r. o zmianie ustawy o dowodach osobistych i ustawy o ewidencji ludności (Dz.U. Nr 288, poz. 1698) Rozporządzenia Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 16 marca 1928 r. o ewidencji i kontroli ruchu ludności (Dz.U. Nr 32, poz. 309 Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz.U. Nr 38, poz. 454) Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 20 czerwca 2002 r. w sprawie Zasad techniki prawodawczej (Dz.U. Nr 100, poz. 908) Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie dokumentacji przetwarzania danych osobowych oraz warunków technicznych i organizacyjnych, jakim powinny odpowiadać urządzenia i systemy informatyczne służące do przetwarzania danych osobowych (Dz.U. Nr 100, poz. 1024) Rozporządzenie Ministra Finansów z 20 grudnia 2010 r. w sprawie szczegółowego sposobu wykonywania budżetu państwa (Dz.U. Nr 245, poz. 1637 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 27 grudnia 2010 r. w sprawie trybu przekazywania danych pomiędzy organami prowadzącymi 11

Powołane akty prawne ewiden cję ludności oraz powiadamiania o nadaniu numeru PESEL (Dz.U. Nr 257, poz. 1742) Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 21 kwietnia 2011 r. w sprawie szczegółowych warunków organizacyjnych i technicznych, które powinien spełniać system teleinformatyczny służący do identyfikacji użytkowników (Dz.U. Nr 93, poz. 545) Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z 22 lipca 2011 r. w sprawie wykonywania obowiązku meldunkowego przez żołnierzy w czynnej służbie zawodowej (Dz.U. Nr 168, poz. 1010) Rozporządzenie Rady Ministrów z 12 września 2011 r. w sprawie opłat za udostępnienie danych z rejestrów mieszkańców, rejestrów zamieszkania cudzoziemców oraz rejestru PESEL (Dz.U. Nr 195, poz. 1153 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 27 września 2011 r. w sprawie kontroli korzystania z dostępu do danych z rejestru PESEL w drodze weryfikacji danych (Dz.U. Nr 224, poz. 1348 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 29 września 2011 r. w sprawie okreś lenia wzorów i sposobów wypełniania formularzy stosowanych przy wykonywaniu obowiązku meldunkowego (Dz.U. Nr 220, poz. 1306 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 5 października 2011 r. w sprawie okreś lenia wzorów wniosków o udostępnienie danych z rejestru mieszkańców, rejestru zamieszkania cudzoziemców i rejestru PESEL oraz trybu uzyskiwania zgody na udostępnienie danych po wykazaniu interesu faktycznego (Dz.U. Nr 243, poz. 1450 12 www.lexisnexis.pl

Wstęp Ustawa z 24 września 2010 r. o ewidencji ludności jest kolejną, po ustawie z 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych, regulacją ograniczającą konstytucyjną wolność poruszania się po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wolność wyboru miejsca zamieszkania. Określa w pierwszej kolejności sposób prowadzenia poprzez stosowne rejestry publiczne ewidencji osób fizycznych w celu urealnienia wiedzy państwa o liczbie tych osób oraz umożliwienia ich zlokalizowania, jeżeli przepisy prawa będą wymagały nałożenia na te osoby obowiązków przez właś ciwe władze. Podstawowym instrumentem administracyjnej identyfikacji osoby uczyniono numer PESEL, który za pomocą systemu PESEL umożliwia organom władzy publicznej odnalezienie osoby oraz ustalenie jej podstawowych danych, w tym w szczególności ze sfery stanu cywilnego i miejsca pobytu. Elementarnym obowiązkiem publicznoprawnym w zakresie ewidencji ludności pozostawiono obowiązek meldunkowy, który zachowano do 31 grudnia 2013 r. Znosząc z dniem 1 stycznia 2014 r. obowiązek meldunkowy, postanowiono zrównać znaczeniowo zameldowanie na pobyt stały lub czasowy z miejscem zamieszkania w rozumieniu art. 25 Kodeksu cywilnego. Nakaz gromadzenia danych osób fizycznych w rejestrach publicznych, a zwłaszcza w rejestrze PESEL, zrodził konieczność unormowania trybu udostępniania danych dotyczących tych osób. Z tych względów znaczną część regulacji poświęcono zakresowi podmiotowemu oraz kryterium udostępniania tego rodzaju danych. 13

Rozdział 1. Przepisy ogólne Art. 1 USTAWA z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (Dz.U. z 19 listopada 2010 r. Nr 217, poz. 1427; zm. Dz.U. z 2010 r. Nr 239, poz. 1593; z 2011 r. Nr 133, poz. 768, Nr 204, poz. 1195, Nr 288, poz. 1689) Rozdział 1 Przepisy ogólne Art. 1. ZAKRES PRZEDMIOTOWY REGULACJI Art. 1. Ustawa okreś la: 1) zasady i sposób prowadzenia ewidencji ludności w Rzeczypospolitej Polskiej; 2) zakres i zasady rejestracji danych gromadzonych w Powszechnym Elektronicznym Systemie Ewidencji Ludności, rejestrach mieszkańców i rejestrach zamieszkania cudzoziemców; 3) zasady i tryb nadawania numeru Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności; 4) zasady wykonywania obowiązku meldunkowego przez obywateli polskich i cudzoziemców; 5) zasady udostępniania danych z Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności oraz rejestrów, o których mowa w pkt 2. 1. Ustawa z 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (Dz.U. Nr 217, poz. 1427 początkowo miała wejść w życie z dniem 1 sierpnia Wojciech Maciejko 15